Wilebrordi Snellii R. f. De re nummaria liber singularis

41쪽

nomen traxit. & paulo post: Nunc denarius sedecim, victoriatus & quinarius octo, sestertius quatuor asses valet. Omnes igitur isti uno ore denarium sedecim assibus commutant. sub Augusto. Vitruvius: sub Vespassiano, Plinius: sub Antonino Pio Metianus. Ut plane frustra sint, qui nobis denatium sub exitum Augusti duodecim assibus, commutare conantiar: idque unico aliquo Taciti

laco e primo Annalium permoti: sed qui ad hanc

rem nihil faciat. Nam quod ita rationem putant, Im illic miles seditignem molienI queratur decem in diem assibus animam & corpus aestimari, proque eo denarios singulos postulet: menstruum porro militis fuisse aureum Romanum, quinquere viginti denatium :hosque per 3odies diuisos facere -, hoc est, reductis terministi unius denarii, dipendium militis diurnum, qui sint, ut ipsi

queruntur, asses d ecem atque inde Usci denarium rum ii assibus permutatum, ratione omnino cater.Neque enim umquam probabunt aureum Romanum, illa tempestate, militis menstruum sitisse. Quin corra statuo milites limitaneos minus aureo

cepisse : sed quasi denarios viginti, aut praeter propter. Eius rei d Polybio, Suetonio & Tacito symbolas colligam. E Polybio, menstruum militis sua aetate suisse denarii partem tertiam: id nos libro sexto docet his verbis. γλ 2cάon της - α δυο οζολους, οι , οι x Pedites stipendium in diem' accipiunt obolos duos,ductores ordinum duplum, equites drachmam. E Suetonio, stipendium militibus duplicatum: hoc de Iulio Caesare prodidit

capite as. Legionibus stipendium in perpetuum

42쪽

duplicauit. idque iam ante bellorum ciuilium tumultus:credibile interim per bella ciuilia, vel ipso, vel Octauio imperante militum stipudiis non nihil eommodi accellister sed Octauius illis periculis iam defunctus , quicquid ubique militum esset,

ad certam stipendiorum, praemiorumque formulam adstrinxit: inquit idem cap. 49. hoc est, Vt ego interpretor, legem Iuliam de duplicato militum stipendio reuocauit: excepta cohorte ps toria. quibus binos denarios in diem assignauit. Hoc e Tacito, militumque quPrelis clarum est. Vt itaque 'prima nouissimis conferamus: Polybio militis diurnum est pars denarii tertia, hoc est, si denarium intelligis decussi sexim, ut Vitruvius loquitur asses quinque cum triente: duplicauit stipendium deinde Iuliusi fuere ergo asses decem cum gemino triente, qui sunt 1 denarii; atque itae uidens est de arti tricies sumptas, hoc est, de- harios viginti militis menstruum fuisse. nam bini in diem denarii praetorianorum diurmam, faciunt 6o denarios in meliam, triplum peditis limitaneia qua in re eorum stipendium equitum stipendiis

exaequatum constat. Itaque ro denarit,eius numeri pars tertia est militis diurnum. quod vere, io allas solidos tantum numerent, gemino triente neglecto, id vel cimoeuioκλ ad inuidiam augendam dictum arbitror, vel vere quidem, sed ut duo trientes enutilis diurno ira deducti sint, ut pro eo frumentum accipereti quod maximo illorum. comis modo factiam constat. Denique vel detiam i d narium decussi sexim comprobem dupondiarios sestertiosque nummos huc induoco et Quos ab omnibus Imperatoribus ita signatos experientia

b , docet,

43쪽

docet, ut sestertius ad dupondium eiusde temporis siit quasi duplus. Quare dubium amplius esse non potest. quin a Iulio usque denarius decussis exis, hoc est, allium fuerit sensim denum. De aetate superiore saltem dubios nos Polybius faciti qui secundo historiatum de Gallia togata scribens,

tantam rerum omnium vilitatem piaedicat, ut procoena reliquisque necessariis, tantum dimidius assis expendatur, quem ait valere oboli partem quartam. verba ista δέ, ἐταρτον μείγ ΟΩλου. quare aisis unus fuerit oboli dimi

dium nam oboli Attici sex denarium esciunt &asses duodecim denarium implebunt. Autor diligentissimus, Romanae consuetudinis haud ignarus,& Africani Iunioris quiCarthaginem landitus deleuit praeceptor. cur ei, de sua aetate portitimum scribendi tam disertis verbis, non credam, causa nihil habeo r optarim I men hoc idem aliorum exemplis comprobatum, vel certe illustratum . neque enim constat quando, aut quo primum aurore id factum sit, nisi diuinare libeat id tum institutum, quando Populus Romanus tributum pendere desiit, Antiocho deuicto: ut tum aeris pretium, ob argenti uberem copiam, paulum excreuerit. Ego quidem adhuc donec certiora ex aliis scriptoribus, aut nummis autoribus proferantur. um risu, etiam Victoriatus. Volutius Metianus: Elt autem Victoriatus semis denarii, & nunctantundem valet, quantum olim quinarius. Varro libro nono de lingua Latina, quam rationem, inquit, duo ad unum habent, eandem habent 1o ad Io: In numeris, in similibus, sic est ad unum victoriatum denarius, sicut ad alterum victoria-

44쪽

DE RE NvMMARIA. a 3Φum alter denarius. Nominis originationem do

cet Plinius libri 3 3. capite 3. verba adscripsi. Qui nunc Victoriatus appellatur lege Clodia percussus

est. Antea enim hic nummus ex Illyrico aduectus, merciti loco habebatur. Est autem signatus Victo-1ia, & inde nomen. itaq.Victoriatus a victoriae cis gno dictus. Huius nummiCicero meminit proteio. TrituriunUnqui . losae quaternos denarios in singulas vini amphoras portorii nomine exegisse, Crodimi Porcium & Numium ternos victoriatos. Liuius quoque libro i de C. Claudii triumpho rebus in Histria Liguribusque prosipere gestis. Tulit in eo triumpho denarium 3o oo, Victoriarum 817o1. Ex argento purillimo

virum vidi, cumque integerrimum, quem ad nae

misit vir nobilis NicoIaias Roc Eox .antiquitatis studiosissimus, & nummorum veterum aestimator solertissimus, pendentem grana quatuor & quadraginta, pondere legittimo: id enim ad dimidium iusti denarii pondus quamproxime accedit. Inscriptio & nota utrimque talis erat. parte una caput Mercurii cum petaso & pinnulis, pone verticem V, nota quinarii seu victoriati, autore Metiano. Parte altera duo equites hastati citatis equis inuecti. infra pedes Roma. Alios plures videre licet in illa nummorum diuite arca. unde hunc ipsum deprompsimuS. Sesertius . quasi semissis tertius, ut in lego duodecim tabularum pes sestertius, sunt pedes duo,& semis: qua analogia veteres Latini trientem tertium dixere. id enim significare ait Cincius mystagogictita libro secundo, duas libras pondo & trientem. neq. aliter Graeci: Pollux libri

45쪽

tius dictus, quali semissis tertius:dupondius enim& sembella antiquis sestertius est,inquit varro. PO-stea quaternis sestertiis commutatum Vitruvio, Plinio, volii sioq.autoribus dictum est. Ex argento fuisse Varro, Pliniusque docent:qualem se aliquando vidisse vir nobilis Nicolam Rockoxius mihi te-

status est. eius pondus itaque quasi granorum 22. Postmodum tamen ex aere, sed optimo signatum, Plinius conceptis verbiv libri 33 capite A testatum reliquit. Summa inquit, aeris gloria nunc MMarcianum conuersa, quod & Cordubense dicitur: Hoc a Liuiano cadmiam maxime sorber &

aurichalci bonitatem imitatur in sestertiis dupondiariisq-, Cyprio assibus suis contento. Huiusmodi hodieque quam plurimi circumseruntur: sunt enim aerei illi maximi, unciali sere pondere aut paulo infra. Subiiciam inscriptiones aliquot, cum pondere.

parte vi

C. Caesar diaperpe

tuo.

M. Claudius Caesar

P. m. tr. p. imp. p p.

parte altera grana Signa aliquot nora. 'vi videntur, Harui hisa. Antonia Augusta. 3 sCabal a supra fornitam psus . . iatera virim ue s sisS. C. in ora Nero Clauidius Drusus Germanis imp

46쪽

ME RE NU MM ARI a. Ti. Caesar Augusti F.

Imperator.

pim tr. p. p. p. cos. PII. Imp. Caes. Vespas avg. p m tr. p.p. p. cos. m. Hadrianus avg. cos. III. p. p

Trai sorores eius, gesto res fornu copia. Agrippina Drusilla Iulia infra S.C. adi Sueton. in Caligula

Virguncula victoνiolam si 'δε atra manu Isas τινει- quo S.C. infra Roma . Annona Augusti Ce- res, infra S. C.

Signiseri tres imperatori sis

sacramentum dicunι. in ora securitas P.R. infra S.C.

Iudam sans, Iuda Ρ- δεαι sub palma se patria

vanitatam Aplorantes in rea Iudaea capta. Miles armatus, πιν - 476 qua S. C. Muliιν manu tenmt 06

nescio quid. S. C. Poni quinqua forniciιω, οἷ subfructus, cum natuis

Iuno is eriles, a latera S. C. aηιι parit pauo, infra

Iuno.

Suffciat e tanta copia pauculos hosce proposuisse, quorum exςmplo commonstrem aereos se is stertios unciales fuisse. Nam ut vi pondere, vel ab eodem principe, vario signati sint: illud interim planum fit, semper ad unciarium pondus quo-

b s dammodo

47쪽

dammodo aspirasso, ut Tiberii tres 383, 169 isi

granorum. Neronis item duo ΑΑo,, ita Vespasiani tres ηι , 47 6, 496. Hadriani duo 396,634. ut quas per interualla ad iustum pondus recurium iit. Sestertius igitur ira institutus est, ut pondere& valore dupondii esset duplus. Comparato namque dupondium Neronis asa granorum, cum eiusdem sestertiis sio. itemque Tiberii dupondium a s , cum sestertiis eiusdem 3 1. 369, 6i . Et Vespasiani dupondios 176, 26 o, cum sestertiis 4r , 76, 496. Caeterosque itidem inter se, illud plane liquebit sestertios dupondi

rum duplos ut proxime,nunquam autem sesquialaleros. quod satis argumenti arbitror sestertium duobus dupondiis, hoc est quaternis assibus, saltein sub Imperatoribus commutatum. Nequa enim necesse est hic,quemadmodum In auro,pon. dera ad minimas quasque particulas congruere.

Quamobrem, sestertii unciales, dupondii sumuneiales,& asses quadrantales suntoi illud enim pon- idus grauissimi quique circa haec tempora percussi implent: si quo minus pendan r. id ex iusto pon- .

dere subtractum.tot nummorum argumento facile intelligitur. Dupondium namque & assem eb, quem supra definiuimus pondere percussos expressim in elegantissimo illo Cleopatrae stagmero, apud Galenum de ponderibus & mensuris le

δυχων, κ, re ανό-ιον 3 οαοίως αγει stater pendet drachmas quatuor,quem tetradraci mum vocant: & dupondius itidem quoquc drachmas quatuor. Et rurshm, ἀοσαριενεχ assis vibet drachmas duas. ntque mirio:

48쪽

tem uncia quatuor alles Italici. Nihil potuit dici illustrius, ita signate utriusque pondus nobis

expressit. quia enim senatusconsulto tum ita signarentur, eorum quoque pondus ad medicum usum transiit, ut denaciorum S drachmarum. Nota sestertii apud Metianum & Priscianum haec si H. S. Nam cum initio sestertius valeret libras duas & semis, eius numeri notaria ex usu notarum iecepto expresserunt hoc modo II . S. quae tandem consuetudine scribentium in illam sermulam degenerauit. Caeterum ubicunque apud veteres de moneta Romana nummum absque ulla alia adiectione leges, semper de sestertio numo intelligas.

Sestertium autem genere neutro non monetam,

sed pecunia summa Unificat, qua mille sestirtios,

vel ducentos 2 quinquaginta denarios valuerit:hoe' Hi libram auri Romanam ctsemis. Id e Verrina tertia planum fiet, ubi orator ait exportationibus Verris, sectos publicanoru sestertia sexaginta perdidisse, ex vicesima portorii Syracusis: 'nde concludit pauculis mensibus furta praetoris, quae ellent sestertium duodecies ex uno oppido exportata elIe. Publicanoriimeni in cietas ex portorio capicbat partem vicesimam, qua Verres illos fraudabat, quod has merces immunes tanquam praetorias exportaret. Valuit igitur mercium i plarum aestimatio & pretium, eius summae vigecuplum, hoc est seitertia iroo, quam eandem summam Cicero taxat sestertiu duodecies, Latina & veteri locutione, id est, enuntiatione plena, sestertiis nummis duodecies centenis millibus. Quamobrem cum Iioo scstertia valeant Ii coo sestertios, lingula

49쪽

zo NI LEBO Rous sNEx L Vssestertia mille sestertiis nummis aequiparantur. Argumentum alterum ex comparatione Iocorum

Taciti & Plinii Secundi in medium afferam .Quod enim Plinius Secundus epistola ultima libri quinti ait, Nepotem Praetorem aduocationes venire dc emi edictocauisse. Peractis tam v negotiispermisisse pecuniam decem millium dare: videlicet decem millia sestertium . id Tacitus undecim ni alium dena sestertia dixit: inquit enim de Caio Principe: Capiendis pecuniis posivit modum, usque ad dena sestertia.Eandem sitim mam patrono tribuit Vlpianus digest. Iib. 1o titulo I 3 paragrapho Ia, de Variis & extraordinariis cognitionibus. Licita aurem quantitas, inquit. intelligitur pro singulis causis usque ad centum aureos. sed centum aurei sunt bis mille & quingenti denarii vel ioooc sestertii. quemadmodum in aureo Romano statim osten, demus . Quare singula sestertia, valent mille nummum sestertium . quod hic demo uestrare ciγnstitueram. E Romano numismate aureum adhuc superest. Nummus Aureus post 61 annum percussus est quam argenteus, anno urbis 1 6. Aurem Romani nit 21 denarium. Huius veritas mihi non diu quaerenda suit, vupiant illam legem cum superiorum Principumediistis comparanti: liquiddenim inde constat a aureos Io o nummum aequari: itaque Ioo sestertios, hoc est, denarios cum singulis aureis paria facere. Verum & aliunde quoque huius sententiae stabiliendae argumenta conquiram. In latagitione Othonis paratum est nobis exemplum. Nam quod Suetonius in Othone cap. 4. dixit, Oth

50쪽

DERE NUMMARIA. 2'

Othonem aureos excubanti cohorti viritim diuisiss:ω3c Plutarchus ἐκ Λ, δει scisν,illud Tacitus libro i7 annalium per sestertios hoc modo expressit, ut quotiens Galba apud Othonem epu-

Iaretur, cohorti excubias agenti viritim centenos nummos diuideret. quamobrem aureus unus nummos sestertios ico valuit. Ecce & aliudio eodem: Suetonius Domitiano, Addidit, inquit, &quartum stipendium militi; aureis ternise id est. aureis illis ternis, quos ante sub Imperatoribus eapiebant menstruum stipendium, Domitianus quartum adiecit. Zonaras eandem liberalitatemper drachmas extulit. Militibus sinquit stipendium auxit, fortasse ob vi riam. chira enim singulis septuagenae quinae drachmae soluere,ur, centenas dari iussit. Ergo drachmae,hoc est, Vt pau

lo post patebit , denarii septuaginta quinque fata

ciunt aureos tres viginti quinque singulos. Romani autem aurei pondus quale ab initio institutum,& quemadmodum deinceps'imminutum, latus pene veterum nobis definium Plinius, s recte legatur, libri 3 3 capite 3. Aureus nummus postahnum Lx ti percussus est qu es algenteus. ita riserupulum valeret sestertiis viceitis,quod essicit in libras ratione sestertior 1 qui tunc erant; sestertios occcc . Post haec plaluit Τx LM signari ex auri libris: paulatimque principes imminuere pondus. minutissimus Ῥεro ad x M. Non dubium est quin locus hie doctupristiae labatur, quemque

alii alitet restittant: Ego j eunt hoe modo

Aureus nummus post atiniini Ut i perculsis est quam argeuteus, ita ut scrupillam valeret sestertiis

Aa vicenis