장음표시 사용
651쪽
. t XXI. ALEX. Multifarii etiam est usus in Astronomia, ad Eclipsum nempe durationes, sive Solariun, fixe Lunarjum definiendas; atque ad infinitas id genus alias observationes quotidie faciendas,quas omnes recensere nimis laboriosum foret. At in hujus nobilissimae Scientiae gratiam, confici posset Horologium Chronosiopicum, quod horas Primi Mobilis definiret. Aliud, quod horas Sideream determinaret. Tertium, quo exacte deprehenderemus horas Saturni, Iovis, Vel Martis, non minus quam Solis. Item alia, quibus lacile motus Veneris,avel Mercurii determinaretur. Et licet confiterer istaec omnia factu esse disticillima, quid tamen opere facilius Horologia Chrono vico LMaari; quod ad amus-sm Lunae horas determinaret, quod haud dubie magni so-ret in Astronomia usus. Nam comparando id cum Horologio Chrono copico Solari, distincte primo intuitu cognosces , non modo Lunae motum diurnum a Sole , sed & motum ejus horarium, quovis diei instanti. Veri, ausa, supponamus Lunam sngulis diebus, gradibus Ir. II 27. a SO- Ie recedere ue tum quotidie etiam videbis, palmas unius, a palmis alterius retrocedere , atque discrimen inani k-stum, puta minutorum 48: secundorum 46 oriri. item singulis horis disserentiam deprehendes minutorum duorum , cum duobus circiter secundis. Hac ratione, si Horologii motus sit Lunae motui menstruo ad amussim conformis,non dissicile erit, jucunditatis causa, verum ejus locum in quo -
. Vis Zodiaci puncto , quovis diei tempore invenire. Verbi gratia, si cupias scire in quo coeli puncto , hodie existat Luna, vespertina hoes 6. 36. 4s, qui dies sextus est inovilunio , quo tempore, Sole & Luna in Meridie versantibus, ambo Horologia quam optime inter se conveniebant,
. hora puta duodecimii tum iaci. I inspectione, videbis Indicem Horarium Horologii Sola is sextam horam monstrare, Indicem Minutorum minuta 36; Indicem denique Secundorum, secunda 4s. At designabit Index Horarius Horo-
652쪽
ce DrALocus V Llogii tunaris, horam Iet; index Ninutorum minuta 3; Index demun ecundorum, secunda Σs Differunt itaque limris F. 13. ac, quibus respondent gradus 88. 26. FRAN c. At Planetae interdum sunt Retrogradi ι quemadmodum v locius movetur in consequentia Sol , hiberno tempore, quam aestivo, propter Eccentricitatem. Itemes Luna in inferiori parte Epicyli, velocius ad Orientem progreditur, quam . insuperiori. ALEx. Promotu Planetarum Retro-orado. opus est I abulis, quae cum Horologii motu sunt con-hrendae. Eisdem, Solis ac Lunae momalia corrigi potest. FRAN c. Eorum itaque motibus mediis lacile foret Horologia conformaret ALEx. Indubie. FRAN c. Quantum v deo , omnium facillimum seret horas Siderias determinare,
quum Fixae nec motum retrogradum, nec anomaliam habeant.
ALrx. Nihil verius. Imo nihil esset dissicultatis cujusvis Asterismi, vel stellae ortum vel occasum comicum, ortum vel occasum acrovchini definire. Sed hic oportet duo sint Autom ta, unum Mare, stud Siderium. quocum Solare conseratur. FRAN c. Censeo Nodorum motum vix posse definiri. ALEx.
Posset ; nam quotidie seret discrimen duodecimsecandorum, cum tertiis quadraginta, FRAN c. At praedicere Eclipses nequeunt. ALEx. Fateor id omnium dissicillimum XXII. FRAN c. Sed quomodo in rem Nauticam essente utomata Chronosvica' ALEx. Perdissicile mihi est aliquid super ea re disserere ι quum nihil expertum. nec quicquam abs quovis habeam. Nihilominus, si tibi placet, non. nullas rudiores meditationes in medium proferre non grava- hor. FRAN c. Nili optabilius. ALEx. Et inservire videtur, quod nihil sit felicius ad locorum Longitudines investigandas, iis potissimum, qui in Boreales, Australes, Orientales , vel Occidentales Orbis Terrarum plagas periculosis navigationibus, pepetrant. FRAN c. id imprimis scire cupio ALEx. Navigaturus in Canarias, sue rasilus Iartunatas, navem in astuario Fortia hodie conscendis. h
653쪽
puta duodecima, quo tempore ad amussim Horologii
motus , Solis motui congruit, & consormis est. Post v rias peri grinationes huc illuc, tandem, multis exactis di bus , nescius in qua Oceani parte versetur Navigium, Horologium consulis, atque Palmarum motu, cum Solis motu collato, deprehendis unius horae discrimen esse: est enim in Horologio hora prima, in Sole tantum duodecima. Concludendum est itaque illam Oceani partem, quindecim gradibus, occidentaliorem Fo/tsie aestuario esse, ubi navem conscendisti. Quod si animum subeat, praeteritis Insulis Fortunatis, per Heserides, ad Ιηsulam Thomanavigare; tum, cum eo perventum est. versante Sole in Neridie, designνbit Horologium horam solum undecimam. FRAN c. Rem miram narras. Sed quaenam ratio, cur priori in loco, Sole versante in Meridie, fuerit hora prima; hoc autem in loco sit hora undecima 3 ALEx. Prior locus est Fortha aestuario
ut dicebam in quindecim gradibus occidentalior: posterior est eodem quindecim gradibus orientalior: & proinde, oportet iis . . qui Thoma Insulam incolunt, oriatur Sol una hora citius, quam nobis hic Leibi degentibus: & ex consequenti, oportet una hora tempestivius ad eorum Meridiem perveniat, quam ad nostrum. Et e contrario, oportet priori Orbis parti oriatur Sol una hona serius, quam nobis; & duabus horis serius, quam Thoma Imula ; & consequenter attii gat eorum meridiem una hora serius . quani nostrum ια duabus serius, quam Meridiem Nomis Inota Denique,
si in animum inducas tuum, mare Meridiem versus longius pererrare, donec ad Bona Dei promato tam pervenias. tum
Iacta comparatione inter Solem, & Horologium, si sit in Sole hora decim erit in Horologio hora tantum octava; quod evenit propter Meridianorum discrimen, inter Foνι aestuarium,' & dictum locum; qui 3ogradibus, nobis hic degentibus est orientalior. F R A N c. Quid si per iter sexuolum , Dua in Caniam navigarem, indefinam, in-
654쪽
cos Di A Locus VI. de reversus per Mediterraneum in quineam , inde occidentem versus in Floriuam inde in Brasiliam , an in m
ei sie obeundo, distincte mihi designabit Horologium qu
vis loco, quo pervenitur, Veram temporis differentiam inter hunc locum, ubi navem primum conscendi, &illum locum, ubi id temporis sum λ ALEx. Imo. Modo nihil impedimenti, ejus motui officiat. F R A N c. Quid si inter navigandum casu erret 8 ALEX. Primo loco, ubi emendari potest, quo pervenitur, corrigatur. Est insuper potissimum instrumentum ad locorum longitudine emendandas, & ad novas inveniendas, quae quidem inventu satis dissiciles sunt. F R A N c. Sed intumescente mari, fluctibusque decumanis navigium agitantibus, Horologium etiam agitetur necesse est ; quod haud dubie aequabili, &uniformi ejus motui multum ossiciet; & proinde fallaxesie potest. ALEX. Non male conjectas. Nihilominus, adeo dextre, & artific t ose suspendi potest, ut navis agitatio, nulla sit ejus aequabili, & uniformi motui remora, & impedimentum ti quod unt illustrissimum comitem a Gmar in excogitisse. XX H I. ALEx. An plura scire vis, propter quae Pendulum est maxime expetendum Z FRANC. Imo. ALEκ. Tummis existens; atque certis de causis, nostratium mensurarum quantitates distincte noscere valde desiderans, ad me, illius ergo, qui finivrgissim, das literas. Ego, iis acceptis, nescius sum, quomodi, de hac rete certiorem faciam. Incertiis itaque quid potissimum sit iaciendum ipsa
enim mensurae quantitas, ligno vel aeri incisa. ob distantiam transmitti nequit) tandem hoc commentum excogito. Asssumo seniculum, quem exacte facio septem pedum nostratium in longitudine. Huic appendo Globulum ferreum duarum librarum, tanquam Pendulum; quod spatio viginti
secundorum barariorum , I 6 dat vibrationes. FRAN c. Sed
qui nosti ad amussim temporis spatium ὶ A L E x. Ex Horo- o. 2 logio
655쪽
logio Chronos pico. quod praesto est. Tum rescribens dico. quod ad Mensuras nostrates attinet, scito eas convenienter ad te ligno vel aeri insculptas, ob distantiam transmitti non potuisse; nihilominus eas sic cognosces. Appendatur Globulus serreus duarum librarum seniculo cujus vis longitudinis, quem modo breviorem modo longiorem iacies, donec 16 exacte eveniant vibrationes, spatio Viginti secundorum. Quibus factis, invenies Funiculum quam exactissime adaequare longitudine quantitatem septem pedum nostratium. FRAN c. Possetne gravitas unius, pluriumve librarum nostratium sic transmitti AI Ex. Nequa- quam . Nam addendo vel subtrahendo gravitatem non inde eveniunt plures paucioresve reciprocationes, nisii Funiculus abbrevietur. vel elongetur. FRAN. Annon tardius movetur Pendulum gravius, quam levius 3 ALEx Rem expertus sum duobus, quorum hoc unciis pendebat solum octo, illud vero. viginti octo, tamen nihil sere mutationis aut discriminis inveni: nam ad unionem inter eorum Vibrationes faciendam,
gravioris iuniculum, dimidium digiti solummodo, abbreviavi. FRANC. Tardius ergo movetur Pendulum grave, quam leve. ALEx. Non omnino quatenus es majoris gra-wtatis, sed quatenus majoris est molis Vr quantitatis: nam obmolem. aer & medium pertranseundum magis ei obnititur,& resistit: proinde totum discrimen, quantulumcunque, aut quantumcunque sit, ex sola funiculi quantitate oritur. Sed ut revertar, tu Romae ex istens. scire etiam desideras certam & definitam distantiam quorundam locorum hic in Scotia, verbi gratia , exactam aestuarii Forthae latitudinem, inter Lethamoc Titaniburgam. Unus itaque Lethae. machinam bellicam accendit ; alius in littore opposito , intentis expectans oculis flammae coruscationem, confestim, ea primum visa, Pendulum demittit. atque accurate notat, quot eveniant Vibrationes inteream visam, & fragorem editum.
Sint itaque triginta sex. Tum rescribo, sumatur Pendulum
656쪽
que eo usque a Tormento Bellico removearis, donec triginta sex evenerint Vibrationes inter stimum Nel flammam primum visam, & fragorum auditum; quae distantia ad amussim tibi dabit distantiam quaesitam. FRAN c. Nihil opus est hie Horologio Chron copico ALEx. Nihil. FRANC. Possetne ullo modo sciri. utrum flammae species successive, an vero in instanti per medium propagetur, necne 3 ALEx. Forte hoc modo. Supponamus te constitutum esse in Arce Fnsurrena, & alium in loco aliquo, qui decem vel und cim milliaribus inde distat, verbi gratia in Arce Tilaiau seges. ut mutuus, & clarus sit prospectus. Item, ponamuste Horologium Chronoscopi cum habere, quod exactiTime pari movetur passu, cum alio quod habet ille Tilandiburgi, atque utrumque ad amussim eandem temporis disserentiam monstrare. quod est factu facillimum; nam vix credibile est, quam mirifice inter se convenire soleant per multos dies. Iam dico , eo instanti, quo ex Machinae orificio emicat inamma, accurate notes ex Horologio temporis disserentiam, quam suppono esse horam ιο. minut. I 6. secund. 9.
Alter, qui est Tilandiburgi. intentissimis expectans oculis
primum flammae coruscamen . accurate, eo primum viso, temporis momentum ex suo Horologio etiam notet, quod suppono esse horam Io. minut. 36. secun d. m. Tum concludendum est flammae speciem, tria insumpsisse secunda horaria, in sese decem vel octo milliaribus propaganda. Si
autem temporis disserentia sit eadem utrobique, tum cer- . 'to colligendum est, speciem se diffudisse per indium illud
657쪽
abia Phria II X Kalend. Octobreis navim conscendimus, domum ante hyemem re-' meare fixum in animo habentes. Prima, de I secunda luce, secunda nobis aspiravere flabra: , tertia vero ad vesperam inclinante, conversa ab ortu aestivo spiravere, adeo ut, intumescente mari. dc suctibus decumanis navigio agitato, parum aut nihil itineris emetiri valuerimus. Subsequente vespera, Eolus ipse, nimborum tempestatumque potens, stridentium satellitio ventorum stipatus, internecino, & odio quasi Vatiniano in nostram perniciem conjuraVir; atque ita illi, velut agmine facto, Qua data porta muηt, ct terras turbine perfiant
Incubuere mari, totumque asibus imis Vna Eurusque, Notusiue ruunt, creberque processis fricus, vastos volvuηι ad littora Etas. - D equitur clamorque virum , sudisque rudentum . Eripiunt subitὸ nubes caelumque diemque ει oculis nossis. ponto nox incubat atra Intonuzre poli, se crebris micat ignibus aether, P sentem se nobis intentant omnia mortem .
Quum tamen navis e validis asseribuscontexta, & peritissume tanquam a raedalo aliquo extructa fuisset, saevientis hujus procellae impetum ad novendiale spatium sortiter sustinuit: unde factum est, ut ad occasum brumalem extra Herculis Columnas longe intra mare Atlanticum delati fuerimus.
Decimo demum die, orta malacia, ira maris desaeviit; H h h li Tum
658쪽
laudemus iati , posita formidiae leti. adeo ut in qua Orbis parte jactaremur observare licuerit; &observatione habitia, subue 3 gradibus Septentrionalis latitudinis, & decem longitudinis nos esse comperimus; unde ducentas leucas, cursu excustas esse cognovimus Quum ita ut videbatur de salute nostra actum,& conci matum esset, nihil nis ni s singulis momentis, oculis obversabatur quod appeteret jam hyems. & commeatuum penuria laboraretur velis ventorum rabie laciniatim disterptis. Quatuor incertos caeca caligiηe soles, Erramus pelago, totidem sine sidere noctes. Decimoquinto die e nostris unus, quiddam terrae speciem praeseserens, eminus animadvertit, quod Nauarcho deridiculum videbatur, qui Tabularum Hydrographicarum ad- iminiculo. nullam terram, aut insulam sexaginta leucis propiorem esse, pro certo compertum habebat. Postero die, duabus duntaxat 1 terra, hesterna luce conspecita, abesse nosmet deprehendimus; eapropter nostrumsnonnulli in easuere sententi i, ut terram nobis potius, quum deessent vela, quam nos Terrae adnavigasse arbitrarentur. Quum ergo utrinque accederetur, demisia crebro bolide, maris profunditatem exploravimus; sed imum attingere nequivimus ; quamvis ad sundae modo jactum, littus distaret. quod nobis ingentem incussit formidinem. Spatiosi tamen fluminis ostia subivimus, quod nobis T ris, quo subduxit
classem AEneas, in memoriam revocavit, ut in hunc modum canit Maro,
hunc inter uυio πίerinus anet. Corticibus rapidis, o multa avus arenalamare prorumpit'. varia circumro supraIπα,
659쪽
t A vera ripis volucres, ct δε-ηis a eo
AEthera mahebant cantu, lucoque volaban'. .
Appropinquantibus, menbranae schedula ossertur, in qua Graecis, Hebraicis, & Latinis chareeteribus in hanc sententiam exaratum est, Nisi piraticam exercendo maria infesta xedditis , appelsere licet: aeteroquin, vigintifex horarum spatio furessite, is hi/ic vos amolimini: interea loci, commeatuum vobis parandio stas conceditur. Quibus epistolio Chirographis munito rei pondimus, in quo intentati nobis criminis nosmet expurgavimus: ex templo appulsi, & ad Xenodochium deducti, a Parocho, resduisque incolis humanissime . habiti, & opipare tractati sumus. Postridie. Hospitio huic praesectus, vir non modo omni liberali eruditione penitus imbutus , sed & gravitate composita venerabilis, visitationis honore dignatus. ansacta Baptismatis lympha perlustrati, honorifico Christianorum nomine insgniti essemus, ante omnia percontatus est. Cui assirmando respondimus, isque dicto citius in amoris pignus. , & μνημοσυνον, obviis ulnis amplexus est. Dein cu-jates essemus sunde accumulatum gaudiumὰ edisseruimus. His ultro citroquejactatis. locum hunc, insulam suisse tribus nominibus celebrem exposuit. Primo, sejam inde ab Apostolorum aetate , religionem Christianam primaeva puritate, cum doctrina, tum regimine & disciplina retinuise. Secundo, Insulam mobilem & sultantem esse. Tertio, Athenaeum toto terrarum Orbe celeberrimum, in capacissimi, & amaenissimi nemoris monia meditullio, ad viginti plus miniis leucarum interstitium, & intercapedinem distans, exaedificatum se habere.' Cum levi brachio,& veluti canis e Nilo perstrinxisset quinam Christo nomen antiquitus dedissent, & fide Christiana imbuti fuissent, insularis exin motus rationem reddidit, quae causa fuit, quod quivis populus sibi, ipsi vero nullis cogniti H h lili x essient.
660쪽
essent. A bruma sive solstitio hyberno inquit Insula haec
Helio8sis, dicta, a decem graduum latitudine ad quinquaginta recta Septentrionem versus fuit, & a Solstitio aestivo ad hybernum, totidem Meridiem versus. ita ut semestri spatio, tredecim quotidie passuum millia suens, bis mille& quadringenta milliaria conficiat. Docti priscis temporiabus Astronomi, motum hunc caelis inesse docuerunt, quasi illi Librationis motu , a Meridie Septentrionem versus, &conversim moverentur. Neoterici tamen, nosque omnes.
compertum habemus, Insulam nostram, ob fluctuationem solum ut dixi moveri, non autem coelos. Pauca verba de Universitate, quam Palladis Gumnasii nomine indigitavit, secit , quod satius duxerit, ut ad eanti contemplandam nos conserremus, quod quidem postridie essectum dedimus. Adverso flumine, quo appulimus, cui Moae nomen in vigandum erat. Toto itinere ad viginti passuum millia, a dextra laevaque, insanas substructiones, cum villarum amaenitate admirati sumus. Reliquum quod supererat itineris suit sylva, in cujus meditullio, Athenaei sedes erat. Adverso flumine navigantibus,vix ac ne vix quidem in coelum, propter contractum numinis alveum, proceras ilices, occedros odoratas. tinearum & blattarum erosionibus impenetrabiles, complicatis inter se cacuminum malleolis . prospectus patebat. Inusitatae molis leones variarum genera serarum hic vidimus, cum magna simiarum vi, cum majorum, tum minorum, verticibus nostris, in abietibus
Vesperi, lacum ad unguem orbicularem intravimus, fluminis scaturiginem, bis mille passuum in latitudine. Eminentibus adeo ripis circumvallatur hic lacus , & riparum margines arboribuS conseruntur, ut ne vel levissimae aurae natus ejus summum turbare, aut crispare queat.