장음표시 사용
21쪽
οἱ L. επει- - - δκμοι soli γνωαν; ux μωήλ, εφ . e ine scientia aliqua qua praebeat rerum diumvirum atque humanarum notitiam. ac praeterea cognitionem eius
quae in his est diuinitatis atque iussitia es est plane in quam nanc notitiam Philosophia pollicetur. Strabo initio
tarum rerum cognitio, sine qua hoc opus esci nequit , non erinisi eius, qui diuinas humanasique res complectitor, quorum cientia dicitur este ea, qua Plato bia appellatur. Praecipue vero ea philosophia quae in actu versatur. M. Cicero Tusculanarum quinto. Nam sivientiam quidem ipsam quis
negare poteti, non modo re esse antiquam, verum etiam nomine' qua diuinarum humanarumque rerum, tum initiorum, causarumque cuisseque rei cognitione hoc pulcherrimum nomen apud antiquos asequebatur. idem de ossiciis primo. illa autem sepientia , quam principem dixi, rerum eri diuinarum atque humanarum sicientia r in qua continetur deorum m hominum communitia, e societas inter ipsos. ea si maxima e 1, mi ea certe, nece se eri quod a communitate ducatur ostium, id esse
maximum. Etenim cogniιio contemplatioque natura, manca quodammodo atque inchoata fit, si nulla adito rerum const- quatur. ea autem actio in hominum commodis tuendis maxime cernitur. Plato quoque tum in Timaeo, tum de Republiea quinto, philosopbiam definit: ' Omς, zmων, γινο ιδνήων. scientiam eius quod ψ, σ eorum quae siunt, cr eorum quae fiunt. Huius philosophiae cum magna pars sit vera iuris rudentia, ut Vlpianus recte nos docet l. r. D. de iust. &iure, merito generis nomen
22쪽
.sibi praemittit, specialem deinde disserentiam adjiciens
per iusti atque iniusti scientiam. Bene autem distinxit Vlpianus, & ex ea Tribonianus notitiam & scientiam. γνώαν &-nam Iurisconsulto susicit res diuinas humanasque de quibus libros Varro scripserati non se aliquatenus: proprie autem ac peculiariter exactεque nosse, id est scire, debet, iustum iniusto quid intersit. Idem ferme voluit Quintilianus: cum dixit,oratoris vitam cum scientia diuinarum humanarumque rerum esse coniunictam, id est non eam plane possidere, sed
Ita videmur posse tradi commodissime , si primo lem ae simplici mia, post deinde diligentissima atque exactissima intem
pretatione singula tradamur, alioqui si flatim ab initio rudem adhue oe infirmum animum studiosi mubiadine ae marietate rerum onerauerimus, duorum alterum , aut desertorem studiο-rum esciemus, aut cum m o labore, sepe etiam cum diffidentia squa plerumque iuuenes auertit J serius ad id perducemus , ad quod, leuiore via ductus , sine magno labore,
fine mila divdemia , maturius perduei potuisset J Paria habet de arte oratoria Quintilianus libri octaui initior iHis meis quae in proximos quinque libros collata sunt, ratior mundi, atque inuenta Allonendi continetur: quam ut per omnes numeros penitus cognsere ad summam scientia ηeces rium est, ita incipientibus breuius ae simplicius tradi mapstanuenit. Aut enim diocultate institutionis tam numerosa atque perplexae deterreri solent, aut eo tempore , quo praecipue alenda ingeniis, atque indulgentia quadam enutrienda siunt, steriorum tractatu rerum atteruntur. aut fi bae sola didicerint , Fatis se ad elor entiam instructos arbitrantur: aut quasi
23쪽
ad certas quasidam dicendi leges alligati eo tum omnem resem .midant, unde existimant accidisse, ut qui diligentissimi artium scriptores exstiterunt, ab eloquentia longissime fuerant. Viata men: opus est incipientibus, bed ea plana, oetum ad inviale dum, tum ad demonstrandum eupedita. Suum cuique tribuere J Iustitia struat inicuique quod βμm est. Macrobius 1. de Somnio io. Cicero de Natura Deorum: Iustitia quae sivum euiquedistribuit: & de finibus: Iustitia in Auo cuique tribuendo cernitur. . Huius 'se duae μηt positiones, publicum'priuatum. JD emosthenes in Timocratem : ν δε ο ων ωαν
κηδεQue Gλεως. Duae sunt tones, de quibus leges apud omnes ciuitates constituunt: prior est qua conuiuimus contrahimusque mutuo P ac de iis sicilicet quae priuatim facienda sunt, decernimus, ruiuimusque plane nobis ipsis: altera, quemadmodum quisque re publica uti debeat, o aut ciuem sie praestare, aut magistratum. Plinius lib. viii. epistola i . Cum sis peritissimus Grpriuati tum inpublici, cuius pars Srnatorium est. in qua epistola liabes egregiam quaestionem ad hoc ius pertinentem. Gellio x. αo. Ateius Capito dicitur publi- ci priuatique iuris peritissimus, idem multa de iure Senatorio habet ex Varrone .XIV. T. ., Collictum est enim ea naturalibus praeceptis, Ut gentiμm, aut ciuilibus Cicero de Aruspicum responsis. Hoc sinit, nus iure ciuiti perscriptum est, lege tamen natina, σ commμniginitum .isu sancitom est. Gellius via. 3. de Catonis lQ- quens
24쪽
AD IVs IUSTINI AN EUM. 17quens oratione quam is pro Rhodiensibus habiliti
primum ea non incallide conquisiuit, quae non rure naturae, aut iure gentium feri prohibentur, sed iure legum, rei alictilus medenda, aut temporis causa iussarum.
Hinc liberorum procreatio, hinc educatio J Seneca de beneficiis iv. i7. uomodo nulla lex amare parentes, indulgere liberis iubet. siveruacuum est enim, in quod imus, impelli. Agit de ea re , & Nazianzenus in distichis, &Chrysostomus sermone secundo. Euripides Dictye: 64-ππ--φύς λεγέν,
Communis hae lex stirpis est mortalium: Trahens-ipseos in sui a stensium deos, a Ferasique: amare quicquid est ex se satum.
In rebus aliis iure non ino utimur.
Ius quidem ciuile ex unaquaque ciuitate appellatur J Ciuica iura, dixit Horatius. Nam si quis melii Solonis mel Draconis leges appellare imetuite Atheniensium, non errauerit J Et sic ius ciuile dixit de Attico iure scrip r vitae Cimonis. Vsu exigente, . humanis necessialibus Jπις. Dioni Prusaeensi. Sed quoties non addimus nomen cuius sit ciuitatis, nostrum tui significamM , sicuti cum poetam dicimini nec addimus no-
25쪽
men , siubauditur apud Graecos egregius Homerus, apud nos Virgilius J Proesus ad Politicorum Platonis secundum:
Articuli appositio modo per excellentiam znum aliquid signiscat , wt cum dicimus, poeta dixit, dantes hunc honorem ei, qui in siuo genere siummis est. Sic & Galenus libro, animi affectus consecianeos esse temperaturae. Slωειτα ν, ανίοτε τα- e. 2 'i - o s..i
λελε δ' τοδι θ - ιηπίοις et a raς β ά υο- λεγηοχ πιιη-υ, Σουπφω γ ταίη τροπι. Qippe cum soleant non rar) homines , qua in quoque genere primasiunt, ea generis donare nomine , ut cum dicunt hoc dissium eo poetae, illud vero poetriae: intelligunt enim omnes sub poetae nomine Homerum , ub poetriae Sappho. Quintilianus iv. 8. Enthymema quoque est omne quod mente concipimus e proprie autem dicitur, quae est sententia ex contrariis, propterea quod eminere videsur inter catervi ,τt Homerus poeta, Trbs Roma. Ad de Plutarchum Symp. IV. I .
Aut stripto, aut sine scripto J Scholiastes ad Satyram primam Holatil : quia aliud est ius scriptum , abud non . scriptuma Lex est quod populus Romanus Senatorio magistratu interrogante , veluti Consule, constituebat J Ateio Capitone definiente apud Gellium x. 1 o. Lex est generale iussum populι aut pleois rogante magistratu. ubi legis vocem latiore sensu accipi, ut dc plebisscita includat, quanquam contra priuilegia, quae &ipsa leges vocari Iolent, excludi, notat ibi Gellius, addens totius huius rei ca-
26쪽
put, originem & fontem esse rogationem. huc pertinet in notis illud P. I. R. P. Q. I. S. Populum ιure rogauit, populus ue iure siluit. Plebisscitum autem est, luod plebs plebeio magistratu interrogante , veluti tribuno, constituebat. Plebs autem a populo eo dissert, quo stecies a genere. nam appellatione populi uniuersi ciues contιnentur, connumeratis etiam patriciis σSenatoribus e plebis autem appellatione sine patriciis ,-Senatoribus, caeteri ciues signiscantur. Sed oe plebisscita lege Hortensia lata, non minus valere quam leges coeperunt i Laelius Foeliae apud Gellium xv. α7. Is qui non uniuersium populum, sed partem aliquam adesse iubet, non comitia, sted concilium edicere debet. Tribuni autem neque aduocant patricios, neque ad eos referre etssa de re possunt. ita ne leges quidem proprie ,sed plebs cita appellantur, qua tribunis plebis Ierentibus accepta sunt, quibus rogationibus ante patricij non tenebantur, donee EUHortensius Dictator eam legem talit , Qt eo iure quodplebs flatusset, Omnes Quιrites tenerentur. Senatustonsultum est, quod Senatus iubet atque constituit JId quibus fieret modis, vide Varronem apud Gellium XIV. 7. In notis S.C.D. Senatus consultus decreuit. eum lege Regia, quae de eius imperio lata est populus ei, e in in eum omne imperium siuum potestatem concedat 4 Strabo in fine operis : AI 5-δ ραυται αΜοτε μ
τ ροω ,- τ ατα ξεν eri I, τ ο - . Prouinciae diuiduntur aliter alias , nunc etero ita ut Caesar constituit
Augustus. Nam is cum ciuitas ipsi regimen imperj permisisset,
27쪽
ita mi di viveret, e stet pacis bessique dominus, terras omnes bipanti O diuisii , partemque sibi semensi alteram populo reliquit. eodcunque ergo Imperator per epistolam constituit J Philostratus Aspasio :-οποτε - ου δεῖ Eν
tor quoties epistolas scribit, non opus habet enthymematis, aut argumentationibus, sid siensiu expresso. neque obsecuritate. legem enim enuntiat :pe picuitas autem legis est interpres. Naturalia quidem iura , quae apud omnes genies peraque obseruantur , diuina quadam prouidentia constituta simper fr-ma atque immutabilia permanent J Dionysius Tyrannus dixit: su et λεως βιάσαο νομα δυναe , tyri S της Se riuitatis quidem leges fariere posse, naturae autem non posse. Eas verὁ, quae naturae dicuntur leges recte Deo asscribi,& nos in protegomenis de iure Belli ac Pacis, librique primi capite primo ostendimus, & late Origenes libro quinto contra Celsum. Ea etesi quae ipsa sibi cιuitas constituit , sepe mutari solent , vel tacito consiensu populi, mel aba postea lege lata JVarro de lingua Latina libro viri. An non saepe veteres leges abrogatae nouis cedunt f Cicero ad Atticum III. 23. Scis enim CL ium sanxisse , et i mix aut omnino non posset, nec per Senatum, nec per populum infirmarι siua lex. Sed etides nunquam obseruaIa1 esse sanctiiones earum legum, qua
abrogantur. nam s Ιου esset, nulla ferme abrogari posset : neque enim ista est , qua non esia si scpiat dili cultate abrogationis. Sed cum lex abrogatur, illud ipsum obrogatur quo non
eam abrogari oporteat. Di iligo Corale
28쪽
Omne autem ius quo ettimur , mel ad persionas pertinet,
A ad res, mel ad a9iones J Non multum dissimile Donati illud Adelphis ii. 4. Omne quod geritur , aut in rebus
est, aut in personis, aut in attributu eorum.
Persona, a personando dicta,ut cerisuit Gabius Bastasus apud Gelirum v. 7. proprie id est qliod ad fabulas agendas assiimitur. Graece quod ori apponatur. Sed tam Latina vox quam Graeca transferri coepit ad omnes qualitates, quas nobis vita haec, velut fabula quaedam, imponit. ita apud Ciceronem saepe: Vos mihi hanc personam imposuistis: quod alibi dicit partes. tres personas sustineo, meam, aduersarij , iudicis. Sic personam dicit Principis,Magistratus, petitoris, accusatoris, personam quaestoriam. Sic apud Lactantium, alia est persona domini, alia iudicis. coepit deinde ab origine longius transferri, ut ipsos homines significet, ut cum dicit Celsus medicus neminem periclitari velle in splendida persona. Libertas quidem , ex qua etiam liberi vocantur, est naturalis facultas, quod cuique facere libet , nisi si quid mi aut iure prohibetur J Libertas generaliter considerata, satis recte dicitur, facultas agendi quod libet. Aristoteles:
ἱ σον E OH eo βουλοι ra mς-Libertas aequalitas est facere quod et elis. Sic e contrario Zenoni apud Laertium: - Γαet Musi ' Seruitus ea
status arbitrio suo carentis. Platoni in Lyside seruus, Jcui nihil liceat facere eorum quae velit. Persius:
29쪽
An quisquam est alius liber, nisi ducere mitam Cui licet, eti voluit Dion Prusaeensis. E-, Zαπλύς υ δενο υσα ἰαχαί. Libertas est parere nemini , sed plane ea facere quae velis. Iulianus Misipogone. εἴ et ς ιιc γελοιτο ζ -ὐ-οπ βουδενται 'bu HS ποις. Id enim sit auferre or detruncare quod pummum est libertatis, si quis demat hominibus dicere, ac facere quod velint. Sed quia hic de hominibus agitur ciuilem vitam degentibus, quorum nemo, si rigid loquamur, liber est, quia legibus tenetur quae est δευλεία Iποταξi , Ut dice
bat Zeno in inde seruus quidam apud Philiscum:
ideo non male pro re Libiecta, additur definitioni legum exceptio. Persius: Vindicta postquam meus a Praetore recessi, Cur mihi non liceat, iustit quodcunque Toluntas, Excepto siquiΜ M uri rubrica notauit Dion Prusiaensis dicta iam Oratione : - μη
ε ξοπιου του μως βουλεται , m μὴ facultatem habet faciendi, quae mali, exceptis quae legibus vetita sunt, qui iussa, is quomodo non sii liber es Vim excipi nihil opus fuerat, quia ea ius ipsum nec adimit, nec circumscribit. Attamen sicut multa in popularibus descriptioniblis magis nominum quam definitionibus adjici soletit, ad vitandam non omnino suo
30쪽
peruacua est haec exceptio, ut sciamus per vocem se cultatis, & Verbum paris sensus, litet, intelligi hic id quod iuris est, non quod facti. caeteroqui si libertatis nomen ita laxe sumamus, ut non minus ea quae facti est, quam quae iuris comprehendatur, non est liber qui cogitur Et ideo Stoici sapientes solos esse aiunt liberos, quia cogi nequeunt: aut enim morientur potius, quam quid turpe faciant, aut si res turpis non est, sponte fa
is enim mere seruus est, cui alius sic dominatur mi eum cogat, quod iubeatur facere; m si nolit, eum torqueat, oe , ut poeta loquitur: duros det ferre labores. quibus optime conueniunt quae habent Horatius libro II Satyra VII: Persius Sat. v. Sed haec huius non sunt loci. Dixit autem Iustinianus naturalem facultatem, quia naturae conuenit, nempe eo sensu quem explicauimus de iure Belli ac Pacis D. 27. Hod imperatores captiuos mendere, ac per hoc seruare, nec occidere selini J Vendere solebant coronatos: Gellius