Scrutinium religionum sive exercitatio theologicohistorica, de religionum orbis universi terrarum varietate in communi & in specie, quod una sola christiana, & praesertim evangelica sit vera & quam angusti illa hodie coercita sit terminis, &c. Autore

11쪽

servarunt adseruntq;. Attamen,inquam, illum vertam

Deum non colunt coluereque ex vero, h. e. juxta piae scriptum Dei verbum: sed vani facti in ratiocinationibus suis, Romanor. t.vano falsissimo ue , prout alii aliiq; horum vel malo vel proprio ducebantur ducunturq; adhuc genio ingenioq: suo. A S. 18. Insuper adeoq; alii porro alii l. horum, perplurimiq; hi, ma Spiritum venerantiar: quod de Mexi- canis hodie, vi Hotrii Pochili eum vocant, item Indis Oriental. Benjanis maxime, qui Pagode eum, Ambo nis, qui Lent hila,testantur iterum Acosia,lib. cit. cap.r . S Hieron. Benro, de Indiis Occidentat. lib. I. p. ri. nobili T. alii an deislo in itiner. suo lib. l. cap. 3 p. lib. lII. p. net. seq. nccnon laudatus de ipse Dia. Olearius in Itiner. passim: a quo crimine nec Graeci nec Romani veteres per omnia immunes fuerunt. si s. is. Alii porro demortuas majores fot devene rati sunt,in numerum relatos abs se Deorum , quo de jam olim Sapientiae liber cap. XIII. XIV.XV. numero innumero se re adeo ut Augustinus,de Civit. Det,lib.XVIII cap. 8 i. mo jam tempore asserat numeratos Deastros trici sexies mille : imo antiquissimus Poetarum Hesiodus suo

rumque; ara illis posita cum hac inscriptione : Dis A Europae re Lilyae , Dio ignotu re peregricis. Quod Si D.

Paulus te latur ex parte Actuum cap. XXI il. rs. Athenienses scit. litasse Era E, et vi, ara huic cum hac inscripti ne extrum.

S. . . Coclcrum, ex noti nominis Deastris suis faciebant

12쪽

ciebant alios nuncupabant ii maiorum , alios minorum gentium :(qui ct consentes di indigetes alios coelestes, in seros, terrestres,aqvaticos: alios municipales,(qui&patrii vel uibani penates, selectos &c. E quibus praecipui extiterunt, ut notitiimum est satum us, supiter,Juno, Neptunus,Tethis Ceres, Bacchus, Diana,Mars, Mercurius, pollo, Minerva, Venus, Vesta, Pluto, Proserpina, Minos, vulcans, Hercules, Pan, alii(E in sacri, reperi itur Idola : Baal, Baalim&Astharoth,sud. II. Vi .X. capp. alibi: Nolech sive Moloch, Levit. XX. r. Reg. xl. a. Reg.XXlti. Chamos & Milco m. i. Reg. XI. Gad & Meni, sesa. LXV. Siceliuili & Chium Amos v. quod posterius Lucas Actor. II. per is pelli interpretatur. . N. Alii porro Caelum,Solem, Lunam, flens, Them

a etiam,aercra, terram colebant colunt l, adhuc coni . ite

rum Sapientiae lib. cap. XIII ab init. Quod de Persis item, qui Solem quondam sub nomine Mithrae venerabantur, verum est: item Chaldaeis, de vicissim Persis, qui ignem, hodieq; Peruvianis Tartaris li nonnullis , Cheremissis

praesertim, aliis ab so

. ret. An millia alii praetere reverebantur, gyptii v. gr. boves, equos, ibes,accipitres, aspides, crocodilos, canes, lupos, feles, scarabaeos, hircC , ichneumone alia,

Quem in modum reperiuntur vicissim in sacris, idolum Dagon,(m Piscis autem est Ebrarii) in libr. Iudicum &i. Samuelis,alibi: Nergat (gallina sylvestris, juxta quo dam) idolum Chuthaeoru ar,r. Reg. Xus. Asima(hii cussylvestris, ut volunt, Hemathaeorum, ibid. Anamelech, equus ibid. Sepharva im , speciem habens pavonis ibid. &c. . is. Alia deniq; his viliora multo venerati sunt

alii alii i: V, era v. s , allia, cepas, similliaque hi

13쪽

his, Pelusiotae ex. gr in extremis AEgypti finibus populi:

de quibus eleganter Iuvenalis: Portum m cepe neges violare cae frangere morsu. O sancya gentes, 2 vibo haec nascuntur in hortu

mina ac summatim:

ic y humus, pelagus, coelum miratio Flavant, di, be Dras, o es freta stamina, sontes. recte canit prudentius. s. r . Ridiculum est,ut&hoc saltem adhuc addam, quod a fertur ab aliis aliisque, de Dio ara Deapto, vi rei familiari censebant praeesse a rem foemi na in q, j un cturis v. gr. invocabatur Hymenaeus, Thalassius, Jugatinus. maneret Mantur num precabantur Deum. De Dea xii ginensi, Deo Patre Subigo ac Dea matre Prema, Dea Pa tunda, Priapo, Dea Mena aliisq; pudor prohibet dieere. Infantium victui Victuam , escae Edinam, potui Potinam &Potuam, Cunii in cunis, Ruminam vel Rumiam mammis praeesse nugabantur. Cubam , ut recte cubarent parvuli precabantur, ut vi verent,Vitumnum, ut starent Statilinu, ut fari auspicarentur Ajum, Locutium & Fabulinum sabu-bbantur: & quae sunt sexcenta his alia Deorum Dearumqi monstra. Conferri possunt cum his, quae dicta sunt, praesertim Augustinus de Civ. Dei libIV.cap. io.& libr. l. cap. q. Arnobius, advers. Gentes,lib. III. Se IV. alii, tuos vid. sit si a in Notis ad num is.&seqq. Ac tantum quidem etiamide ras cismo si e Genii mo. Domum ducturus nuptam, invocabat Domi lucum, utque illa nupta in domo esset, Deum Domitium, & ut cum viro

14쪽

CHRISTIANIS MO

S. rs. Christianismi ac Christianorum sequitur blandulum Nomen. Enim vero Christiani nunc ( a Christo Sarvatore mundi,tanquam authore primo, qui nomen habent, exorto hoc primum Antiochia,teste Luca in Act. cap. XI. com. 26.e Judaeis oriundi porro, maxime vero Ethnicis,quovis tempore usq, huc,ad fidem Dei veri, Creatoris coeli & terrae nec nonJESU CHRISTI, DEI&Mariae filii,conversi ipsi, quibus a Biblia S. s. Scriptura S.utriusq; Testamenti pro principio Religionis suae est Unam ex Quinq; juxta computum superiorem, Orbis universi terr rum (oli in totum fere ex colunt hodie partem. Europam praesertim , ac totam sere eandem : etiam in hac Britanniam magnam, Hiberniam,Norvvegiam, Sueciam, Daniam, Prus iam, Livoniam, Rustianas Mus coxiam:&ex parte Lith vaniam, Samojetiam, Tartariam Europaeam Graeciam s. Macedoniam, insulasque vicinas: exceptis paucissimis locis, iis nempe, qui sunt sub circulo Aretico aliis: porro Asae partem item excolunt hodie Christiani Armenii, Syri,Maronitae : quanquam 3c sparsim praetereaque habitent non pauci horum sub Turca, Tartari, Persa: Africae partem praeterea Abii lini, Coptitae,item,in Dan gali in specie,Congo Barbariaeque regnis, qui reperiuntur: tandemis

in Americae regionibus, cad quas q vide per navigia hodie venturin est in Brasilia, Peruvia, Guiana, Florida, Virginia, Hispania Galliaque novis, insulisque adjacentibus Cuba, Hispaniola Jamaica&c. Christianos tandem quoque reperiri ex Gallis, His panis, Anglis, Batavis, aliis admixtos gentilibus barbarisque, quis est, qui nescit. (m f. 25. CCeterum nunc vicissitti, Genera L sectae cutsic

15쪽

fic loquar Christianorem potisssmae ae praecipuae hae sunt

fere hodie VII. r. Christiani di sim, veteresque, sub initium primitivae Ecclesiae N. Instrumentiet. Ariani& Photiniani,(vetustissimi facile secta inter sex cumieqq i. Latini sive Pontificii. q. Graeci, hodierni maxime. s. Evangelici L. Lutherani,vel Augustanae Confessionis socii. 6. Re form1xi L Z inglio-Calviniani, & denique p. Fanatici. g. 2I. I Chrasiani di,e ibi (caeteris scit, paribus veteresa igitur sunt, sub initium q vi primitivae Ecclesiae N. Instrumenti & in primis aliquot seculis vixerunt maxime, Ecclesia dum plantanda adhuc erat. Qvyrum quaenam docti ina atq; Confessio fuerit, ex ipsis Novi Instrumenti libris nec non Symbolis oecumenicis extantioribus diiudicare proclive est S. II. Ariani, Plotiviani, hodieque etiam Sociniani, Arium & complices ejus sectae suae nec non haer

se os agnoscunt autorem. Fuit autem Arius, natione Aser, prosessione bresbyter Alexandrinus: vixitque ac vir ut suum spargere coepit circiter anno Christiano CCCX . quod longe lateque mox Orientem ite inque Occidentem infecit. Photinus, Galata, episcopus Sirmiensis hunc secutus est anno circiter CCCL. Hos demum superioribus temporibus ab anno M. D. circiter Michael servetus, Hi- panus, praeserti in vero uterq,, Laelius& Faustus, Socini, I,

tali,aliique longe plurimi in Transylvania maxime, Polonia, immo Germania nostra, Enjedinus, Moscorovius, Cos avius, Ostorodus, Sinai eius, alii. Negant autem Arianicum complicibus superius notatis atq, impugnant praesertim S S. Trinitatem,divinitatem id es liae, eiusdem Satisfactionem: adeoque fundamentales invertunt plerosque Fidei Christianae articulos; de DEO &SS. Trinitate,ut di

16쪽

jus scatione nostra, alios item, de Scriptura sacra, peccato originis &actuali, libero arbitrio,,acramentis, utro

que& Bapti , S, Coena&c. Videndi prae reliquis horum scriptis (ex quibus, quae quid . horum sit, hodie praesertim religio, pol ius liaeresis, dispulcscito Catechesis Ra-

coviensis uterque & minor & major, Osterodi Institutio.nes, Smalci aliorumque tractatus & libelli varii. S. iv. III. Laetim Ponti fit luccedunt , quorum errores prolixum nimis esset hic velle recensere: vibdendi prae reliquis, & instar omnium, Concilium Tridentinum & ejusdem examen B. Martini Chemnitii,Bellat. mini Controversiarum tomi , Becanus, nec non se suit ismus Pelargi. Hisce autem potissimurn extra Scholasticorum turbam, Lombardistas, Albertistas, homistas Sc listas, Occam istas&c ) distinguuntur hodie fere ordini, bus: Benedicti ni primum ( vetustissimus ferme Carthusiani, Carmelitae, Franciscant, Dominicani, Augustiniani, Capucini,ses uitae. vid. Hospinianus, de Ordin. Cler.& monach. Joh. Creccetius de eodem argumento, alii, S. so. IV. Graci, hodierni maxime, illos excipiunt. Quorum divortium ab Ecclesia Latina s. Romana in diversis consistit fidei articulis, atque inter alia maxime in articulo de Christo, cqvanq. in quo variant vicissim, alii dum orthodoxos, alii, plurimique Nestorium vel Eutycheten sequuntur in doctrina porro, de Spir. S. qui secundum illos tantum a Patre, haud Filio procedit : Des cramentoCoenae, quod sub utraque distribuunt: purgatorio,quod non admittunt: cultu Sanctorum, conjugio Sacerdotum,quae omnino probant, &similibus. Exc luntq; hi quid . non omnes Graeciam solam, sed huc ref rendi sunt (quantum religionis negotium etiam AEthio,

pes s. Abissini, Coptitae, Maronitati Armenii: tu ini, Geiac orsi aut

17쪽

orgiani, Russi s. Rutheni,similesque. Atq; alii horum porro agnoscunt hodie, caput suun tamqvan Patii archani,

Contiantinopolitanum, neutiquam uti luod sciam ego, Papam Romanum alii, a thiopes scit. s. Abissini pres

bytero, quem vocant ita vulgo s. Preto Johanni parent, atq; hi in specie Baptismo utuntur ignis : Copticae, qui &Jacobitae, circumciduntur etiam, quemadmodum etiam Abissint, Se hi quidem sexum quantum utrumque non spreto interim baptismo aquae ipso et Maronitae Phoeniciam, Armenii Armeniam, Suriani Assyriam, Georgianirer iana,Mediam,Tartariam, Rutheni Russiam L. Moscho-xiam inhabitant. Videndi hac vice Philip p. Nicolai de Regni Christi lib. I. cap. i. Acta Constantinopolitana . Mart. Crusti Turco, Graecia & Germano-Graecia, Breu rodus, alii. . ,r. V. Evangelui fi Letherani vel A. C. socii prae reliquis sese nunc exerunt. Horum symbolicus liber hodie est, prout notissimum, (quo in doctrinae horum orthodoxia comprehenditur Concordia L. Formula Concordiae sic dicta: in qua continentur haec quid: i. Symbola tria, ex tecum enicis, apostolicum, Nicenum Ae Athanasianum. a. Augustana Consessio, illa minime variata mutata. 3. Ejusdem Apologia. q. Articuli Smal cal- dici. s. Cathechismus uterq; B. Lutheri. 5. Formula Concordiae in specie sic dicta,& tandem p. Catalogus Testimoniorum S. Sae, nec non antiquitatis circa articulum

de persona& majestate JESiu Christi. Atque hi quid . consentientes inter se satis alias sunt,nisi forte in uno alteroq vet id ei arti eulo speciali schisma qui fecerunt: hinc nihilominus Evangelici sunt primum iterumq; Orthodoxi, hinc interim istae, Flaciant, otiari tristit, Majoristae IIas

Laci vel potius Tubingenses, Rathmanniani, Calix ini,

18쪽

cte illa Ac. Ae eo ita 'tacri mai: Evangelico-Lutheranis, ex parte jam dictum est,& quo in loco, vel ubi nam, post S. Scripturam doctrina atque Confessio horum comprehensa suria malim habeatur. Interim L, a libello interim isticos . Interim ne dicti sunt: 'i conscriptus est an. Christi is , jussu caesaris , Caroli V. a tribus tunc temporis deputat is Theologis, Iulio Pilugio, Episcopo Numbui genti,Michaele Sidonio, Episc. Merseburgensi, Si soli. Agricola, Istebio, ut instar formulae esset religionis cujusdem interea,donec controversiae inter Pontificios&prot stantes subortae per Concilium aliquod generale componerentur: atque idem errores papisticos non paucos statuminabat retinendos: v.gr. de potestate Papae,libero arbitrio, circa peccatorum remissionem, confessionem Z tisfactionem, justificationem, bona opera, sanctorum invocationem , similes plures, Vid.&cons. D. Hulteri E plicat. Libr. Concord pag. yys seqq. claui,a Matthaeo Flacio,illyrico,nomen trahunt suum: vi contendebat inter alia maxime: Peccatum originale proprie & qvid. nubio posito discrimine esse ipsissimam hominis corrupti

substantiam vel essentiam. Quem errorem perstringit Form. Concord . pag. m. ip6. Osi anni ae ita dicti sunt ab

A ndreaosiandro,Theologo Regio montano cinus errores

praecipui sunt de Verbo DEI, quod in exterius & interius distinguebat,Filio DEI incarnando, licet nemo peccas e justitia a tione nostra, quae non fiat imputatione, sed justitia DEI es lentiali, quae Diius ipse est. Vid. Schitissesbu g. in catal. haeret libr. 6. Luc. Osiander, filius, Hi istor. Ecclescennio. lib. . cap. r. Asaior Ze,D. Georgium majorem ante signanum habent: qui Bona opera ad salutem omnino nec eis saria contendebat, c. V si ac vel positis ut en ergirimat 'singe e sequuntur: quorum nota controvcrita, moid

19쪽

superioribus annis circa articulum de omni praesentiacarnisChristi qua quaesitum : an Christus secundum huma,

nam naturam,ratione communicationis majestaticae creaturis adfuerit (in statu quid . Exananitionis per nudam tantum adessentiam, an vero per omni praesentiam cunis operatione conjunctam e iratim anniana,M. Hermannum Rathmannum, Ecclesiasten Dantis canum, una cum aliis quibusdam complicibus, Movio&c. autorem agnoscunt.

Hic anno super. 16ri. vestigiis S enh dii lectis interpolatisque Scripturae S. seu verbo DEI(scripto,iecto,praedicatos omnem omnino detrahebat edicaciam, pro nudo habitum idem signo externo significativoque in conversione hominis. Calixti porro atque Calix tinorum naevi rectius hodie apud illum ipsum nec non nostrates Theologos videantur. Subcret D denique auditan t, si vi frate nitate gaudent hodie concilianda inter partium jura,ut sic loquar, diversa inter Christianos. s. s r. VI. Reformatim vi ho-Caritimam se modo produnt. Hi quidem juxta majus & minus, quod dicitur,crassiissime alii, crassis,crasse&crassiuscule alii, omnestamen errant circa articulos fidei Christianae fundamentales, praesertim de praedestinatione, persona Servatoris nostri JESU Christi, de Sacra Coena, alios. Videndi hac vice, in quibus circiter doctrina horum continetur atque Confessio,CalviniInstitutiones,Orthodoxus,quem sic vocant, Consensus,Ursini Catechesis, Loci communes Bucani,Petri Martyris, Polanus, Solinius,Perkinsus, Cham ier, CollatioHagiensis, ActaSynodiDordi acetarum, Acta, Comes.sio Sc Apologia Remonstrantium,alia horum scripta. Aequondam alii horum fuere (paucissimis Carolstadiani, Zvvingliani, Oecolampadiani, Calviniani, Philippisiae: hodie alii Armenianis. Remonstrantes, Gottat istae si v supra

20쪽

c. Hypothetici Zic. . 3 3. VII. A naeui demum agmen claudunt inter, Christianos si quid.alias nomine hoc digni sunt ad quos itidem referimus enthusiastici quicquid est seu genii seu spiritus: quales sunt eae. gr. Anabaptistae, Paracelsistae, Munt periani, David Georgiani, Mennonistae, Suvent seleiani,Sti seliani, lethiani, eigeliani, Fratres Rose cru cis, similes iis sarinae sectarii. Quorum nihil attinet h. l. atroces spurcis limosq; recens ei e errores in singulis prope fidei articulis fundamentalibus. Videndi prae reliquis Theophrastus Paracelsus, Suventis ei lii, meigelii, Frate

nitatis roseae crucis scripta, Pisci bai runsi Settsister

Tidie Ut &c. Item ex nostris Catalogus Haereticorum Schi is selburgii, D. Nicol. Hunnii, Neberi, Thum inii, Schelham meri, Him melli scripta, contra Theolog. fari licam &c. Atque hactenus etiam de Christianismo,Chri. stianor uinq; & orthodoxia , sectariis haereticis d. SECTIO IV.

MOHAM ME DI SUO.

s. 3 . Moliam med ani restant: a Moliam edo Abnab-d illa cognomine nomen qui habent: quo de impostore maximo alibi. Atque hi ex superioribus tribus Religionum seu generibus summis . speciebus Iudaismo, Ethni. cismo,&ex parte Christianismo enati postremum sunt.

Et Ianam,juxta computum superiorem,orbis habitati usque huc,etiam tenent partem. In Europa nempe Graeciam, in Asia Natoliam s. Asiam minorem, una cum finitimi regionibus, Arabiam porro, Persiam quoque, Indiarum Tartariae a, Asiaticae partem (Persus quippe &i