장음표시 사용
11쪽
affirmabatur,transmissa suit: atque is nullum non graue Gallici morbi symptoma patiebatur scis veluti in summa tabe mortem i faucibus gerebat: adeo ut simulatin sudor Chynae beneficio prouocari visus est, ScVrinae una mouerentur , solitoq; tenuior Victus acce deret,illico expirauerit. HuiuS uiscera, quum parenatum amicorumqt hortatu examinarentur, talia occurrerunt,ut nequaequam ratio comminisci potuerit,qua
in illud usui lepus vita homini producta, persuaderetur. Alter,cui eodem sere tempore Chyns decocitu offerebatur,Gallico morbo citra omnem cutistabem teneri visus est,re cum summa corporis extenuatione,seu macie,insignem calculum in sinistro rene diu aluerat .
Hic quum decocto diebus plus minus decem Vsus es set, Sc ab illo medici propter egregiam quam ipsi ines se putabant colliquandi, dc urinas sudoxei prouocadi facultatem,temperandun suasissent,paucis post diebus cum grauissimo renum dolore extinctus est . Insuper,posteaquam Chynae usus,propter graueS Poetius laborantium noxas, quam ipsius dotes,ab omnielius irrisus eleuatus suisset, ac iam nulli propemoduin ore esset, alius ex Antuerpia venit medicus, Vnum sane Sc sacrum Chynam esse pharmacum,miro hiatu Praedicans, ac nulli non morbo,quantumuis deplora to,auxilium praestare posse astruens:Huic (quum erue ditione etiam aliqua commendari posset tanta i no-ibilibus fides data est,ut tabe ac nescio quibus maliS decumbenti Veronens episcopo Chyna mitteretur. sed priusqua illa plene uti coeperat, ad superos vix ille omni laude dignus commigrauit. Adeo,ut tantisper dum in Italia sui,Chynae decoctu procul reiecm suerit:ne ego,praeceptores imitatus,magni ipsum secerim. A dio eodem propemodum tempore, in Eurgula quendam studiorum mihi sodalem, Chynoe decoeto ex vi
12쪽
iis apparato magnis Pollieitis usum fuisse: at tant prospere, ut vix interim illic Chynae nomen auditum sit lVerum anno superioris orbi diarissimus Ioanes Bapti/sta Gastaldus,quando magna hyemis Parre, tum Propter neruosi generis sub lumbis cruciatum, ac ueluti resolutionem, se uentriculi pariter imbecillitatem decu
huisset,dic sub ueris primum initium sanitati restitui videretur, amicorum quorundam suam postquam prodire iam coepisset,Chynae decocsto, non in elici successu usus est: perinde ac Hispanus ille nobilis,quem Mechlinia Bruxellam deuectu nosti ,qui prae caeteris Chaenam plurimis commendatiorem reddidit. Illo etiam tempore,quatuor aut quinque, qui Gallico morbos tenebatur,medicos hortati sunt, xit it si quod dic Chynae propinatetur ac in quibusdam laudandum satis vidimus euentum:in alijs uero,& potis una arare uius morbo vexatis, longe minus praestitum obse Lia uimus, quina ex ligni Guaiaci decoisto sperastamus. lita sane,ut Caesarem tunc post posm Chyna Irticularris sui morbi Sc mali habitus occasione. Guaiaci decocto usum haud ignores. At quando quidem nouorum
remediorum apud quosdam nullus est laudandi finiu δac primates Hispani aliquot nihil hac Chyna diuintus in omnibus morbis adhiberi, cum aliis plebis y ptaeci puis uiris,Cssari praedicarent:lignum Guaiacum in Hispanys, 32 quibusdam italiae partibus procul re Dii atarmarent, adhibitis una vam quoque idem attestantibus amicorum literis et Gae ein decocti Chyirassumendi tibido quaedam inuasit,facilius huc allem;
quod tintopere uel ideo Chylia comendaretur, q Paxempus quo hae utendum est,hreuius, uictus ratio
longe quam in Guaiaci deeocto tacilior,minusvi imbus(vt sic dicam) astrictas praescriheretur . Atque ita VSeium est,ut absentes,quibus summu mundi Pn
13쪽
eipem Thyna usum esse constat,magnifice de hoc rei medio Sc sentiant Sc iudicent: sibiq; multa deficere
existiment, si non re ipsis huius decocti propinadi ratio comperta habeatur. Quanquam snterim a Caesare,
parum efficax in Chynae commendationem desumit queat argumetum, quum quindecim tantum diebus, ire in varia vietus ratione,&mutato subinde propina di modo,id potissimum suo arbitratu, Chyna usus sueritiquum ne respiradi teneretur difficultate,ne per interualla ipsi molestis morbi articularis cruciati-husilicet interim articulum quo sinister humerus sca pulce comittitur,alias ex superioti anno adhuc in motu , quo brachium vi musculi ct imaginem reserentis attollitur,nonnihil impeditum,modo prorsu liberum esse sentiat: Sc id quod in sinistro crure resolutum est,
quod ex eodem tempore,iuxta malleolos tali cum tibia articulum, utcunque motum praepedire,do eleegantem alioquin formam deprauare videbatur. I xsterea,Caesar eo animo,quum recte haberet, decoctu urgentibus negotijs intermittere visus est, ut in autum ino id rursus accuratiori cura repetere quodammodo constitueritinunc ea valetudine praeditus,qua in exercitu potissimum fruitur, qud illum totius orbis causa continuo esse,boni omnes supplicibus votis stptare deberent. Nosti enim,quain belle tum in tanto mei ci tio S summis occupationibus valere soleat . Adde quod post Chynae assuptionem sere maturius solito surgat; interdum ante prandium ad venationem aut alias ad vicina quae hic circumiacent amoenissima loca obequitans: ac non ita intempestive, post meridie nimirum (ut alias saepe solet prandens: adeo ut nunc
maius interuallum ipsus lauto,& quod multis mira culo est, copioso prandio, ac tenuissime sibi ex more coenae,interueniat . Quibus rationibus etsi nihil aliud,
14쪽
sutem bonain concociaonem,quae alioquin solet labis inde vitiati,nanciscitur. verum a insatianis medicis, cum quibus antea versatus es,proculdubio non semel audiuisti,quae Caesaris sit vivendi ratio, M in medico rum praeceptis obseruantia:adeo, ut D. Cornelium in eos grauiter stomachari haud mirer,qui non solu qui hus modis victus ratio instituenda sit,qua excremen liciorum succorum caueretur copia: qua industria visceribus , ut inculpate suo fungerentur munere, esset
prospiciendum:ac demum, si quid collectum esset superuacui humoris,quo artificio is priusquam i pectus
aut articulos decumberet, praeseruante artis parte foret expellendus:Wsterea qucius modis,articulis ne humorum impetum influxumue susciperent, aut bonualias delatum ipsis alimentum,in prauos succos,quos postea adi se non abigant, commutarent, robur veniat
conciliandum:dein, qui derivando etiam humori u cera essent adurentseus medicamentis quibusdam se dibus molienda , clam apud magnates quosdam obis murmurant,ac perpetuam sanitatem a respirandi di ficultate re articulorum vitio immunem certissimo promittunt,sed libellis etiam ad Caesarem scriptis haec ipfi Principis alicuius praetextu proponunt .perinde ac si eos quos Caesar suae valetudini praefecit, eiusmodi laterent,iab se tam misere vexandum medicinae subiicem.Pulchre D. Cauallus,dum adhuc prssens esset,Cssarem hortari solebat, ut tales sciolos accersendos curaret, riculum faehuros,quantum illis eiusmodi me,
eiciuae praecepta essent ex usu: quam tacilius sit in scholis eleganter his de rebus disserere, aut scribere ipso opere,in Principibus (qui re in medicinam imperium sibi vendicant) indies, ac praecipue in articulari
morbo, qui omnes corporis artus aliquando non leui
ex iussiestat, exequii. Porro, hunc in modum alio, m
15쪽
ad Chynae decoctum,excurreret orRtio conqcis,quantum laudis huic decocto ex Caelatis vlli Ietudine depromi queat. i propemodum illustiissi, mus dominus de Eossu conferendus venit, qui in eius 3 Seripia decoeti assumptione, , praescriptum quoddam ex quo veluti ratio propinandi' potuimus. nostris desumpta est) accuratius imitatus videt. at tid ad corporis tantum exiccationem,& robur: nimiis rum ut ab articulari morbo de neruosi generis imbe cillitatrimitius tractaretur. quanquam interimmensibus aliquot ante decocti ulam, articulorum cruciatus non inmus quam modo laborauerit: dein, ille manus1 tam multis annis ipsi familiaris tremor idem sero a dexcoeto,qui prius, videtur . Dominus Ludovicus Sanislces Siciliae regens,vir tum multis raris Natur doti
hus admodum insignis , tum ob raram disciplinarii lierum cognitione nemini lion obseruandus, x t veretriculi ex frigore humiditateqs imbecillitati, S tecus
intertexentium venarum angustiae, Sc bilis meatuum obstruistioni , ac pituitoso exicapite defluxui si inteAquali admodum corporis est constitutione, probe oc
curreret , Chynae decoctilaudibus pes istus ii eo sabamicis prouocatus,illud ipsi propinari uolumverum m isto coctionis modus quod aqua ventriculum laedet re videbatur permutatus fuit, resiccan victus institutus,opportunis etiam pudiationib. Pso quamuis taemen xum virum intege naeae valetudine dignum maei' gis putatum finem assecutum iuisse optatatim dini i lominus suorum familiatium unus, cui decoctum eo ' dem tempore exhiberi olint, ex niorbo civilico satis robe videtur restitutoso quanquam aiae decocti ad Friinistrationem,tum ven*sectione tum eptaiyina de 'cocto Mesues,ex methodo interimimhellebor: quanti tesseri lactis mensura mutato , usus meritim Ux
16쪽
εc debitis in decocti usu alijs purgationibus, re tenui exsiccante prorsus uictu,qualem in Guaiaci decocti assumptione plerund laudamus. Idem in aliquot aliis profeci: sed qui magis tame Chyns decocto ex amicorum suasu,quam meo hortatu,Vti voluere: at hi ne ossiu excresccths, tu moribus ue,neq; prauis ulceribus .
scatebant, in quibus Chyni decocitum longe inferiugGuaiaci decocto esse,compertissimum habeo. Adde , tanto melicius omnia in decoctio Chyns succedere, quanto proximius rationem imitamur, qua in ligni
exhibitione utimur: modo illo magna ex parte immutato,quo Chyliae decocitum propinari primum occoepit nisi fortassis amara bile refertus quispiam occurrerit,in quo corporis cic morbi,ex arce,habita suit ratio Haec eo recensui, Ut intelligas, quo usque voto tuo res pondere queant,quo methodum praescribi cupis, qua Chynae decoctum propinamus. Nihil enim pudet me apud te ignorare,ac potissimum in eo medicamento,
quod citra rationem tanquam per manus datum, naeda ducti experientia,non ita pridem administrare ausi ' .fuimus. Hactenus fiam , vel certum radicis nomen mihi constare non potuit,quum ipsa alvs Chyna,aliis Chremet
hynna,alijs,Cyna,alijs p inde atque tu scribis Echide ''na SP Achyna tantum vocetur: quasi insula quaedam es aut locus Indis,uel nuper reperti orbis, ipsi nomen dedisset. Aduehitur enim ab his,qui piper,charyophiloS, vin jber,ae nostrum cinamomum adferunt,tam Lusixanis,ss sub Caesaris patrocinio nauigantibus. Hiaefect
ipsam in palusirib. maris locis Derinde prouenire, Vt variarum harundinis specierum, stirpium que illis si Iinitium radices nasci obseruamus. Imo si recte eiusmo Idiradices expenderimus , posteaquam e terra evulsae sunt, x occasionequapiam a nautis,aut PiscatoribuS,
17쪽
aut alia quapia ratione in varia mole imparia sui, sta effractae, ac dein per mare diu volutae fuerunt, ad tandem in arenosis littorib resident,profecto prox mahuic nostrae Chynae occurret imago. Neq; scio cuina aptius ipsa conferri possit, 3m nuper commemoratarum stirpium radicibus,quae eum in modum casu in maris aut quorundam fluminum ripis sese spectan- das offerunt. Nisi sorte illae magis nigricent: Clayna putem obscure vulgaris acori,aut etiam nobis appeliatae galangae modo rubescat. imo quid huiusmodi acqro iam corrupto,stupido iam sapore praedito, ynae est similius si molem demas, S duriciem . Chyna enim magnis re rudibus inaequalibus in frustu est conspicua, re paulo est lignosior: quanquam insigniter quo sit fungosa, dc radicum ante dictarum more quum crescit, proculdubio est succulenta , uti ipsa ad nos aduecta, tamae impenseresccata, re teredinibus plerun* infecta,liquido commonstrat. Grai cinarum bolo Armenio inuoluunt ac gingiber empla
sicinissac potisiimum Antuerpiani prostat. Percunectatus sum communem amicum Gerardum, an ut est stirpium, quemadmodum re reliquorum omniU, apprime studiosus in sua ad Turcam legatione,quice Nuam certi de Chynae historia cognouisset. verum aliud ab illo nequiui resciscere, quam Chynam Cone stantinopolim quo aduectam, Iudaeo cuidam minori successu quam aegror*m spe ac opinione, in Mis
18쪽
omne morbi genus ipsius decocsto ab incolis pelli gradulter astruant. Seligimus in nostros usus, similiterat ii in rheobarbaro,csterimi sere radicibus,Chynam prim A. i. praese ad rem .se quoad in nridi livi et .llo radi se .ce fieri dotest .succulentam,minum; teredine aut carie insectam. vel alioquin Putredinis io u lossi liri,
rosa Sc Praehumida ipsius substantia reseruare inter tamen in his,at inde in teretib. tenuiorib. seustis, a lignos s illis ae mole rudibus , ac interuallis quibusdadehistentibus , seligendo simus studiosi , adhuc tamen O nobis obscurae sunt tum prim(,tum secundae, ut vocat
muS,qualitates,quae tanta praestantia medicamentum donari arguerent, qua vulgo pluribus commendatura
Quum enim ex sapore potis imum eas vires dijudice mis, quid insipido prorsus stupido sapori inesse is, Tebimur c Nam utcunque Chynam, modo alioquin siccam Sc consistentia lignosam mastices , ac denti hus conteras, nullo illam sapore praeditam affirmare possis longem adhuc minus quantum in il lius, non
autem' ex adiacentium pharmacorum natura es: od vati quicquam praesefert, neque unctuosi quicquam, quod alii in ipsa obseruasse contendunt , degustanti , aut alias perera stanti ostendit . multo sane aliter squam hgnum Guaiacum; extolli, laudariue meretur: aut etiam nostratia nobisque familiaria hiedicamenta, multis laudibus in eos usus effecte posse nus. ad quos Chyna tanquam sacra anchora recensetur . Nemo enim ignorat, quantum de minoris cit RQ HS centam ij i ad Nun, re rhaoontic re helen' sex
19쪽
menti,pulegh, chamaedryos,ac demum iuniperit ligni, nostrae spicae,staxini liberorum re eius generis simpli cium decoctis, in praesenti negotio sperandum laret, quando non adeo cum aegris ipsis essemus insani, ut
Exotica illa,quantumuis cum ratione re artis nostrae methodo pugnent,tantopere admiraremur, i usum pDoneremus 2 Neutiquam enim collissere queo, unde
T Chynaeascribendum veniat ouod nonnulli iam mulisi ante illi tribuerunt at io nunc nouo insultu,nouis(vt fama crescit viribus extolli coepit. nimiru ip- . fam esse calidam, aperiendi facultate praeditam, insigniter urinas sudorem; prouocare,redundantium prauorumco dc quantumuis variorum succorum cosum-
Ptricem dc exiccatricem, sanguinis ita mundatricet M comperiri,leniendi re abstergendi virtute donari: ale
Mum modo lax am,modo, quum sudores urinas potissimum duceret,astrie am seruare: Ventriculo pituita infestato remedium existere , iecoris re lienis vitia mon mediocriter pellere: illis quos calculus excruciat, efficax praesidium esse,ipsum conseingere: articula-xem morbum abigere,elephanticis prscipue prodesse, cutis vitia sanare, non vulgare in fistulis re malignis in alias curationem non admittentibus ulceribus auxilium existere: Gallicum morbum tam qui nuper Squi olim infestari coepit,diuinitus sanare,ac ex illo initium ducetitia ulcera eorum cicatrices restituere:ctaiuscunq3 membri cruciatns profligare, tumores dissoluere,aut qui ad suppurationem spe stant, coquendo, dein vertendo,extergendo, cicatricem inducendo adiuuaret ossium corruptionibus re ascenibus salutem adserre:conuulses contractoscue neruos laxare, dc resolutos emollitos resiccare: refrigeratos supescetes ex Gallico morbo neruos calefacere: tabe inde vexaetos, oeso s reddere: putidis illis corporibus, ac veluxi
20쪽
eadaueribus,odorem gratum conciliare: oris laetorem tollere:difficulter spirantibus praesidio esse: Iongas anginas discutere:cerebri noxas ex Gallaeo morbo pendentes abigere, sc omne fluxionis genus raro quodam
beneficio sistere: deni , hsdem virtutibus Chynam, quibus Guaiacum,probari: imo longe pluribus, inuicem ue etiam pugnantibns facultatibus, illa huic prae, ferri . quoniam interim dictus iam antea stupidus is poticitra omne astrictionis indicium,in Chyna occurrat. ned quantumuis simplici aquae incoquas, alium saporem aquae indes,quam ex hordeo corticibus non emundato, Sc minima dulcis radicis portione,consuris gere animaduertes,rubescente pariter nonnihil Chynae decocto fulta admodum vini instar,aut eius quod ex longa in cantharo mora rubore contraxisset: adeo
ut hinc quod ad manifestas qualitates specitaret, vix tantum in sudoris urinae prouocatione, Sc illis virtutibus quibus Chyna hodie probatur,ex ipsis decocto, quam ex hordei, sperandum esset . Imo etiam ducta hinc coniectura, quum hyna in aegris utendum est,hs lubentius decoctum ipsius porrigi debet, quos lentis illis febribus, re acribus humoribus implicitos, biliosid omnino habitus in Gadlico morbo spectamus: quibus fere duntaxat, quod ad artis methodum spe ctat, quicquam recte ex Chynae decocti usu succesiisese noui. ac mihi etiam persuadeo,hinc primum Chynam fuisse commendatam . Quanquam mi Ioachime, hic dum variae re quodammodum ex diametrodisiitae virtutes Chynae attribuuntur, dc quu illius de ecocto utentes dextro interim medicamentorum,qus ipsius administrationem necessiario concomitantur,
usu,Victus opportuna ratione haud neglectis Optatum finem aliqnando naciscuntur, non desit astu noestrum,quo nimium sane frequenter effugimus, ad re