장음표시 사용
301쪽
qua res postulat,aliquid dicitur , hoc modo : Nam qui perduellionibus venditat patriam,non satis supplicas dederit, si pr*ceps in Neptunias depulsus erit Lacunas. Poenitet igitur istum,qui montes belli eo- posuit, campos sustulit pacis. Hie de periculo patriari hoc est, re graui sermo est: verum oratio ipsa tumida , atque inflata
est . in hoc dicenes genere pleri que specie
grauitatis falluntur, nec prospicere pose sunt orationis tumorem. Quae vitia vitanda in genere moderato I Qui in mediocri forma crastere nequeunt, decidere solent in confine genus , quod appellatur dissolutum, incertum,ambiguum.
Id,est huiusmodi: Socij nostri cum belligerare nobiscum vellent , profecto ratiocinati essent etiam atque etiam, quid poscsent facere. Siquidem sua sponte tacerent, di non haberent hinc adiutores multos, &malos homines , & audaces . Solent enini diu cogitare omnes, qui magna negoti volunt agere. Hic bellum aduersus socios rei mediocris describitur. Caeterum oratio diffluit , neque quicquam exprimit apto
302쪽
Quid fugiendum in subtili ratione loquedi
Qui in tenui orationis ductu verseri non possunt , veniunt ad genus squallens, aridum, ieiunum, exangue: cuiusmodi est hoc et Hic tuus seruus me pulsauit; postea dixit hic illi , Considerabo . Postea ille conuitium fecit,& magis ac magis prssen. tibus multis clamavit. Hie res humiles arido , squallente, ac ieiuno Orationis
Quid seruandum, cauendumque in omnibus formis e In uniuersum cauendum est, ne in mutanda figura e sublimi repete ad ima decidamus . Ne ue subito prorumpamus e gracili genere ad vehemens, ac concitatum et id enim furori videretur simile . Sed
grauem orationem, mediocris et mediocrem excipiat attenuatar contra e tenui
charactere per medium eamus ad sublimem . Deinde identidem commutentur, quo taedium leues varietate. Potest ne alia ratione distingui modus serisbendi e Ita. videlicet In POEticum, orat rium, Historicum. Poetis maior sermonis
303쪽
licentia est. Oratori nihil dissonum, aut incongruum proferre licet. Historia medium seruat modum is Suni ne aliae diuerta formi Ioquedi Etiam . nimirum iucunda cst Oratio, qua fabulas,
res seu lusus puerorum, hortorum amoenitatem , pulchritudinem florum, sonorum armoniam, aquas fluentes, aut umbrosia nemora describimus.
Floridum elocutionis genus est quod crebris figuris compositum est,quae perinde atque ipsi flores pulchritudine,& gratia animum
delectant, 'Obseura est Oratio, quae ita contexta est, ut sensus haud: facito percipi nossit. Modestum dicendi genus est, in quo humanitas eius, qui dicit, adeo apparet, ut vel minoris & se , & sua , quam oporteat et vel maioris aduersarium , & rem eius, quare sit,facere videatur. Ut si neminem nos unquam laesisse, aut accusata dicamus, nunc coactos venire in defensionem proborum contra improbos. Huc pertinet Permissio, cum rem aliquam concedimus Avarietas orationis in quibus consistit 3 I Rebu SI
304쪽
Rebus, & Ucrbis . In rebus, si diuersis artium generibus opus exornes et Eiusmodi sunt Georg. Virgilij, & maxime circa initium ; ibi enim vix vocem unam inuenies, quae non pertineat vel ad Astronomiam i , vel ad Geographiam , vel ad Cosmographiam,vel ad Physicen ,vel ad Historiam , vel ad fabulas. In verbis,cum in varijs vocum casibus, generibus, specie, figura , tempore, coniugationibus , modis, personis, numeris : item multiplici syllabarum numero , exitu, productione, accentu, adspiratione, & quae huiusmodi sunt, utimur. Cum polysyllab* dictiones sequuntur eas, quae paucioribus syllabis constant, &cum breuiores vel tempore, vel numero , longioribus interponuntur. Denique quando ab hoc casu ad illum, ab illo verborum modo ad alium transvolat oratio , nequo modos solii in & tempora, sed coniugationes quoque commutat, omne genus Orationis aut quietum est , aut forense. Cic. in Ossic. ad Mar. fit. Qam obrem magnopere te hortor, mi Cicero gut non solum orationes incas,sed hos etia
305쪽
de Philosophia libros, qui se iam illis fere aequarunt , studiose legas . Vis eirinia dicendi maior est in illis, sed hoc quoquo colendum est aequabile, & temperatum orationis genus. Et id quidem nemini Graecorum video adhuc coligisse : ut idem utroque in genere laboraret, sequereturq.& illud forense dicendi, & quietum hoc disputandi genus . Ilcrum et Equidem ae Platonem existimo, si gcnus id forense di- cedi tractare voluisset, grauissime, & copiosissime potuisse dicere. Idem iudicat de Arist.& Isocrat.Quietum,in quo non tanta nobis armonia, vel ei dicendi opus est. Id duplex est,Philosophicu,& Historicum. Philosophicum, quo in rerum natura pe uestiganda aut moribus instruendis philosophi utuntur. Historicum, quo res gestae
Iii Philosophis minus cocinna elocutio haudquaquam est contemnenda et illorum cnii est coponere potius mentem,quam dicti nem; curare ne qaid aberret ratio, nomoratio: & musas habere non in labris, sed lixarusno. Cia in orati Mollis est Oratio se Philo-
306쪽
Philomphorum, & umbratilis, nec senten-lijs, nec verbis instructa,nec iuncta numeris, sed soluta liberius,nihil iratum habet, nihil inuidum, nihil atrox,nihil mirabilo, nihil astutum, casia, verecunda, virgo incorrupta quodammodo, iraque sermo potius, quam Oratio dicitur. Forense nominamus, quod circumstantijs constat. Eius tria genera sunt. Demonstratiuum, Deli. herativum, & Iudiciale.
Quid est Memoria e Finua animi rerum
.& verborum, dispositionisque perceriptios QStuplex est e Duplex, altera naturalis,altera artificiosia. Quae est Memoria naturalis Quae animis no stris a natura insita est, quae sine multa C gitatione nobis praesto est. vel Naturalis memoria est vis quaedam animi sedem hahens in posteriori cerebri parte. Quae est Artificiosa I Eadem ipsa naturalis praeceptionibus quibusdam firmata , vel quam Ars, & exercitatio auget, di confirmat . Qui-
307쪽
Quibus ex rebus constat Artificiosa Memoria I Locis , & Imaginibus, inquit Cic. Loci sunt veluti tabulae, in quibus rerum simulachra collocatur Quod genus aedes s. intercolumnia, angulis parietes. Imagines sunt similitudines carum Terum, quas memminisse volumus, ut equus, leo, canis, do-mus. Quae si ordine libeat ediscere, collo, cabimus in primo loco equum aliquem. in secundo leonem , in tertio canem , ire, quarto domum. Pari forma oratio in par- tes aliquot diuidi, ac per imaginum excogitationcm edisci potest. Nam Artificiosa memoria duplex est. Verborum, cum .. singulis dictionibus imaginem tribuimus . Rerum , quando res aliqua seu particula orationis, una dumtaxat effigie signatur. Memoria excolendo augetur . Sed domemoria artificiali pauca haec ex Cic.ad Herenn. summatim collecta nobis sustiactant,aeliqua inde petantur,ut qui de hac
ipsa lib.3. copiose tractat, ' . l.
308쪽
OVid est Pronunciatio , quae a plerisque(vt inquit Quint. actio dicitur I Moderatio vocis, vultus,& gestus cum gratia,& venustate. Quot sunt species Pronunciationis 8 Duae: altera Naturalis, quq a Natura nobis data est: altera Artificiosa , quam diligentia &studium auget, & perficit. Quot partes habet Pronunciatio e Duas, figuram Vocis , & Corporis motum . Figura vocis in quot partes diuiditur e In tres, Magnitudinem, Firmitudinem,& Mollitudinem .
Quid est Magnitudo vocis Amplitudo Ca-
nora, quam natura maxime comparat, cumra auget, & maxime conservat.
Quid cst Firmitudo vocis e Perseueranti quaedam decora, quam adauget, maxime que conseruat Exercitatio declamatio
Quid est Mollitudo vocis e Volubilitas quaedam facilis, quam pro varietate Orationis commode possimus flectere, nunc tollen-
309쪽
do , nunc deprimendo , nunc aequabili voce pronunciando, quam facilitatem adipiscimur ex declamationis exercitatione Quid faetendum est, ut firmam vocem seruemus I Quam maxime sedata , & depresae, voce principia sunt dicenda . Nam laeduntur arteriae, si antequam laeni voce sunt Permulsae, acri voce compleantur. Aut interuallis longioribus uti conueniet e recreatur enim vox Spiritu, & arteriae reticendo acquiescunt. Praeterea clamorem continuum remittere, & ad sermonem transire oportet,ne semper clamitando vox defatigetur,
Mollitudo vocis in quot partes diuiditur IIn tres, Sermonem, Contentionem, Ammplificationem .
Quid est sermo I Oratio remissa, & sinitima quotidianae locutioni,quq conuenit Prooem'io, Narrationi, & Diuisioni. Quid est Contentio e Oratio acris, &vehemmeus ad confirmandum , & confutandum accommodata . Vnde Confirmationi potissimum, & Confutationi conuenit.
QuM est Amplificatio e oratio, quae aut ad
310쪽
iracundiam ducit , aut ad misericordiam trahit Auditoris animum, & haec conue nitI Erorationibus. Sermo in quot partes diuiditur In quatuor, Dignitatem, Demonstrationem, Narratio-ncim , & Iocationem. Qivid est Dignitas e Oratio cum grauitate, &vocis remissione,ut Cic. Pro A.Licinio Archia Poeta: Si quid est in me ingenia,Iudices,quod sentio,qua sit exiguunt;aut si qua cxercitatio dicendi, in qua me non inficior mediocriter csse versatum , aut si huiusce rei ratio aliqua ab optimarum artium
studijs, & disciplina profecta, a qua ego
nullum confiteor aetatis meae tempus abhorruisse : earum rerum omnium , velim
primis hic A. Licinius fructum a me repetere prope suo iure debet. Quid est Demonstratio e Oratio, quae voc remissa demonstrat, quid fieri debeat, aut
non debeat.' ut Virg. Aen. I. Si genus humanu, ct mortalia tenuis arma , At, perare Deos memoresfadi,atq. nefandi.
Quid est Narratio ( Expositio rerum , quae fieri soleant pro qualitate personarumnon