장음표시 사용
291쪽
qua idem verbum crebrius ponitur diucr-so tamen in casu, aut genere, aut numero,
ut in libello, qui Eruditionis Analecta inscribetur, tuoque sub clarissimo nomine propediem edendus erit scripstinus. Figura haec est: (Non mea me voluntas, sed meae vitae rationes. Tertia denique est Similiter desinens,cum tametsi casus proprie non insunt in verbis, similes tamen exitus sunt. Hoc modo : (Et quid de inc iudicaretis,& quid alijs praescriberctis: Hactenus propter temporis angustias . Ad haec subsequuntur Notae eiusdem Bon-ciarij nunquam satis laudandi. Sunt ali, quae , inquit ille, verborum, vel sententiarum figurae, quae sua sponte harmoniam quandam efficiunt, ideoque Oratori labo rem minuunt metendi pedes , & quaerendi apte cadentes numeros. Ea sunt Similiter cadentia, Similiter desinentia, Contraposita, Sententiae , Gradationes, aliaeque nou- nullae et in quibus etsi nulla pedum ratio
habeatur , tamen apte , atque concinne cadunt.
Cum genera causarum sint diuersa, desideranthe
292쪽
rant ite dissimilem quoque componendi
rationem I Maxime . Neque enim semper Iudices concitamus, aut affectuum incendimus facibus , nonnunquam miserabiles , modestos , lenes, misericordes esse
volumus; ideoque Cic. in diuersis Orationibus , diuersis numeris usus deprehenditur. Genus quoque Demonstrativum fusiores, liberioresque habet numeros, solutum, & affluens itan verbis,tum sententijs: Ponire linen magis, quam contentioni
aptum et Et varios pro materia numeros
sortiuntur Deliberativum,& Iudiciale Genus . Aliud item Consolatio, aliud sermones, aliud disputationes, aliud historia,qui lubrica est,& fluit, aliud item philosophia, quae verbis popularibus instructa , nihil iratum , nihil atrox, nihil astutum , aut inuidum habet, dieendi genus desiderat: neque idem Senatui, populo, iudicibus, &concionibus conuenit, & qua sit aetate,honore , auctoritate ipse ille , qui dicit, magnopere refert. Nec orationis genera solum , sed etiam partes diuersam habent compositionem . Nam . exordia fero sunt
293쪽
verecunda , & sententijs , quam verbis intensitora, vel ad offensioncm aduersu ij,vel Oratoris commendationeim. Narratio hi .ctorico fere, & quotidiano sermone explicatur . Contentio in paruis exiliori, iam magnis ampla,& vehementi Oratione funditur , nunc regeno nunc flectens & in Guancumque voluntatem Auditorum animos rapiens . Atque hoc in caula fui si opinor, quod Rhetores diuersas dicendi
Queotuplex igitur erat veteribus dicendi genus e Triplex, Atticum, Asianum, Rhodium sAtticum erat pressum, subtile, limatum, emunctum, venustum, nihil inane,nihil redundans , nihil ociosum proferens et siquidem in causis iudicialibus apud Athenienses sic praeco dicturos euocabat ; Si quis dicere velit, surgat, sed sine Prooemio, &affectibus, vel perorationei. Quo factumvest, ut in illorum oratione nihil esset su-
Asranum vero genus inane erat, tumidum ;inflatum, redundans verbis atque athini R bus
294쪽
bus immodicis: Huic & modus, de Iudicium deerat, Tertium erat Rhodium ex utroque mixta, neque Asiano more abundans eque Achis
Tres sunt aliae, ut numerat Ringelbergius, scribendi formae, quae e superioribus ortae videntur , graeci Charaeteres voeant. Prima grauis, sublimis, magnifica , grandis, robusta: Secunda mediocris, vel moderata, temperata, vel aequabilis . Tertia tenuis, subtilis, humilis. Qui caderr Cic. in lib. de orat. recenset his verbis et Hinc nascitur triplex habitus,species,idea, vel forma orationis et quorum primum genus est plenum, & tamen teres,sublime, graue . Secundum tenue, humile, non sine neruis, ac viribus. Tertium mediocre, moderatum dicitur, quod laudabili mediocritate constat .. Dicendi genus gravo est, quod constat verborum grauium magna, & ornata constructione. Mediocros
quod magnifica illa orationis specie paulo est humilius . neque tamen ad infimam formam descendit. Humile, quod quoti-
295쪽
MONIMENTA. aso diano sermoni simillimum est. Uberi Dignitas , atque amplitudo . Gracili venu- has, & subtilitas . Moderatum utriusquo particeps est. Sublime in Pacuuio . Gracile in Lucilio. Mediocre in Terentio Apud Homerum, magnificum in Ulysso et subtile in Menelao et Moderatum in Ne flore . Et Virgilij Bucolica humilia, quia tenui stylo scripta sunt: Georgica medio cri : Aencis sublimi. Tragoediae graues sunt. Mediocres Comoediae. De Tragoedia Ouidij carmen est in Tristibus.
Omne genu cripti grauitate Tragoedia vincit. Hac quoque materiam femper amoris habet. In Comoedia quandoque sublimitas quaedam commiscetur:: sic apud Terentium
in Adelphis tragica est exclamatio . o Coelum , o terra, o maria Neptuni. In Eunucho Thraso magnifica , & militaria verba habet . Prima Plauti Comoedia eaetetis est sublimior; quia personas Deorum, & Ducum describit. De hac re Ho
ratius et Interdum tamen=vocem Comoedia tollit,
296쪽
hoc est more tragico . Alius Comicus alio est sublimior . Quemadmodum tria sunt officia oratoris, probet,ut deleetet,vi fle.ctat: sie totidem dicendi genera sunt, subtile in probando, modicum in delectando,
vehemens in flectendo. In docendo acumen , in delectando lenitas, in mouendo grauitas requiritur . Exordium dicendi genus modestum requirit. Narratio, Confirmatio, & Confutatio pro rerum natura aliud ac aliud et Peroratio vero amplum smagnificum , aere, ardens, vehemens scomitatum. Cicero rationem reddit, cur
tam diuersae dicendi formae extiterint. Cuoratio, inquit, mollis est, & tenera, & ita flexibilis, ut sequatur quocunq, torqueassium variae & naturae,& voluntates multum inter. se distantia effecerunt genera dicendi. Flumen alijs verborum, & volubilitas cordi est,qui ponunt in Orationis celeritate eloquentiam: alios interualla, morae, ac
297쪽
G Raue dicendi genus , cum res magna
ampla, graui,& magnifica verborum compositione describimus et vi, Quis est vestrum, Iudices, qui satis idoneam polite in eum poenam excogitare, qui prodere
hostibus patriam cogitarit I Quod huic sceleri dignum supplicium potestinueniri
In iis, qui violassent ingenuam matremfamilias costuprassent, pulsasstant aliquem, aut postremo necassent, maxima supplicia maiores nostri consumpsei unt. Huic trucul ratissimo, ac nefario facinori singularεPoenam non reliquerul.Atque in alijs maleficijs ad singulos, aut ad paucos ex alieno peccato ini uria peruenit. Huius sceleris, qua sunt affines,vno consilio, uniuersis ciuibus atrocissimas calamitates machinam tur . O feros animos i O crudeles cogitationes t O derelictos ab humanitate homines t qui id gerere ausi sunt, aut cogitare. Potuerunt, quo pacto hostes revulsis ma- .iorum sepulchris, deiectis moenibus, ualPites irruerent in ciuitatem . Quomodo.
298쪽
De Mediocri forma.Moderatum dicendi genus est , quod
subtili plenius ; & vehementi remi sus est , hoc est, in quo mediocres sententiae, verba propria , ac decentia, &compositio plana est: sic ut tam verba , quinia compositio paulum ultra quotidiani sermonis usum adsurgante ut, Quibus curria bellum gerimus , Iudices videtis . Curio sociis, qui pro nobis pugnare,& imperium nostium nobiscum simul virtute & induis stria conseruare soliti sunt. Hi eum deliberassent nobiscum bellum gerere, quarta quae res erat s qua freti bellum suscipem
conarentur, cum multo maximam laciorupartem in officio manere intelligerent. Cum sibi non militum multitudinem, non . idoneos Imperatores , non pecuniam publicam praesto esse viderent ; non denique ullam rem, quae pertinet ad bellum administrandum p Adde,quod rerum imperiti , qui uniuscuiusque rei, de rebus ante gestis , exempla petere non possunt, per imprudentiam facile deducuntur io fraudem.
299쪽
At ij, qui sciunt, quid alijs acciderit , facile ex aliorum euentibus suis rationibus Possuiu prouidete: Nulla igitur re inducti , nulla spe freti, arma sustulerunt Quis hoc credat , tantam amentiam quelrquam tenuisse , ut Imperium Pop. Romani tentarc auderet, nullis copijs fretus Haec oratio quanquam res magnaS continet, ta-mcn sudatior est , & minus,acris , quam graue illud dicendi genus , de quo supta mentionem fecimus. Hoc modo Cic. fere
dc . philosophia scripsit. Eodem genere usus est etiam pro lege Manilia. Pro A. cuina,& in libris Officiorum. In hoc vitiosi sunt tumidi, & stipini
O Ratio humilis est, quae simplicem rei
cxpositionem complect: tur , dc usquia ad usitatissimam puri sermonis coni uetudinem desecndit. Hoc genus verba habet ornata, non exquisita , & ad docendum est accomodatum. Exemplum est in Cicerone.Hanc loquendi formam tenuem nuncupamus: quoniam res humiles tractat , &
300쪽
humili constat verborum contextu. Vtitur eo in philosophicis disputationibus
Cic. Ter & Plaut. in sitis Comoedijs,apud quos exempla , seu formae sinat petenda , . Quod vitium vitandum cst in figura gravi 3 In tribus his dicendi generibus vitanda sunt propinqua vitia , in quae nonnunquaui incidui Scriptores,qui saepenumerc, Pro Vberibus sufflati, atque tumidi sunt: Pro et Mediocribus incerti, & ambigui: Pio t. Gracilibus squallentes ,&ieiuni et De hac re HoratiuS.
Decipimurnpecie recti, g reuis esse laboro , Obscurus Alfectautem leuia, nerui De unt,animitii ve, professus gradia,turget. Serpit humi tutus nimia,timidumque procello. Idem infra: In ovium ducit culpae iuga, si caret arte . Crauitati affine est vitiosum genus , quod infatum, aut tumidum appellamus i nam ut
corporis bonam habitudine tumor imitatur saepe: ita grandis Oratio saepe imperitis videtur ea , quae turget, & inflata est ,
qua aut nouis, aut priscis verbis,aut duri tor aliunde translatis. , aut grauioribus , quam