Fortunii Liceti ... De luminis natura & efficientia libri tres: in quibus luminis nomenclatura, necessitas, caussa finalis, materialis, efficiens, formalis, productio, quidditas, affectiones, facultates, et operationes omnes diligenter explicantur ..

221쪽

e Lagal. f.

di io Fortunii Liceti Liber Tertiui

ab igne, vel alio quoius corpore calido praesente; verum remoto calefaciente calor et atri diutius perseuerat in aquae necessentia caloris vere defini tur esse praesentia calidi , seu calefacientis corporis. Non desunt vitie praeclari, qui dicant illam esse luminis definitionem caussalem, non autem formalem: sed tamen A ristoteIes intextu fatetur se prius dixisse quid lumen sit, a dignata definitione, qua constituerit lumen esse actum perspicui secundum quod perspicuum: nunc autem luminis originem tradit, dum asserit ipsum esse praesentiam lucidi in perspicuo denotans luminis ortum a caussa effectricer Porro caussam effectriacem, quae necessario praesens est ortui effectus, non esse simpliciter necessariam eiusdem exi stentiae, cui vis est aperti isimum . Lumen per se ac proprie non figurari . mcap. I I.

OBiiciunt praeterea viri priclari nost ro dogmati, quo a pri

dem negauimus lumen per se figurari, vitellionem pedispectinorum Coryohsuria, demonstrantem. b Ad centrum circu- , laris foraminis radio a centro corporis luminos perpendiculariter incidentes lumeni v rficie dens corporis aqvidistante superficieiforaminis ecte vere circulare: qum de st ivlloc P si ostendentem , tum per centrum circularis foraminis radio laminoseooblique incidente superficiei dens corporis substrata superficiei foramInisi lumen incidetis e figurae fctionis pyramidalis , cuius maior diameter eli in supersimele erecta super superficiem senectra , in super Aperficiem corporis

subfirati: tum d Omne lumen perforamina angularia incidens rotundari: tume Radioluminoso medio puncto foraminis quadrati perpendiculariter .ncidente, tamen superficiei corporis aequidis Iantis super c ei foraminis incident,eis quadratum ad circularitatem aliquam accedetur tum demun f Te r midium quadrati foraminis radio oblique iancidente superficiei dens corporas substrata superficiei foraminis,l- meu inovem die figura altera parte Iovioris mi angulis aquauterariuatis. Ceterum haec qiostram tiri sim non opprimunt; quia vitellio dicit demonstratque solum lumen figurari & vere figurari ; quod nos ultro concedimus: at non probat vitellio, nec ait

lumen Pri se ac Prutic figurari,quod nos aperte negamus; quia figura

222쪽

De Natura & Essicientia Luminis. 2 t I

sigura proprie ac per se terminus est quanti continui ; qualitati vero non conuenit nisi per accidens 1 quum ergo Iumen qualitas vere sit,quantitas nullo modo sita iam per se proprieque figurari non potest; per accidens, ac improprie utcumque potest; sica Aristoteli Albedo, quae qualitas est , vere quidem longa,& fi- r Praei .gurata potest esse, ad longitudinem & figuram superficiei, in Quauri qua inest; at proprie ac per se nec longa, nec figurata dicitur. Quare lumen vere figuratum esse valet, non autem proprie ac perse; sed improprie solum, ac per accidens ad figuram perspis cui corporis, in quo inest ut forma in sua materia.

Lucens ,siue liciatim corpus non ferire oculos per se sine lumine ade lorum agerentiam . qui Pisum assiciunt non sine lumine. cap. I II.

I Llud praeterea viro Clarissimo dissicultatem facit, quod a su

pra constituimus, lucem & lucida corpora non immediate vi. I deri, sed interuentu propris simulachri, quod est lumen a luce, ac lucido corpore, unde prouenit, contra distinctum; perinde ac etiam color per se non videtur, sed solum lumine p rfusus, ac per propriam imaginem: obijcitque nobis primum b Ashareni b lib. r.e.Ldogma, dicentis, Lux per se, in color utaminatus feriunt oculos

admonetque vir ex inii useamdem sententiam esse e vitet licius. eli. s.cte

adiicitque hisd Aristotelen asserentem, in tenebris videli luci. c. da quaedam di ignea,quae in lumine non videntur. Caeterum haee . x de an nostram positionem demoliri trinita e possunt. Ad Allia1enum vi ' . enim concedentes colorem non resse videri nisi lumine pet fusum; atq; adeo per se solum non adspici suo simplici sintulachro, sed indigere luminis extrinsecus adiuncti, quo de potestate visiti fiat actu visitis, seu de re inole visiti proxime visitis e Negamus primo, Allia Eenum nic mine lucis intelligere quid a lumine diis uinctum; confundit enim luce n. cum itiniane, ccnsens haec natura e non dissidere, sed lumen in lucido permanens esse lucem sta- . Iib. i. e.stulti & lucem in diaphano diffusam ait esse lumen; & proniiscue P s. Iucidi perspicuique splendore iri dignatur vocabulo luminis, &lucis: quare lucem ait per se visibilem, quia Iicet per lumen videatur, adspicitur tamen per semetipsem; quia non distinguit i i

223쪽

2 t 1 Fortunij I iccti Liber Tertuis

reipsi lucem a Iumine. Disputationi deinde concedentes, A thaheno lucem a lumine distingui, ut obiectum ab imagine sua vi. si bili; n et a mus hicem,quae per lumen a se diffisum oculos ferire mei tui, non mouere visum per se ad coloris disterentiam; quia lux oculos feriens per lumen ,. quod est sui simulachrum, a s metipsa genitum In perspicuo,mouet oculos per aliquid sui: pr indeque per quomodocuinque et sed color, qui non adspicitur in tenebris, nec nisi lumine perfusus, etsi cerni nequeat nisi petsham imaginem in oculo susceptam; quia tamen ipse de se non generat hanc imaganem in medio ac in perspicuo, nisi beneficio Ili. x. e. 18. luminis, ut fantea probauinus; ideo color, ad hoc ut oculos feriat, u get luminis praesentia, Proptereaque non mouet oculos per se solum I quum lumen sit quid . xtrinsecum coloribus, & eis prorsus aduenistium, atque penitus alienum ab eorum natura . Atque sententiam hanc Allia Eeni fuisse conflat ex eius theoria. Ad Vitellionem eaedem adhiberi possunt responsiones, nam ip-Ali. t.theis semet verbis expresiis infit, h suum itaque visus a ponitur alicui rei illuminatae clie lucidum appe liat, non distinguens bicem a si mine, lucidum ab illuminato) tunc multiplicatur lumen , vel per se,vel cum illo colore rei opposta Difui, di perueniens ad visus super . . . . t elem in agit invisum, 'visus paritur anilo. verum quod attinet ad obiecitonem ex Atistotele deductam, ea sane dissicilior est; attamen ex rei natura sic enodari valet; quum enim lumen absolute sit simulachrum lucidi corporis, a quo prouenit in perspi- a.de an. cuum; siue imago lucis,a qua i praesente generatur in diaphano, mitifica proportione respondet speciebus visibilibus colorum,simulachrisque coloratorum producti S in medio: quum igitur color, di coloratum corpus aspici nequeat, nec obtutum n ouere,

nisi per sui speciem visibilem in medio genitam; quando huius modi species duplacis est conditionis; nam alia est vividissimas

quae non solum visui spectandum repraesentat obiectum coloratum, cuius est imago; sed etiam semetipsam in medio conspi- , , cicladam exhibet obtutui; ut constat ex virore spectato in radiis Sol adibus viridarium illulirantibus; qui viror & aerem, di parit tem inficiens. nihil est aliud, quam imago coloris vitidis he harum horti piuimentum ac solum ubique confertim operien- , Fbd. tui et quod de Lucictius adliot uic inquiensas, Nam

224쪽

De Natura & FScientia Luminis . a I I

D Nam certe iaci, atque emergere multa videmus, , Non solum ex alio, penitusque, ut diximus ante, , verum de summis ipsim quoque saepe colorem a cu, , Et vulgo faciunt id lutea, russavie vela, s,, Et serrugina, quum magnis intenta theatris D Per malos volgata , trabeisque trementia flutante M Namque ibi conlessum caueas subter, & omnem D Scenia si clam patrum. matrumque, Deorumque , , Inficiunt, coguntque suo fluitare colore., , Et quanto circum mage sunt incitisa theatri H Mcensa, tam magis haec intus perfusa lepore H omnia conrident, conrepta luce diei.

alia veros cicscoloris minus vivida est; quae ideo visibilis dbeitur, quia rem, aqua prouenit, visui conspicuam repraesentat, visibilemque facit, ipsa de se visum latens : inter quas imagines illud interest discriminis, quod illa vividissima vi situr in radias Solis illustiissinis, ac in primo lumine; non visitur autem extra radios, nec in secundo lumine; sed altera mitior haec imago coloris ubique visus aciem subterfugit . Non aliter dicimus de Iumine consideratoiubea fornialitate, qua est imago lucis, & simulachrum lucidi corporis, cuius praesentia producitur in m dio; nam a lucido magno, di ab intensa luce gignitur in perspicuo lumen quod non solum visui reprs sentat, vasibilemque reddit lucem, cuius est imago ; sed etiam semetipsum oculis aspiciendum praebet, & senium visus afficit: a lucido perexiguo, &a tenui luce (cuiusmodi reperitur in oculis filium, squamis piscium, ventre noctilucarum o lumen in medio gignitur imbecillam i quod ut potest vita repraesentatelucida illa corpora, quo rum est simulachrum; ita semetipsum oculis adspiciendum exhibere non potest; nec adeo subiectum sibi aerem assicere, ac illustrarer quo nomine lucida magna viuidsaque dicuntur per

lumen a se diffusum& in tenebris, di in lumine videri; sed lucida parua di exigua dicuntur per in adspeetabile, non in lumine, sed in tenebris adspici; quia debile illorum lumen, si potest ea visui sub ratione simulachri repri sentare non tamen potest iu

stratum sibi aerem tenebris priuare, mediuntque diaphanuni satis illuminare , ut ipsum, & in ipso seipsum visui conseicuum

225쪽

di i Fortunii Licetis Liber Tertius

reddat; quare facit ut illa exigue lucida videantur in tenebris per se in lumine prorsus in adspectabilia; sic noctiluca cernitur in tenebris nocturnis, in diurno lumine fulgere non cernitur ; at ardens flamma spectatur di in diurno lum ne patiter & in ten hris nocturnis effulgere . Tero euitatem esse penitus inuisibilem proprie nee astici ex percepti ne corporis dens Hierius positi, cap. Imali .i.&.. din a superioribus cum b Aristotele professi fuimus, . a. de D. e b

- perspicuum formaliter esse prorsus inuisibile, non recipiunt viri praeclari, nobis obiicientes Allia renum t cute perspi-yio , , ' cuitas visu percipi comprehendique demonstratur. Ceterum Ur' nobis non obstat, sed mirifice consentit AlliaEeneo loci, docens perspicuum formaliter ac per se proprieque non percipi a visu, sed ab intellectu per argumentationem, quae sequitur operationem visus editam circa lucidum, vel coloratum corpus ultra perspicuum. En eius ipsissima verba, Persticuitas percipitur e perme tione corporis dens Ultra corpus perspicuum posti: Diaphanitas

autem comprehenditur a Dira per argumentationem ex comprehensi ne illius, quod est Ultra corpus diapha um: re diaphanitas corporiscaphani non comprehenditur a visu, nisi quando fuerit in eo Oilsitudo quadam, di fuerit diaphanitas eius Issi or Laphanitate aeris interi centis inter disum O ipsum. Si autem fuerit in fine diaphanItatis, noucomprehendet visus caphavitatem eius, O non comprehendet tus ira ludi, quod es Ditra ipsum tantum: Et quum meo fuerit quaedam via-phanitas , comprehendetur a Pisu propter illud, quod est de Otistudinem eo , O divis itas eius comprehendetur ex compi rasone illius ,rodest ultra imum: Quoniam quarumdo Ultra corpus disphanum fuerit

ux aut corpus coloratum Illuminatum, d debitur vltra corpus diaphanum. Et visus non sentIt diaphanitatem corporis , quando fecerit ira

Aquod est Mira ipsum si quum se se, it quod color ra lux, vae comprehendantur duracorpus disphanum . est lux di color vltra corpus Haphanum, O non es color oe lux ipsius corporis: si autem no u ; non sentiet diaphanitatem corporis diaphavi. Si ergo ultra corpus dea-phanum non fuerit Donec corpus illuminatum ire in circuitu eius.O non apparuerit taetra ipsum a neque in auiua alia parte lux aut color;

226쪽

De Natura & Es scientia Luminis. Eis

diaphanitas illius corporis non comprehenditur: . hoc erit quando eo us diaphanum fuerit applicatum cum aZiquo corpore Oso, di illud corpus Oissum continuem ipsum, aut rejexerat ipsum, di fuerit

suoque corpus diaphantim obscura coloris; quoniam tunc visus non cntiet diaphanitatem huius corporis. Et simhter quando ultra corpus diaphansim fuerit locus obscurus , di non apparuerit ultra ipsum aliqua lax, non comprehredetur Saphanitas eius. suum ergo visusse serit,quod color,qui comprehenditur vltra corpus diaphanum, est color ιorporis vlti a corpus diaphanum , sentiet diaphanitatem corporis dia

phani. Et similiter quando corpus diaphanum fuerit debilis diaphanitatis , di fuerit corpus, quod est ultra ipsum, di corpora ua sunt is

circuitu eius debilis lucis tunc d aphanitas eius non comprehenditura visu,nisi apponath r forti luci. stuti m autem cognoscet lucem ultra ipsum . comprehendet diaphanitatem et Secundam ergo illos modos comprehendet Disuscaphanitatem corporum diaphanorum. Unde constat apertassinie , perspicuum ex Alliarem sentcntia proprie, ac per se visu non comprehendi, sed intellectu ex praecedente visus actione per syllogismum apprehendi; visum autem comprendere solum lucem,& colorem corporis densi ultra perspicuum positi; diaphanum proprie non comprendere; secus enim quum dia-phanum sic pariter in d tenebris ac in lumines consimiliter in te- d a. deam Rebris diaphanum videretur ac in lumine,quum quod per se tale est, semper& ubique tale sit, in quocumque ponatur. QuinImmo quum diaphanum Athareno per argumentationem solum commprehendi valeat; visiis autem argumentationem esiicere nequeat ; sed haec a sola mente perfici valeat; iam Athaeten aperte nobiscum consenserit, cum Aristotele decernentibus, e Teripis e r. de ammum esse quidem visibile, non autem secundumse vilibile, visimplicister dicam , sed propter externum colorem in corpore ultra 'rspicuunt degentem. per quem, tamquam per mi dium mcns arguit perspicuum este quod vi super se ac proprie miliante discernitur.

Lumen in perspicuo non gigni ab agente ipsum educente de potentia perspicui. cap. V.

SEd nec illud accipiunt viri docti,quod a supra constituimus, a lib. 1 c

iumen in ortu suo non educi de potentia materiae,quia quum

niam

227쪽

ri 6 Fortunii Liceti Liber Tertius

materia luminis perspicuum sit; & perspicumn de se, antequam

lumen in eo producatur, sit in potentia ad Iumen ; ut expressis. i. de an. verbis contestitur b Aristoteles; tim lumen in ortu suo debet .os. educi de potentia perspicui. lae inceps omnis forma corruptibis lis in ortu suo educitur de potentia materiae fit biectae; quia nil

r. physi corruptibile fuerit nisi materi ale, decretoc Aristoteli se at verox, i lumen est for na corruptibilis e lumen igitur est forma materia- * - lis adeoque de potentia mater ice educta. Dein omne accidens

' i'' generabile in ortu suo indigens subiecto, in quo fiat, ab agente

educitur de potentia materiae: sed lumen est accidens generationi obnoxium, in ortu suo indigens pcrspicuo subiecto. in quo producatur: igitur lumen ab agente lucido deducitur e poten- tra materiae diaphani. Amplius omne accidens phy ficum dependens in fieri & i sie a sua lecto materiaIi, dum producitur ab agente suo educitur de potentia propriae materiq;quia nihil est aliud educi de potc ntia materiae, quam dependere in fieri &in esse a subiecto materi alii sed lumen est accidens physicum dependens in fieri & inesse a diaphano subiecto matersali, ut cui- d a. de an. que constat,&d Aristoteses contestatur: ergo lumen in sui pro-

.ep. o. ductione ab agente corpore lucido educitur de potestate materiae diaphanae. Praeterea forma, quae producitur inesse per physicam mutationem praecedentem subiecti sui materialis, oriens educitur de potestate materiae: sed lumen a Iucido preducitur inesse pcrphysicam mutationem corporis persp:cui, quod exuit Iuritula contrariaStenebras, siue dicantur hae naturam habereptor sum priuatiuam, siue potius obtinere nonnihil positivii lumen igitur in ortu suo deducitur de potentia materiae subiectae . Sed lumen oriri a corpore lucido per motationem physicam. a. de an. dlapham, clare nos docuit Aristoteles inquiens, e obiectum vi- t. s. sile inouere medium ,& ab hoc moueri sensorium: quum igitur ut coloratum . sic lucidum corpus sit obiectum visibile a medium

vero ab obiecio visibili moueta natum, sit via uni corpus perspis I. phr- cuum: quuntque motus quilibris Ari otiae doctore, ternunt-tur sempc r ad aliquam formam, qua ui generat mouens in mobili puriuum illum motum : quumque a lucido nulla pollit in perspicuo tarma generara m si lumelii proticio nectitarium est

connisti, lumen a lucido cor re in displiana materia gigni Per

228쪽

De Natura Se E scientia Luminis. EI T

per mutationem di ad hani; quod ex sui natura indiferens est

inpotentia ad lumen.& a l t nebras vrg Aristoteles assi rit. Ulterius forma, quae ab ag in te corporeo physic e producitur in su-hiecto habente priuationem oppositam in eodem genere, ortu suo educitur ex potentia irrateriae; sed la nen est h forma , quae a corpore lucido, quod est miteriale igens phy sice, producitur in subiecio diapha noli ibente priuationem lumini i oppositamineod tan genere qualitatis ivisibilis, nimirum lcnebris; lumen igitur educitur in ortu suo ex potentia materiae. Vltimo forma quae a subiecto est inseparabilis, ea nec ssario in ortu suo educta est ex potentia subiecti: sed lonisn est a subiecto diaphano peniturum inseparabile: lumen igitur in ortu suo educitur de potetntia materiae perspicui. Quam opinionem m Heruetis coluit. Ceterum his non obstantibus, a pristina selitentia discedendum no i est; ad primam enim obiectionem concedentes luminis materiam c sse corpus perspicula in s dantesq; perspicuum de se, priusquam lumen in eo producatur, esse in potentia ad lumen; nega- hi iis proinde fieri ut haec potentia sit, ex qua lumen educatur lnam est in quam lumen extrinsecus inducitur; sic nauis habet potentiam, non ex qua nauta gubernavis educatur, sed in quam nauta forinsecus inducitur: pariter humanus embrio potentiam habet, non ex qua rationalis anima deducatur, sed in quam eadem anima n forinsecus adueniens inducitur a summo Deo squod Aristoteles alibi clare decernit, cui o Deus in animalia tnen intellectus accendit; etenim ut lumen a lucido praesente communicatur inditurque perspicuo ; sic aninia rationalis a Deo ubique praesente communicatur inditurque statui , absque eo quod ipsam educat de potentia materiae status: lumen igitur inducitur in potentiam perspicui, non educitur de potentia perspicui. Ad secundam concedentes lumen esse formam corruptibia Iems& omne corruptibile esse materiale: negamus omnem formam corruptibilem educi de potentia matersae in ortu suo; quia formarum corruptibilium aliae quidem educuntur de potentia materiae, utomnes animae infra rationalem, & inanimorum fot-mae quamplures; aliae vero inducuntur ab extrinseco inpotentiam materiae subiectae , ut lumen, dc nauta. Ad tertiam conc dentea lumen esse accidens generationi obnoxium et negamus

t. o

229쪽

di i 8 Fortunii Liceti Liber Tertius

omne accidens generabile, in ortu seo indigens subiecto, in quo fiat, ab agente educi de potentia materiae; nam accidens indigere potest subiecto , in quod inducatur in ortu suo. Ad quartam concedentes lumen esse accidens phy sicum dependens in fieri dein esse a diaphano , quod est subiectum materiale r negamus educi de potentia materiae nihil aliud esse, quam dependere in fieri & inesse a subiecto matellati; quoniam accidens in ortu suo postulans materiale subiectum, in quod inducatur,& inductum insit, nihilominus dependet a subiecto materiali in fieri & in esset verum educi est per transmutationem praeuiam subiecti oriri s at induci est sine praeuia subiecti tantautatione ab agente praesente subiecto indi immediate; quod in ortu luminis con-3desen. de tingere docet Aristoteles inquiens, p de lumine autem aliaestra. sen. cap. . tio et per id enim quod es esse aliquid , lumen est,sed non motus aliquis . v x. de an. & multo antea definiuir at Lumen esse lucidi corporis e praesen-e.es. Tiamin perspicuo. Ad quintam concedentes formam, quae proeducitur in es e per physicam mutationem praecedentem subiecti materiatis,oriri eductam de potestate materiae: negamus rumena lucido produci per phIsicam mutationem praecedente in pe , de sen. de spicuo faciam ; nam r Aristotele doctore lumen oritur sola seu c- . praesentia lucidi, sine motu aliquo praecedente in perspicuo et ad probationem dicimus tenebrarum pulsionem , & Iumianis originem , non esse duas mutationes realiter distinctas, at unam di eamdcmsquia generatio unius est corruptio alterius;&illuminatio est ex tenebratio, ut ita dicam: qti in si vis has mutationes esse duas, non pracedit extinctio icnebrarum originem luminis; at simul perspicuum praesente lucido ton bras exuit, dilumen induit; secus enim in medio seu Tempore, seu n omento intercedente inter has mutationes subordinatas perspicuum esset ncc tenebrosum, nec illuminatum; quod tari non potest. quia medium non datur inter lumen, di tenebras. Ad sextam concedentra disputationi lumen produci a corpore lucido in subiecto habente priuationem sibi utcumque congeneam: negamus tormam ab agente corporeo physice genetrabilem in subiecto habitate priuationem illi oppositam in eodem senere, ortu suo educi de potentia materiae: nam potcst etiam forinsecusanduci in materiam . Deinde vero concella niaiori . nega in s io a

230쪽

De Natura Sc Essicientia Luminis, ars

priuationem luminis in perspicuo esse eiusdem proprie generis cum lumine; tum quia lumen es in genere obiecti per se visibialis , ac positive visibilis: at vero tenebret non sunt per se visibiles,

at per accidens; nec positive visibiles, at priuatiue tantum, ut silentium dicitur audibile et tum maxime quia lumen est in genere specierum visibilium,qui repraesentant obieeta,quorum sunt sin ulacra; siquidem est imago lucidi, seu lucis, unde profluit: te-n . brae vero non sunt species visibilis, nec ullum omnino repraesentant obiectum visibile. Ad post reniam concedentes lumen esse formam a perspicuo subiecto inseparabilem et negamus sor- .mam omnem inseparabilem a subiecto suo, eductam fuisse de potentia subiecti sui: nam etiam tarma inducta potest esse inse- i. parabilis quoniam inseparabilitas illi competit, quatenus accidens est, & omnino in esse dependens a subiecto; proindeque potest esse communis affectio formarum tam inductatum in potentiam subiecti, quam eductarum de potentia subiecti. Iuminis originem non absolui momento .sed admetiri tempore . cap. V I. PRaeterea nobis asserentibus origine luminis admetiri a tem- a lib. x.Ct.pore, momentaneamque non esie, Viri praestantes obiiciunt, Aristotelem clare decernentem originem luminis non essem lde sen. de tum aliquem I quum tempus omne si mensura c motus eidem senscap. r. Autori: statuentemque lumen d simul fieri; adeoque momento. . phys. verum &haec nos minime turbant. Ad primum enim conce- xy Qi' dentes omne tempus esse mensuram motus: dantesque motum uisesen. de nullum absolui momento: negamus Aristotelem asserere lumi- sen. cap. i. nis originem non esse motum absolute i nam eo loci statuit, ad soni differentiam, cuius natura consistit in motu locali aeris, luminis ortum non esse motum aliquem, nimirum non esse motum

localem; attamen productio luminis quum sit generatio qualitatis in perspicuo, propterea luminis ortus eii e alteratio , proin- . i. degen. ecque motus, qui tempore mensuratur Aristoteli constituenti motum quemlibet, speciatimque alterationem stempore meti-I phys.ri; nullumque motum in initanti fieri. Ad secundum conceden-nt, tites lumena simul fieri: negamus quae simul sunt, momento fie- sens.c.,