장음표시 사용
41쪽
autoritati innitatur. Hainitaque tria, Scientia, Fides, opinio, aliquid habent commune, Maliqu: proprium Commune. illis est, quod ad producendum adsensum facultatem singuis habeant differunt autem in modo adsentiendi, & ad hoc proprio singulae medio rationeque tuntur. Fidem Divinam diximus eme in fallibilem ac semper certam. Quodipsum Vix quenquam in dubium Vocatur a eL se existimo. Nam quod Eus dicit verum est; ut qui sit ipsa Veritas. Fh.I .v. Praeterea quod Sacra Scriptura Canoni- ea comprehensum est, est illud ipsum Verbum Dei: adeoque
hoc omne verum est,sive fidem siVemores concernat. a. m. r.
m. vlt. At F. deS FHumana multis modis fallere potest,& incerto mirifice obnoxia est. Hinc Apostolus tali oppositione uintitur ad Rom. R. v. . Θεο αλθής, -- ό ρωαο ψευα , DEmsemper verax, omnis vero homo mendax. Quinimo ipsa Humana Fides infinitis gradibus variat,ut modo majus modo minus incertum, aut incerti periculum ac metus subsit, prout alius homo aho fide vel majori vel minori dignus est. Quid quod alii saepe falluntur&fallunt aliquo coecutientis intellectus errore alii etiam malo animi propositodi consilio: quibus temerendem tribuere , praesertim in moralibus, admodum est periculosum, cumprimis si aliunde certior esse possc sic enim cum aliena tum saepe etiam tua culpa modo facibendo, quae ure Naturae aut a Deo vetita sunt,modo omittendo, quae facienda iisdem autoribus jussa sunt, conscientiam saucias, teque peccando poenae criminis obnoxium reddis.
DE motu Voluntatis quando Scholastici disputant, quomodo illi membra externa, quomodo appetitus sensiti
42쪽
vus pareant, disiuirunt etiam, quomodo Intellectus orcta. tiones eodem obsequantur, nec ne Duplici igitur cui e l-las intellectus energias Voliintati parere junt, vel f ud exercitium illarum, vel quod ad specificationem. R orae
Exercitii omnes Intellectus operationes sunt voluntariae ac liberae ut enim quadra uram ericuli conrum pleris, nec ne Oceani reciproci fluxus causas investiges, nec ne tui est arbi-u iae, iuuatis Quo pacto vero se res habeat ratione Specimat; ris, tum recte cognosicetur, si intellexerimus, quid in
re ipsorum nata haae sim sibi velit. Quando igitur Intel--ias veritatem rerum in qu rit, per gentanas causas adsensum vero apsint,aut per aeque legitimas causas falsum fuerit detectum e sis nomine distentiat, tum Intellectus aut operationum nisus Specificationem fieri dicunt dam vero ejusemodi Intellectus adsensus vel apodicticis rationibus evinei-tur,4 ille Specificus Intellectus achiis Volamati non subjacetri nec enim tui est arbitrii, sententiam ejus generis argu- naentis extortam repudiar aut ejus aliquami ri in mente librare inimo cum nonnunquam accidat, ut Intellectus vere apodicticis rationibus ad assentiendum aut dissentiendum non constringatur, sed aliis, quae tamen pro talibus urbriantur, ne tum quidem actus ille specificus Intellectus voluntati paret. Caeterum quando Intellectu,necessariis causis convictus non cst,aut saltem se non convictum esse existimar, adsensum suum vel dissensum libere vel suspendere, aut simpliciter adsentiri aut dissentire pro arbitratu suo poterit Prininde illis adsertionibus aut sententiis, quae κατέρωσε disputantur, irobabilibus rationibus suffulta sunt, adsensum vel damus libere, vel negamus aut, sit visum tuerit, adsensum
vel dissensum potius suspendimus Quia igitur,ut ostensum
est, Opinio: Fides humana non neeeffariis ac evidentibus demonstrationibus innititur, libere Intellectum Voluntas nosolum ad exercitium movet,sed etiam ad specificationem.Λtque haec quoque locum inveniunt in materia practica modo
observemur Regulae a Thoma aliisque recte sentientibus cidica
43쪽
a SI AMEN ROBABILITATI IEnum R. ca doctrinam dc Conscientia traditae,&quae, nobis infra diis centur capes X. His ita positis, non jam meis sed Antonii Ru-hii verbis protinus perspicuum fiet, qua in re pia moluntatis a secti,consistat. Ita igitur ille Tracrat de Habitis obfer υandum es, actum voluntatis, fer quem volunt, intereraum applicat, adsensum Opinionu aut Fidei, duplicem esse. Un- ω - lex quadam electio,per quam ratione vel autoriιate praesinositis voluntas eιigi poti- credere,velprobabiliter assentire,quam Ascredere vel dissentire, aut operar circa obectum harum cognitionem, quam operatione 2sendere ita ut in rati e lactione non moveatur potius ex majori assectu, vel inclinatione ad unam paertem, quam ad alteramine lum ex majori vel minori convenien ia objectμυεIcerte a pro riabbea Ilite. Alius es actin electionis quidem libera, in quosotiin voluntas movetur ad determinandum intellictum ex sectu adunam partem, quam non habet erga alteram. Undefletprρcerire, quo hanc potius opinis-nem quispia quatur, quam alteram, quia magis erga Patronum ejus a citur, o motus voluntatis ex hoe affectu procedens
morarisui PIA AFFECTIO VOLUNTATIS. Cum vero
Jesultarum rationes ita sint comparatae,utSocius Socium quo jure quave injuria defendat ac tueatur, hinc pia Voluntatis affectione ad impios saepe errores corroborandos illos abuti, passim in illorum Theologia Morali deprehendas Ileet.
qua occasione primum de Materia Morali
Exsuperioribus, ni fallor, liquidum est, quid sit probabilitas, seu quae argumenti probabilis vis sit, sive ab autorita levitestimonio alicujus hominis arcessita,sive argumenti Diale-
44쪽
Dalectici, Opim inem parerc idonei, ope obtenta Sequit iam ut intendam tus, An Probabituas in oralibus qcunt babeam deinde si tu idem hoc colacemum fiterit, qualia e ussit
latit tus V. Hac de re ut rectcstatuanius, primo omnium moralis objecti natura ac conditio investiganda est sitne cccc stalla, at contingens Objectiun igitur morale sunt Actiones numanae, quae sano in istac absolute spectatae, propter liberia- em, qua in agendo gaudent honHucs, Rint contingentes.Sed citin Eus hominem non voluerit vagam ager ivisam,adeo que quod libeat non protinus liceat, certum finem illi praesa- xit, ad quem vitam actionesque suas Omponerct ahsque quo si foret, hoc absurdum sequeretur Appetitum, proximuagendi principium, homini a Natura frustra esse tributum. Quaecunque igitur actiones ad tinis istius consecutionem per se ficiunt, ad illa persequendas,tanquam sua natura honinas iustasque nos obligatos est existimabimus e contrario,quaecunque acta es viam ad illum finem consequendum obstrutantesque officiunt, sitaque natura adveliantur, ad eos , --
qtram turpes suaque natura injustas, sugiendas nos obligatos ego existimandum est. Cum vero operationes hominis non simi unius generis, hinc illarum etiam nos unus est rinis. Nos jam solum de tribus Finibus aliquid diccinus, quorum duo Natura, tertius per Revelationem gratiosam nobis notus est. Si enim praestantissimam hominis partem, Mentem conside res, Finis illius est Theoria rerum divinarum ac coelestium,
pra:sertim ipsius Dei. Si vero eundem cum Aristotele coi sideres ut 'ν MOsiri Finis illius eodem Aluore recte statuι tur μ σξ α operatio ex virtute. Quod si hominem colla sideres, ut Christianum aenarum,dixersissimus scirioribus multo sublimior ac persectior est, ita aeterna. Ratione postremi hujus Finis,&quatenus renatus est, a Casuistis & Theologiae Moralis Doctoribus Homo considerari solet. De his Finibus jam non prolixe ac operose dicam: fiet id alias , si Deus otium vires concesserit. Haec duo modo tangam. hi
Homo ut renariis condideratus ruerit, de illius 'ctionibus
45쪽
quaeratur,quales esse debeant,ut iis ιανε ατmi ις Dad vitam auec nam pervenire pomit, ubique fere videnti Isimis demonstrationibus doceri regiquς potest. Petuntur enim ex ipsius ei in fallibili et bo peti certe debe:u possunt. Nec interest, distrisne vel bis vitae Christianae regulas invenias,an per legitimam consequeritiam eruas nisi forte, quod posterius thoc non lia facile ac prompte in quibusvis casibus a ,: oujs expediri ponit. Interim quotiescunque de hominis Christiani renati,qua talis, vita moribyci quaestio eu haec quam dixi norma tenenda est, cui profecto nec Hainan Fides nec ultu prinhabile argumentaim praeponi sine piaculo po est
in ossi cum Aristotele Hominem ut FO m, in sup,
ponasin consideresin quaeras qua norma farionumque ob
1e illius acti oties ad finem suum politicum, hoc est ευπωδadstringantur, non profecto cum vulgo sentire debemus, nihil hac de re nisi solum probabiliter daci disputarive posse. Hocer ii quam salsum sit mox ostendam. Primum vero hoc Casuistis aliisque Theologiae Moralis Doctoribus opponere pomum, optimas vivendi regulas Homini etiam civiliterio, siderato in Lege Mosaicaalusque S. Scripturae Canonicis libris esse praescriptasci de quibus prorsus idem sentiendum, quod paulo antc de norma a tionum hominis renati it talis, . prontiatum est videlice rationcs ab humana fide petitas aut qualibuscus argimaene ocissimu mei probabilibus, suffultas, testunoniis Moraculis divinis omnino esse postponendas. Sed etiamsi S. Scripturam Canonicam seponas,soloque Naturae lamine confisus remm practicarum critatem inquiras, non soluin hoc non erit frustia, sed de plurimis platu ian-λι:- ῶς ccrtus emc oreris,.mod Onesis ita improbus , ut qui ipsa principia a reliquis mortali ulabia li improbitate non insectorum coniciam comprobata, rejicias. At dicat qu's, hoc viderinis ον,quaindoquidem pse Aristotes e Sc. ciuiam di cat erue rerum necessariarum C com seqq. cum ego siu-pra dixerim philosophiae moralis materiam, videlicet actiones humanas moiales, esse contangentem. Primo itaque, ut
46쪽
EXAMEN PROEABlLITATI rgφ istiui obiectioni oceurratur, repeten clum hic est, Contingens 'dici tripliciter raro , aequaliter ῬIerumque contingens. ro contingens est, piscatorem aureum ex aquis tripodern extrahere. AEqualiter contingens dicitur aliqua propositio, cujus praedicatum ita est comparatum, ut non magis subjecto inesse velit, quam non inesse, seu, quod ita de subiecto dicitur, ut non minus aliud praedicatum aeque aptum sit de eodem subjecto dici. V. gr. Hic homo ambulat Plerumque contingens plo positio dicitur, cujus praedicatum mavult inesse subjecto, quam non inesse. Tales sunt pluriinae Legum naturalium propositisnes, veluti, Depositum est reddendum, Promissa sunt stervanda, Homo hominem ne laedat, Magistratui larontibus mos est gerendus, riusque generis aliae.Quis quidemim in his, iisque similibus propositionibus, prae icatur, sua natura cum subjccto mavult cohaerere, quam ab eo due velli Proinde licet actiones humana in se sigillatim spectatae
sint contingentes,naturalem tamen obligationem,cui obnoxiae sunt,si videas, hactenus nonnumquam1unt neccmciae alaliae conti gentes utplurimum. Hactenus inquam , uam ne
sic quiden libet talem velim sublatam. Non enim , ut supra 'dixi, qual: buscunque astionibus ad ultinum finem civilem pervenire possumus sed cenetis duntaxatin ad illum accommodatis Unde vero modum&normam Cap.unt illam acti nes nostrae in Legimus Nairae, quarum autor Deus est: unde apparet, a quo, quantam obtigandi vim habeant. Plae vero Leges vel suntCommunes vel Speciales. Istas appello, quae obligant omnes cli singulos in genere dc societate humana Viventem a Vero obligant non omnes omnino, sed in-
specialior liqua societate degentes. Ita ad Orficia paterna non est obligatus,n si qui pater sit ad officia maritalia non est obligatus, nisi qui maritus sva sic deinceps aeterum . cum nulla Lex cum inctu obliget, nisi facta illius fuerit promulgatio quaeritur porro,quando egesNaturae promulgentur mic primo illud monendum fuerit, nonnullos, quando Legum Naturae mentionem faciunt, ad autorem respicere, κ
47쪽
per Naturam intelli gere Deum Legislatoren, Non male.. Ego uero maliari Gges Nattuae ita accipi, qtia nutrirae humanae ejusque actioni Sisint latae. meo enim vim obligailadi, quae his Legibus inest,aptam disse, nihilominus p Iret,quoa supra homines in universum, qui illos sibi Legibus adstringat, Deo nemo sit Iuperior Talis erum uti que Legislator esse debet ratione illorum, quibus legcs suas sert. Quae jam est
Natura nostra fine dubio Ratio. Praeter hanc enua quas Irahemus alias facultates non certesnostrae strat, sed commvnos partim cum animalibus, partim cum vegetativis rebus Homo vero qualuditi est, vivat. Viverescit operari: ita quidem ut tum demum Homo se intelligat vivere, eaque re gaudeat&laetetur, si operetur 9. Ab om. g. a . qq. Nihil vero aeqvie incumbit homini quam ut vivat vitam humanam, hoc est, Naturae suae consentaneam. Haec Natura, uri dixi, cst Ratio Bene itaq, hactenus dixerunrStoici,secundum Naturam vivere, Convenienter naturae viVere, Naturaen qui , DEO parere, DEum sequi, DEo assimilari, esse prorsus dena Caereium cum Ratio sit naturalis ire homine facultas eaque alii recte utantur, ain abutantur, illa proposuio, debere nos sceundunt, naturam scuratiΘnem vivere,non ita promiscue est accipicii 'da Etsi enim haec Faciatas Natupalis itast comparata, ut sic habeat et φορο,4 ad bonum & malum aque sit comparata, hoc tamen ita demum uerum est, si hominum arbitrium spectes, quorum alii liberesagunt bene, alii libere niale sed hoc perpend cndum est. Omnem Facultatem a Natura datam esse ad certam operationem seu munus perliciendam Itae ergo se quoque habebit Ratio. Hujus imunus est est Con- rein platio, Vel Actio, vel Effectio unde a laa sole aici Ratio Theoretica, alia Pracalica, alia Effectiva. Jam vero Facultas. Rationalis nunquam suo munere recte sangetur. Dis omne sinun studiiuno curam ad hos fines conferat Industria igitur opus est. Ea inquam, qua certa qualitate Rationem uriba Masi perficias, quis prompte commode a cum voluptat
munm Fodque suum absolvat. Haec qualitasin persectio
48쪽
Rationis, Virtus illius dicitiir. At cum diveis sint Rationis munera, hinc quoque diversis habitibus seu virtutibus instruenda ac pertia tenda cst. Et quidem Theotetica, Sapientia, Scientia, Intelligentia Practica Ρrudentia Effectiva Arte. Atque tum Ratio dicitur merito Recta. os vero tam , nando de Legibus Naturae loquimur, unice Rationem Practicam
considerabinus. Illarum itaque promtalgationi cuique hin mini, tuan primum quisque homo aliquis incipit intc mgere, quod invita vel sequi vel fugere Oporteat, seu quam primum ustis illius Rationis se explicare incipit. Quae sane Raconis scintillati odi explicatio uti magis educatione: debita adsuefactione adjuvatur id quod neri necessum est usumque suini dit fundit , ita indies aliae atque ahae leges ipsi innote-seunt, jux aquas vitana moresque componat quae cum facienda sua natura honesta jubeant, fugienda sua natura turpia vetent, agnoscit paulatim plurima, multa protinus, quae ob- ,rvare debeat,& ubi vel onaissione vel facto delinquere, Legesque naturae temerar AtreTt.
pusius paulo haae explicanda Heriant, ut appareat, quo moalo Actiones humana Scientiae Moralis subjectum sint, ut non in se oc absolutc1hec' cnttir, sed cum nexu Obligationis, qualescas esse LegusNaturae vclint atque hactenus dixi materiam illius cientiae partim esse necessariam, paTtim contingentem ut plurimum. Necelsitatelia ego in uigo nam iterum hoc monendum It obligationis. mc plurimae actiones, quae sita natura illicimtivit turpes, nil Ilo casu aut temporc pomunt reddi licitae laltein, nedum honestae. Ita Adulterium nunquam pote st,eddi licitiam, quemcunque etiam comminisceris singularium concutina aut varietatem cura rvis olim secus male ainen senserit HiItrarius,qui non semel docet, 'ranni interilaiendi gratia cum ipsius uxore licite quem poste consuescere. Idem de Furto& aliis similibus statuendum eth. .Nam quod nonnulli de asinu Egyptio . rum ab Israelitis Dei judicio Julsu absportatis objiciunt,alienum est, cum minuue sit Furtum. Hinc non dubitavLt ta
49쪽
sa EXAMEN PROBABILITATI IESUITICH.
scribere summus Vir Philip Melanchchion Epistola Enarmationibus suis Ethicis praemissa Coninmesia es adversus D um, lucem discernentem hones se turpia, invisam menIr-nostris diviniim,seu principiapractica o demonstrationes practicas velle delere iublata certitudine. Non duas falseum lecti Amonium, inquit mox divina. Non delectemur corrupteliae veristatis nec quaeramus praesigi, ad eam eludendam. uinximvera aliqua doctrina,o certa de morib-, exfructa ex illa luto, diυinitus insita humanis mentibus,seu ex Legibiu Natura. Ut mens ipsa sua luce cernit hanc propcstionem veram, certam, immotamus, Bu quatuorsunt octo , severa, certa, immotas haecsententia, Adulterium es tur Θ vitandum. Et si vero Philippus videatur praesupponere Notitia congenitas, atque
hactenus nos nondinia habeat consentientes, de certitudine' tamen den strationum mora hum reine statuit. Revoco
mihi iam in memoriam, siquis ita argumentetur, inidquid sua natura turpe est, illud vitari oportet,indui etauin, Furritum, c. talia sunt, Ergo hac vitari oportet responsummihi olim esse, non esse hanc demonstratii em In temperantem enim rivarum non admistarum esse Minorem. Imo vero non hoc solum concedo, sed addo illum neque Majorem admissurum csse. acmaa enim vis sit Habitus vitiosi, ,si ignorias, cedo Magistrum Ille ita scribitis. Nicom. Ia. f. o. Permeniis deprava judicium ration Utiositas e citi, ut deprincipiis actionum Halpum judicemus. Idem docet eoae lib. cap.s.f. H. I. Nicem. δ. f.Ia. Si erm quis vitiosus circa ipsa principia ccxcutiat, quid quaeso miruta est, quod ejusinodi demonstrationes ex talibas principiis collectas admittere iisque adsentiri nolit Bene igitur docet idem 1 Nicom. . ,sa seqq. ut de rebu honesis jusu, is, ut uno complectarierbo, de civilibu auditurus es, eum oportet esse more se consuetudine recte ductum.&G Quemadmodum enim alia Principia sensu aliove modo cognoscuntur,ita Pi incipia Practica ε-ωτm certa debitaque adsuefactione. Ceu ex eodem discimus a. com.7. De Non igitur eiusmovi hominum judicia morari debe-
50쪽
debemus, sed ad illa alteriinere, Quae bene educari,in omnino Vir aliquis botrus,de his sentiant ac judicent.Quod enim normae ac regulae, ieci sustinere debet, rectum sit necesse eit. enim corporibus bene consitutis salubriasunt ea,quae revera talia snt morbosis autem or agris alia item Lamara, dulcia, calida, graviar er caeterorum unumquod1. Nam vere de singulis
rebus,dicat vir bonus, se istatim, quodin unaqua , veri est,eiacet. Ex aniuscuinque enim habitu hones se jucunae. guntur. At eo b fortasse longe praestat reliquis vir bonus, quodsingulis ix rebus erumpersicit, quasi earum normasit aemen ra. Verba sunt Λristotelis P. Nicomo. g. seqq qui ita
eandem sententiam disserit etiam I. Nicom.δ. .a . . Nicom. . s.f.D. Nicom, . . I. ct c. σ. f. V. Praeterea etiam Jura naturae
hinc ficile cognoscuntur, si inspicias cuiusque Societatis Νaturalis finem. Cum hoc eram quae congruunt, ad eum obtinendum necessario requiruntur, certo tibi persuadeas, ibla Jura Naturae esse' ad illorum te observationem obligatum sta uas, siqvidem in illa iocicrate vixeris. χα vero actionesistitim per se ac semper adversantur, eumque pervertunt,eam
ducibus naturae ejus societatis repugnare certum cst. Jam vero est communis aliqua societas hominum,in cognat onem quandam inter nos Natura conmituir, inquit Crus Florentinus cujus docietatis finas est Mne ac feliciter vivere Si igitur ipso usu & experientia deprehendimus, non nisi actionibus justit,ae, Te inpetiantiae, Liberalitatis, Fortitudinis mansuetudinis aliarumque virittium hunc finem obtineri posse, haeactiones uti Jur. bus Naturae, quibus haec universalis societas constituta est ac continetur, consentaneae sunt, ita erunt sua natura honestae justaeque. Quod si eadem experientia con-Vincimur, contrariis actionibus vitiorum illum finem perdiac corrumpi, ce titsimi esse possumus, tales sua natura turpes N. fugiendas esse.
Percepimus ex am dictis, quo pacto scientiae Moralis materia partim sit necessaria, quando videlicet Principia illim Lege inquam Naturae, ita universester omnique temp.