Physiologia medicinalis

21쪽

NATURAE CONTΕΜPLATIO. 3 naturae Phaenomena pervestigat, eorumque esu

fas et effectus eruere Conatur.

f. 3. Materia. Dicimus materiam omne id, quod in spatio existit, quod partibus constat extra et juxta se Positis, quodque sensu Percis itur. Existit autem materia Omnis per energiam Propriam, quae eo Praecipue se manifestat charactere, quod spatium sic impleat, ut aliam

excludat materiem, omnique nisui, eam e Xturbare Volenti, resistat cim penet rabi litas .

Quia vero nulla datur materies, quae imsenetrabilis non sit, vel hoc jam respectu assaret, nullam existere materiam inertem.

g. 4.C o h a o s i o. Constat mretoria particulis, quae viribus c o alescunt propriis: Vigent nempe, ut Im. KANT primus optime docuit, vires duplices in mal0ria , attracti Vae et repulsi Vae, quarum eonflictu particulae cohaerent , ipsaque materies suam in spatio accipit existentiam. Contrahunt primae particulas et tribuunt iis cohassio nem; expandunt Vero posteriore S Corpora, Et resistunt compenetrationi. - Ρutant alii virium oum dualismum haud sufficere ad materiact exi stontiam , Si quidem attractivae et repUlsivas sibi hactenus opponantiar vires, ut una tollera

altoram adnitatur , unde, si aequales essent, som et eliderent, si una altera major, minor an- nihilaretur ; in neutro igitur casu materia Coa-

Iescere Posset, unde lad vim aliquam tertiam,

22쪽

INGRESSUS.

quae illis intercedat, quamque syntheticam vocant, Confugiendum fore contendunt ' o. Oui simplicitati student in Oxponendis naturae Phaenomenis , unicam tantum necessariam esse Vim , qua corpora formentur, suiqile existentiam in spatio tueantur, docent ' b. Monent hi, nullam existere materiem ab aliis prorsus separatam materitS,, omneque corsu S, tanquam Particulam naturae UniVersae, cf. I. in ne Xuexistere Cum rebus aliis. Statui hinc potest vel sola attractiva vel expansiva Vis: in casu nempe Primo internae attractioni externa opponitur attractio ; in altero vis expansiva materiam in ColenS ser expansionem, quae ab extus Viget, limitatur.

Quidquid autom sit, id saltem compertum

habemus, Omne corpus individuum relationem habere ad universam natuetam ; materiem Ο-mnem per influxum alterius materiae poni et conservari ; nullam dari energiam aut motum Partialem, et omnia ad unum Conspirare finem, ubique nos offendere in Causas SimuΙ et effectus, et naturam universam infinitam omnino esse. μ) Ιm. ΠΛ NYS motaphysische Anfangsgriinde d. Na-

Proprietates Μaleriae. Novit natura, incognita quidem nobis ratione, Per energiam 5 imPlicissimam et virium

23쪽

oppositionem . 4. corpora formare, numero

et varietate infinita. Ponitur autem materiae Varietas per Vires , Per quas ipsa existit non modo , Verum et modus existentiae ejus determinatur. Pr Recipuae materiae proprietates, qui-BUS Corporum ponitur Varietas, Sequentes Sunt: I Cum materia omnis particulis constet in-nVmeris . 4.), quae puncta totidem constituunte Xtra Se posita, cumque particularum istarum Cohaesio, experientia ut constat, adhibita vi externa, Sufferri possit; materia omnis mechanica ratione 'θ dividi potest.

et Quia dein inhaerentes materiae Vires , quibus particulae cohaerent, variam in diversis corporibus possident intensionem, qua diverso etiam gradu sejungentibus renituntun viribus , differentia ponitur varia, suntque corpora i Storespectu dura, friabilia, mollia etc. 3 Eadem materiae diversa cohaesio corporibus tribuit formas generale S, quarum tres noscimus e Sunt enim materiae ponderabiles

vol solidas, vel fluidae, vel f I u i d o- ola sticae caereae . 4 Cum particulae, quibus materia ConStat, ad distantiam aliquam so repellant, materia id Spatium, quod PhySice occupat, haud ex toto implet, Verum relinquit intorstitia aliqua p oros θ, materie alia complenda. Sequitur hinc, nullum dari corpias perfecto solidum, Unde et varia intelligitur densitas, a diversa Virium attractivarum intensione repetenda. 5 Varia materiae densitas officit, ut determinata illius quantitas m a s s a J diversum ad SenSum nostrum Occupet SP atium, quo corPO rum nobis innotescit volumen.

24쪽

INGRESSUs. 6) Expansio materiae, qua extro PS Um agi et suum explet spatium , variam habet directionem c dimensionem : longitudinalem, Iatitudinαlem et profundam. Varia ctutem dimensionum proportio diversam corporibus tribuit figuram, Quia Praeterea COPPUS quodvis partibus componitur Visibilibus, quae determinatas passim habent figuras, textura fabrica et structura, cuique corpori Pro

Priae es Se Solent.

7J Quia doniquo materia quaevis physicas

possidet et che micas, quod mox dicetur, qu reli tates , quibus solis materia una ab altera disefert, Cumque Corpora vel homogenea vel heterogenea componi possint materie; ista vel simplicia frint vel composita, et PoteSt mα-teriae differentia in corpore eodem vel Phys Icasolum esse aut oti emica simul.

Ilochanica particularum divisio infinita esse haud potest, siquidum eo tantum usque in divisione progredi valeamus, donec sensus nostri sufficiunt. An autem materia elementis atomis) componatur Simplicibus ; quid proprie materia sit, et qualiter existat, neu atomistica , nec dynamica huc dum ostendit schola. Non tamen ideo ad idealismum, quo praeter ideam nihiIvxistere creditur, confugiendum esse arbitramur.

. 6. Vires naturae. Vires physicae. Energia materiae interna g. 4.), quae nStu Trem ejus constituit g. 5.J, quae activitatem illi

tribuit , et omnium naturae Phaenomeno Tum efficiens est causa , vis dicitur. Advertimus autem triplicis generis Phaenomena occurrere in natura : mechanica, che mica et dynamica; debet itaque et causa esse triste X, quae

ista efficit Phaenomena, vel saltem PrimitiVa Φ

25쪽

NATURAE CONTEΜPLATIO. 7 materias vires triplici hac ratione modificatae supponi debent. Ad vires Physicas et mechanicas referuntur

sequentes :ὶθ Experientia comprobata est Newotoni Ie X: corpora terrestria quaevis ad terrae tendere centrum, prout corpora caelestia, et tellus quoque nostra, ad se invicem gravitant, et dicitur is corporum nisus vis gis avitationi S. -- Ηaec autem attractio eam sequitur legem, ut in ratione directa massae g. 5. n. 5.) et in versa distantiae suas exorat vires. Summa igitur Virium, quibus corpus aliquod ad terrae Centrum attrahitur, pondus Positivum determinat ; si vero pondus positivum corpori Scum Volumine ejus conferatur, Pondus SP e Cificum eruitur. - Efficit gravitationis ista ViS , ut corpora terrestria mutuo Sem et attrahant, inque centrum terrae verticali directionaincidant, set constituit simul causam motus iΙ-lius perennis ac ordinati terrae et caelestium

2b Aliae sunt vires mechanicae, quae m Ο- tum in corporibus Suscitant. Eo quippe tendit interna materiae energia, ut aequilibrium Ponatur inter contractivas et expansivas VireS, quo Corpora in eodem Permanent statu inque spatio eodem PerSeverant, et tum ad Sensum nostrum qui QSeunt. Si vero causae superveniant tales , quae corporis cujusdam vires internas ex

suo perturbant aequilibrio, tum relatio ejus ad Spatium mutatur , et oritur motus. Quoniam vero nullum in natura Existit corpus, quod causis sufficientibus resistere Sic possit, ut in SUO PerseVeret spatio, cumque nullum naturae phae nomenon sine motu cogitari valeat; omni ma-

26쪽

INGRESSUS.teriae communis est mobilitas, et possunt asparitiones quaevis ad motum reduci. Cum Praeterea Corporis transitus in spatium aliud temΡUS requirat, nec e Xistere corpus idem eodem tempore in loco diverso possit, Phaenome na motus in spatio et tem P Ο r e accidunt. ΙΡSa autem corporum mobilitas varia est Pro diversis circUmstantiis , Si quidem varia cuUSiS moventibus renitantur vi. Resistunt Vero corpora Praecipue gravitatione sua, Unde, si cetera Sunt paria, resistentia pari se habet modo cum quantitate massae. Alturam do in mobilitatis conditionem ipsa ponit Corsorum figurre - 5- n. 60 , suntque corpora, quae eminente S habent dimensiones, ea praecipue parte, qua mα gis Prominent, minus mobilia, et moventur facili ime corpora sphaerica , qua se dimen Siones habent aequales , quorumque internae Vire S in maximo existunt aequilibrio. Causae dein motus sunt vel mechanicae, a gravitationis vi repetendae ; vel c ti e micae,

mixtion om materiae mutantes, Vel denique sensu strictiori dynamicae. Pro X ima Vero molus causa in conflicta Virium sibi oppositarum posita est, et redditur Una tiarum excitans ea saltem ratione, qua aliam superat, nec datur motus absolute paSSiVUS.

Variant deniquo motus ipsi relate ad spatium diroctione et distantia ; relate ad tempus

celeritate et duratione: sequuntur dein Certas

Io os in golidis, fluidis et a riformibus CorPoribus statica solidorum, hydro Statica,

3) Alia est maioriae mobilitas, qua particulae solum eius loco moveri Valent, corpore integro in spatio suo Persistente. Mutantur quip-

27쪽

NATURAE CONTEMPLATIO.pe motu isto volumen et figura corporum , quod CompreSSione aut expansione accidit. Facilius autem id accidit in iis corporibus, ubi minor est cohaesio , Ut in mollibus , fluidis et aerisormibUS esse solet, quae motum Comparati-Vum parti pularum facito admittunt; facili onim negotio ista a causis mechanicis et chomicis comprimi et contrahi, extendi et expandi possunt. Magis vero huic motui resistunt corpora solida, in quibus cohaesionis prae dominantur VireS, quartam gradu diverso et modo vario differentiae Pon UntUr variae : sunt enim solida cors ora hoc respectu rigida, laXa, tenα-cia, fragilia, ductilia et C. 4 Peculiaris donique virium primitivarUmmodus est, quo extensioni et Compressioni mechanicae ita resistunt, ut vim sibi inferendam non solum limitent, verum CeSSante Cau Sa e X tendente aut Comprimonte figuram et Volumen Pristinum sibi rostituant. Haec autem PhySi Ca

Viros Chomicae. Unica quid om facile in universa natUra EXistit materia, iis dom informata viriti Us; Variatamon ratione modificatae in corporibus variis

versae et Phaenomenorum varietas repeti de-hent. Prima autem qualitas materiae, qUae in sensus in Cidit, maximamque Acrutatori naturae

aperit viam, attractio est materiae, inter dissimiles plurimum vigons substantias. Ef-R 'itur vero attractions ista, ut dissimiles sub Stantiae, quae suis non modo disserunt qualita-

28쪽

INGREssUs.libus, vorum et viribus internis sibi opponuntur, tanta ad inVicem ferantur energia, Ut ad veram tendant unionem, Semet ipsas penetrent, Et mixtionem constituant novam , Per omnes quidem partes aequalem, a Principiis tamen, e quibUA coaluerunt , ProrSUS alienam. - Et haec est vera mistio seu unio che mica Synthesis J, a mistione physica cadgregatione

Prorsus .differens o. Energia illa, qua certae substantiae ad chemicam tendunt unionem cattractio seu a d finitas cti emica), jam major, jam minor advertitur, prout ipsae substantiae in die mutuo agentes majorem Vel minorem habuerint oppositionem cpo Iaritatem chemicamJ. Statuunt autem hodie principia duo, quae sibi op-Ponuntur, inque substantiis cunctis adfinitatos ponunt chemica S: Oxygenium et princi

onim principia ista contrariam sibi hahent naturam , et feruntur in Se rettractione maxima. Oxygenium quippe Praevalentium contractivarum virium est Productum, qnod suis manifestat offectibus; auget enim Corporum cΟ- haesionem; mutat corpora aeriformia in fluida; condensat liquida; mutat substantias volatiles in fixas; coercet caloris effectum, quo corpora expanduntur; denique Purissimum quod noscimus O Xygenium , ejuS nemPe gaS , maXimum habet inter puras aeriformes Substantias Pondus ). Inflammabile, in quo Qxpansivae dominantur Vires, oppositam priori exhibet natu

aeam : minuitur nempe corporum cohaesio et

tione, qua Principium isthoc in illis augetur;

29쪽

expanduntur Substantiao ab eo ; ipsum dein gas Pydrogenium , quod pro purissimo , huc dum Cog-3 ito, habetur principio phlogistico, inter aere Sreliquos maXime est eXpansum, minimam habet cohaesionem , summe est fluidum et minimum habet pondus specificum a . Principiis his duo bys, quae elementari αeX eo dicunturi quod huc dum saltem resolvi in substantias disserentes non potuerint , Omne Saeriformes, fluidas et Solidas universae naturae substantias Componi, Cum magna statuitur Pro habilitate. Id autem tanquam certum Comperi mus, principia ea maxima ad invicem ferri attractione , atque adfinitatem chemicam in substantiis diversis ea proportione increScere, qu elementa ea in iis praevalent, ac omnem diseferentiam chemicam solis duntaxat oxygenio et inflammahili poni. Ad union om hinc maxime tendunt substantiae , in quihus o Xygenium et hydrogenium prae dominantur , quo acidorum

ad substantias Dasicas intelligitur adfinitas clie-

mica Eo autem tendit principiorum potarium at tractio, ut vires contractivae et expansiVae Sem et elidant g. 4 inque aequilibrium Ponantur , quo obtento quies enascitur cf. 6. n. 2. . Conretur quippe Oxygenium inflammabile devincere, et adnititur hoc illud sibi subjicere: ubi Primum accidit, substantiae Oxydantur; si autem inflammabile praevylet,substantiae des oxydantur; ubi vero principiorum Vires semet elidunt, substantia nascitur tertia, ad elo menta poloria indifferens. Quia tamen Oxygenium et phlogisticum Varia semet attrahunt proportione, ita, ut viribus uniu4 Per vires alterius ferme jam mutatis, ali-

30쪽

12 INGREssUs. qua lamon adhuc remaneat in substantia neo composita ad alterutrum principium attractio Ilo; cumque substantia omnis in perpetuo sit contactu cum substantiis aliis, et imponderabi-Ιium actioni constanter sit eXPosita, quibus ad-1initates chemicae indesinenter mutantur: manifestum est, nul Iam dari in universa natura Substantiam, quae absolutam habeat in difforon-

tiam Chemicam. - Licet igitur ad unionem constanter tendat natura, et differentes individua-Ιium corporum vires anni hilare adnitatur , Vires tamen physicae et Chemicae ad suum nunquam pertingunt aequilibrium ; viget hinc perpetuus in natura conflictus, quo nulla unquam conceditur absoluta quies, ipsaque perenniS Uni- Versi ponitur vita. Et ita processUs ille Chemicus, quo rini VerSa quidem natura eadem constanter manet , individua tamen cor Pora Peranalysin et synthesin Perpetuo mutantur, insi-nita continuat Serie. Cum otio micae accidunt in materia mulationes, Proprietate S ejus et Vires 5. 6. simul mutantur, a C una expanditur Vel contrahitur. Expansio autem et contractio cum spatii jungitur mutatione, quae idem utiquo est Cum motu cf. 6. n. 2.9 inde Vero Sequitur, omnem Pro cessum chemicum Cum motu junctum, adeoque in spatio et tempore adVertendum esse.

3 Alia est attractio similarium substacitiarum, ut in aquae et mercurii guttulis advertimus, quae polaritate electrica auc magnetica, ut Probabile est, accidit. ν ) In aggregatione particulae heterogeneae iuxta so

positae tantum sunt, nec materiae Vires Sem et Penetrant;

tale exemplum habemus in mineris , o pluribus metallis et terris, quae mechanica arte facile Separantur, conis stati S. Contractivae oxygenii vires per Varia manifestantur phaenomena: gas hydrogenium , ubi cum Oxygeti m