De morte et varia moriendi ratione

461쪽

EJUSQUE CAUSIS.

causam ab omnibus ceteris, utpote quae non nisi accedente potentia nocente hominea e Vita tollunt, sedulo distingui meretur.

In Gasse Secunda, ubi Mors ab animi pathematibus inducitur, pereunt homines Apoplexia, Syncope vel & Suia focatione. Habet omnis moriendi diversitas id commune, quod scilicet semper congestio sanguinis in organo quodam vitali locum habeat, quodque illud, nimia sanguinis quantitate sic obrutum, ab actione cesset, etsi autem pro vario animi pathemate, ac pro varia hominum conditione dive la Organa patiantur, nihilosecius tamen hac in Classe semper vita tollitur prae impedita actione organi cujusdam ubtalis , nimia sanguinis congestione orta. In P erita Classe, ubi Mors Calorici excessis vel desectu oritur, si homo nimio Frigori occumbat, sanguis etiam semper ad interiora ruit, & simili modo ac in praecedenti hominum vita exstinguitur. Idem videtur accidere, si ex Calorico abundante moriatur. Novimus quidem nil certi de proxima mortis causa hoc in casu, attamen phaeno, men Orum, quae calor nimius producere solet, habita ratione, constabit, si non semper, plerumque saltem δε poplexiam, aut Suffocationem hic quoque agmen clau

dere.

In Classe Quarta , ubi Mors per Electricitatem nimiam

producitur, uno quasi ictu stimuli violentia omnium organorum destruitur vita; ad stimulos, sortistii nos licet, illa numquam non reperiuntur insensilia: perimuntur itaque homines subita exstinctione vitae totius corporis.

In Classe Quinta, ubi Mors ex omnibus Gas speciebus, animali oeconotatae noxiis, accidit, etsi pro varia Gas spe-

462쪽

cie disserant admodum symptomata, . semper tamen lasso

cantur Iniseri.

In Gas se Sexta, quando Mors ex Venenis contingit,

quamvis Natura quoad moriendi rationem certum ordinem servare primo intuitu haud videatur, ac licet insuper vera moriendi ratio bene multis eX veneniS huc usque rite exisplorata non sit, nihilosecius, si in rem paulo accuratius inquiramus, apparet, moriendi diversitatem ex Venenis etiam numero haud esse infinitain, sed Naturam hoc quoque in casu constantes sequi loges: & sane, si ad omnia, quae supra de Venenis monui, attendamus, patebit, ex hac Classe quadruplici tantum modo mori homines. Etenim operantur venena aut i R. stimuli violentia exstinguendo principium vitale; aut a'. cerebri, cordis, & pulmonum actionem pessumdando; aut 3'. canalis cibarii gangrenam producendo; aut denique ψ'. subdole vitae insidiando, quo ultimo in casu venenato stimulo sensi in sensimque labefactantur °enerantur organa, oritur Tabes, Febris Hectica,

Mors.

In Septima Gasse, ubi mors ex morbis universalibus generatur , morbi sibi ex diametro oppositi reperiuntur; unde ingentem moriendi diversitatem hac in Clase sesectiam offerre, sequitur: potest: tamen moriendi diversitas quoque ad calculum reduci, ita ut solummodo sextuplici modo ex morbis universalibus intereant homines. Moriuntur autem vel I'. exstinctione principii vitalis prae nimia stimuli violentia; vel 2'. impedita functione cerebri, coris dis, put pulmonum; vel 3'. Inflammatione locali; vel 4'. cuiusdam organi vitalis gangrena; vel 5'. degeneratione canalis cibarii, qua oritur suxus colliquativus, nulla

463쪽

RIUSQUE; CAUSIS.

arte si flendus; vel demum 6'. depravata actione organorum , sudoris secretioni dicatorum, quo in casu sudoribus quasi diffluit totum corpuS. g. 39i. In Octava Classe, ubi mors ex Inflammationibus inducitur, Natura non minus conflantes observat leges, ac Inflammationes viseeris cujuscumque quadruplici solum

ratione mortem adferunt: perimuntur, enim aut I'. ComVulsionibus, quarum violentia vita totius exstinguitur; auta'. sublata vel impedita functione cerebri, cordis & pulmonum; aut s'. nimio Inflammationis gradu, qua ob sublatam cujusdam organi vitalis functionem saepe citissime etiam tollitur vita totius; vel tandem 4''. ex Gangrena alicujus organi, Insammationis vices eXcipiente. In Classe Nona , ubi Mors ex Profluviis nascitur, iterum omnem moriendi diversitatem ad quinque reduci valet, namque perimuntur .: Vel I'. spasmis, quibus Natura frustra aequilibrium inter continentia & contenta restaurare conatur; vel ari ex amissa nimii Languinis copia ob defectum neces arti stimuli, quo in lethalem incidant teipothymiam; vel 3'. ex pesium data actione cordis, pulmonum , aut & utriusque; vel 4'. ex canalis cibarii Spha celo; vel denique 5 ex peculiari intestinorum .degeneratione, quo cum summo virium decremento continuo alvum deponere coguntur miseri; illa vero cum tenesmo si sit stipata, dicitur Dysenteria chronica, sim minus Fluxus colliquati VUS.

In Classe Decima, ubi Mors ex Cach exiis obrepit miseros, etiamsi ad illam morbos bene multos retulerim, nihilominus moriendi diversitas decemplicem numerum non e cedit: moriuntur nimirum aegroti hac in Classe

464쪽

I'. consumtione organi ad vitam necessarii. & stacto todo totius corporis ex stimuli violentia: ut v. g. in Phthysi res

sese habet; 2'. ex eo, quod solida de die in diem debilitentur, magis & magis degenerentur, eorumque vita tan dem a stimulo morboso prorsus exstinguatur, absque ut

consumtio cujusdam organi vitalis simul obtineat, quod accidit v. g. in Tabe Venerea, Rhachitica &e. 3'. ex destructione organicae compositionis cujusdam partis vitalis; accedit quidem etiam fere semper huic degenerationi Febris lectica, possunt tamen quandoque levissima illius adesse indicia, quum stimulus ille non ita vehementer in totum corpus agit. Talis moriendi ratio in Tabe mesenterica haud raro accidit; 4'. Suffocatione, qua Hydrothorace laborantes haud raro pereunt; 5'. Syncope, quae moriendi ratio imprimis Scorbuticis ob languentem vim vitalem familiaris est. 6'. Haemorrhagiis, quibus vitae flammula, a potentia morbifica jam fracta, plane exstinguitur; 79. Diarrhoea Colliquativa, quae rapiendo virium reliquias saepenumero agmen claudit, 8'. Sphacelo alicujus organi, quo nexus totius rumpitur; 9'. ex stimuli violentia, quo citissime vita tollitur. Talis moriendi ratio, licet ceterum morbis ex hac Classe raro supervenire soleat, tamen in morte partialiquandoque obtinet; Ion demum in Sphacelo, absorpta materia ichorosa, nisi illa viribus Naturae medicatricibus subigatur, Febrim pessimae notae, plerumque morte terminandam, haud raro producit, quae pro Varia rerum conditione diversimode perniciem adfert. In Undecima Gais , ubi mors ex vitiis systematis nervosi accidit, moriendi disiersitas non est tam multiplex; etenim ut ut omnes nervorum morbi vel ad spasmum, vel ad at niain

465쪽

niam pertinent, sic etiam moriendi diversitas hac in Classe tantum est duplex, h. e. exstinguitur vita, aut ex Spasmo-l rum violentia, aut ex sublata: vel impedita cerebri functione, id est Apoplexia; accedit quidem praeterea, quod exturbato commercio Vasorum pariis, Spasmo laborantis cum ceteris aliquoties oriatur gangrena, quam sequitur totius corporis mors, Verum illa moriendi ratio tam raro accidit, ut potius causis accidentalibus, quam nervorum morbosae

assectioni debeatur. In Duodecima Classe. Ubi Mors vitia systematis secretorii sequitur; demum triplex moriendi datur diversitas: aut nempe In potentia morbifica vitae subdole instidias struit, ac illam pedetentim opprimit, qualis v. g. moriendi ratio in Polyarcia exstinetis occurrit; aut ex nimio stimulo solida degenerationem patiuntur, frangitur corporistonus, oritur Tabes, Febris Hectica &Mors; aut tandema'. ex sublata cerebri, cordis, vel pulmonum actione petit etiam vita totiuS.

S. 392. Sic igitur ad sinem perduxi ea, quae de Morte & varia moriendi ratione dicere proposueram: erunt sane hac in exercitatione bene multa, quae obiter solummodo attigi, quaeque interim prae rei momento ampliorem tractationem meruissent. Attamen vetant hoc dicendorum ubertas, & angustia temporis, qua premmor; jubet insuper instituti ratio huic tractationi, quae solitos Dissertationis limites jam longe excedit, finem im

ponere.

Sufficiat itaque probasse, quod, licet mille modis lethi miseror sors una fatiget, nihilosecius moriendi diversitas Lli haud

466쪽

haud sit infinita,' verum e contra Natura uti ubique, sic

quoque in moriendi ratione certas & constantes sequatur leges, ita, ut non tantum singulae moriendi diversitatos ad quasdam Classes reduci possint, sed insuper determinari valeat, quotuplici ratione in unaquaque Classe vita exstinguatur.

467쪽

I imperamenta, qtiae vulgo numerantur, hum na,

pendent a determinata solidorum Constitutione, unde sequi-itur totius corporis determinata quaedam dispositio ad committendas actiones pariter determinatas, quae ers earum mero sunt, quas liberas dicimus. II. Ratio, cur binis oculis unum tantum cernatur Objectum, unicus binis auribus percipiatur sonus, quaerenda videtur in mente, similes perceptiones non distin

guente.

III. In Corpore animali vivo putredinem locum ha

bere , negamus.

IV. Quum status fluidorum nostri corporis determinetur agendi ratione organorum firmorum, manifestum est, quod medicamenta non nisi secundarie in fluida agant, h. e. , determinando solidorum agendi rationem. V. Acidum primarum viarum videtur esse sui generis, nec originem primariam ducit ex ingestis fermentationem acidam passis, verum ex degenerata . organorum succum Gastricum & Entericum secernentium agendi ratione. Vi. Hinc Iciquet, terras absbrbentes, imprimis mPnesiam, Antacida dictas, etsi cum acido primarum viarum sal neutrum forment, non unice tamen medelam adserrre actinitate Chemica, verum insuper peculiari energeta mu-L il a taγ

468쪽

tandi illam in solidis dispositionem, qua acidum primarum

viarum generatur. . ' VII. Quamvis Mercurii agendi , ratio in corpus anima te huc usque nondum rite sit determinata, illud pharmacum lainen numquam agere proprie resolvendo, sed in universum , ubi ceu resolvens potentissimum exhihetur, operari vi quadam sedativa, ac alterante, multa suadere videntur.

VIII. Etsi in vera Inflammatione optum absque praevia sanguinis missione minime accommodatum esse putem: negamus tamen Opii, & U. S. ita contrarios praestare effectus, ut, ubi per morbi naturam illud indicatur, haec incensum venire haud possit. IX. Ratio, cur in Pleuritide vera Caphurae usus numquam non noceat; in Rheumatica e contra saepenumero egregie conducat, Videtur esse petenda ex eo , quod in priore casu in systemate sanguis ero vera vis vitalis obtineat incitatio; in posteriori autem, licet vasorum vita etiam intendatur , haec tamen debita V. S. plerumque tollatur, ejusque vices excipiat torpor, hinc illo in casu Caphura mitro juncta summam praestat utilitatem.

X. Quum experientia constare videatur, morbos simplices raro esse malignos; morbos, sibi ex diametro oppositos, malignos esse posse , hancque demum malignitatem imprimis pendere, & diversiimode modificari a varia regnante ςpide mica constituti0ne; hinc vocem malignitatis ad

469쪽

speciem singularem morbi indicandam, utpote amyguam,

ees Medicina rejicicndum esse, autumamus. i .

XI. Dum Febris, quae occasione puerperii emina, aggreditur, a regnante epidemica constitutione dbrsimo de modificetur, nulli generales canones de illiusura sta

XII. Febris lenta nervosa initio nervos tanti aggreditur, hinc in longum protrahitur: Febrim vel nervosum acutam, ab auctoribus memoratam, totum pus asscere, ex morbi natura constare videtur. liXIII. Licet Inter remedia Lithontriplica aqmeph tica nostra aetate magnam acquisiverit celebritate: illud remedium tamen aeque parum ac ceterscalculum in vesica urinaria haerentem etsi in Nephritide calculosa egregie convenire; hai raro ipsum calculi ortum impedire , ac illius jam prhnus symptomata plurimum minuere ex institutis tentam bus concludere sit. XlV. In incipiente Andurismate, tam a causa inte , quam a causa externa orto , haud raro curam radica mcompressione obtineri posse, celebris GUATTANI Obsit-vationes docere videntur. XV. Etiamsi ex D EssAULTIi observationibus Vid. Iournal de Chir. T. I. p. 186. constet, homines moartificiali laborantes quandoque seliciter sanari, ac viribus Naturae medicatricibus per anum naturalem excremcnt

470쪽

iursus dici, si per aliquod tempus egressias materiae foecu.

Ienta ex ano artificiali impediatur, eaque per anum naturalem eredi cogatur, ejusmodi tamen medendi methodus ge-mstituenda iis in casibus haud videtur, quum, docente xperientia, gravisama symptomata, imo ipsa mors hanc endi rationem saepe sequantur.

Q uoniam Hernia Umbilicatis in Infantibus junioribusebita compressione seliciter curari potest, ac increscensorpore, mutato Viscerum pressionis puncto, ipsa ad la praedispositio tollitur; dum curandi methodus, per ligat m cutis & sacci herniosi ex praecepto ejusdem Da s UyTII Vid. Ibid. Tom. II. p. zo6. & seqq.)iustii, nihilosecius in posterum non praecavet egressiim contorum per annulum Umbilicalem , Compressio Liga-

tui praeserenda videtur.

III. Quum, instituta Synchondrotomia, & posthac

adollices vj Ossibus pubis a se invicem deductis, diame- teconjugata superior pelvis ad summum sex tantum lineisa;eatur, iis 'in casibus, ubi haec nimis arcta impedit, cominus forcipe, alat eXtractione per pedes educi possitietus, hoc artis adminiculum haud conVenire putamus. i XVIII. Male tamen agunt, qui hanc operationem namquam instituendam iudicant: dum usu venit, s diameter pelvis transversalis superior, eadem conjugata bene sese habente, qui casus, si unquam locum habeant, erant certe inanium rarissimi adeo sit imminuta, ut diameter longitudinulis capitis foetus diametrum transversalem superiorem

ingxedi non possit, atque per conjugatam superiorem Pel' vu