장음표시 사용
4쪽
AD USUM SCHOLARUM SERAPHIC E FAMILIE
PSYCHOLOGIAM, COSMOLOGIAM, ET THEOLOGIAM NATURALEM
6쪽
357. Intimo admonente sensu, quisque experitur, Se ad verum, quod intellectum illuminat, atque bonum, quod voluntatem replet, naturali impulsu duci, imo perenniter uringeri. Verum sua quisque experientia etiam docetur, saepe Saepius salsum pro vero, malum pro bono plenis ulnis miser ampleeti, atque in errores praecipitem dejici, aeruin nisque innumeris eircumveniri. Ceterum quoniam illam ad verum, et bonum tendentiam omnes experiuntur homines, ideo non nisi Daturalis putanda est, ipsique oppositum naturae deviatio. Quare sicut illam sequi, et explere tendentiam, est suem assequi ab naturae auctore praestitutum, alioquin frustrauea illa soret, ita a vero et bono recedere, est a sine excidere et desciscere, aut ipsum relinquere , vel omnino asper tiari. Quapropter maximi momenti est viam reserare, qua re cie ad verum, bonumque prosequendum ducimur , atque a salso, et malo non aegre pedes revocamus. Hoe ut conficiamus modo, qui in hisce rebus aequior aestimatur, ordinem noli num indolis, et proprietatum naturae humanae, atque illarum notionum objecta, juxta naturalem genesim, et proces
sum, exhibebimus. Illa Philosophiae pars , in qua de his omnibus uotionibus agemus, Ideologia a nobis dicitur l). Ex quo patet, hanc nostram Ideologia in haud de ideis dumtaxat agere sine eorum objectis, quasi ideat istarum somnia in vitam revocare vellemus; quod merito redarguit in Ideologis cl. Mastro fini L anima, e moi stati n. l82. . Nam notiones E- Olvens. quae animam, mundum, Deum respiciunt, de istis , quantum ratio lium ana docet, et serre possunt scholae Institutiones, disceptat. Ideologia igitur haec tota de vero, et de
bono agit, relatis ad illa objecta, et quidem unius rationis
ti Quare Ideologiam aliqui desiuierunt scientiam materiae esse uitalia,eibilis humani.
7쪽
naturalis dure. In duas proinde partes eam dispescimus, nempe in Ideologiam speculativam , quae verum , et ideologiam Praeticam, quae bonum explorat, et contemplatur. 358. Ut autem , quae sequuntur , recte intelligantur , prae millimus, nos ab ipso admoneri intimo sensu, principium quoddam activum in nobis subsidere. Nam quis' ue experitur, aliquod in nobis esse, quod percipit, altendit, tu dicat, reflectit, comeonit, vel dividit, ratiocinatur, abstractas, et generales ideas sibi efformat, materialia et simplicia meditatur, vult et non vult, vult rursus, atque in horas suo lubitu mutatur, atque huc, illucque sua perenniter transvolat cogitatione. Haec omnia sine principio agente in homine neque
intelligi, neque explicari possent si). Hoc principium dici
mus animam. Verum haec anima susstantia sit oportet, tum quia substantia tantum a clivitate donatur S. 336.): tu in quia omnia , quae non sunt substantia in substantia existunt S.
30 l. ); tum quia actiones illae, quas diximus principium hoe-
e activum exercere, polentiam Supponunt, potentia vero sub
stantiam, cui in baereat S. 334. ); lum quia non nisi substantia esse potest a corpore distincta principium illud in nobis cogitatis, quod corpus ipsum Pervadit, pellit, movet, suoque
lubitu aut coercet, relinet, restringit, aut ipsi blanditur, indulget, assentitur. Ex quo minime inseres, Omuem substantiam esse pri cicipium cogitans; nam substantiae idea hoc tan-lum requirit, ut nullo alio sulciatur S. 30 l. ), quod certe
non idem est ac cogitare. Quare aliqua subflautia non est cogitans.
359. Iam vero anima illa sua activitate, qua donatur S. 358.ὶ, ad verum ac bonum tendit. Tendentia Daec ad verum ad facultatem cognoscendi; tendentia ad bonum ad saeuitatem volendi pertinet. Siquidem, licet verum et bonum, abstracteaecepta, sint ad invicem praedicabilia 2j, tamen, concretelii Nam in id eis enormandis eerte requiritur subjectum, quod sua steti . ne eas eudat, et Objectum ab idea repraesentalum, quod est mater a , cire. quam subjectuin asil. Raec duo eerte non fiunt idem , licet utrumque requi ratur pro idea cudenda. Ex quo absurdum patet systema Hegeli asserentis i s. 69. not. l. aetionem mentis esse idem eum objecto ; idem operationem, qua cognoscitur, et obiectum, quod cognoseitur; idem materiam, et formam; idemideam, et reale; realeque esse, quidquid idea est. la Nam veritas, et honitas met physice νpellatae lSS 294 296. l repo nuntur in convenientia essentialium eum essentia. et consensioue essentialium lxerseela. quae demum idem exprimunt, eum illa convenientia nequeat alue
iae tonse Iallione habe ii, ut vice vera
8쪽
sumpta in homine, su ut diversa. Nam plura cognoscere possumus uti vera, quin prosequamur uti bona; et plura uti hona prosequi possumus, quin uti vera intueamur. Verum supponit intuitum animae, bonum vero animae desiderium. Ceterum et nos scimus, facultatem cognoscendi adiuvare volun talem , isti osserendo obiecta prosequenda; et facultatem volendi adjuvare illam, eam impellendo ad exercitium, aut impediendo. Beapse voluntas nihil vult, vel respuit, nisi praelucente intelleelu; voluntas autem influit in omnel ognoscendi facultatem, cum saepe sentiamus, quae volumus; saepe attendimus, atque reflectimus ad aliquid, quod volumus; saepe intelligi inus, imagiuamur, recordamur ante volitiones, no semper volumus ante ideas, uti inllina demonstrat experion tia. Ex quo patet, nullam esse substantiam , quae saeulla evolendi praedita sit, quin simul gaudeat sucultate cognoscendi, quae illi praebeat obiecta; et gaudeat facultate cognoscendi, quin facultate volendi, sine qua esset ens iners et stup
Constat interim, ideologiam speculativam facultatem cognoscendi pro objecto habere, practicam vero saeuitatem volendi. Quare primum de Ideologia speculativa. dyin de praeti ea age mus. Sed quoniam facultas cognoscendi tria et neralia obiecta respicere potest, nempe animam , mundum, Deum; ideo in tres partes eam distribuemus.
360. De anima in hae prima parte agentes, ab ejus sa cultatibus chrono logico ordine exordium ducimus. Quare a Prima, quae in anima exsurgere videtur, pedetentim ad alias descendemus l).
ta si quodeumque unirersi visibilis ens idoneum est ad aliquod pr priae enit talis consorme producendum i S. 347. t majori iure unima aliquod
agere valet. verum etitia materialia leges mechanicas sequuntur, quin eas tu gnoscant, vel mutare, et interrumpere valeam; anima Fero austrum aEtionum. el Passionum Persaepe eonseia est, dominium super ea quanda que exereel,
9쪽
DE FACULTATE COGNOSCENDI 36l. Non uno modo facultatum cognoscendi ordinem chrono logicum proposuerunt philosophi. Nam , ut de aliquibus loquar, Peripalei iei S. 26.) ad mille hant quinque se
cultates, Mege alisam . sensilioam, υρeli Dam , loco moti Mam, intellectioam; quatuor primas homini cum brutis communes, postremam hominis propriam. IIoc systema ex eo sal sum apparet, quod salsa innitatur hypothpsi, tres dari simultanee , vel successioe animas , Megetat Dam, sensiti am, ra ιAnalem. Cartes ius quatuor cognoscendi animae facultates Teceuset, intellectum, memoriam, imaginationem , sensibilitatem. IIujus systematis salsitas ex eo constat, quod sulciatur id eis innatis, statuto proinde ante alias saeuli ales intellectu S. K5. . Condit laetius multas enumerat saeuitales, quos dicit transformatam sensationem, quam Proinde omni uri
Primam ponit S. 58 in. In eo reponitur Condit lachi systematis salsitas radicatiς, quod sensu M. quae passio est iu illo
Systemate, nequeat transsimari in facultates. quae activitatem praeseserunt S. 358.). Conditiae hianum systema longius
promoverunt Helvetius. Traeyus, Cab aliis ius, aliique maleria: istae, qui repetentes omnes mentis uetus ah organidalione . nullam sere acti vitalem in homine agnoverunt; atque Ope rationes, quas animae tribuimus, dixerunt indicium vicissitudinum, quae ex causis mere mechanicis in eorporis organismo loeum habent 57. 60. 61. . I aromigui ere, PraemisSaquadrupli ei sensibilitatis speeio. tres saeuitatos tribuit intollectui . attentionem , quae ideas etlarinat ; co arationem , quae id earum relationes advertit: ratiocinium, quod ad prinerarae interdum mutat. vel intercipit. Jam vero in materia proprietates, in anima facultates dicuntur illae ea pacitates, vel aplitudines ad aliquid vel sentiendum, vel Producundum Neque praeterire debemus, nos minime direcιeeognoscere nostrae animae saeuitates, sed tantum indirecte, scilieet ab opera. ioni hus; puta a sensatione. iudieio. rati in io, volitionibu , ex quibus ad saeuitates ascendimus, quas suteiri dicimus priveipio eogilante IN IS 3. l. Nique videlue reprobanda doctrina Alphonai Tesia i Hlos delia menta. Proemio pag. 3m edia Placenta i8Ita . . dicentia, unam esse in anima saeuitalem togitandi, multiplistem veru quoad varios aetivitatis modo . qui ex diversis ii ternis, externisque cireumflanliis exeruntur. Nos tamen clarilatis gratia dive fas in anima ponimus facultate a.
10쪽
eipia aseendit, et infert ab his conseetaria S. 66. . Videtur salsum hoc systema quia eo 'aratio supponit reflexionem, memoriam, imaginationem V. Saloat. Mancino Elem. GFilos. Seet. i. c. 8.). Doctissimus Galluppi i. 80.ὶ soptem saeuitales hoc ordine chronologico statuit in anima, sensibilitatem externam, sensum internum, imaginationem, an a*xim , sunthesim , desiderium Iuntatem. In hoc sustΡmalere proliendit Alorsius Bonelli μγch. M t. 2. c. 3.), quod ana lusis, et x nthesis sint media . non sacriliale cogno cendi, et desiderium re se iri Possit ad Ooluntatem. Ralvator Manis ei no saeuitales cognoscendi dumtaxat vocat Hacultatem sentiendi, attentionem, memoriam, imaginationem, ae factillarem tum iudicandi, tum ratiocinandi. Hie ordo nobi ς non displicet: sed r0ssμxionem inter saeraltate cuperemus. Doctis simus Abbas Hastrofini sL' anima, e sunt stati l. 2. c. 5. arti 5. et alifiij videtur omnes cognoscondi facultates, quas appellat conditiones, et modos statias m ntie iet eruendis ideis, et iudiciis, istorumque serie, rodii μr nil renyihili a-eem, attentionem, reflexionem , meditationem, abst1 actionem. recognitionem, memoriam, imaginaliovem, rationem. 362. in tanta sententiarum varietate periculosum est verum proserre iudicium. Sed, ut ordine in rom ingr diamur, dicimus. pro facti ita te cognoscendi nos hie iniselligers illas omnes, quibus anima utitur ad verrim introspiciendum. Quare iacultatem cognoscendi, veluti genus; varias vero iacullates sui, illa positas. veluti speciΡs. considerabimus. Hane partem Ideologias in tria ea pila proinde dividimus, in quorum primo de Primariis, seu elementaribus cognoscμndi facultatibus Io quemn Π in seerando de saeuitati hus secundariis; in tertio de
Somno, Pliraenesi, inagnetismo animali, quae cum mentis saeuitatum tractatione copulata videntur.
DR PIUM AMIS COGNOSCENDI FACULTATIBUS 363. Primarias cognoseendi facultate et e s d cimus. quae ex activitate animae immediale prodeunt. Eas ad quinque reducimus, nempe od facultatem sentiendi, attemionem, re nexioneum, intellectiam, rationem. Sit itaque t ,