장음표시 사용
31쪽
tum, quae ipsius ratio attingere potest. Porro quicumque bibit, quantum satis est, dicitur bibere, licet tolum non bibat sontem. Pari modo, qui ratione sua aliquas veritates attingit, rationem habere dicitur, licet non omnes capiat veritates. Quare homo ratione potitur, licet ea uti nesciat, aut nequeat, quia forsan adhuc ipse ideis, a quibus seriem judiciorum incipiat, destituitur; uti conlingit in pueris, et etiam in doctissimis, qui adhuc quaedam ignota attinsere nequeunt. Sed sicut puer po, lea stiam adbibet rationem, ita ratio humana in aliis locis, et temporibus forsan intelliget, quae modo doctissimi quique ignorant. 387. ΙIluc persectior est ratio, qua majorem idearum quantitatem, et quidem majore distinctione, et majore facilitate recipit, earumque inluetur nexum. Quare persectissima illa dicenda est ratio , quae omnes veritates distinctissime
388. Ex his Aelli negotio intelligitur dixis io rationis in
rectam, Seu Sanam, et malam, seu insanam. Illa procedit a
principiis certis, et quidem sussultis regulis uniuscujusque evidentiae si . 233.), et ad neeessarius descendit illationes. IIoesensu ratio est proprietas cujuscumque hominis, non vero alicujus gentis, aut sebolae, aut sectae; est proprietas. quae inhaeret naturae humanae. Mala ratio vero non est ratio , sed umbra rationis, imo rationis spectrum. Quare ridiculam
hanc divisionem, quae cum regulis logicae pugnat, reputat Slorchen au Puch. S. 72. Coroll. 2.3389. Iam patet S. 385 ), ratiocinia, analysim, synthesini
ad rationem pertinere, qualenus media suppeditant ad distincte percipiendam relationem notarum cum ignotis id eis, earumque nexum. Verum male quis deduceret, Persectiorem rationem persectioribus uti ratiociniis; aut meliori modo an a lysim, et synthesina perficere. Nam si ratiocinia sunt vel illi scala, qua de una in aliam descendimus veritatem; atque ana-lrsis, et synthesis sunt methodi, quibus ratio utitur ad veri latem assequendam, profecto eo minus ipxa necessaria Sunt, quo persectior est ratio. Si ratio illi eo videt veritatum nexum, certe illis mediis ipsa non indiget. Puer soamnum adhibet, ut fructum excerpat ab arbore, sed ad ullus factus mauibus sine scamno illum carpit. Igitur, crescente rationis activi tale, illorum mediorum necessitas minuitur. Ergo ratio gradus quoque admittit, et quidem pro ac lit itale aliarum facultatum, quarum veluti apex est, ac Pro ejusdem rationis exercilio. Diuili rod by Gorale
32쪽
390. Ex dietis sequitur, male Tracyum aestimasse, ratiocinium esse actum facultatis, qua tantum judicamus; hoc enim coarctat activitatem nostrae animae, ac rationem sua spoliat dignitate. Ast non inde inseres cum Eantio, ejusque sectatoribus, omnia judicia, et ratiocinia esse a priori. quasi nulla judicia, et ratiocinia ab experieulia dependerent. sed omnia in ipsa sisterent ratione ante quamcumque experietitiam ,et e Sent universalia, et necessaria. Nam Onauia nostra ratiociuia judiciis, judicia vero ideis, quae Oinues acquiruntur, Uti in Sequenti sectio ue videbimus, sulciuntur; et certum est, nos ab individuis ad speetes, a speeiebus ad genera assurgere. Cet
rum et nos admittimus judicia, et ratiocinia a Priori, sed quae aut supponunt judicia et ratiocinia a msIeriori , aut inserviunt ad deducendum essectum a causa , in cujus idea ille continetur, aut attributum a substantia, in qua illud includi
39l. Verum quaenam sunt objecta rationis3 Omnes veritates. Nam ratio humana de omnibus rebus, semper sussulla regulis ratioe inii, potest inquirere, ae ab agnitis ignotas veritates eruere. Sed nonne su ut aliqua supra, et contra rati nem 3 Iam vidimus in nostra Logica S. l89.ὶ, quaedam dicisura, quaedam seciandum, quaedam contra ra Itonem. Alias dari veritates secundiam rationem, Patet ex iis, quae hucusque disseruimus, quaeque rationi sunt conformia. Aliqua esse, quae Contra rationem sunt, Patet ex illis, quae disputavimus in Logi ea de principio contradietionis, et in Melaphysi ea de impossibilitate; nam contra rationem sunt, quae ra tioni opponuntur, contradictoria sunt, impossibilia sunt, nihil sunt. Tota igitur quaestio est, utrum deutur veritates su-Pra rationem , nempe quae veritales Suiit, sed nullum naturale medium habemus, quo eas aut ad millere, aut respuere Possemus. Ex quo patet, aliquas dici posse supra rationem Tespectu unius, nou vero alterius, et aliquas respectu omni uia hominum. Dari veritates supra rationem primo sensu acceptas, facile ad millitur, cum multa sint, quae doctissimos lan. tum non latent. Verum danturne veritates secundo sensu acceptae7 Nonnulli sectatores Pomponalii rationem eum fide Pugnare professi sunt, damnati a Leoue X. in ultimo Lateranensi Concilio. Ipsos sequuti sunt Caesar Cremonensis. Λndreas Cessi pinus, Beriguardus, Baylius, Rousseau, Volta ir contra quos tota pugnat doctorum caterva. Nam s. certe, si illa, quae fides docet, ac proinde sunt supra Tationem, uouvxtare ut, Deus esset uuica errorum nostrurum causa, quod
33쪽
certe esse uequit. 2. Si s des eum ratioue pugnaret, ideoque nou existerPut veritales supra rationem, Deus secu ut ipso Pugnaret; ut Pote qui auctor est et rationis, et veritatum fidei. 3. Tum ratio . tum fides amice conspirant, non enim alio
haec, alio ducit illa , quia eodem vectant ambo et ineiamdem finem referiantur, ut ait Melchior Canus De Loc. Theol. l. 22. c. 5.). s. disi daretur aliquid sUra rationem, hoc foret, quia repugnaret vel ex parte subjecti, vel ex parte objecti, vel ex parte medii. Αst non primum, quia multa Sunt,
experieulia teste, quae fugiunt nostrae ratio uis efficaciam, et multa, quae scimus, veluti per speculum, et in aenigmate ei musῆ uon alterum , quia plura sunt vera de Deo etiam lumine rutionis cognita, quorum tamen relationem latio nou videt; vota lertium , quia Deus omui scius est, et Onaui potens, ideoque perspecta liabet, quae aciem nostrae rationis fugiunt, eaque signis sensibilibus, aliove medio valet patefacere. 5. De mum multa sunt, quae sunt supra ratiouem agricolae, quae non latebant Newtouum; cur igitur non admittenda forent, quae vincunt cujuscumque hominis rationem, ast Dei intellectum non su3iuuti Quapropter, si aliqua videantur contra dictoria rationi, quae revelatio vere di ina docet; hoc est, aut quia sensus divinae revelationis nou est recte intellectus, aut quia ratio claudicat, recta non est, refugit enim Deo fidem praestare, quasi Deus aut decipiat, aut deceptus sit, ipsa vero nunquam decipiatur. Hinc recte notat Gioberti Inlro- z. esto stud. delia Filos. t. 2. c. 8 p. 638. Briasseue 1840.,
negare id, quod excedit rationem, esse idem ac constituere hominis spiritum mensuram veri, atque asserere, Dei rationem ultra humanam non extendi. Quare fides verbo Dei exhibita est actus servitulis, quo supremum Dei dominium homo cognoscit, et veneratur, et summa est sapientia subjicere nostrum intellectum summo vero. Quapropter, concludit pro
landus philosophus, qui Dei dictata molis et, quia ea nequit sua finita mente intelligere, reus laesae supremae Majestatis est, atque pedetentim labitur in allieismum, quod est animae sulcidium.
392. Sed hie adhuc aliqua notanda sunt. Et s. ratio dieitur sagax, seu tantum sagacitas, si prompte et facile ideas inveniat, quibus nexum alti tigere, et ratiocinia efformare va leat, et usque ad extrema pertingat consectaria; ratio solida, seu tantum soliditas, si prompte et facile ideas inventas Ordine disponat, atque ad summam perducat evidentiam. 2. Facultates hucusque recensitae se invicem adjuvant, cum una
34쪽
alias, et aliae unam in adiutorium obtineant, uti examinanti Palet. 3. Quoddam rationis analogiam aliqui probant, iueoque constituunt, ut sit quaedam initialis ratio respiciens veritatum singularium nexum, hominibus aeque ac helluis Saltem persectis conveniens, qua ex similibus causis in similibus ei reum stantiis similes essectus expectantur, quod ca suum similium expectatio vocari solet: sed haec obsoleta res videtur, quia ratio in hominibus, in belluis saeuitas essentialiter a ratione distincta haec omnia perficere valel. et quidem modo essentialiter diverso. K. Sed rationis ope illa quoque efformatur et evolvitur praestantissilua scientia, quae aestne lica dicitur, quaeque resulas docet pulchre cogitandi, cogitataque elegantibus signis exprimendi, atque omnibus studiis, ac liberalibus disciplinis principia generalia subministrat. Batione si quidem illa patefiunt principia, quibus nituntur, et modus, quo efformantur scientiae, et artes; ratione tria illa omnis scientiae objecta, homo, mundus, Deus, ad quae onaues omnino et scientiae et aries reducuntur, expendunturὴ ratione errores circa ipsa enati contra Materialistas, Fatalistas, ideat istas, Scepticos, Atheos, Formalis las exsufflaulur; Tatione moralis universalis, ex qua tot eruuntur principia socialia; phrsicae universalis, qua et artes et scientiae plurimae sulciuntur; Beligionis, ex qua tot bona derivantur, principia statuuntur; ratione illud pulchrum universale, essentiale, independens, quod gratiis ubique comitatur, attingitur, cognoscitur, demonstratur: de quo pulchro pulchre disseruit
sal Hinc non pulchrae sunt illae res, quas tu pulchras ditis, alii de mmes voean . Tune enim pulchrum eousunditur cum eo, quod Placet; quia potest uni placere, quod alii displicet, ob diversam organorum dispositionem, educationem, tullum, mores, consuetudinem, habitum, ob diversas temporis, loci, proprii eommodi, vel incommodi cireum stantias. Verum pulchrum deIet esse aliquid, quod omnibus, et semper placuit, atque Placebit. Quoniam vero Pulchrum in aliquo ente inveniri debet, hocque est ideale, vel reale, deo pulehrum est reale, quod existit in natura, et ideale, quod in hominum naeute est positum. Sieut vero entia sunt corporea, vel simplicia, et spiritualia ilia Pulchrum re ale est cor oretim, vel virituale; ideate vero est intellectuale, vel imaginarium Puletitum in genere supponit a. varietatem plurium, di-
Ier Orumque elementorum: a. unitalem istorum elementorum unum totum es. iormantium; S. proportionem elementorum inter ae eoanexorum; 4. commo
dum, sive utilitatem mentalem, aut corpoream. Uuo verbo pulchrum debet eunti uere pluralitatem, unitalem, veritatem, bonitatem.
35쪽
393. Eas secundarias cognosstendi facultates vocamus, quae alias hucusque laudatas Omnes, aut aliquam supponunt, quaeque non primitus in anima evolvuntur. Multae eae sunt, veluti idearum associatio, ahstractio, reten Iro idearum, earum recognitio, imaginatio, memoria sS. 36 l .). Nos vero ad duas tantum reducimus, nempe ad imaginationem, et memo riam. In duos articu bos proinde hoe caput dividimus, in qu rum primo de imaginatione, in secundo de memoria loquemur.
39ά. Cum tu in horto moraris arborem respiciens S. 365- ,
anima tua arboris ideam sibi efformat, ipsiusque arboris ideam sibi reproducit, quoties arborem intueris. Verum non solum, praesente arbore, illius ideam anima tua sibi creat, sed, egrediente te ab horto, si arborem illam distinxit a ceteris, valet etiam si hi producere, quin denuo oculi luce excitentur. Imo, si alias anima tua iustitiae, aliarumque rerum non mater, lium ideas sibi cuderit, necnon aliquam texuerit demonstrati. em ; bas quoque revocare potest. IIaec omnia experientia
quotidiana doeet. Illa saeuitas autem, qua anima sibi reprod cit ideas jam habitas absqua objectis earum praesentibus dicitur imaginatio, sive phantasia, licet aliqui imaginationem Reium Phantasiae vocenti Idea, quae ope Phantasiae in animare producitur, phantasma audii: perum, si eodem modo: s cιum, si diverso modo, quo fuit illa producta, re producatur. 395. Cirea phantasiam plura quaeri possunt. Ad quaenam extenditurxhantaria' Quonam modo ideae olim habitae reproducuntur' Quaenam utilitas hujus saeuitalis8 Et dico, phantasiam ad omnia alias percepta extendi, sive materialia illa sint, sive immaterialia, sive sensibus externis, sive sensu intimo, sive ratiocinio acquisita sinu Quare ideae omnium objectorum materialium, quae praeterito te meo re habitae sunt, ideae virtutum , et vitiorum, imo ratiocinia, et demonstrationes aliaSDissiliam by Cooste
36쪽
consectae ab anima, ope ollantasiae anἰma ipsa sibi denuo eu-dit. Sed quonam modo nae ideae reproducuntur Z Facile est animae sibi ideam re producere, eodem objecto Praesente, sed etia in ipsius est illam sibi denuo cudere. absente objectα Hoe in consesso est. Sed quoniam anima id eam objecti eorporei occasione motus organi sensorii, nervi, cerebrique sibi efformavit S. 369, m serito dubitator, an idem motus repromducatur, cum anima sibi eam dolia ideam denuo ex lubeati Simotus organum, nervum, cerebrum denuo concuteret, procul dubio motus iste dissimilis foret primo motui, quia motus primus ah organo ad cerebrum, secundus vero a cerebro ad organum propagaretur. Sed ad quid opus est ille motus se cundus3 Cum ideas coloris, saporis, soni, odoris acquiro, objecta agunt in organa se laboria, secus illas anima non acqui reret. Sed nulla ratio est admittendi motus in cerebro, nervis,
organis, eum illas ideas anima sibi raproduci L Anima agit, eum ideam sibi reproducit; idea reproaucta, quies Potius in
cerebro ess debet. Ad summum motus excitatur, eum anima re producit sibi ideas ex novis causis externis vel internis
eorpori, vel cum eorpus meliori, quo credit, modo, si hi tenet aptum lin. Veram Millisne est hujusmodi facultas Iino ne-eessaria, ut homo in scientiis proficiat, atque negotia magni momenti ad finem feliciter perducat; quia sino ideis praeteritis anima nec judicare. nee ratiocinari potest. Quare 'hanearia est facultas animae inhaerens, et quidem a oatura rationali requisita. Imo eum phantasia saepe accipiatur etiam pro facultato eopulandi plura, licet numquam sensibus pedicepta; ideo hoe sub respeetu mater quoque dicenda est artium iberalium, poesis, picturae, sculpturae, architecturae, imo et hvpothesum, et systematum scientiarum. Ceterum alia est Puantasia e. g. poetae, alia philosophi ; nam ille phantasmata ficta potest, iste vera componere debeti M. Sed nonne associatione reprodueuntur ideae3 Saepe accidit, ut plura simul lanee, vel successive quadam- ratione eo nihexa. vel aliqua inter se relationem habentia, Percipiamus. Ex hoe fieri vi dotur, ut ad invieem nec tantur ideae, et postea, si una menti occurrat, aliae sociae praesentes sistanti Hionexus idearum dicitur ideariam associatio. Pulat Humius L l.
lil Rine perperam Muratori l Deli orae delia fant. c. a. ad s. t Toest
pharam iam potentiam corpoream, et materialem, in qua anima quaerit, rein peritque imagines aliquando habitas, ibique servatas. Sunt ae veluti in nostroeerebro depictae tot veritalest Apage nutas.
37쪽
essat 3ὶ, tria esse fundamenta assoeiationis, nempe similitudinem, i cujus e. gr. visa icone, revocatur in memoriam originale; connexionem te oris, et Dei, quo fit, ut operatio quaedam aliquando facta sequentem operationem revocet, ut status meae
pueriliae ludos in illa saetos;aut Iocus revocet aliquid laetum, vel visum in illo loco, ut hortus a ma visus ideam alicuius a rhoris in illo visae; causalitatem, qua, visa causa, in anima effectus idea re producitur. His aliqui adisunt relationem, qua, eognita una idea relativa, alia re producitur, uti viso famulo,
beri idea in me alem rodit S. 3 14.ὶ. Hinc docent plurimi, as--ciationem ideariam pendere a similitudine, a connexio uetemporis et loci, a relatione, a causalitate; quae Omnia Sur Ponunt, si superis placet, vestigia similia, eonnexa, simulta nea in cerebro. Verum optime notat Mastrofini n. 8ά6. ad 850 , haec omnia pro legibus tenenda non esse. Siquidem Saepe accidit, ut videam e. g. equum meo similem relicto in stabulo, et idea mei equi non re producatur; ut loquar eum amieo in Ecclesia, et Ecclesiam his, et ter ingrediens amici ideam denuo non habeam; ut comedam eum amicis et fratribus meis, et tamen eadem hora et loeo eo medens altero die cum fratribus amicorum ideae in mentem meam non redeant; ut conspiciam samulum, et de hero nil cogitem; ut alloquar patrem, et idea filii non subeat. Igitur merito die imus, animam, vi Sua , aetivitate sua, energia sibi naturali re producere ideas habitas, quas vidit, percepit, cepit, intellexiti Si enim nodum in muceivio saetamus, si aliquod tragmentum in capsula ponamus, si signum in digito constituamus, ut ideam habitam
recordemur; ergo non leges illae sunt adeo certae, ut sint indubia sundamenta associationis. Ad summum idea menti Bctu Praesens potest esse occasio menti ipsi alias ideas socias vi sua quaerendi, et inveniendi, uti nubecula ad cautiones quaerendas nautam impelliti 397. Sed ei rea phantasiam haec eonglobatim notamus. i. Ipsa a sensatione dissert, quia ista motum, et objectum praesens supponit, illa vero nec motum, nec osjectum. 2. Et ideo ideae imaginatione reproductae sunt debiliores sensationibus, a quibus primum derivatae suul; non enim parentum nostrorum iam defunctorum, uti cum ita vita erant, ideas habemus. 3. Et
aaec est ratio, cur sensationes in anima productae, eum e wmno fur inius, imagines in somno habitas deleant. 4. Ex quo
patet ratio, cur nos solitudinem , et tenebras quaeramus, omniaque removeamus , quae sensationes excitare possunt, si
quando ideis reproducendis operam demus. 5. Verum ideae Duiligod by Gorale
38쪽
in somno, et delirio reproductae, utἰ narratur de genio Torquati Tasso, saepe sensationibus aequi parantur, quia tunc anima supponit objecta praesentia. 6. ideae objectorum terrentium terribiliores inter tenebras sunt, quia hoc in casa
Sensationes conticescunt. 7. Ideae recenter perceptae facilius re producuntur prae vetustioribus. quia magis connexae sunt cum statri animae praesenti; et ideo recens animi dolor eon
solationes restigit, ac resuit, ait Plinius l. 5m. 16.). 8. Sa
Pe nobis. videtur phantasia producere ideas rerum, quasa umquam anima percepit, uti narratur de delirantibus, et enlusiastis; sed hae ideae ex infirmitate corporis. oriunt ux, ae Sensationes verae sunt. s. Quare non est mirum , si quando videatur phantasia monstrare vel uli praesentia, quae sunt absentia; veluti diversa, quae su ut similia; veluti realia, quae sunt tantum in mente; veluti corporea, quae tueor pinea sunt,
veluti dixisa, quae sunt composito; veluti composita, quae sunt dixisa; veluti associata, quas sunt disparata; anima enim sibi fingit haec objecta occasione aut alicujus externi objecti, aut status sui alias habiti. 10. Phantasia non id eam re producit, sed actum, quo anima sibi: ideam efformavit, quia re- producit ideam veluti visa ui, captam, intellectam. ll. ideae, aequisitae ratiocinio, et postea re productae sunt plerumque debiliores primis, quia animae non est praesens tota ratiociniorum series. 12. Facilitas reproducendi ideas oritur ab acti- vitale naturali animae, a majori lumine, quo perceptae suere, ab altentione majori, quam ipsis desximus. la. Et ideo non olunes eadem facilitate ideas sibi reproducunt. 398. Phantasia, de qua hucusque loquuti suinus, accepi a pro lacullate ideas habitas reproducendi, etiam brutis tributiatur, qui , exPerieulia teste, recordantur loca, in quibus verberata suere, vel cibum receperunt, aliaque faciunt, quae ostendunt reapse, ipsa ornari pliantasia. Λd phontasiam quoque reducuutur, quae ant*athiae , et.σm athiae vocantur; quibus nostros adversarios,vel amicos aversamur, vel
diligimus. Imo ope pliantasiae vividae aliqui e plicare conati sunt illas maculas, quae saepe in scietibus videntur; nain matrum assectiones in foetorum organitationem ius utit, ait Esquiroi Les mala dies ment. t. 2. ρος. Mi 3. Ceterum nouest negandum, uteri compressionem, et Percussionem, causam Saepe esse . cur metus manet, vel muliti fiant; uti pro certo est tenendum turbationes, in quibus versantur matres ob inopiam, aut alias necessitates, tu Metus posse iustuere. 3.
39쪽
399. Te egresso ab horto 365ὶ anima tua, dum domi
uetus comedis in horto Excerptos, ideam amici, cum quo loquutus es in horto, id eam arboris, ex qua fructus excer Psisti, ideam rosae, cujus odore asseclus suisti, sibi revocat, et quidem ut alias habitam. Imo saepe eontingit, ut ideam ut alias habitam anima sibi producat, quin tamen habuerit. Illa saeuitas, qua anima ideam in mente re produetam recognoscit ut alias habitam, sive tamen fuerit, sive non habitae, memoria dicitur l). Aetus vero, quem exerit memoria, vo eatur reminiscentia, quae tamen aliquando exprimit actum, quo ideam unam alterius ope recordamur, uti calamitates, quibus premebatur Antiochus, occasio suerunt, cur remini sceretur malorum, quae Geit in Ierusatim. Verum non omnes eodem modo memoriam, et reminiscentiam definiunti Fam aliqui memoriam eum imaginatione eonfundunt 2); alii vero hae vore intelligunt comt,lexius facultatem retinendi, associandi, reproducendi , reeognoscendique ideas. Idem dieatur de rem iniseentia. Ast in nostra definitione memoria supponit contemplationem Gellianam, vim nempe retinendi adeam alias acquisitam organis sensoriis , imaginationem, et
associationem in modo explieato S. 396ὶ; includit vero recognitionem 3ὶ.100. Ex dietis saei te intelliges , animam memoria Iahi
idem esse, ae aliquam ideam in serie aequisitam deperdere; υti contingit in illo, qui sermonis memoriae mandati peri
lii Memoria proinde non modis eationes. quibus alias altieti sumus, neque aetus, quos posuimus, reproduci . sed tantum sensationum, et cognitionum repraesentationes. Quod patet exemplo illius . qui ob terriseum animal Rufugit, quique postea fugae reminiseena, neque limoris asseelionem experitur, neque eosdem ponit aetus, uti notat Mel illo s Teori ea det ma Nonimnes c. I. I. I. i. a. . saὶ Sic putavit Degerando , qui saeuitatem reprodueendi ideam rosae alias visae vocavit imaginationem. sSὶ Errat itaque Larum is utere, qui ab aliis s euitatibua non distinguit memoriam, quae supponit sensationem, attentionem, aliasque iacultates. Errat Condillachus, qui memoriam ad sensationem reducit; sensatio enim objectum praesens l S. 165. , memoria absens requirit: in sensatione anima ex parte est passiva l ibid. , e euntra in memoris anima agit sive sponte, sive Iibere ideam reproducat.
40쪽
dum , vel verbum obliviscitur; alieujus rei non meminisse
idem innuere ac consciam non esse, ideam praesentem alias habuisse; obliolsci exprimere idona ac consciam esse, id eam praesentem alias habuisse, et advertere, se non esse potentem ad ideas socias reproducendas; in memoriam reo are esse idem ac praesentes efficere ideas alio tempore habitas; memoriae mandare denotare idem ac ideas comparare eum consilio eas reproducendi; memoria retinere esse idem ae ideas acquisitas integras conservare; memoria excidere si gaificare is emae amittere facilitatem ideas reproducendi.ί0s. Memoria quoad originem natiaralis est, vel acquisita; illam a natura recepit, istam exercitio est adepta anima humana. Quoad ideas reproductas est rerum, vel Gerborum,
quarum prima utilis, optabilior, nobilior est, atque est propria illius, qui mentis acumine, et robore plurimum valet; altera vero est quidem utilis, sed, utpote servilis, dominatur potissimum in iis, qui perspicacitate parum vale ut. Quoad in dum re producendi ideas est Moluntaria, et inooluntaria; illa anima utitur, quando vi sua et consulto ideas sibi reproduci ista vero, quando ideae acquisitae sponte in mente, et siue consilio denuo apparent. Est hona, si consilio prompte accipiat, diu servet, et facile ideas reproducat. Magna, si idea rum longam seriem facile arripiat, ac reproducat, uti narra
tur de Themistoelo, de Lucullo, do Maglia echio, de Pico
Mirandulano, de Vallesio, qui memoria inter tenebras ex numero trium et quadraginta notarum rodicem quadratam extraxit, de Bonneto, qui narrat, se quadraginta primos par graphos operis sui super facultates animae cum Praefatione memoria consecisse, et relinuisse, et de nostro Macedo, ac
Patre Philippo a Loiano, qui repetebant, quae legebant, aut audiebant, ordine, quo legerant, aut audiverant iij. Est sensibilis, quae respicit ideas sensatione acceptas; et intellectiaalis, quae re producit ideas ratiocinio praecipue acquisitas.
ά02. Verum notaudum est memoriae actum, seu reminiscentiam judicium supponere, quia anima do ideae prae
ιὶ Eliam de Maeea narratur. quod bis millia nominum ab alio semel pro lata repeteret eodem ordine. atque bis centum carmina ordine inverso; de Cyro, quod seiret nomina omnium militum aut exereitus; da Carneade . quod repeieret ad verbum omnia. qnae extabant in libria a se semel luetis; de Μitrudate, quod sciret linguas viginti duorum populorum. Sed ei rea scientiam linguarum habemus miraeulum in Cl. Cardinali Meriosanti, viro noto unieuique, utpote qui supra quadraginta linguas, ipsarumque omnes dialectos, in quihus Deile loquitur, et scribit, eognoMit.