장음표시 사용
21쪽
tam. Tertium Elementum conficiunt ex particulis tenuibus quidem sed majoribus quam praecedentium, atque ad motum mineis apti se magnitudine multum,at figur1 magis diversis. Εκ hoc Elemento deducunt Omniacorpora crassa: uelignum, lapidem, carnem, Ossa, &c.
Haec Hypothesis ex Philolphorum Scholis pene eliminavit Peripatheticorum
Carte si Eis opinionem, cum modo eidem praeseratur a multis tum Philosophis, tum Μedicis; lemonia ιδε quia videlicet sine auxilio qualitatum eultarum, ignotarum facultatum , caete- mari otin rorumque ignorantiae asylarum, multos, aC dissicileS scientiarum nodos perqua --δει --α ingeniose extricat dissol vitque. Neque merito reprehenduntur ab aliquibus, quia per se non incurrunt in sensum externum cum nihil sit rationi clarius,quam corpus mapnum componi ex pluribus minoribus,tisq te in at iis atque a lio multum di versiis. muribus quoque constat expertentiis dari materiam valde stibii se' porox alio- Pro Mur rum corporum, ut ut nobis appareant densa, perfluens . imprimis enim eκ vasis cu- preis, vitreis, aliisque extrahimuτ vulgarem aerem mediante anilia pneumaticli:
quod fieri non potest nisi aliquid subtilius per poros istorum vasbrum transeat. Λerem quoque corpusculis rotundis rePletum esse s lis probat repercussio luminis , decolorum,dum objecta videntuPmediante speculo. prout probabstur Traa.III. p. 8, quae corpuscula ita exilia sunt, ut poros vulgaris vitri permeent facillim At veri, cum Cartellani potis sinasim determinent sua Elementa penta magnitu- ,..is minem, & figuram; cumque alia eorum corpustula rotunda; alia triangularia quadrangularia, dcci hinc non exigua videtur difficultas quaenam praecise corpuscula' dici mereantur Elementa. Etenim corpuscula rotundae manifeste includunt duo heismisphaeria , dc haec rursus alia plura corpuscula triangulatia includunt alia anguinios illos constituentia; & sic de reliquis cujuscumque figurae assisnabilis. Quin ini, phiribus,etiam Careelianis probabilior videtur illa opinio,quae sustinet unum quod.que corpuS, quantumvis parvum,componi ex aliis sine fine divisibilibus. Quaeritur proinde cur potius corpusculunx aliquod rotundum accipiant pro Elementis quam duo ejus hemisphaeria , aut alia quaecumque corpus illud rotundum ..constituentia λ Cur potius corpus aliquoiquadrangulare,quam alia istos angulos e ficientiae; Et si dubium movetue de quovis corpusculo iub qua vis tandem figura
,si in concept . Ad quam dissiccitatem, ut prout is respondeam, non occurrit aliud, nisi quod ad esse Elementorum unumquodque corpusculum sit considerandum sub tali magnitudine , a figura, qualis requiritua ad conllitutionem istius mixti, cujus dic
tur Elementum. aitati. ν Supponimus E. C. ad constitinionem argent vivi requiri sicuti verosimiliter requiruntur particulas rotundas, quaπab interfluente, aut impeliente aethere facile agitantur: si Me di flecentur in duo hemisphaerula , dc Μercurius amittet fluiditatem, de desinet esse vivus: eruntque hoc ipso dicta hemisphaerula non argenti vivi, kd isthiseorporis, quod per destructionem argenti vivi producitur, Elementa .. Similiter particulae ,quae sub certa figura, ct magnitudine constituunt humorem biliosum; si ulterius dissecentur , constituent humorem aliquem tenujorem Ac proinde aliud in exemplo priori exurget mixtum ev hemisphςruli ita unitis,ut dii simul constituant exiguam Sphaeram, seu Globulum I dc aliud is iisdem separatis Similiter in exemplo posteriori aliis erit mixtum ex particuliS majoribus, quς singulae quasi unius corpustuli rationem obtinent; dc aliud cum ipsae particulae maj res rursus di visae sint in plures minores. Sicuti videmus esse magnam ditarentiam inter cumulum granorum, & farinam ex illis consectam, licet nihil intervenerit,
- - -- Superest interim semper illa difficultas , quod hoc ipso corpustula ita non sint .st t. simplicia: verum haec difficultas tolli potest, si non requiratur ad Elementum,ut sit stu ria corpus simplex;& destribant ar tamenta eo luscula perse primo in mixtis confide
22쪽
Tract. I. Cap. I. de Elementis. 3
n . SIC Possunt considerari G lobuli .ut corpuscula rotunda non autem Utulimius mPositi cκ hac i ila ve materia . Haec de Elementis Aristotelicis. dc Cartesianis. tertia, eaque ex famosioribus nitima de Elementis sententia,Chymicorum est; Cbmio
torrim orte Plura corpora resolvi polsunt in spiritum, seu Mercurium,SuυAur,sa- - am, A quom nive Phlegma, &Terram. Etenim dum cornu cervi, caro, aut ossa aliis da Eume -
jos ara i malis com mittuntur di stillationi per retortam .prodit primo igne remissi se materio AEquosa; deind8h quor tenu s, dc valde penetrabitis, illis Disitus appella- t. S,terito Sol, quarto partim comitatur,partim sequitursubstant a MessaJulgo SuI- t bur; remanente in retorta quinto substanti3 aliqu, terres ι, quae vi ignis expelli Lori Potuit - In qllibusdam tamen Elementa ista alio abscednnt ordine; sicut Spirius , arat Sal emediatur primus, prout nimirum haec magis minusve aliis principiis Rurit omita . De quibus videri possunt Λ umores umici. Ex quinque istis Elementis, Spiritum Salem dc si obur vocant actituri reliqua is Activa, o auo pausiva; quia nimirdm h prioribus omnes sere corporum vires dependent: Aqua vero,& terra aliorum quasi vincula sunt,& corporum molem augent. Insuper multom aquae reddit illa fluida; multum terrae solida, di passim magis durabilia. Dubitant quidem nonnulli utrum quinque illae substantiae re ver i existant in , EAE 3 π mi Mis,8c non potias vi ignis producanturi ted illos facile refellet experientia. Etenim plurium herbarum succi clarificati, leni calore ad Syrupi consistentiam evaporati, ac deindδ in loco se irido depositi, ae conservati , sponte deponunt Salem quendam nitrosum, vulRAesentialem; quod idem facit Urin.:: neque dubito quin excarne,& ossibus aliisque similibus Salem eliceres illa digerendo eum aqua,hancque ostmodum, ut supra, evaporando . Partes autem oleos ae si ve Sulphureae ex pluri us mixtis eliciuntur vulgari distillatione cum aqua, ubi vis ignis non potest esse Valdὰ vehemens : imo sine notabili calore haud raro deponuntur in spiritum Vini aliosque liquores spirituosos. Unde si carnem, V. g.,prius in aqua maceraveris,minorem Salis copiam eκ illa postmodum recipies; si in spiritu Vini,habebis minorem olei, seu Sulphuris quantitatem. Fatendum quidem est Salem,& Sulphur stem non extitisse talia in mixti qualia me
violento igne expulsa prodeunt: nam di versimodd procedendo obtinebis Sales val- I. - ν de di versos,prout etiam Sulphura. Enim vero ex succo herbarum modo supra dicto, Ka , orealia vel ev lliarum decocto obtinebis Salem nitro sod ςmulum,dc in multis acidum, Uel educunt. . saltem accedentem ad naturam acidi: ubi tamen ex earumdem herbarum cineribus medianteeli κatione Sal extrahitur admodum acris,dc aeido planὰ contrarius. ΛrOmata quoque per retortam distillata dant oleum valde saetidum ,& gix ullas aromatum qualitates reserens; quod vero ex iisdem elicitur per vesteam admixt1 aqua, aromatum odore, dc sapore erit admodum sertile. Cumque hoc ut illo modo cer- amme vitum Sal, aut Sulphur extraxeris, alio modo eκtrahere frustra tonaberis,aut saltem . illius admodum paucum obtinebis . Ut manifestum sit illa vi ignis mutari quidem, sed non absolute generari. De terrae vero di aqnae inmixtis exilientia non sae ilἡullus movebit dubium nisi fortassis in auro aliisque paucis,circa quorum resolutionem adhuc soliciti haerent Chymici. Porro videtur mihi non infundata moveri dissieultas circa Spiritum, si ve Meren- . Du i mrium CD micalem num videlicet sit principium a Sale δc Sulphure omnino diveris i sum. Etenim exsucto Cardul benedicti sermentato spirituosum aliquid per vulga. Cθ rem distillationem elicies; sed Salem extrahes in copia minori, quam ex non ier mentato; qui tibi vix quidquam reddet spirituosum: idemque eontinget in pluribus Sale poties,quam Sulptiure abundantibus. Et si Aromata Baceas Iuniperi, dc similia ol saper vesicam, nulla, vel pauca maceratione praemissa, cum aqua distilla 'eris, accipies plus olei,& minus Spiritus: at contrarium continget post diuturnam
23쪽
4 Trin. L. Cap. I. de Elementis
Videtur proinde dictus Spiritus nihi I aEud , quam Sal, vel oleum per digesti
nem exaltatum, dc maximὰ Volatili latum ; qui eo masis accedit ad naturam hujus illiusve , prout magis ex hoc, aut illo dednctus est. Et proinde et i a m de alio quocumque Chymicorum Spiritu dubitari potest, an eo modo non fuerit productus, praestante in aliis natur1 sol 1, quod in aliis praestat per artem adjuta . Interim ut res se ita haberet, nihil in eo video mali, quod Sal, aut Sulphur ita vol atilitatum vocetur Spiritus, habeaturque pro Elemento ab illis fixioribus distincto. Haec Chymicorum principia, seu Elementa pluribus modernis indicis arrident plurimum tum quia illorum existentia, ut modo probatum est , demonstratur ad oculum; tum quia ab iisdem mani ite dependent praecipuei Medicamentorum viis res . Cumque illorum activa a passivis,& utraque rursus a se invicem ars separare noverit, Μedicus ex iis cognitis facile poterit eligere, quod hic, & nunc aegris sibi commissis utilissimum judicat. Discussis obiter tam Cartesianorum, quam Chymicorum principiis, haeret animus quaenam ex illis snam Aristotelica minils placere satis ostendi in commodius assimiantur pro indicorum Elementis. Ego cuilibet, etiam meis discipulis, reli quo eligendi potellatem . Habent enim tam haec, quim illa usum in Μedicina non
contemnendum, atque ad multas difficultates enodandas apprime conducunt. In super quaecumque clegerint, Medicos non vulgares habebunt ante signanos , & comites habebuntque sequaces. Videtur autem eleta ionis standamentum maximJ dependere ab eo quaenam ex
illis sint magis simplicia,& aliis natura priora : neque ici ipsum facile determinabitur . Possunt quidem principi achvmicalia dici Cartesianis in genere principiorum esse magis simplicia: siquidem sasnon includit sulphur, aquam aut terram neque aliqiυν horum i lium, aut quodquam aliud principium chymicale nisi quod juxta
antedicta dubium aliquod moveri posit circa 1piritum. At unum quodque priu-eipium Cartessianum rursus includit multa alia; prout superius ostensum est. Possunt etiam dici principia chymicalia illis Cartesianis natura priora, essequi illorum principia, dc elementa ; quatenus videlicet particulae, 'uae materiam ter rei rem Carte satiorum constituunt, ex omni biis aut saltem pluribus principiis chymicalibus compaginatae sunt: uti ego fieri concipio in omnibus vegetabilibus,& animalibus, saltem l; principia Caraeui tu illis concipiantur juxta modum , quem probavi superius . Sed vicissim facile contendent Cartesiani ex stas prineipi Is componi iIIa chymicalia : & spiritum chymicalem deo esse spiritum , quia constat particulis admodum subtil ibus, atque 1 materia coelesti facile agitabi Iibus, salem esse talem quia constat particulis rigidis,acutis ac pungentibus,&consormiter de caeteris.
Neque fatis sese extricabunt Chymici dicendo quamlibet particulam seorsim esse spiritum, salem, &c. adeoque ita spectatam non componi ex principiis Cartesianis. quia ii quaevis talis particula seorsim spectata sit 1.I, & pungere apta, habet cuspidem ; si una parthcula sit oleum, si ve sulphur, est flexilis, α passim ramosa,
adeoque habet extantias, & conformiter de reliquis. Cuspicies autem, dc extantia vel ipsa principia sunt Cartesiana, vel talia principia includunt. Omitto quod Chymici passim jactent sua principia esse maxime obvia sensibus , qualia non sunt particula: istae seorsim spectatae . Quomodo autem responderi potest ad difficult tem motam circa minorem smplicitatem principiorum Carve sit, ostendi paulo suis perius, ubi magis ex proseo egi de iisdem principiis. - . Hisce omnibus attente conlideratis, judico difficultates superit1s motas exigui
esse momenti , & sere circa denominationes vertantes : constat siquidem corpora majora ac D lpabiliora componi ex minoribus atque minoribus sicut necesse sit tan.
24쪽
TOR. I. Cap. R de Elementis. I
ussam: constat quoque corpora Neraque, si non omnia, componi ex principiis chymicalibus, ipsis principiis exceptis; adeoque restat tantom quaerendum quibus principiis commodius applicetur Elementorum denominaIio . Aliud est dum nritar an aliquid sit lignum, lapis, caro, os, membrana, &c. Videntur autem stellam potiore jure dici Elementa, quia Chymica, ut ex dictis colligitur,ex illis
Dum vero venitur ad particusaria phaenomena, erunt modo principia Canesi,'ρε νε- modo Chymicorum magis commoda : etenim quaerenti cur l ola pars subtilior in- iret venas lacteas, exclusa foeculenta, non resipondendum est, quia constat multo η 'ς silphure, sale,&c. sed quia constat particulis minoribus magisque subtilibus, quae ς ' dum a crassioribus liberatae sivit, possunt subire dictarum lactearum oscula , quae μεο ς π.. particulae sursureae , seu saeculentae propter crassitiem , aut saltem particularum CY cum dictis osculis difformitatem intrare nequeunt. Verum si petatur cur Rhabar ρ'' et' viarum, & Senna potius deponant suam virtutem in aquam communem quam in
vini spiritum : econtrario radices Ialappae facile in hunc, in illam difficillime; illius ratio melius eruetur ex principiis chymicis, dicendo quod virtus Rha barbari, dc Sennae magis consistat in substantia salina, virtus Ialappae magis in sulphurea; unodque generaliter salia facilius dissolvantur in aqua; at ivlphurea requirant disesolvens sulphureum, quale est vini spiritus. Dicent quidem Cartesiani illa fieri, quia particulae Rhabarbari, & Sennae ma- Is consormes sunt poris aquae particulae Ialappae magis poris spiritus vini; sed utrumque ex solo supposito : Chymici vero ea, quae dixi, aliunde satis demon-
stare possunt. Utor igitur ego modJ Chymicorum,modo Cartesianorum principiis,prout vide A tboris IIcet haec vel illa videntur occurrenti occasioni magis accommodata . Et quam pro
Non existimo interim Μedicum principia Cartesiana amplectentem debere . GIicitum esse de ternario illorum numero , sed sufficere arbitror , quod concipiat unumquodque mixtum extractum esse ex particulis magnitudine , & figur1 admodum diversis; quorum crassiores , & rigidiores simul compactae constituant corpus rigidum , durum' ac crassioris substantiae ; tenujores magisque flevites corin pus tenvius molliusque I valde ramosae, & angulosae corpus rarum multisque . refertum poriilis, seu interstitiis quodque pori minimi repleantur a materia subtilissima, atque ad ad motum aptissima , quae , caeteris paribus, eo liberius persivit illos Poros , quo magis cum illis convenit quoad figuram . Et conformiteriae reliqui
De Temperamentis, s Qualitatibus.
TEira peramentum est corpori conveniens omnium ejus qualitatum moderatio , V
AC Propnrtio. , m mxρω veteres passim in describendis Temperamentis attendebant ad solas i Ilas qua- Ωυotv extates, Quas vocant primas, sive ad Calorem, frigus, humiditatem, & siccitatem : oueri tirurae ita Habebant tantum novem Temperamenta: unum aequie,in quo, videlicetranea Fuoctates primae eram in pari gradu, & octo inaequalia, in quibus uπa alte- πισ.guootas prima praedominabatur.
ira Malibus rurius erant uuatuor simpIicia,&totidem composita: videlicet
. merevis, ut ante dixi, nemini adimere velim libertatem ele Ionis; unicuique tamen
suadeo ut, si eligant pro Elementis principia Cartesianorum, jungant illa Chymicorum icta, & vice versa Disiligo by CO dile
25쪽
s Tract. L. Cap. V. de Temperam 1 tis.
meria esidum, vel frigidum, mere ficeum, vel humidam: calidum εν Meum: Diendum effficcum: calidum o bumidum : frigidum ct humidum . Plures autem qualitatum primarum combinationes fieri non possunt; quia nequeunt simul in eodem subiecto proximo excedere calor, & frigus, aut humiditas, dc siceitas. Au quali- uerum nullum, praeter illorum authoritatem, video fundamentum cur convexasseeu a niens mIderatio, u temperatio aliarum qualitatum, quas scilicet vocant secundasi Temper . , Temperamento plane excludi debeat; cum in praxi etiam ad harum excessum menso αδ- sedulo attendendum sit; veluti ad illum quoque attendebant iidem veteres. Quod mitti si illarum moderatio ad Temperamentum non reducatur, alia species rerum natu, M. ralium erit assignanda. Possumus autem admissis dictis qualitatibus secundis, etiam dividere Temperamentum in aequale,& tmequale . Et juxta hune procedendi modum. Υ.m m. Temperamentum aequale est Temperamentum, in quo omnes corpor 3 qualitates συal juxta sunt fu ρari gradu ς seu in quo nulla gaethras susterat Iaam contrariam . Et quam-νω-tiores ' vis pars ita temperata non appareat assignabilis, nulla tamen in illo ostenditur repugnant ia. In qualo. Temperamentum inaequale est illud in quo est excessus alicujus qualitatis eo poris : ut Temperamentum calidum, frigidum, humidum, siccum, densum ,rarum, molle, dcc. 2uoιπυκ . Temperamentnm inaequale eli duplex ; scilicet primarum quatitatum, Zc secundarum, δc si lubeat addere teri um ex duobus illis mixtum, per me licet. Utrumque rurius vel fimplex est, in quo nimirum una qualitassua excedit; vel comoositum, tu quo plures . P rana um Temperamentum inaequale simplex primarum qualitatum est quadruplex; totu- quatitatum plexque compositum; juxta illa, quae dixi paulo ante ex mente Ueterum. Susiaa- At vero sicuti qualitates secundae admodum multae tin corpore fano, multae- η. que, ae variae neri possunt illarum combinationes, ita etiam Temperamentum inaequale secundarum qnalitatum tam simplex , quam composiluin multas habet spe cies: ut Temperamentum rarum, densum, durum, molle, amarum, subsalsum μα-dulum rarum. & molle; rarum, dc tenue; & sie ulterius. Ner ' Dividunt aliqui Temperamentum aequale in aequale ad pondus,& aequa e σἀγα- me' si iam. Primum idem est ac Temperamentum superius σquale dictum. Tempera- .θμ' mentum aequale ad justitiam definiunt Temperamentum, in quo qualitates primae t '.' inter se eam habent proportionem, quam postulat patura mixti, sive interim sint μή ιμπ ς μ. pari gradu, si ve non. Igitur Temperamentum aequale ad iustitiam idem est ac Temperamentum generale hie primo descriptum : unddeum nihil possit esse membrum dividens respectu sui ipsius, non potest illa divisio habere locum, nisi quando Temperamentum tam late sumitur, ut etiam comprehendat Temperamentum morborum, si ve intemperiem .
mare At bene dividitur Temperamentum in totais,oc partiale. Tempe ramentum par m.ως par. tiale est. quod parti adaequale tribuitur : ut Temperamentum Corvis, Ηγatis,&c. tiale. ' Temperamentum totale est Temperamentum, quod ex manibus startialibus conis Tempera. fatum tota appropriatur 'r ut Temperamentum totius Ioannis, Petri, dce. mentum to. Porro Temperamentorum species ; quae ex diversa qualitatum intentione adduin
1ale. ctae sunt, pleraeque reperituitur in solo Temperamento partiali: nam imprimis omnis homo naturaliter calidus est nisi fortassis aliquis aereepitus est senio morti firoximus, excipi debeat, in & humiaxis; item gravis ac durus. Deinde plures qua-itates secundae considerari vix possunt, ut excedentes in Temperamento totali: nam videtur insulsa locutio, qua homo dicitur huius aut illius saporis: at benθdicitur bilis amara, siuccu Pancreaticus subacidus, humor pericussit filialius, &c. Solat
26쪽
Iet quoque Temperamentum di vidi in innatum, dc acquisitum , si ve adsciti
Temperamentum innatum est Temperamentvm, quod a primo ortuproeedit. Tempero Temperamentum acquisitum est, quia decursu remporis obortum γ propter res mentum im-
Apparet quidem prima fronte Temperamentum acquisitum potius reserendum acquisitum ad intemperiem qxiam ad verum, & naturale Temperamentum maxime si advenerit per res praetcr naturam : verum haud raro observamus per morbum alique ita immutari naturale Temperamentum, iit postmodum, etiam in mGraliter sanis, prorsus appareat aliud, quam erat ante huius illiusve aegritudinem . Ut si aliquis hprimo ortu habeat texturam corporis laκiorem , ejusque ratione humores abundantilis inhaereant partium interstitiis, poterunt per vehementiam febris v. P. humores illi multum absumi, & partium stirae ita contrahi, ut humoreς deinde illarur , interstitia minus subeant reririne proinde Temperamentnm magis siccum,ac densum . Neque propterea debet alterutrum Temperamentum, ante scilicet, vel post aegritudinem , dici morbosum . quia sicuti sanitas non consistit in aliquo puncto mediocritatis, sed habet aliquam latitudinem; ita etiam Temperamentum. Porro si naturam , & essentiam Temperamenti indagemus penitus , reperie- RV -ρ nemus illud, parte rei nihil aliud esse quam certam Elememoram dispotionem 'quoad numerum, magnitudinem , figuram , conjunctionem , c respectum ad invi- rem , motumque, vel quietem - In illis enim consistunt omnes qualitates corporis. Siquidem . alorem, cui inter qualitates merito tribuitur principatus , consistere is celeri, strideatori S cons o particularum motu non inepte docent multi moderni Philosophi: illum- 'que in nostro corpore maxime dependere 1 concursu materiae litiphureae, dc nitr
Frigus proinde statuendum ess in dispositisne praefato motus cositraria: id est in Ffe r . Particularum quiete, vel in motu non satis celeri, & confuso Fluiditas consistit in tali motii quo particulς corpus fluidum constituentes conti- Fruid με. nii transferuntur de loco in locum ritutantq; frequentissimἡ respectum ad invicem. Si vero tales particulae facile adhaerent aliis corporibus,ibidemque sine nouo pa- mmi Bulo quas in vigore per fistuhi, habebitur humiditas. Si non adhaerent, aut non si- . . ne novo pabulo sicut ignis per sistant; erit fluidum illud simul siccum - Nihil autemapparet evidentius, quam corporis de talem consistere in e quod particulae ejusdem ita presse invicem sibi conjungantiar, ut relinquant pauca , α cxigua interstitiδοῦ raritatem vero in eo, quod relinquant interstitia ni ta , dc ς' μ'
Neque obscurum videtur molIntiem consitare in eo, quod particula corpori r mollis facile cedant tactui, duritiem in eo, quod non cedant facilia. Quae tum de V hisgum de aliis plurimis demonstrarem evidentius, nisi putarem provinciam istam potius administrandam esse a Philosophis , mihique ad alia, quae magis medica
sunt, PIOperandum. Dicet aliquis cum hisce non consissere illam , quae ad Temperamentum requiri- suo ἀν' tur, moderationem, dc proportionem qualitatum contrariarum , v. g. caloris,& sti- -----goris cum in illa moderatione utraque qualitas debeat esse in certo gradu: vis me- si 'tur Drrint quatuor gradus caloris, sint totidem gradus frigoris: si plures illius, panciares V π hujus,& vice vers1: non posse autem in uno,eodemque subjecto proximo esse dispo sitiones, in quibus contrariae illae qualitates consistunt mon enim est in iisdem corpustulis celar, dc confusus particularum motus, dc simul earumdem particularum quies, vel motus directus, avntardus e dc sic de caeteris : aliud plane esse in sententi. Futerum, Pli qualitates illas supponeta formas ipsiacorporibus realiter super
27쪽
8 Tract. I. Cap. R de Temperamentis.
additas , ac sicilius inter sese commiscendas. Ad quae respondeo hane proporti
nem, seu moderationem concipiendam esse per negationem extremorum. Ex. C.
s talis sit corpusculorum motus , qui neque caloris, neque frigori S sensum excita re valet, dicentur calor, & frigus esse in pari gradu. At si motus sit paulo celerior, dc confusior, sic , ut lenem caloris sensum praebeat, dicetur calor magis
intensus,& friga magis remissum:& consormiter de caeteris corporis qualitatibus. Pn omner Porro hic obiter notandum non omnes corporis qualitates habere manifeste con- antarer uarias: non enim aciditas, falsedo, dulcedo, amaritudo, &c. Unde non ita obser-ι- r si vatur illorum desectus, nisi dum ibi deficiunt, ubi naturaliter excedere debent. Sico τMaris . posset hic, & nunc dici bilis non satis amara; urina non satis salis, &c.: neutrum autem dici potest de sanguine: nisi illae qualitates supponantur omnes esse sibi invicem contrariae; & tunc dicatur deficere falsedo quando observatur excedere amaritudo, aciditas, dulcedo, dcc. Insuper licet densitas, & raritas; glabrities, & scabrIlIes, aliaeque a Tnes qualitates videantur mutuo respectu evidenter contrariae; non tamen facile observare es levem illoriam excessum, aut desectum; ex eo, quod non ita, ut calor, & frigus,humiditar,& siccitas subjiciantur sensibus . Et haec sortassis est ratio, cur min.s in
corporum Temperamentis ad eas attendi soleat. τὸυ. a. Notandum denique, dum agitur de Temperamentis corporis humani, aut par-- ιtim tIum ejusdem; potissimum agi de Temperamentis actu talibus; dum vero agitur de actu. Temperamentis cibi, aut potus , Vel medicamentorum, tum saepias intelligi talia potentia. Porintia. . Dico potassetntim quia etiam aliquando attenditur In designando naturali alleuius corporis Temperamento, ad illud ipsu in tale potenti 1 . Etenim nonnullos quandoque reperire est homines actu mineis calidos ; qui tamen ab assumptis spirituosis ci id patiuntur caloris excessum : tales autem passim dicuntur habere Temperamentum potentiil calidum
De Praecipuis singuilarum partium Temperamentis; quibus praemittuntur aliqua illorumsigna.
DRraemature fortassis quibusdam videbor hic agere de Temperamentis spirituum, L & humorum; cum nondum ostenderim quinam illi sint,&quales . quia tamen nullus apparet futurus locus illi rei magis accommodatus,idcirco pauca de illis hie caeteris interponam, vel adjiciam. Authoribus passim in more est , ut descripto Temperamento generali, statinia descendant ad varias ejus species, ac singularum partium, aetatum ,& seMus Tem peramenta discutiant; iisque deinde adjungant signa. quibus diversa illa Temperamenta dignoscantur: at mihi apparet commodius utili usque primo producere aliqua signa ceu sontes ex quibus singula singularum partium Temperamenta innotescant, ut videlicet Lector videat cui innitantur fundamento , quae de iisdem Temperamentis proseruntur. Itaquestualitator Pleraeque qualitates,quae in Temperamentis considerari solent propria sunt Ta- qui noscan- ctus objecta incla que vocantur qualitates tactiles tactibilas, vel tangiines. Unde in ν e. cognitione Temperamentorum, Tactus habetur explorator.& testis. At nobis, qui in Temperamento etiam attendimus ad qualitates secundas; noninnullae per se visibiles sunt. ut nigredo pupillae albedo dentium aliarumque partium
colores. Item gustabile ut dixi de amaritudine bilis, sa isedine humoris pericardia,
28쪽
Tris. I. Cap. III. de Temperamentis. D
ece. ymo reperIre est, & audibiles, & odorabiles; licet ad illas in Temperamento
Percipiuntur quoque plures qualitates proprIc tactibus aliis sensibus externis petaecidens : sic facile videmus ex constitutione crinis, quod sit siccus, fluiditate ,&adhaesone sanguinis, Quod sit humidus: & sic de quibusdam aliis. Verum hisce non obstantibus , exigua habetur cognitio Temperamentorum ex Accia'. istis sensibus, nisi accedat ratiocinatio, eaque non levis, sed diligens,& matura. - Potest uuidem unusquisque sensu,& ratione pollens observare se esse calidum; σιη διε. exteri sis siccum, interius humidum; secundum aliquas partes durum , secundum alias mollem; partesque quae visui subsectae sunt, hoc illo ve colore esse praeditas: at de pluribus alais in seipso nihil certi sine ulteriori instructione statueri poterit, multo minus judicare de alienis. Cognoscitur generaliter Temperamentum totale ex tognitione Temperamentorum singularum partium: unde,quia partes humidae mole, & qualitatis intensione superant partes siccas, totale Temperamentum censetur humicium. De calore autem nulla omnino est dissicultas,cum partes moraliter omnes,sint ablbluid calidae. Partium qualitates sensibiles in externis facile patent . ad internarum cognitionem modo sequenti procedendum est. Primo observandum omnium reliquarum partium calorem naturalem dependere Caυν- a sanguine, & spiritibus. seu potius a solo languine quatenus spiritibus impraegnato, me δει δε di debite sermentante. Quod inde colligitur. quod sanguis,etiam dum C corpore is ρ ῶι Uan educitur, sentitur mustum calidus, dc partes solidae,dum sanguine privantur,statim ruino , ω seimscunt. spirum.
Probatur ulterius, quia omnia passim corpora solida , c& fluida homogenea, nisi aliunde calefiant. frigent; humores autem heterogenei saepe ex se incalescunt; uti observariar in aquis thermalibus , & in quibusdam mixturis ex pluribus liquoribus chymicis. Constat autem sanguinem esse liquorem valde heterogeneum ergo calor huic primarie adscribendus est; non partibus solidis, aut liquoribus magis simplicibus.
Non est tamen sanguis absoliatd omnis ,& seeundum totam massam con sideratus ηγpars calidissima: Nam lieet in sinistro cordis ventriculo quadantenus aestuet ex illo---m tamen e ullus, atque ad partes exteriores delatus multum de suo calore amittit. - Patet e iam ex vivorum animalium dissectionibus , &ex vulneribus cordis san- -- Mguinem maxime calere in sinistro cordis ventriculo: ut proinde calidissima sanguinisportio sit illa, quae jam ex praefato ventriculo ejicitur,vel eotias, quae ipsam eje- M MUctionem effugiens in eodem illo ventriculo coarctato intra ejus sulcos, & scissulas permanet quae portio cum mutetur continuo, alia alii succedente; sanguis, qui mo- do calidissimus est, brevi fiet minime calidus & vice vers1. Pot μ' oo Non desunt, qui inter partes calidiores primum locum tribuunt spiritibus; dofundamento , quod maxime activi sint, sanguisque iisdem uberius perfusus etiam 22, si inag scalidus Contra tamen facit,quod nec spiritus per se sentiantur ealidi; nec cerebrum, spinalis medulla , aut nervi, in quibus spiritus passim abundant, ullo
modo recenseantur inter partes calidiores.
Nonnulli, ut in hisce expediant,distinguunt inter spiritum vitalem & anima- Iem ; dicuntque illum esse calidissimum. fiunc non item : verum neque horum opinionem esse satis sundatam patebit eκ dicendis de spiritibus. Rectias, me iudice, sentiunt illi, qui existimant spiritus ex se non esse valde ca- sia eas. Iidos: illos tamen sanguini intermixtos eme praecipuam caloris causam quatenus vi- --.delicet, dum celerem suum motum secundum lineam rectam describere conantur, frequenter impingunt in particulas sanguinis motui illi obsistentes, easque multis xiam concutiunt, & exagitant atque ita in celerem, di e susum motum concitant
29쪽
ro Tract. L. Cat . IV. de Temperamevtis parasum
opin Quid autem spiritus per se minus calidi sint, id partim provenit , magna illo se riam subtilitate, cujus ratione orgada tactus sortiter ferire nequeunt . partim quia valde puri minusque heterogenei: unde a reliquis sanguinis particulis liberati, factique sui juris , prout in cerebro, spinali medulla, & nervis, motum deseribunt
liberrime; neque eit ratio cur ita confuse agitentur, sicuti requiritur ad ea larem valde intensum ἀ ὶμ ευμ Notandum quoque variis experientiis probari calorem esse qua Iitatem va Ide solis
litas faecum eundam I sicut facile' unus calor producat alium , non in solo suo subjectoe proprio: . sed etiam in alio propinquo; adeoque nullam partem internam, licet Lamuinet viminus divitem, esse absolute frigidam. μυ-ὰm Hinc concluditur partev corporis sblidas, cieteris paribus, eo calidiores esse quIDCI δει magis interne sitae sunt, quo a niuantius perfunduntur sanguine ex sinis raeordis vidis ealia invitate emistas excipitur cori quod ex sanguine in suis cavitatibus contento iκο-δ. . lescit,1 quoque nic pe vias breviores ad partes istas deducitur: & inter partes illas, in quibus separantur aliqui liquores , eas calidiores esse , quorum succus est magis heterogeneus, & simul spirituosus. 2υomodo, Haec igitur signa sunt, & sontes, ex quibus deducitur maior, aut m Inor part umamnia Gna calor: quae non tantiam sim nliciter consideranda sunt ; sed inter sese conserenda: de ponderanda utrum plura, aud pauciora, eaque validiora , vel debiliora in hac illave partoe si mutconcurrant mature perpendendum. Ex. C. non sudicabimus statim renes es eva I- de calidos, quia sunt partes intern adi, &sanguine arterioso abunde perfundunturis e liderabimus simul sanguinem illum non nisi viis utcumque longior ad renes deduci, horumque ibi antiam simul persundi copia humorum serosiui Π calorem languinis haud parum temperantium . Neque judicabimus hepar modice calidum ex eo,quia gaudeat pauco sanguinearterio ; sed considerabimus insuper ingentem copiam sanguinis venosii quae aliquatenus recompensar, quod deeli ex parte sanguinis arteriosi; mecipue cum ille venosius non ducatur ad hepar ex partibvxvaldd remotis,& frigidis, sicut ille, qui ab artuum extremis ad cor refluit. Insuper si calorem hepatis conseramus cum illo pancreatis,aut renum,considerabimus' humorem biliosum esse magis heterogeneum, ac sulphureum , quam succum Pan- Creaticum , aut serum, quod trans latur in renibus ; illumque proinde liquoribus: hisce magis calidum ess: Conso iter in reliquis omnibus procedere Oportet. Me sta' injori aut minor partium solidarum humiditas habetur, tum ex propria illarum Mumsoli , substantia; tum maximὰ ex majori minori ve hvmorum, qui ad partes ii a S pertine- eum bu-- recensenturi abundantia. Sic v. g. hepar valde humidum est, quia dc subitantiam ..ditat. Iidam obtinet in semon valdei liccam, S multlim includit sanauini Ratque humoris billosii pet totam ejus subitantiam disperlorum, seu exiguis ejuS meatibnς inexistentiam. H Nihil autem in toto eorpore apparet humidius ipsLaqua, si e sero: humorerent m μεμ/. magis compositi constant pluribus particulis terrestribus, quae proprie; humidae non - siunt: tenujores autem non multum adhaerent. Quae etiam consideranda sunt in , ' partibus solidu quatenus hoc, aut illo humore perfusim. Ex dictis patet, quod cognitio Temperamenti singulamuri partium praesupponat notitiam earumdem quoad situm, substantiam, vasa, ossicium, adeoque scientiam
zor eatidis- Non obstante, quod partes solidae recipiant suum calorem , ures ximus, a sangui---. ne , merito statuitur cor ipso sanguioe ea lidius . omniumque partium tam solida rnm, quam fluidarum calidissimum, & maxime secundum illam partem quae constituit sinistrum ejus ventriculum: attento quod calor ibidem sit constans , &mini md, in statu naturali, fugitivus . PS assis pars illa fanguinis , quae irre dem ventriinio expulsioni proxima est, veres lam post alterius expulsionem relinquitur,
30쪽
ceque vel magis calet , quam cordis substantia; sed, ut ante dictum est, illa continuo mutatur, adeoque calor in ea est minus constans . Unde ad summum de sanguine dici poteli, quco Mqua exigua ejus porrio fit corde eatidior. Omnibus autem ritὰ consideratis, dubito quaenam pars solida caloris intensione Pulmscordi proxime succedat. Pro pulmone militat quidem ma8na sanguinis topia , dc - ea cordis vicinitas; sed obest continuus contactus aeris pene uigilli, quodque sangui- - .nem illum potissimum recipiat ex cordis ventriculo dextro , ubi sane iis non est ad- o-δε pM modum calidus; paucum vero ex ventriculo sinistro, quique non propinctHe,sed per iiovi notabiles ambages arterias bronchiales advehitur. Utigitur brevissim . a ris,. Putorinter partes itidas hunc sere esse ordinem ut Cordi calore succedat hepat,
lien, Pulmo, caro musculosa aliarum partium, & primo internarum cordique ruoad tramis arteriosos magis vicinarum: deinde arteriae, maxime quae adjacentinistro cordis antro; Tenes, venae . pinguedo . pancreas caeteraeque glandulae minus calidae, membranae; quarum aliae aliis rursus praeserendae sunt, vel postponendae, prout adsunt plures, aut pauciores conditiones ad maiorem calorem ante requisitae. Succedunt tandem ceresrum, spinalis medulla, nervus, tendo, ligamentum. os, & cartilago, cutis, cuticula. Numerant aliqui inter partes calidiores statim mesenterium; quia gaudet arte riis admodum inlignibus,ae multis: vertim sanguis ille arteriosus substantiam me- senterii non intime penetrat: & propter eandem rationem, arterias cordi proximas Partibus maxime calidis non annumeravi.
Humidae imprimis sunt omnes partes fluidae, nisi sortasse excipiendus sit spiritus: reliquae enim ab intensa humiditate humores appellantur. Humidae etiam sunt plures partes itidae, idque aliquatenus ob propriam sub- , .nantiam non adeo siccam ; sed tantus.& maximὰ propter hnmores, quibus abun- ς' dd, & intime persundunrur . Quod non ita intelligo ac si arteriae, & venae forent humidae propter sanguinem . quem includunt ac vehunt; nam illo non persundun- ztur intime: aliud est de sanguine illo , qui requiritur ad partis essentiam , quiqueris δε, sui Pro illius nutritione . talor scrinservatione, & debito fibrarum tono, per substantiam illius partis undique dispergitur. Neque solus singuis facit ad humiditatem partium solidarum; sed etiam caeteritiuumores, qui dum a massa sanguinea sequestrantur, partium poris inhaerent,adeoque instar roris per illarum substantiam dispersi sunt. Hoc sensu humidae dici possunt hepar, lien, renes, earo musculosa , dc plures si glandulae . . 'Humidae etiam sunt pinguedo, medulla terebri, &spinalis; item illa quae con- - . eluditur ossium cavitatibm; idque non ita ratione copiosi sanguinis, quam propriae
substantiae. Sieca sunt crines, & ungues, cuticula, os, cartilago, ligamentum, tendo, nervuS, Meta . membranae pleraeque, CutiS.
De partibus solidis quatenus talibus egi in Anatomia: de fluidis dicam agendo de ro Uis, humoribus, ac spiritibus . Hic interim notandum, quod cum partes prioris generis fluid . sunt minlis solidae , durae, ac siceae in junioribus : tum potissimdm cerebrum , aestinatis medulla ; quae in recenter natorim cadaveribus vix per se subIistunt; sed reparatis ossibus. & membranis, diffluere incipiunt. infinium ad reliquas qualitates secundas , nimis longum seret illas saltem, quae sensu notae sunt, omnes enumerare: aliquas indigitavi in singularum Partiunia, descriptionibus.