장음표시 사용
21쪽
ὶδ GENUS 3. status Qualita- Rationalis, de iure facti. ι tis seu Iuridicia-α Legalis , de sententia legis aut Iis, est vel c scripti. c
Absolute: cum Lipliciter quod factum -est reia tactum esse defendimus : jure Icilicet natura . legis , consuetudinis, judicati, aequi, pacti.
Comparatione: cum alterutrum necesse fuerit fieri: hoc satius. Relatione : cum culpa tranSsertur in ipsum qui malum accepit. Remotione et cum culpa reiicitur in rem aliam, legem vel perso
Concessione cum non defendit factu, sed ignosci sibi postulat ig tione: qua ex
sed Necessitate , Fortuna, Vel Imprudentia. Deprecatione: a meis
Teges contrariae : cum lex eadem secum, vel duae leges inter se videntur pugnare. Scriptum dc sententia : cum scriptoris voluntas scripto videtur dissidere. Ratiocinatio: cum quod nulla propria lege cautum est,ex aliis conjicitur. Ambiguum : cum scriptum plures accipit sententias , dubii accentus, aut vocis divisae iunctaeue ratione. Transatio : cum res accusatorem, iudicem, tempus, locum mutandos di-- cit.
22쪽
IUDICIALE. Is Atque hactenus quidem de tribus generibus universe & in genere: habent tamen sibi subjectas alias species, quae particularem considerationem dc disciplinam desiderant. Panegyrica vetus, In qua laudatur qui ludo
praeest. 2. Gens vel urbs. 3. Certamina ic lu- earnassensis di cum ortu eorum , comparatione cum aliis, νεχ loci & temporis ratione. q. Praemia. s. Prin-α iceps certaminum praeses. 6. voto denique - γυ- clauditur. Pan epyrica nova exorsa ab occasio- ροκων.
ne quae nos ad dicendum movit, progreditur ad Principis laudationem ex loci S Demonstr. ων ad publicae felicitatis praedicationem , clauditur voto dc exhortatione ad laetitiam, obsequium 8c concordiam. δωίμ .
Nuptialem, ut ti Ephithalamium auspicamur a Diis Genialibus, naturae, & legum instituto; coniugii mox enumerantur commoda, privata, publica : laudatio sequitur sponsi,
& sponsae r concipiuntur vota utriusque nomine,ut feliciter cedant nuptiae mutuo amo re constantique iunctis,ut videant liberos, ne
potes, Sc qui nascentur ab illis , super quibus
etiam omeni praesagium Sc votum. In Natalitia, sive quis sit prole recens au- ctus, sive provectus aetate mactetur oratione anniversaria. respicitur tempus nativitatis. annus, mensis,dies,hora,locus; virtus parentum ; familia. Subsequitur spes , gratulatio.
precatio 8c votum. Funebris orditur a querimonia, exclamatione. aut interrogatione, ratio dcinde personae ad quam dolor pervenit. habetur, laus deis functi ex locis Demonst. generis , mortis genus , desiderium cujus testes dolor it luctus, his subjicitur consolatio. Gratiarum actio beneficium acceptum laeta, agnoscit , amplitudinem & commoditatem
23쪽
ejus praedicat atque amplificat: spondet vicem referendi parem gratiam: aut id si minus suppetat. animi grati memorisque ossicium: adeoque ad vota confugit. Propomptica, Apopemptica, Hod Ceporica, Monis otia, Sua ria, Adhortatoria, Consolatoria, Consultatoria. Petitoria, &c. carmine Deo uentius & epistolis quam Orationibus celebrantur. Eorum itaque praecepta cum exemplis expressis aut citatis videbit qui volet apud Menandrum Rhet. Dionysium Hali- carnest' 'rasmum , libello utilissimo de conscribendis Ep stolis: Julium Caes. Scaligerum. 3 lib. Poetices cap. 3o3. dc Io . I. Lipsium. dere Epistolica. Bar. Keckerman. lib. I. Rhet. Special. cap. I . &c. I. Ger. Vossium lib. 2. In stitui. orati cap. I 3. dc Partition. lib. 2.
Invenire praeclare, enuuciare magnifice, in terdam etiam barbari solent: disponere apte commode, varie , nisi eruditis negatum est Cie. de Inis Pulsatis itaque Omnibus omnium locorum ventione tam qui circumstantiarum Sc causarum singullarum proprii sunt, quam dialecticoruna Sccommunium foribus , lustrataque omni materiae sylva; ubi supellectilem congeseris va-- Iiam, eamque vel memoriae firmiter impres sim, vel una chartae facie, quasi synopsi , deli Fortuna neatam tibi subjeceris 3 aere adhibendum est,. V -ώ, . iudicium , consilium solidum , dc electio ae ctri h. .,. curata. Rejiciantur omnino quae levia sunt
Marti anu, utpote vitiosa , aperte falsa contraria , com-
Capella. s. ex ed. H. Gratil. Soarea 2 lἰb r. cap. Dremerus. lib I. pa .es Hi per is . os Reeker. Sapst. Rh. lib. I. cap. o. Caussinius. o liti
l. 1. dc ad eum Main rius victorinus. Cic. de oratoret .a. Partiis
24쪽
munia, futilia. In iis etiam quae adhibenda videmur vel ad probandum vel ad movendum, delectus est habendus, proprius cui Que locus assignandus t ut fir inimi ira quaeque sint prima ad conciliationem , ubi auditor maxime attendi expe' atque : aeque valida reserventur . in exibum d vi Norram. ; quia quae postremo dicuntur maxime inhaei en : mediocria in medium agmen cnni ci ontur,specie Zc nume-1opugnatura. t Discernenduim t. idem , ut ' . Dedin quod boni habet causa, id exornes , ibi rabernaculum constituas ; ibi commoreris si tu id IA u. se habet causi vitii, id vel dissimules ; vel siquid veli in s.causae fauces premat, totum illud bono tu Ο 'i ci . exaggerando obruere labore S I caveamve ne ronem 1. de tanquam praevarica or in hostium castris ver Or Iore. seris, ne ue veluti desertor terga vertas ; sed Vel locum strenue tuearis , vel cum specie quadam M pompa dicendi recedas , teque eo conferas . quo vel argumentanti, vel concilianti, vel permoventi patet confugium. Arte; qua perscribente ipsa Na- ν De ludi.
tura docet praestri exponere. ς δ α ς'n- η Dispo nostra probare , contraria Ie- tu. 6 h. 6.nat autem l sutare, concludere. Fortunati m.
Orator sudicio ; quod , dictante pru- rem suam i dentia , artis superstitionem vitior. p. vel ex l lt Partes, prout postulant cir-Ti cum antiae , transponit vel 4. 'F V.
orationis paries traduntur φ se X : EXOr- - sunt quidium Narratio. Propositio . Confirmatio, it sui ni Confutatio, Per oratio. paries, sunt
qui qtia euor , Ze in contentione includunt propositionem , confirmationem Maeonfutationem.
25쪽
cie. 1. d. Causa diligenter perspecta, locisque inventis,
Oras. p - considerandum ultimo loco quod in primo omhi. d. Ponendum est, quo sit utendum Exordio. Ni Exordio mirum,ut non sit alienum a causa Zc quaestio- cogitan- ne non commune quo adversarius uti potest: ita Fab.3. non grande ec Innatum, non Vulgare, non af- I. r2. c. & fectatum , non longum : neque vulgi sentia Ic, nam,neque tamen artificii oleat myrothecia: ω - verum ut ex re nata dc ipsis causae visceribus sumptum, sit accuratum,acutum, instructum sententiis, floridum verbis, causae proprium, - πωων Verecundum,conciliationi natum,circumsta At ναυ- tiis accommodatum, sequentibus connexum.
νὲςvita, Vestibula honesta sint, aditusque illustres.
s Principium 3 quo in causa Honestat statina de aperth Benevolentia, Attentio, dc Docilitas parantur. Insinuatio; qua in causa Turpi, Dubia, Humili vel obscura, turpitudi nis partem diluimus, professique nos dicturos de rebus magniS,necessariis, novis, utilibus , jucundist praeparamus AuditoIes, reddimusque benevolos,attentos, docile S.
t Iudiciali, Persona 'Oratoris,t Rei Iu E dicum, Auditorum, i Adversarii,a Pro-
Iepsi , cum ea quae obstare possint orationi , praeoccupantur, amoventur dipeno testi , - Rivuntur 3 Vel etiam ab ipsa Re .
fidem. Existimetur venisse ad agendum ductus ossieto aliquo,vel neeessi. tate,&e. Quintil. 4. l. 1. e. ' in Reo e mmendatur dignitas, infirmitas merita. Multum agit sexus,aetas, conditio . . Mores judicum velim nosse' Nam prout asperi, lenes,jucundi graVes,duri, remissi erunt, aut assumere In causam naturas eorum, qua competent aut mitigare , qua repugnahunt, oportebit. ' Adversarii persona prope eisdem omnibus, sed contrario ductis,impugnari solet. Nam ω potentes sequitur invidia, & huia miles abjectosque contemptus, dc Iurpes ac nocentes odium.
vir bonus eredatrar, non studia Advoeati videtur afferre , sed
26쪽
genere Deliberativo,a Criminatione,Depulsione, Amplificatione . Diminutione, vel ornatu. Demonstrativo, a Laude, Vituperatione, speciosa aliqua historia, naturali observatione, Fabula, Similitudine. Contrario, APO-phthegmate, Sententia, Exemplo, AIlusione cI generali pronunciato 3 unde ad propositam Quaestionem commodE
Narratio est rerum gestarum utilis ad per- Narrationis suadendum id quod intenderis commemora- virtutes,vi tio ; sedes de fundamentum fidei, atque ar- .άν, se '
gumentorum seminarium. atq; exem-
In Deliberativo, ubi de futuris consultatur, pi'. supervacua est Narratio, nisi quae extrinsecus sinum. 1 et incidat .ut de in Demonstrativo, quae continua Eloq. Hu quasi Narratio est. In Iudiciali etiam omitti- Π'si .a tur,sicubi parum pro nobis faciat, aut ante in- versarius
veru, non Ita ut cissae acta sunt, nudh , sed rem exasperavit , adjeeitque invidiam rnos eagem. sed non eodem modo σκporiemus . allas causas,alias circum. stantias relaxemus. V.1υrοπt corc quae in licebit.
ordine temporum prout res gestae sunt servato : non interrupta. verisimilis; circumstantiis naturat,tegido moribus consentanea, ad rumO-
η rem de opinionem accomodata. QRς suavis; quae contineat nova , inexpe-l ctata, magna , gravia, exitus jucun
a Brevis; re non altius petita, non extra
27쪽
r PROPOSITIO. a) Narratione exposita licebit egcurrere
b m μ' in laetum aliquem Zc plausibilem locum,quae- χυλοι ' stioni praevium , aut rei amplificandae animis- mr μοκ' que excitandis idoneum, sed caute 8c mode-σei', ω - ste ne materiae modum excedamus ,aut taedio auditores satiemus.
ταῶας. De Egressione Faditus. l.3. e. & Uall. l. 4 dis. 3. quaest. I3.& eui dem de I ransitionum varietate. lib. a. Hii put.2. quaest. Io. Παισααmc est alienae rei, sed ad utilitatem causae pertinentis, extraordinem excurrens Iractatio sQuin L. i. . e.3.
Faeillime auditor diis seit. ει quid
neque pruindentiam eius impedias consuaesone par itura . neqῆ memoriam. multitudiisne. Cic. Parrit. ὁ
simplex ; qua status & summa to
tius causae breviter comprehenditur. Sejunctio 3 quae tantum in genere Iudiciali adhibetur ue per quam statui ruus quid nobis cum ad c eris est vel I sario conveniat , & quid incon- troversia relinquatur. Partitio: qua in omnibus causarum generibus uti licebit : qua enumeramus quot & quibus de rebus simus dicturi , atque is ut plurimum in dicendo servabitur indv, QDi hic exponitur Part1tio comΠWndatur brevitate,absolutio me de paucitate Partium I tIium scilicet, aut, summum, quatuor.
Etsi fidem tantum facere prae se ferendum sit oratori: quoniam tam e duae sunt animi auditoris partes in quib' tractandis versatur flexanima &-Πώθω, Intellectin, qui, quasi
anima oculus Jeficiendus est colore nustrandus
28쪽
CONFIRMATIO. 2sdus est lumine rationis 8c veri . quod proprium est Intellectus pabulum ὁ & Voluntvi, quae, tactus more, mollium rerum aut dura rum oblatione flectitur trahiturque : usu venit . ut causa quandoque cadat orator nihilque consequat ut , si voluntas , quae libera est, neque statim obtorto collo in ius rapitur , cervice ruasi obfirmata non obsequatur. Quocirca ca-uceus iste geminis armandus est anguibus, qui inter velles lapsi Sc levia pectora, volvan- 'tur attactu nullo, fallant sensus , se in mentis intima praecordia insinuent&. quem volent affectum ossibus ac medullis implicent. Neque enim oratori satis erit Dialecticis la- Certis , utcunque validis, mittere seiro prete fixas hastas ; nisi Sc eas artificii nitore exornet, sa) Motus amento instruat. Arida illa o Ut nisargumentorum ossa , corpus firmamento νς .. Or.
Ium exangue, horridum quasi nudarum- ra-iuὸi haetionum sceleton , ne tardio sint & terrori, Ar vendi' si ne gumentationum carne in velliat orator , ΜΟ 'Myy ttuum nervis firmet . Desinationum mustulisi, Io,' 'solidet , Artis succo Sc sanguine distendat . Spes , Ti- Confirmandi itaque sibi comparet cumteriam tum Formam . Alateria, sunt b) Ar ira lanis gumenta . hoc est , probabilia inventa ad D 'ς 'do, ciendam fidem , quae non secus atque metalla Contem-e sodinis , aut pharmaca ex Apothecis suis sin plus, invia
gula , petuntur e Locis Insitis ic Assumptis rara'
Artificiosis N artis expertibus , Dialecticis , &lndi natio, Rhetoricis certis , probabilibus atque verisi mi uruli is
milibus , se) Circumstantiis , de quibus su-Aferari
pra in praeceptis Inventionis & generum rum disiecsingulorum dictum. Neque solum ex arma tam
29쪽
0Demo mentariis Dialecticorum promat argumenta Atia; b., quae Doceant ; sed & ex Ethicorum fontibus,tάθεα, Rique Rhetorum hauriat quae Concilient. quae lenibus, & Μoveant. Ne sit hospes in Humanitate neque gravibus, peregrinus domi, sed norit omni a) Μο- movendi,, xζε ν dicentem deceant, qui Reip. in qua Arist. L. t degit, iis apud quos dicit insideant vel a natu- ά,' s. . I insiti, Vel ab aut fortunis quasi acqui-isbe. sit L Norit Affectuum maria, quibus quaeque Apsi. Ventis concitentur- sedentur : discernat, qui Affectus , in quantum, in quibus , dc erga ρητ Aut. quos sint movendi ; 'uibus de causis , & qua et ''i ratione incitentur animi facultates. Concupia Cie. de O. scens & Irascens, ad appetendum ea quae vi- ihi', i dςnxur bona , ad ave Isindum ea quae apparent, si e 'M i, L noxia,quomodo disponatur ad ea vel praesentiata. e. Mart. Vel absentia , Amore , Gaudio, odio, Dolore,,ui , '' Spe , Ira, Aletu; dominari sciat in Affectuum
Keeχ sp. Iegno , atque Foedere certo Si premere O laxas Rh.i- . e. 9, dare habenaε , ut ait poeta : hoc est , in laetitia Ede .Li d. dilatare cOIda audientium , in moerore contra-3 . Iul. Se- here.
fer. l. r. p. bJ Argumentationis ergo , quae tractandi o92pς - argumenti est forma, varia sunt genera : Per- -. Vtia. sectissima tamen atque usitatissima ex iis uint, to- Epichirema sive Syllogismus Rhetoricus , En
si i I viii hymema, Inductio, &. Exemplum. atque haec
I. 3 dis 4. quidem ver santur circa Fidem , docent pros in Jvi, bantque : circa Affectus vero commovendos, e. o. 'quae Amplificatio dicitur.
Dostenου, sc) Epichirema sive syllogismus Rhetorieus - constat ex I. Propositione Μajori, cui subiici- ροαων. tur ipsius 2. Ratio, una pluribusve instantiis M M. F. probata , Deinde 3. Propositione Minori seu tata ' - Αssumptione , quae & 4. Rationem suam ha- ημώ- bet adiunctam , s. Complexione denique seu
30쪽
C cIusione; ut, I. Metius accurantuν , qua consilio geruntur, quam quae Me. conscio adminiserantur. 2. Dom- ea,quα ratioue regatur,omni-bin rebus est infructior, quam quae temere 9 nullo consilia administratur. Rursum, 2 aditi optire e cursum conficit , qua sciens simo gubernatore utitur e eadem e fi Exercit s ct caeterorum ratio. 3. 2 ihil autem omnium rerum melius quam mundiss administratur. . 2 am ct si norum ortus obitusque definitum quendam serPant oris dinem e ct diurna nocturnaeque vicis tudines immutata perstant. s. Consilio igiιur regitur mun
a Varietatis gratia, ne cognoscat artem qui saὶ valla d. audit, adeoque defatigetur similitisdinis satie et tate , invertantur subinde argumentationum ' 'Parte S ', quandoque etiam vel alterius Propositionis Ratio , vel ipsarum Praemissarum altera tanquam pro manifesta ac concessa omittatur. Adjiciatur aliquando Exornatio aut Amplificatio ε, Interrogat Orie proponatur pars una aut altera, argumentorum puncta Occulantur. Artis est celare artem.
ι) Enthymema est imperfectus Syllogis o 1 .st
mus; in quo nimirum Μajor Μinorve deside- Rh. . ita ratur : Pius fuit, fortis , sapiens. Deum quippe cηp 3, a , coluit, hostes contudit, fortunam utramque mode- mbgo rate tulit, imo superavit. Optimum est illud En- έυ thymema, quod ex contrarii S conflatur, quod--σεων que , ut acutius sit, per Interrogationem non τιμ. γ. raro effertur 3 ut, Ruem alienum sidum indientes, Apsini
e) Inductio est illatio ex enumeratione praecipuarum partium,vel collatione illustrium ali- eap. is quot individuorum ; ita ut ex multis singulari- M: η bus probetur universale ut, Pleb1 Romana optime eap. x s.
M vomus Iib. 3. eap.s. Vallad. libr. 4. disput. 2. quaest. F. se inlini. 's. lib. tr. cap. SoareT. 2. lib. 2O .c. vos. lib. s. cap. s. Caus. 4. i. o. cap. Vallad. q. lib. 2. 7. quaest.