장음표시 사용
61쪽
artifices , utcunque mutar, faciles tamen animi indices , Sc per omnes gentes atque nationes linguis di ver sis, communis sermonis in erpretes. In agendo dextra principatum obiraear,sibserviat sinistra. Tanto autem acriores in animis audientium exardescent faces , quanto vehementiori vocis genusque intentione assemium flammas suo ipsius conceptas & quasi accensas pectore significarit expresseritque
-- ω υis me fere , dolendum est Primum tu i
hi tunc tua me infortunia iadent.
eib. , gh CXposita sunt Naturae primordia & Artis ad Urat.Sobir, ininicula. superstans Exercitationis subsidia ;. . . 'ε sine cluibus corruunt illa Zc iacent. Agricolae Q.:. i. i. peritissimi solum Vel optimum squali et situ . Sopalii sentibus dumisque horret, nisi colatur . ni fioz. exerceatur. Subacto, inquit ille. mihi ingenio δειρε opus es , ut agro non semel arato, sed novatomo atque icerato ἱ quo meliores foetus possit &- των grandiores edeIe Subactio autem est usus, Au
de eonis o- dicio , Le his, Literae. Quibus enim donis cuianendis de- mulati, quibuS exculti artibus, ipsam Eloquennibu, uti tiae arcem conscenderunt veteres illi oratores sis pii sitis An utique credimus eorum nascentium labris . flexanimam Suadam, cujus quasi Gra triti quo δε tus affati evaderent aliquando in Deos mor lineἡtis li- tales , suoque arbitrio moderarentur animo
sit,ut 'ti: rum habenas 3 An mique opinamur eos e pi gtonii gris enchiridion, formularum, observationium a. . . i'' Ii Vulis , haus se , quDd suspensa aure biberentiatiori. audientes An putamus eos ex insulsis Rhea dicendi. torum placitis , insubidis scitis, inertibus ossi cinis prompsisse arma, quibus humanas mentes percellerent; artes , quae altius infixos aculeos post se relinquerent 3 Errat, longe errat, qui S- quis utitutem diam is putidis latere puteis, Elo lueu-
62쪽
TIoquentiam angustis clausam mulis tam male habitare arbitratur. Ditioris venae est purum hoc aurum , ab altiore fonte pura haec aqua. Semita ira quidem in commune sparsit natura , fovete a gremio ars pra paratque : verum fructus omnis, persectio, consummatio est a lectione, studio , cura. Ex tripode penitissimae sapientiae est illud o Apolloniis : κνάγω rc ποοῖ-a Ancillo. . . Lectione velut laetiore pabulo alitur atque 'ita his.lenitescit facundia , quippe hinc multi juga e X- on pro
undat eruditio, rerum omnium exuberat scien gymirantia, unde parantur amplissimae dicendi opes. sz.. 8 .
Lectionis vero cum duplex sit usu : unus in epist. orationis corpore formando,alter in anima ejus di mente firmandat, ibi verba de compositio re-
uirantur ad styli imitationem , hic sensus Sc
isptatio ad rerum cognitionem ; ut Iumque autem prospiciat, ut , qui minus ingenio valent, aliorum subsidio sibi facultates compa- Tent : maxime erit e re praesenti, quantum fieri potest , utrique consulere. Quamprimum igitur puer e Grammaticis excesserit, Sc emendatae jam sanaeque structurae stipendiis emeritus certo pede figit terram , exerceatur probe vertendo e vernaculo in Latina , necnon transferendo e lingua Latina in vulgarem .
atque eadem vicissim , interjecto modico tem- ι vi. . pore, Latine reddendo. Atque hic solicite 8c Longinum accurate versabitur in . verborum electione inu ὐ- atque phraseoes accommodatione . Deinde e. tingatur mihi leviter ς Compositionis praeia i ι ο Ceptis , mox etiam 4 Variationis I ita de- ' ν. mum instructo expeditior ad Imitationem sternetur via , ad φ Imitationem . stituam it l L. Ire-
63쪽
Iam Μercurialem , quae quasi digito viam re ctam dc compendiariam ad Eloquentiae arcem commonitrat. Quicquid enim manu suscipitur dextre, quicquid mente concipitur feliciter ue omne illud exemplari huic virtuti accepta referat initia dc incrementa 3 pene dixeram. exitus & perfectionem. Quid enim aliud sunt opera summorum artificum y Quid aliud Ideae mente conceptae r quam exempla quaedam prototypa, originales quidam moduli; quae imitetur solextia,quos ars exprimat. Imo quid aliud sunt Artes ipsae , quam Natur ae summae illius o piscis pedisse quae didiscipulae,eujus vestigia quo pressius sequuntur , eo propius a perfectione absunt. Quoniam igitur in hujus emcacissimae virtutis cardine vertitur Eloquentiae ianua;prono studio , allectu, consilio feratur Oratoriae Candidatus , ut alicujus in dicendo sit similis.
quem tota mente atque omni animo defixus in-Φ io.L In- tueatur, ut qllae domi non nascunt*r, aliunde
ρbri petantur commoda. Ille autem sit: Unus , quo pol Cio. aequabilior componatur stylus 3 atque idem invide Causi suo genere optimus dc perrectissimus , in quo vi, f. N QPῖima quaeque sibi proponat imitanda: nam
causis eor. que minus errabit qui recte collimabit ad sco-c; . ., pum. Jam Vero , quem Ciceronem praeferennianum M dum aut parem invenias conclamatissimo om Rami Cl- nium consensu , Latinae linguae parenti, genio, num Aist. Yςmoni, Deo. cujus ingenium suo par Impe-Grat. Pi.. Ilo nacti sunt Romani rerum Domini. Qui vel ἴη ό.jic hoc non ae se imitatione d: unum praeititit,
Ciceroni, vim Demosthenis , copiam Platonis , jucunari tatem Isocratis. Nec vero quod in quoque opti tmum fuit, studio consecutus est tonium , sed plurimas vel potius omnes ex seipso virtutes extulit immortalis ingenii beatissima ubertate hNon enim pluvias ut ait Pindarus) aquas col ligit, sed vivo gurgite exundat, dono quodam s
64쪽
providentiae genitus , in quo totas vires suas eloquentia experiretur. sciat ergo se multum profecisse cui placebit Cicero. Perpetuus itaque sit orationis dictator , dissertissimus ille Romuli nepotum. Ex illius felici facilitate proponat alumno suo Rhetor, propinetque pe- Tiodum unam aut alteram primo , quae facit: admittat imitationem, possitque intelligi, characteris humilis aut mediocris. Subministret illi argumentum aliquod materiae seqliacis , Mquae eandem cum exemplo proposito formam undequaque possit induere a. ostendat deinde Imitandi artem sc rationes 3 ut vel eidem corpori aliam vestem induat , vel eidem vesti aliud quaerat corpus, hoc est, I ut manentem sententiam alia investiat oration. 32 aut sententiae suae ac novae habitum illum orationis modice immutatum consor mel atque ad aptet. Doceat , 3 quae ab alio breviter dicta fuerunt , Fusius prosequi & Dilatare ; quae fuse ab aliis explicata sunt , Contrahere 3 s Addere ex proprio 3 6 Subtrahere ornamenta . 8c res vel unde Exponere, vel ornate Variare 3 7 ex Graeca aliave lingua sumptum sua Latinitate donare 3 8 Orationem numeris strictam asserere in libertatem , solutique juris facere 3 s locutionis figuram, membra, ordinem , exornationem Μutare atque In veristere ita par dc simile adserre , ut sit tamen diversum , & aliud quidpiam esse videatur rut ars appareat, Iateat artificium O . Deducat ita instructum in Imitationis arenam , comp nat cum EEemplo , exigatque artis specimen, quod diligenter conferet cum exemplari ;monebit ubi ab exemplo dc arte recessum ripse emendabit, supplebit quae deerant, circumcidet si quid redundet. Hinc progrediamur licebit ad longiora , dissiciliora, altiora di ad periodos artificiose concinnatas, ad narrationes , confirmationes , argume
. Sente tiam veζ.- res quod animo sensissent vo Caverunte Sed e n- suetudo
65쪽
paradoxa eius 8c orationes denique integras; casque tractandas vel aemulatione parili , vel contrariis causarum partibus susceptis. Monebit interea, compilatoris esse , non imitatoris, ex alienis centonibus consarcinatis sibi trabeam aut virgarum sagulum consuere : servi pecoriS esse , unam aliquam praetextam purpuream Iepraesentare, non posse corpus universim effingere : tardi hominis esse in furto deprehendi. Videat itaque ut fiat repetundarum reuS, ne peculatus aut plagii postuletur, ne de vi aut dolo malo arcessatur. Proinde , neque curet Verbum verbo reddere tanquam fidus inter. Pres aut religiosus explicator , neque in venuisitatis ornatusque cuticula curanda sit solicitus, sed de rei naturam laboret penitus scire : chaiaracterem advertat , circumstantias Observet, atque illius, quem sibi imitandum susceperit, consilium , acumen , animi indolem . Variae eruditionis carnes , ossa Ec medullam, argumentorum lacertos & tractationem validam exprimat potius quam verba & stylum . Et
cum pigri sit ingenii, maleque de se judican
a Amriee- ti S acquiescere inventis , - impressis usque vestigiis insistere , & dum in re tenui solicitam
Var. hist. curam adhibet, fateri se rebus magnis impa- C- I. rem ; hortetur eum iam aemulari, jam se cum
duce suo conferre , si quid supra fieri possit.
aggredi, praescripta transcendere , nare sine cortice, in altum vehi, seque jam ventis permittere. Ad quem palum iam probe exercitatus tyro noster, ubi visus est firmasse pedem habitu certo ic aequabili Ciceronianae orationis filo, . deducatur per progymn ismata, chreias , locos ..hy communes, Ethologias 4 , Scc. in laetiorem
Rhetorem eampum orationum Demonstrativarum , Iatiorem Suasoriarum. Neque enim hujus aeta-
Fabiu, . i. iis , neque sane nostri fori sunt Iudiciales,
66쪽
quarum scientia Sc arte jam non indigemus,ultra quam requirit eorum quae scripta sunt Anaia
I yiis & artificii observa io ; postquam , sublata
dicendi scena , descivit ab orationum splen-d 're forensis illa pompa , formularum quarundam angustiis terminata. Ut ergo ab ipsis Eloquentiae cunabulis legitime studeat lc per omnes numeros progrediatur candidatus no ster ; petenda illi cognitionis rerum facultas atque opes ex ipsis sapientiae penetralibus ;I. Auditione attenta, multa , 2. Lectione pressa, 3. Commentatione seria , . Praeceptis artis,s. Diligenti Stylo , 6. Dicendi denique usu. Utilis apprime est Auditio ε, tum quia auris est scientiae organum , dc quae ab aliis multo diutunoque stilato fuerunt inventa , nobi S transfundit horula una : tum quia dicentis viva voce ac spiritu movemur magis . excipi nausque nova illa velut nascentia cum favore dc solicitudine; trahimusque insuper in exemplum si quid in pronunciatione , eo Quod decuit, placeat. Auditione tamen ut uberior, ita certior & liberior est Lectio. audita enim volucri quadam , delectatione abeunt irrevocabilia : lecta repetere licet, sive artem , prudentiam & consilium , quae celavit disertus artifex, propius advertere ; sive res ipsas memoriae penitus affigere velimus. Hoc orationis adeoque eruditionis atque scientiae pabulum voremus, Zc, ut ita dicam, helluemur. Hoc veluti quotidiano cibo alatur pinguescatque oratio.Exhausta enim eloquentiae fontis vena statim in arescit , nisi quotidiana lectione refercias. Nisi oleum continenter instilles , extinguitur lucerna . Stu diorum navem regat fixa haec sapientiae polo Cunosura, somni inertiaeque oceanum nunquam subitura Helice. Firma sit lectio, certa, assidua,& constans ; non desultoria levitate intermittens aut vaga. Quocirca teneram hanc demus eam aetatem , ut neniae depulsam in totum
lactea illa Ciceronia ubertate , ita neque uno
67쪽
ilone. M. Marcello, Ligai i , Roseio A.
sum verbo. rum delectu, nume vorum sua. vitare, sententiarum
pondere admirabiistes; tum deest cibis serva tici.
utut pulcherrimo prato coercitam velim , at crescentem, per floreos autorum agros libe. I ius vagari; adultam, aperto gaudere C Celo. Idque Zeusidis exemplo ; qui Crotoniatis Holenam picturis . non Putavit omnia quae ad ve. nustatem quaereret , uno in corpore reperiri Posse : plures itaque praeberi sibi virgines po-Poscit . ut mutum in simulachrum ex animesi exemplo veritas transferretur. Vorandae plane sunt orationes non Ciceronis modo , sed
uae habentur apud Caesarem, Livium , Salu.ium, Curtium, Tacitum. Concoquendae hi. storiae eorundem, nec non suetonii, Flori, velleti, de quorum est historia quae dicitur Augusta naturalis historia Plinii superioris , iunioris epistolae. VaIerii collectanea. Historia quippe Oratorem alit, narrandi facuItatem suppeditat, instruit exemplis quae quasi praejudicata sunt di experimenta quae de futuris concludant. De-yascendae Fabii institutiones . Sc quae illi adscribuntur declamationes , panegyricae Plinii &aliorum, Pacati imprimis. Comoediae Plauti διTerentii. Libandi adultioribus, Agellius, Ca-Pilla , Apuleius caeterique Africi nuperi, denuque Petrarcha, Politianus, Lipsius, Strada, ic,
quo nunc calet non tantum iuVentus omnis, Barcsaius. Ante omnia , humanioris eruditi
nis studiosos immorari decet atque innutriri summis illis ingeniis id Μoralis scientiae or culis, Pla toni, Senecae, Plutarcho. Quam sal xaris autem vel necessarius potius sit futuro ratori poetarum haustus , oratorum Princeps, Oratoriaeque primores consentiunt. Legendi, so) inquiunt. sunt Poetae , quorum lectio plurimum confert oratori. namque ab his de in rebus spiritus, dc in verbis sublimitas, & in affectibus motus omnis Sc in personis decor Pe-xitur. Quippe divino quodam numinis amata concitati, immortale quiddam ac coeleste spirant,sententiarum concinnitate mirabiles,luminet Verborum conspicui, ametrorum mOdrilatione
68쪽
LECTIO. 6stione suavissimi. Μ eminerimus tamen non per omnia poetas esse oratori sequendos, nec libertate verborum , nec licentia sententiam in et neque sis totos versus aut hemestichia sa)solutae orationi infarcienda. Verum ne memoria tot tantarumque rerum multifaria &con-ε- is
fusa temone obruatur : ne quid ex iis quae le- ταζωλοῦ-gimus , audivimus , cogitando ipsi invenimus, γ Heris desideretur : utile imprimis erit, quae illiistria ' η' sunt & notanda videntur, librorum custodiis reconcredere tanquam cellae penuariae & succen- , qturiato memoriae subsidio. Quorum altero notentur verba rara, nova aut novo sensu usurpa- Ghemisimia ; phrases insigniores suis quaeque distincta cita ε , ct titulis, formulae elegantiores, ad Conte Xtum, Ec Μateriam , quarum exhibe lux tabella infra, de in sequentibus specimen. Altero adnotabuntur ornamenta dc Argumenta, Similitudi- melim erum nes , dc Transtationes , quae sunt in unam vo- ων ' cem contractae similitudines , allegoriae, imagines, exempla , acutiora dicta, sententiae , allu- Ai rerumsiones aut quae alludi vel inverti possimi; eaque digesta omnia , 8c per ordinem alphabeticum sub εαλι suis titulis atque capitibus tanquam favis cellis- Bbini caueque subjecta. Quoniam vero, ut ait b) ille, nemo percipere tot reconditas aut tam Varias respιta. Ilaius
potest , nisi ut scientiae meditatio , meditatio h reni facultas , Acultati vis eloquentiae accedat: se. M. per quae colligitur eandem esse rationem Be bὶ
percipiendi quae proferas, ic proserendi quae
perceperis : ne condi magis alienorum effatΟ- Taeito. alitrum quam nostrorum conceptuum promisimus ; intingendus tandem in nostram animi 'isa. μmentem erit calamus, senatus convocandus in 3 Me amcorde consiliarius ; stylusque inde acuendus, comminia. Nec quae legeris, in codicum aut etiam memo- ua. riae adversaria tam referenda erunt,quam mentis e curandumque ut eant in ingenium. quippe cujus in vasculo liberius ac frequentius tingatur stylus quam memoriae. Tot tamque variarum undecunque congestarum opum , quae
69쪽
quo propriae fiunt nostrique iuris , immutanda est qualitas Sc proprietas , ut vulgo loquuntur. Ne patiamur itaque illa quae hausimus mane re integra Et quasi solida innatare stomacho, quem aegrum atque infirmum arguunt quoties eadem specie redduntur cibi qua sumpti sunt:
sed ea naturae beneficio concoquaerius in chylum, ur hinc in sanguinem dc alimentum trans eant. Non tam memori vomitu cruda regeramus,quam ingenii fermento tot granorum miscellanea in panem convertamus. Τot roris
gemmas , tot florum succos ita spiritus nostri
Proprietate mutemus, ut diversa libamina &sipores in unum mel coalescant. Ita in unum conspirent voces variae fc instrumenta diversa ut singulorum lateant voces . omnium appareant; ut ex tot diGnis fiat chorus unu S, concentus unus. Erudidum itaque hunc pulverem
prorsus intenti studii radio e Xaremus , acrem ingenii rotam quasi figulinam versemus , ad judicii stateram omnia perpendamus , ex ingenii pixi de per inventionem propriam , Vel e X aerario mentis per recordationem promamus quae ad rem noli ram faciant: Quod fiet, si mentis dexteritate , elicio studii atque animi conis fictu de quasi obstetricia meditationis opera, res varie mistas ita temperemus atque in unum corpus Iedigamus , ut etiamsi appareat
unde sumptum sit , aliud tamen quam unde sumptum sit , appareat. Lecta haec semina novali subacto credita prement aliquando terram segete , rumpent me se horrea : si acce 4. y sta dat aeque diserta periti cultoris solertia. Prae- ceptor igitur St ipse minime rudis Sc maxime exercita tua ex hoc nostro aut alio Rhetorices compendio artis praecepta enarrabit: locos
inventionis , definitiones eorum , MaximaS, tractationes , adiectis exemplis illustrabit.
Non tamen omnia accurate Sc ad tenue : vel
ab hoc , quod magistrum fere artis Ieperias neminem, teste Cicerone, qui ipse eloquens fuerit:
70쪽
fuerit : nudae enim illae artes nimia plerunque subtilitatis aflectatione frangunt atque conci
dunt quicquid est in oratione ipsoque spiritu generosus, omnem succum ebibunt de ossa detegunt. Novissime docebit proprios AD
ctuum motus Ec concitationes. Et jam tan dem proponet rhetorculo suo argumenta, e fa
bulis poeticis , tragicis ut plurimum, historicis, Ethicis, declamanda, atque ea quandoque in partes contrarias verum haec veritati quam maxime consona , & quorum sit usus aliquis in vita deinceps futurus 3 Iicebitque aliquando experiendi exercendique ingenii gratia proponere paradoxa 8c absurda. Praeformabit illi priamum declamandi materiam 8c supellecti- Iem , delineabit vestigia , digitum ad fontes . ilectionis intendet , commonstrabit argumenta, suppeditabit colores ; mox eum sibi permittet, suis ut viribus absque adminiculo pocst progredi. Progressus autem faciet non sine summa spe ad laudes amplissimas, si se totum de rite tradidelit Stylo,optimo Sc praestanias totissimo dicendi magistro , autori, effectori: Hic enim vires ingenii e Xperitur , mentem exacuit, memoriam excitat, judicium format, artis pra cepta illustrat, lectionis fructum exigit : studii practica, cogitationum Hermes, mandato- orationes rum nuncius e scientiarum monimentum . VI a
quem cum multi per ignaviam fugiunt, quia 'magni est laboris, tum plurimi per inscitiam
aversantur , eo quod rationem eius nesciant profani, Sc illotis pedibus , aut manibus potius, tantae artis penetralia aggressi. His autem mysteriis initiatus hoc agat, rem curae tam seriae , consilii tam sacri etiam atque etiam recta reputet via. Prius igitur quam calamum in manum sumat, operam det penitus intelligere quaestionis Si rei, de qua dicendum sit, naturam, genus, statum. Deinde sibi aurem pervellet exigetoue a memoria sua , si quid uspiam .audiverit super ea re legeritve. centuriata ha-