Nicolai Tulpii Amstelodensis exconsulis Observationes medicæ

401쪽

MED ICARUM LIB. IV. gyrsive cadaver balaenae indigitant a Thoriac Scaloniae Holae in Isiandia Episcopo,Legato Gallico la Tullerte in Daniam transmisia, & Lutetiae Parisiorum postmodum typis in publicum

edita, ad amussim cum nostra Convenit tabula,praeterquam quod nostro cadaveri,prae flacciditate in se concidenti, defuerint in cervice duo illa foramina per quae cum Caeteris balaenis monstrum hoc aquam emiserat.

Sed quid dicam de Caio Plinio lib. XI. Cap.

XXXV m. asserente, Vera cornUa solis quadrupedibus dari3 at non vidis hi forte Plini vel summam hujus unicornu elegantiam,nitoremqU vel solidos illos Rosinari, sive elephantis Marini , (quem nostrates Wali uster vocant dentes; qui ut pretio non cedunt elephantinis, sic neque marinum hoc Cornu, ullis terresti qum animalium Cornibus quibUs etiam Virtute neqUaquam inserius est. sive in expellendis variolis. ac morbillis, sive in domandis febribus malignis. quae aleXipharmaca Vis, cum pulcherrima ipsius venustate conjuncta, permovit forte Reges, ac Principes cornu hoc Care emCre, neqUeminoris aestimare, quam gemmas ac lapides pretiosos, quorum admirabile atque excellens artificium adeo non hominibus quin etiam ipsi Deo dignum videtur qui ametur, atque in

honore habeatur.

At negat Casparus Bartholinus Vir limati judicii Arctoo huic unicornu inesse vim singula-

402쪽

rem adversius venena , quam tamen nos non se

mel in ipse evidenter animadvertimus. sed imposuit forte viro incluto, quod in canibus fecit periculum, sive per arsenicum,sive Mercurium sublimatum , quibus duobus potissimum in

ejuseemodi tentamentis utimur. quae sicca, at que adurentia venena ut maxime temperat lene aliquod oleum, sic adeo non res agnat nedum Coercet, quin potius masperat siccus non modo hujus unicornu, verum etiam quorumCUn- Sue cornuum pulVis.

Sed dicat quis: anne igitur nigrum veri momnocerotis Cornu,a Plinio,.ss liano,Solino,altioque prioris aetatis,memoriae proditum,Venenis tam expresse adversatur, uti constans fama esst, Repassim in ore omni populo vis me veritati litaret nullus e priscis auchoritate sua id adstruit, nedum cuiquam illius aevi, ejus unquam in mentem Venit. quin potius quicquid illius ale- Ripharmacae virtutis esset, id passim acceptum serunt, non tam monocerotis Cornu, (de cujus

virtute altum ipsis silentium) quam asini sylvestris. cujus encomtum perperam intellectum, Procul dubio ansam dedit spissi illi errori, in quem quidem adeo non delapsi verum plane

immersi nescio quam gloriose praedicamni amtiquorum hoc cornu seu praesentisimum ad venena remedium . in quo futili commento equidem profecto non possum ulterius ConniVCre , sed dispudet mundo tamdiu verba data , in

403쪽

MEDICARUM. LIB. IV. gro

remedio, a nostri seculi hominibus, cogita fione potius, quam Usu, aut mentis deprehenso. uti videre est apud Hieronymum Mercurialem, Ambrosium Pareum, aliosque artis nostrae Coryphaeos. Quo veriloquio antequam tamen orationi huic finem imposuerim, operae fuerit sequa animorum bilance explorare impetum illum , quo Olaus Magnus lib. XXI. cap. X. assimat ferox , ac fidens hoc monstrum, in Boreali mari efferri in naves obvias. quo illas Cornu suo, Nuod tamen male in fronte collocat perfodiat.

quam eandem vim etiam Xiphiae pisci, sive Gladio Plinii, legimus attributam, ab Ovidio , Oppiano, Paulo Jovio,aut nautis nostratibus,

quibus fragmenta Cornuum inventa fucre in navium Carinis, rubente undique mari a profuso belluarum sanguine. unde illud Poetae: Ac durus Amphius, ictu non mitior ensis.-- a remige laesi

Cum tri Upissa membra tricuspide telo

Cujus Xiphiae speciem memini me vidisse captum, ad quatuor millia passuum ab insula Te-Xalia, circa initium belli intestini Britannici, quasi praesagium illius quae Remgem, cum regno pessundedit uni Verso. exprimente hujus piscis ense, ad amussim, illam gladii speciem quam nostrates celapedarm, in digitant. C A-

404쪽

38o Ons ERvATIONUM CAPUT LX. erba Tho. INdiae orientali nihil familiarius est, potione

decocha ex herba quam Chinenses T hee, ac Japonii T'chia vocant. cujus notitiam ab illis, qui cum summo imperio illic praefuere, mihi Communicatam, equidem lubens posteritati tradam. sunt itaque huic herbae ut folia oblonga, acuminata, & in ambitu cremita; sic radices fibrosae, ac in minimas particulas dispersae. Crescitque tantum non in China, acJaponia, verum etiam in Chiam. at eo discrimine, quod Chinensis folia sint ex nigro viridia, Japonensis vero colore dilutiore, ac sapore gratiore. unde quoque fit, quod Japonensium I 'chia longe Pluris etiam aestimetur: quam Chinensium Thee; veniatque non raro una ipsius libra, Centum argenti libris

Quippe creditur hic passim, nihil hac herba

salubrius, cum ad vitam, in extremam senectutem, prorogandam; tum ad impedienda quae-Cunque sanitatis incommoda. neque ipsam solium corpora reddere vegeta, atque larcere Calculi dolores, quibus hic neminem dicunt ob-DOXium, verum etiam tollere dolorem Capitis,

gravedinem, lippitudinem, destillationem, spiritus dissicultatem ventriculi imbecillita-lcm , intestinorum tormina , lassitudinem,

405쪽

MEDICARUM LIB. IV. ggrae somnum, quem tam evidenter compe it, ut sorbitionem hujus decochi assumentes, Videas interdum integras noctes lucubrando Consumere, ac sine ulla molestia evincere, inexpugnabilem Caeteroquin dormiendi necessitatem. calefacit enim modice, & adstringendo ventriculi osculum, refra nat, Coercetque usque eo vaporum ad semiaUm Conciliandum necessariorum ad ensum: ut nihil

impedimenti offeratur illis, qui scribendo aut

meditando satagunt noctes transiget C. Videtur autem haec planta non longe cognita fuisse Chinensibus, neque admodum diu in usu. desunt enim ipsis avita, quibus eam designent, nomina; sive hieroglyphici illi characteres (quales ferme sunt omnes Chinensium literae quibus exprimant ipsius naturam. Differuntque etiam haud parum inter se disse

Crepantes hae nationes circa Utendi rationem .

permistentibus Japoniis pulverem hujus plantae, in lapide ophitide contritum aquae calidae, Chinensibus vero ipsam plantam cum paucis salis, saccharive granis, ex liquore aliquo decC-quentibus. quod decoctum deinde calefactum officiosissime propinant cum convivis invitatis, tum quibuscunque honoris caussa ipsos

salutatum venientibus. idque ea animorum inclinatione, ut Principes etiam viri non detrectent, quin potius honori ducant, suis manibus hanc herbam vel amicis decoquere, vel alio-

406쪽

38 et Ons ERVATIONUM quin ei miscendae, temperandaeve operam suam impendere. exstructis propterea in palatiorum suorum interioribus, conclaVibus,

ac foculis ex pretiosissimis lapidibus, lignisve isti operi speciatim dicatis in quibus etiam curiose asservantur Ollae, tripodes, infundibula, Calices, Cochlearia, aliaque perpolita hujusculinae instrumenta, quae aliquot laureorum millibus redempta , ac sericis integumentis involuta intimis solummodo amicis ostendunt, neque minori habent loco, quam apud nos adamantes, gemmas, ac baccata summi pretii monilia. uti videre est apud Joannem Massiseum rerum indicarum lib. VI. &XII.& Ludovicum Almddam selech. epist. lib. I v.& Petrum Jarricum tom. II. lib. II. Cap. XVI I.& Matthaeum Ricium de Christan. exped. apud Sinas lib. I. cap. v II. & Aloisium Frois in relat. Japoni c. & Jacobum Bontium dialog. v II. Medic Ind. & Joannem Linsco-

tum cap. XXVI.

Omnibus placere docile sFINIS.

407쪽

MONITA MEDICA.

SAtius est Medicum ossiciis demereri , quam sordide cum ipso pascisci.

Vir pius seque gratuitam inopi, ac lucrosam locupleti facit medicinam. III. Expedit caute potius imperare, quam servili obsequio nihil non aegris indulgere. IV. Medicus ut pluris fit, cui plures fidunt, sic contra despicatui habetur, cui parum solvitur.

Fac sis videant afficti, propensam animi tui inclinationem , dc non eris laboris irritus. VI. Cave repudies medicum cui naturae tuae proprietas adprime nota. VII. Plurium medicorum auxilio morbus magis inter initia, quam circa finem indiget.

VIII. In incidenda vena junior chirurgus, senectu te confecto prAferendus.

408쪽

MONITA MEDICA,

Artis peritus seque secure arteriam, quam venam aperit. X. Cancer ulceratus juxta ac oculorum inflammatio contagiosus est.

Valentia medicamenta adeo non prosunt convalescentibus, ut etiam summe noceant.

XII. Ex vino tenui in tempore dato, febricitanti robur, & sudor. XIII. Unicum desiperati cancri remedium, Cul

ter,

XIV. Erysipelas proserpendo sensim evanescit. XV.Crebrius micturienti ut paucus sudor, sic plurimum sudanti invicem, parum profluit lotii. XVI Tempestiva & exuberans saliva, optimum juxta, ac praesentissimum acutissimarum febrium auxilium.

XVII. Ex frequenti Mercurii usu, tristis exhalatur Mephitis.

XVIII,

409쪽

M O N I T A M E D I C A. sXVIII. Sanguis e talo missilis succurrit non. minus vertigini, capitis, oculorum, pectoris ac jocinoris dolori, quam affectibus uterinis.

Singultus loquendo invalescis, & ut eum febre periculum augetur, sic eadem decresse Cente, res in vado est X X. Luridus livor, in contusa effracti ossis cute , indicat intus aliquid monstri ali. XXI. Frequens aquae mulsae potus bilem impendio nimis auget.

Calculosis prosunt vina Mosellana, oleum olivarum, dc butyrum recens.

XXIII.

Capitis ac pectoris morbi, multis saepenumero nec opinantibus exitio fuere. XXIV. Antimonium praepostere in febre continua potui datum, inemendabile dat damnum.

XXV. Medicus crebro vomitum ciens, aegris non tantum horrori, quin& simitati maxime noxius est.

Bb XXVI.

410쪽

386 MONITA MEDICA. XXVI. Sanguis in febre synocho actutum missus, morbum dictum ac laetum jugulat. XXVII.

Axillarum abscessus raro ante mensis curriculum maturescunt.

XXVIII.

Ex confirmato viscerum infuctu, cachexia, atonia, & mora.

XXIX. Sanguis in pulmone aut cerebro ubi ubi delitescens, inevitabiles vitae struit insidias. XXX.

Improvidus theriacae usus, febrem intermittentem saepenumero mutat in continuam.

XXXI. Ne incidas in recidivam, vita salmonem exsuctum, asellum minus recentem, & quicquid durioris digestionis. XXXII. Nutrix aegritudinem suam facile infanti

communicat.

XXXIII. Olera hybema ut infirmis flatulenta, sic nulli aetati salubria. XXXIV. Aurum ad lapidem Lydium, & lapis Metoarta ignem exploratur. XXXV.