장음표시 사용
21쪽
i A uta valent, ita in pris to domibus verbamo est paterni squidem magis valen cumpropter cognationem, tum ob varia insili os conta beneficia; patriae tamen potestati non inest aliqua et is,aut necessit is, neque omnino viri uvius praecepto uilius, nise ex si e fuerit,atit Regi similis quispiam: inquit Aristoteles I9. Nicom. ult. f. . . Eisii igitur saepe liberi patri, servi domino parerent, non tamen semper, aut ex assis morem gerebant: proinde cum his imperantibus saepe deesset δυναμοις ἀναγκαςικῆ, aut illa propter majoris mali metum uti non pos ent, vel emolliret disciplinam naturalis ς ργη, saepenumero illorum autoritas concidit. Iam si inter diversas domus , aut diversarum domuum partes, litigii quid suisset natum,altera in alteram nil juris vel autoritatis habebat, itaque raro ex aequo bono inter tales fiebat transactio, tantum non semper ad arma conclamotum fuit,adeoque pleraeque controve rsiae bello diremptae sunt. Talis suit illorum hominum confluges ac collu vies quos inter
XI. At Civitatibus institutis, instituta una suerunt Iudicia D quibus secundum leges & aequitatem, per sententiam. Judicis quisque, quod sibi fieri deberive comprobast i, consequeretur , sententiam ipsam sortiter urgente eXsecutione.
Gimjusi injusti dijudicatio esti inquit s. Nicon .6S.Io.&Judex eidem dicitur zυλαξ του δικαιου,custosjuris , eod. c. g. Iνω sibi νομιορ εμφυχῖ, visa lex. In quocunque igitur bo-' ni genere, & quomodocunque laesus fueris,in judicio experiri, tuumque jus tibi ordinarie consequi licet. Unde Callistratus D. f.de extraorae cognit. cognitionem ex variis causis descend reaiti aut enim de Mnoriam sive muneribus gerendis agitari: aut de re pecuniaria disceptari: aut de existimatione alicujus cognosci, aut de crimine quaeri. Aristoteles octo Iudiciorum genera iacit ψ. 'lit. t. qui videri potest; non enim exquisite deludiciis agere nobis propositum est. XII.
22쪽
χlI. sicuti veroid, quod Iustum est, Naturae probatur: quod Injustum, ab eadem improbatur ; ita facile Recta
Ratio agnoscit, Hominis naturae con Venientissimum esse, ut amore sui ita adficiatur , ne alius inique laedatur : & indigentia ita expleatur, ne damnum injuria alteri inseratur, sed suum cuique tribuatur. Caeterum,cum vitiost: λαυτιας trita sit consuetudo,ut potiorem lucri, honoris, & voluptatis corporeae partem sibi vendicare, S./L & saepe etiam
cum laedens tum laesus aliquid humani pati soleat ad Iudicium velut δευτερον πλῆν confugere,& in eo praesidium quaerere debemus. Tam salutarem enim,& a Deo institutum Ordinem nemini turbare fas est , propriove arbitratu illum vi manuque temerare. Praeterquam enim quod nemo suae causis idoneus Iudex sit: l. n. requia in uaca a. I 1. de iurisaei I . Spen. Culmena vel clari si etiamsi de injuria & damno dato liquidissime constet, non tamen vi, & Judicii autoritate posthabita , rem suam cuiquam repetere licet. Namne judicium privatorum hominum adfectibus corrumperetur, Judicibus
in civitate constitutis data potestas vindicandi laeses, juxtLllud Lucretii: Acrius ex ira quodenis se quoqueparabat
Ulcist quam nunc concessumes legibus aequis. Hanc obrem eis hominespertaesum vi colere aerum, Demosthenesin Cononem: Placuis de omniam his injuris, exi sibu judicium exerceri, non autem ex cu π1 impetu ars arbitrio.
Quintilianus: Iniuria compensatio non situ uri inimica eoa- cir e i enim lex se indutaex; nisi quem jure vindicari pudet. Eleganter quoque hoc ipsum illustrari poterit a memorato ICto Callistrato Li f. quod metu. causa. Exstat decretum D.Marci in haec verba : Optimum est,ut, squατρψαν te habere petitiones,acti nibus experiam Chi m Marcianus diceret, Vim nultam fecit, C sar dixit, Tu vim putas es olum si homines v nerentu HIN tunc, quoties ruis i , quod deberi sibi putat, nonper Iudicem ro
23쪽
pscit.Idem decretum repetitur isenuit f. ad Jul Ae Piprivata. ubi Modestinus subjici t hanc L ult. Si creditor sine autoritate I dicis res debitoris occupat, lege Julia de vi piavata tenetur, re tertia parte bonorum miratur,s infamis P. Geminum huic est,quod
ipse edicit Deus, Dem. 2 . v. to. V II. cum repetes a proximo tuo
rem anquam, quam debet tibi, non ingredieris domum ejus, ut pignus auferas: sed abisseris,ui eti&proferet, quod habueris. Paulus i. 176. de R. f. Non est vulseconcedendum,quodper magistratum p blice possi eri, ne Occasio sit mayοris tumultus faciendi. Et Theodoricus Rex apud Cassiod. Var. Epist. 7. Hinceri, quod legum reperta eLZ sacra reverentia, ut nisi Imano, nihil proprio agere r imposeria id enim a bellica confusione pax tranquilia distat per vim litiagia terminantur λ Add. ι ι . C. deJudaeis. XIII. Si igitur talia non licet attentare in contractibus spontaneis, multo minus in συναHαγμιατι invitis ea lice-hunt,quod in his majus ac pretiosius bonum sis periclitaturum. Et ne ulli dubitationi locus sit reliquus, aeternam Verbi revel ii veritatem huc adducere consultum est. Apostolus ad Romam eta . s. Non vosmet ipsis ulciscentes, charissimi, sed late locum irae. Scriptum ess enim, Mihi dimicta, o retribuam, dicit Dominu Remittit nos ad Edictum Iehovae, quod legitur Dem. Ra. v. V. t ea est ultio, ego retribuam. Gravis etiam sententia est, quae legitur Ecclesiastici c. rLpr. Hυindicari muli, a Domino inventa ramindictam,Wpeccata Eziu se ansfervabit. Quem textum ita
explicat insignis Theologus: a iviniactamquaeris,him peccat Dem vi icabit, eas non remittet illi. Miraris & obstupescis ' Exemplum e rebus humanis capito. Si quis principis alicujus Iurisdictionem aut Regalia in volet,illum ultimo supplici d- fici justissimum esse putas. Si quis privatus cervum aliamVemajorem feram telo prosternat, gravissimae multae non solum, sed & morti,& nonnunquam cruciatibus, ipsa morte atrociortibus bjici solet; jure,an injuria nunc nodisputo. Quid putas, quantopere Rex Resum Deus sit indignaturus, si quis suum hoc
24쪽
Regale aut Reservatum, Vindidum inquam temere involet, si homo hominem, nobilissimam, Deoqi charissimam creatura.& ad ipsius imaginem conditam,& cujus gratia reliqua omnia creata sunt, tantoqi redemptam, obtruncet ZXIV. Solet autem hoc j us suum Deus his in terris seri ex ercere per operam vicariam Regum, principum, omniumq; imperantium S magistratuum: qui cum alieno munere, Dei inquam,fungantur, Dii in Sacro Codice frequentissime appellari adsolent. Quo vero loco&autoritate apud nos esse debeant, quo obsequio,&reverentia colendi edisserant Apostoli. Sic igitur Paulus ad Roman. c. . docet: Omnis anima pote atibus Δωθ-hmioribus si ditissit; non Hi enim potestas, nisi a Deo. uae autem
punipotesates, a Deo ordinatae t. Ita quires 'At testat Dei ον-. dinationi redis P. Qui autem resistunt, ij bi damnationem alti, runt. Namprincipes non uni timori boni operis ,sed ma Z Vis autem non timerepotesatem ' Bonum c habebis laudem ex ista; Dei enim minister HI, tili in konum. Si autem malumfeceris, ime , nonen sine causa gladium portat. Dei enim miniser en, vindex in Linm, ei, qui male agit. Ideos cessitate pubditi e te, non silum pter iram edetiam propter confrientiam. Et ad Titum 3. v. i. AH mone istos, Principibus V potesari Uubditos spe,diecto obedire,ad omne opus bonum paratos esse. In eandem quoq; sententiam Petrus scribit, I Pet r. a. U. . Su eriti estite omni humanae craturae τῆάντροπίνη κτισει h. e. ξει legibus & sanctionibus politicis propter Deum o Hengi, quos praece gentisive ducibus, ranquam ab eo mi ae,advindictam malefactorum audem veri nox,m; quia sic in voluntas Dei, j c. XV. Quam sancte igitur ille imperantium,magistratuum ae Iudicum ordo a subditis est colendus, tam religiose ac provi de ipsit magistratus & judices officium sacere, eiq; invigilare debent. Dicit enim Apostolus, Dei illos διακόνους ac γους esse, qui non sim suo, quam alieno munere languntur. Quemadmodii enim summae in terris potestates civiles, penes B α quas
25쪽
quas est τοκυριον, variis solent uti magistratibus , & imperii
sui administratoribus quibus sane non licet mandatum munus prolubitu exercere, sed debito modo&ex praescripta sere so mula; ita omnes summo imperio praediti imperantes, si cum Deo contendantur, alienum munus sustinent, omnesq; Dei magistratus sunt cui adeo imperii gesti rationes reddere cogantur. Quocirca dies noctes ii id agant, id cogitent, illud sedulo meditentur, ut mandato muneri,adeoq; Deo Se conscientiae suae satisfaciant. Nemini justitiam Vel denegent, vel protrahant, nullius jus labefactent , culpa ac negligentia sua nemini desint mittant, aliena,curent propria negotia. Imperio enim& hominibus provinciisq; regendis qui a Deo est praesectus, sat profecto habet, quod agat. Cum primis& illud attendatur, quod Ulpianus Praesidibus commendat Lis. de Usc. Prae . Con- .sruit bono es' gravi Praesidi curare,Wpacata ars quiet provinciasse. quam regit; quod non di de obtinebit,si fossicite agat, ut malis h
minibus provincia careat, eossconquirat. Nam G qcrilegues, lare
. mes agiarios, res conquirere debet: Sprout quos Hliquerit, meum animadverterer receptores, eorum coercere, sine quibuου latro Quitas latere nonpote' 'XVI. Quod si nonnulli Imperantes sibi sortξ persuadeant,Deum non ita severe rationem muneris gesti exacturum esse,vehementer sibimet ipsi imponunt: quin potius meminisse debebant,non minus esse jus Deo in ipsos,quam ipsi exercere solent erga ministros suos,qui Nel negligenter,vel fraudulenter delegato munere aut officio functi sunt. Fidem his v lim faciat ita loquens ipsa Sapientia. Audite Reges, sintestigiare, distit sudices sinium terra. Praebete aures vos,qui continetis mutaritudises, re placetis vobis in turbis nationum: quoniam data in adomino potestas vobis, S, virtus ab Astissimo, qui interrogabis opera . a,incogitationes crutabitur: quoniam, eum essetis ministri r Ini istius,non rectejudica iis, nec custodistis legem Iustitiae, neque secundum Ioluntatem Dei ambulastis. Horrende cito apparebit τοιῶ
26쪽
-bis quoniam'ssicium duri mum in bo, quiprastat ei. Exi .
enim conceditur misericordia potentes autem ρotenter tormenta patientur. Non enim subtrabet per sinam custos Deus, qui est omni-xm dominatore nec verebitur magnitudinem cujus quam , quoniam ρα sumes magnum ipsi fecit, re aequaliter cura est sigi de omnibus. Fortioribus autem ortior instat cruciatus. Ad vos ergo Reges fiunt Liser moves mei,uidi cari sapientiam, caenon excidatis. Sapient. 6.
XVII. Atque haec hactenus. Ex quibus manifestissimum est,per Iudicia repressa suisse latrocinia, caedes, vulnerationes & omnis generis facinora ac bella. E contrario,ubi I dicis aut Iudicii copia non fit, ad pristinum statum & ad bella sere reditur. Nam cum set duogenna decertandi : unum per H-peptationem, alterumper vim cumo u sit proprium hominis, hoc Euarum i confugiendum es adpo erimosuit non licet superiori: inquit Cicero tae os citas. Quandocunque igitur injusta fit laesio,&cessat judicium, Bellum se E locum invenit. Cesar NMIudicium et e ρmentane/, vel continue. Momentanee cesset, ubi ex 'ectari Judex nonpotest De certo periculo aut damno. Continis reriaut Droaut Facto. Iure quis versitur in locis non occupatis, tir mari, titudine,insilis vacuis, oeysqua aliasiunt loca in quibus nH-lis es civitas. Facto, sipubdit udicem non audiant uti ex ape te cognitionem rejecerit. Verba sunt Grotii lib. I. deIIB.P. 3.n. a. Hoc vult,posse aliquando laesum jus utrem suam per vinar petere,aut imminens periculii avertere, sic, ut vi uti nullo jure prohibeatur, destitutus scilicet Iudiciorum adminiculo, sic, ut vel Judicii copia omnino non sit, vel ejus non sufficiens sit autoritas, in tali igitur necessitate constitutus jus hactenus non habet reliquum,nisi in innocentia & manu sua. Sed & in tali rerum humanarum περι α σει multa & iacere & pati lex charitatis & patientiae jubebit, ut cest vi bellica abstinendum sit. III. Priscis igitur gentium temporibus cum Judiciau 3 nom
27쪽
nondum essent constituta, vel non sitisbene, imo male,sive mnino,sive ex parte essent constituta , sic ut illorum non esset sufficiens autoritas: aut si commune judicium non haberent, inter quos de injuria facta erat disceptatio , armis, bellis&duellisse suaque tueri, & caedes aliaque facinora mutuis caedibus&infesta vi ulcisci solebant. Quandocunque enim desinunt Iudicia, exortis litigiis nulla bona conditione compositis, ii cipiunt Bella. Nec aliunde strigo singularium certaminum , quae ante Christiani simum Germanicis nationibus u lata , alicubi necdum satis desuetasunt ; inquit Grotius et de I. B. & P. c. ΣΟ. n. s. Ideo apud Vellejum Paterculum lib.1. mirantur Germani,cum Romanae jurisdictionis Brinam conspicerent, quod injurias justitia finiret, quod Blita armis discerni jure termi 'arentur. Caeterum cum hodie generosissimi quique , domi bellii e aures optimi,ut ait Comicus,haberi viderique velint, & ex frivolis ac sepe plane injustis causis se consediant,varia Duellorum gen ra penitius paulo inspiciemus, &cujusque vel jus vel injustitisam ponderabimus, operae pretium satis magnum facturi, si vel unicam animam diabolico huic dimicandi generi & exitio eripuerimus.
XIX. Duellum quodlibet proprie dictum,est aliquod
bellum, usi satis apparet cum ex re ipsa, tum ex promiscua harum vocum a veteribus facta usurpatione, veterique illa tar mula, PIO PUROQUE DUELLO. sum enim Milum es ex voce veteri Duessum . ut duorus quo ueratfactum est bonus: 'd is bis. Duestum autem a duobus dictum simili sensu, quo parem ieri.
ratem dicimus a inquit Grotius deris.' Bba. O. n. a. Cum v
io Bellum aliud sit Publicum,aliud Privatum,hoc saepe distineu significatione Duellum dici adsolet, sive Monomachia. Quin & haec ipsa potest esse duplex, extra bellum, &in bellor ista & privatam habet causam, & saepe libidinem: haec causa nititur publica,adeoque ad proprie dicti Belli naturam accedit. De priori, privato inquam D uello, nostra erit consideratio. Siculi
28쪽
sieuii jam Bellum aliquod vel est Iustum vel Injustum, ita etitam Duellum aliquod justum est,aliquod injustum. Demonstratum enim jam tum fuit, cessante Iudicio, Bello & Duello quandoque insurias vinicare liccre,& inolito amore sui atq; indigentia quemlibet juste excitatum se suaque defendere, aggresseresque arcere posse. Doctores hujusmodi Duella Necessaria vocant, quod quaedam quasi necessitas ab invasoribus imponatur,talem defensionem suscipiendi,sic ut,si salvus esse, aut res tuas tibi salvashsse velis , necesse sit hac ratione vim vi propulsare, quandoquidem Judicis nulla suppetat copia. ADque ita haec Duella disserunt ab iis,quae plane libere, consulto &ex conventione instituuntur. Etsi igitur talia Duella sint licita ; Namjure hoc evenit, ut quod quisque ob tutelam corpori ut Aceri iure fecisse existimeroris. f. de L. Et rum vi defendere omnes leges omniaquὰ jura permittunt. l. σί LI. . . ad . QVI Let f. de vis viam. Non tamen nisi certo modo sunt licita. Non enim quovis modo, & in infinitum , hoc est, donec aggressorem tuum interfeceris , tua semper progredi debet d sensio; sed cum modo, seu ut eleganter hoc dicitur in I Cum de Hi, cum moderatione tutelae inculpatae, hoc est , ut tantam vim opponas,quanta tibi intenditur, aut ingruit, idque facias,tantiim defendendi, non ulciscendi gratia. Istumsolum, inquit . Paulus i. s. g. f. a l. Aquil. qui vim infer ferire conceditur: bos uenia duntaxat, on etiam ulcisicendi causa factum . Add tur Cujactus s.Osriti sis. Sed hac generali regula nondum satis est explicatum, quid sit moderatio tutelae inculpatae; cum enim culpae sintgradus, metus etiam & periculum admodum varium esse queat,in quae incidimus,aliaque singularia in quolibet iacto&defensione attente sint ponderanda, cum Alfeno JCto ex Da. g. a. . ad c Aquic responderim ; in causajus epos tum, stitne tutela inculpata,an cum aliqua culpa conjuncta. ut adeo recte videatur sentire , qui Judicis prudentis arbitrio committendum esse putent, sintne limites tutelae incul-
29쪽
patae exactξ observatae , nec ne. Quos vide apud Carpeto. part Liract. crim. qu ay. n. ι7. Cui addatur Georg. Obreret. de N ei
XX. Praeter alias veo iacti circumstantias , haec tria cumprimis expendenda esse Doctores monent,Causam,Tem pus,Modum. Causa justae defensionis est in justa offensio vel insultatio: absq; quasi fuerit, non ad defensionem,sed ad vim iniquam aut vindictam te re istendo vel oppugnando instru- es. Ratione temporis ad justam ob sensionem requiritur, ut periculum sit imminens , & propter Iudicii orem vel continue vel isto momento ces antem indeclinabile, ac forte ut i reparabile hinc damnum sit exstiturum. Denique ut tanta in propulsando tali periculo ad hibeatur vis ac defensio, quanta vi aggressor inique adversus defensurum utitur. Vel uti nonnulli JCtiloqui amant, ut defensio sit proportionata os sensioni. rantet .lib. 2. refocas. n.7. His ergo aliisque circumstantiis caute observatis, si quis aggressorem acciderit, non solum a poena homicidii ordinaria, sed& extraordinaria immunis erit. Carpet. d. qu. n. 2o. seqq. ubi cλου του θυκα τω congestos videre licet Doctores alios. Quod si quis limites tutelae in. culpatae in defensione transgressos aggressis rem occiderit , pro . varii generis gradus: culpa,varia poena, eaq; sere extraordinaria iacinus eXpiabitur. Obrecht.de nec f. de te .c. s. DL Ciar. l.
mis autem adeundi sunt, qu ommentati sunt in Heraesin C resinam, adari. in se. Useqq. XXI. Miror vero summum JCtum Carpetovium passis msuisse sibi imponia Mario Salomonio, qui increp. LI. . de Dr. n. o. inter moderamen defensionis de inter moderamen inculpatae defensionis seu tutelae distinguendum esse docet. Quam distinctionem iste eximi commendat &in determinotione
30쪽
tione poenae accurate observandam esse monet. Nam ut oces. dens ad sui desensionem nullam patiatur poenam , non solum necesse esse ait quod servaverit moderamen defensionis seu tutelae, sed etiam inculpatae tutelae. Vide illum d. qu, 2δ. n. 16. σ1 . Si enim justa lance hanc distinctionem trutines, omnino
deprehendes,moderamen tutelae,& moderamen inculpatae tutelae esse υ is, neque inter haec aliquod discrimen esse, nisi quod posterior loquendi modus sit explicatior sse quendam contineat πλεονασμιον, prior autem sit concisior. Si enim quis servaverit moderamen tutelae, justum modum seu justum moderamen tutelae observasse intelligendus est, atq; sic utique tutela illa fuerit inculpata. Quod si vero non observaverit d bitum justumq; tutelae modum, qui poterit dici moderamen tutelae servasset Qui enim intra tutelae modum se continet, intra limites licitae defensionis substitisse, non autem culpa qubdam illos excessisse putandus est, aut certe hac admissa, moduhactenus non tenuit, utpote quem destituit Iustitia&Prudentia. Quemadmodum enim etiam aliis in rebus modum tenui
se dicimur, non si quali nil, modo suerimus usi, sed si eo, que praefinit Recta Ratio ue ita quo b non alius modus vel moderamen de sensionis intelligi debet, quam qui immunis sit a culpa. Et vero ipsa cr. C. unde vi. Unde haec phrasis petita est huic expositioni favet. Primo enim Impp. canciunt, recte possidet ti, ad defendendam possessionem , quam sine vitio tenebat, illatam vim propulsare licere, eam j, tutelam fore inculpatam,s moderatio accesserit, quae vero nisi ea,quae justitia de prudentiae regulis sit atteperata ὶ Ego certe vereor, ne ista distinctio oba
servata in judiciis potius erroribus sit apertura, quam ad veritatem comonstratura viam , quam tamen ii quis studio partium pertinaciter tueri velit, huic vim fieri veto. XXII. Coeterum, quatenus adversus injustam vim se defendendo progredi liceat, quosdam ex Crotio casus lib. a.d . RNP. c. t. huc transferemus. si igitur ab aggresiore vi impetatur c cO