Philothei ... Commentaria in aphorismos Hippocratis / Nunc primum e graeco in latinum sermonem conversa, Ludovico Corado Mantuano interprete

51쪽

sitis vires id expellendum alterandum nateriam acien- item morbum, i.ic de cauti laboratur, Verum in nocte, nam eo tempore non sine molestia somniis abrumpitur turbatione Voci autem quae subsequitur plerianque facilior est, cum plures indicationes faciliter absoluantur,neque natura clefatigetur in expellenilis superfluitatibus.

IN profluuis alui meitationes excrementoria iuuant nisi ad mala mutatio fiat. .

. loco Hippo tradit rationem cognoscendi, ut firmius discas,utrum perfecta fuerit iudicatio necne Considerada inquit est mutatio excrementorum Ventris,nunquid cum diu flaua uel liuida excreta sint,nunc in meliorem partem mutari coeperint ' siquidem in meliorem partem mutationem inuenia , iudicabis nullum malum essem corpore 'tramuis sortasse eo tempore non subsequatur facilitas tolerantiae, si autem excremeta maneant eadem,vel in deterius mutentur'. tuc malum est, etiam si fortasse non sequatu difficultas tolerati M. Sciendum autem est hunc sermonem etiam uniuersalem esse posse,non solum enim conuenit in uentris profluuiis, uerum ct in omni euacuatione.

V fauces aegrotant aut tubercula nascuntur in corpore, excretiones insipicere oportet, si enim bilios fuerint,corpus una aegrotat, si Vero

similes fanis, tutum est corpus nutrire .

IV D C A IO duplex uel enim fit per excretionem,

uel per abscessum, te iudicatione autem , quae sit per excretionem, superius disseruit, cum diceret in quibusdam uentris uuii mutationes excremetorum conduci t.nunc aut sici moest ei de ea iudieationeri siti abscesssu .ubi inat fames aegro-

52쪽

tant,aut tubercula nascuntur in corpore,considerandisunt excretiones), nam cx his poteris cognoscere,virum per distribationem delata sit materia,an per translationem , si enim facto abscessu seruntur excretiones biliose, pater per distributione delatam esse materiam, ion esse absolutum corpus hoc est nobiliores partes a cacochymia,Verum adhuc aegrotare, qua mobrem non est tutum nutrire, si autem excretiones ferantur similes his,quae secundum naturam,tunc intelligendum est omnem naturam per translationem derivatam esse a nobilioribus partibus ad ignobiliores, tunc autem postumus tuto corpus nutrire.

VBI sames,laborandum non est. etc.

AIM ORIS MI S hic ad sanos attinet, non oportet

enim exerceri moueri illos, qui fame laborant, ne intendatur siccitas ratione gymnasiorum, te eiusmodi motu uehementius resoluantur virtutes.Siquis autem roget.quam utilitatem afferat hic Aphoris nus,in quo Hip.lanorum meminita respondemus Hip.non solum laborare, ut morbuin tollat, verum etiam ut existentem finitatem conseruet. Praeterea scire debemus, luplicem esse famem, est enim vel penuria cibi, cuius meminit Hi in epidem iis his verbis in oppido aeno , qui ob famem leguminibus vescebar tur,crura debilitata sunt)priuatio igitur neces iri hoc es cibi,fames dicitur.Est etiam fames inedia,cuius hoc loco meminit. Animaduertenduin est autem hunc Aphorismum etiam de aegrotantibus interpretari posset.

vl cibus praeter natiiram ingestus est , hic

morbum facit ostendit autem fanatio . et .

NUTRIMENTUM triplexfuturum nutrimentum. ut cibi quasi nutrimem, ut siccus,qui est in uentriculo,quod ianutrit, quod quidemis proprie uulta mentum appellatur,cuius causa neruo apposita maturanerui transmutatur, musculo in

53쪽

musculi substatia, venae invenae natura Hoc igitur loco sinia Hip.intelligenda est de omni genere nutriinenti, ubi cibus inquit)vel qualitate vel qualitate naturae modum excedit,inor-bi,qui ex hoc fit,per contrarium curatio firmiorem nobis tautiorem laedentis causae cognitionem tradit.

Ei R VM quae uniuersim de velociter nutri

unt,veloces quoc fiunt eXcretiones as VPEDIVS monebat Ilip. facilius esse impleri vino

qua potu,nunc ut diluat ea,in quibus dubitari posset ostendit, quae sint ea,que facile, qu non facile impleant, cito enim inquit implent ea,quorum superfluitates cito excernuntur quorum aut e sero,ea sero Verbi causa oportet inquirere utruvlia hora post exhibitum nutrimentum excernuntur excremeta,an pluribus, si una hora post, sciendum rumimentum illud facile alterari,si autcm pluribus post, non facile alterari uniuersim quidem velociter nutrit humidum nutrimentum, ut vinu, si quid eiusmodi uniuersim nutrit,hoc est brevi tempore,Et Velociter,hoc est breui tempore, postqua exhibitum est alteratum.Quaecunq; igitur uniuersimis velociter nutritit, horum et Veloces fiunt excretiones,quae autem siero, contrario modo se habent,ventriculus enim primus fruitur cibis ea ipsis trahens lucrum. Deinde postqua expletus es , ad excretionem superfluitatum excitatur

ACUTORVM morborum no omnino

sunt certae pronutiationes salutis aut mortis et '. CV S morbos vocat sui breui tempore grauencat, qui sementem Mardente habent caliditatem, aequi babent accidentia grauia, sui simpliciter dicam qui ex bile generantur,sed si vel aeque in omnibus partibus animalis generantur,ut ardete febres,vel in aliquo affecto,ut pulmonia, in angina, in his igitur acutis morbis non sunt omni certae Praenuntiationes vel salutis, vel mortis, cum mutatio sit

54쪽

in ipsis momentanea, diffundatur in natura pernitiem humor horum autor Oiborum, Vel humor laedens quandoque

transseratur ex aliis in alia hoc est a nobis oribus partibus ita nobiliores,ctab ignobilioribus in nobiliores.

QN I B V S iuuenibus adhuc aluus hume

cta est, iis seriescentibus Niccatur. Quibus vero iuDenibus adhuc aluus sicca est , iis senescentibus'

humectatur. O. I iis qui aetate sunt consistenti humida fit aluus, vel ob

refrigerationem existentem in ventriculo,uel ob robur excretricis facultatis,vel ob bilem confluentem in ventriculum cin intestina. Quibus autem iuuenibus humidae sunt ob refrigerationem ventriculi, iis senescentibus siccae sunt ob incie mentusi frigiditatis. Quibus vero iuuenibus humi.la sunt ob robur excretricis facultatis, is senescentius,siccari ut ob becillitatem eiusdem virtutis.Verum quibus iuuenibus humida sunt ob affluentem bilem uis senescentibus siccae sunt, cum noamplius in ipsis generetur bilis.Rursus in iis, qui sunt in ari te consistenti sicca fit aluus . ob caliditatem existentem inventriculo,uelu non confluat bilis in ventriculum is intestina vero distributio recte ac ratione fiat. QEibus autem iuuenibus alui sicca sunt ob caliditatem, his senescentibus u. midae sunt ob frigiditatem, quibus vcro iuuenibus alui siccae sunt ob inopiam bilis,lis senescentibus humidae sunt, non sinirliciter autem,cum in ipsis bilis non generetur , sed quomam a multitudine gravetur,quibus etiam iuuenibus humidae sunt, cum ob iecinoris imbecillitatem distributio non reste fiat. Scicndum cst autem humidumis siccum ventriculum dici noratione substantiae, sed excrementorum . Praeterea scienduin est hunc sermonein esse deco,quod ut in pluribus contingit.

TA ME Mohorexis , idest vini potio sol

DA MIN hoc loco appellat Hip. vehementissimam de

55쪽

ae nunquain deficiat ciborum appetentiam , quam nonnullican inam Vocant, haec autem duplicem labet causam, vel immodicam excretionem, vel frigidum humorem incumbentem ora ipsius ventriculi,qui frigiditatis,quidem ratione appeten- . tiam excitat, disi oluit autem obtundit concoctionem ah hac de caula copiosum nutrimentum assumunt non conco quiant auteni, fame conficitur tot iam cornus eam igitur thi, rexi idest vini potio soluit tali nnia victus ratione statim sedatur fames, diu autem nobis id facientibus tandem desini quoniam evaporetur materia famem faciens calefactione fina,vinum autem non accierendum est pro omni vino simpli

ne fiunt curat evacuario, d quicunt ex euacua tione,repletio:&alior a corurarietas. N proacin o Aphorismo F . particularem famis curationem praescribebat,in hoc autem niuersitem habet se ririli an uniuersum inquit)omnis repletio uacuat neeu ureseconuerso,contraria enim contrariis curantur. Ad te

via eiusta j mT 'C VII morbi in quatuordecim diebus

tuareantur . Septenorum quartus est index.

dii ius septimanae octauus principium est aute undecimus contemplabilis, ipse enim quartus est secundae septimanae.Rursius vero de decimus dirimus contemplabilis, ipse siquidem quartus est quartodecimo, septimus vero ab deci

56쪽

APHORISMORUM

morbi ex tenui cicuta materia generantur, quae materia Πl

tione quidem substantiae habet, facile diffletur, ratione aurem acrimoniae habet ut facile excorreatur, mordens enim Sc molestia afficiens naturam,excitat ipsam ad expellendum c5rraria,quae sunt in corporc. ad sustinendam iudicationem. subiicit septenorum quartus est index,qua ratione Quoniam decretorius est,si igitur quarto non sat Persecta iudicatio septimo et,cum in summo virtus sit imbecilla, nou posit cito expellere causas morbum facientes, si autem septimo non fiat persecta iudicatio in undecimo perficietur, si autem in undecimo perfecia, quartodecimo absoluetur.Hi igitur dies aridices sunt dc contemplabiles,indices quidem, quoniam dicant in morbo nondum suturam iudicationem: contemplabiles autem,quoniam ex superioribus ipsi, intuentes praedii i-mus.Sunt igitur hi quaternarii periodi, quibus alii per conxirruationem nominantur,alii autem per interuallo, in quo quidem non est idem finis quaternarii cum eiusdem principio,

quartus autem quaternarius rursius per cotinuationem. Vnde

cimus enim dies sit principiuin, finis nominatur . Si quis autem ostendat acutos morbos quandoque. decimotertio, vigesimo iudicari,sciat hoc esse numerandum inter ea, que raro sunt Rursus ti quis asserat Hipcin pronosticis docere quadragesimum diem esse ultimum terminum acutorum, respondemus Hip.in eo loco sermoneta habere non de morbissimpliciter acutis,sed de acutis ex decidentia Porum ultimus terminus est dies quadragesimus.

AE STIV A quartanae magna taparte

breues autumnales autem longae dc mataimete, qhiemem attingunt. i.

IN proximo Aphorismo Iradebat Hip.rationem cognoscendi morbos acutos, in hoc autem continuando chronicos aestiua igitur quartanae loc est,quae in aestate generantur, breues sunt, hoccst breui tempore iriagna ex parte durant, quoniam continentis caliditas attenuat materiam rarefaciet

meatus,

57쪽

LIBER E CUNDVs

meatus, dimat ipsam autumnales autem hoe est autumno amigunt longe, naxime otia, meri '

frigiditate,vel quoniam crastor est materia.si u Ia bitarei qua ratione feri possit ut in sε, '

cibum,ut Craimben.carnem bovillam, i alia id sterii,

tim t his qui praeter rationem alleuati sent no opor-

58쪽

tet cc sciere verbi causa, quem vehemens morbus inuaserit , postea latitia remiserit euacuato corpore, vel per Omirum vel per sudorem,vel per excrementa , vel per urinas Vel per sanguinis eruntionem se dieque qua uis signa concoctionis ap pareant fidelem existimate oportet eiusmodi alleuationem. que enim hac ratione eueniunt recidiuas facere consueuerunt svi in aliis dictum est Deinde additi neque timere oportet sique praeter rationem prauaeueniant Verbi causa inuum quis difficilem ha erit respirationem sine ratione, vel delirauerit,uel magno rigore correptus sit,iaeque hoc stabile existimandum cst,no enim oportet timere ea, quae identur quidem pernitiosa,vere autem non sunt,sed praeter rationem eueniunt,interim enim nihil difficile significant

FEBRICITANTIUM non omnino

leuiter , permanere corpus, donihil minui uel etiam plusquam ratio postulat contabescere,malum illud enim morbi longitudinem , hoc vero imbecillitatem significat. a s. V N C autem ex habitu corporis tradix et

pnoscendis febricitantium non omnino leuiter, Orer,permaneres nihil minui corpus, malum nimcon tensationem corporis, cra rem humori 'longitudinem morbi. Contabesicere plusqo

manum hoc enim indicat tenuitatem humoris, raritatem cutis quod quidem pernitiosum est. nam ex hoc ' tu istin illitas'Sciendum est autem,illud pl*-ν

Postulat ad utrunque reserendum esse, stad non minui corpus, ad contabeicere.

Vn morbi inchoant,siquid videtur mo

Vendum moue, cum vero consistunt, ac vigenx, melius est quiescere. 3'

59쪽

HIC Aphorismus ad acutos morbos attinet, haec est aurean erus sentcntia,consideranduin est an a teria turveat, runc euacuatione utendum est. illud est siquid videtur ii autem non urget non evacuabis Euacuationem autem hoc loco intelligit linguinis misi ionem, purgationem, uerum si uidetur in principio moueas,ut,natura inueniens modicarnateriam ,eam facile concoquat, remoueat, in statu autem quiescere melius est,tunc eniti natura in certamine superauit materiam, ficta est concoctio, nec opus est auxilio medici Alia autem ratione possiimus siereres, in his morbis tenuem humorem subiacere, qui facile turgeat. facile moueatur, ideo quam primum expellandum esse a corpore, ne nordinato motu ad nobiles partes fuat, graue Malum Sciat. In statu autem oportet quiescere, quoniam in concoquenda materia occupata sit Virtus xvitalisis naturalis utraque enim harum est robusta cum virtus animalis, ualde laborauerit, ut in principiis,econuersb.

CIM C A initia de finis omnia imbeciII1o

ra cum uero consistunt fortiora . , EIV qui ex aegritudine bene cibatur, nihil Proficere corpus malum. 34

HIC Aphorasmus adeos attinet quae ex morbo contra luerunt, hoc,autem patet ex eo quo diciti ex aegritudines' siquis igitur copias sit usus nutrimento, nihil profecerit eius corpus pernitiosum,quamobrem Quoniam virtus appetendi non est naturalis acutus enim subiacet humor inventricula, qui excitat quidem ipsam virtutem, verum ob in- frigidarionem non concoquetur nutrimentum, tunc corpus

non nutritur.

OMNES sere qui male habent circa initia

60쪽

APHORIs MORVM hene cibati nec quicquam proficientes , circa mnem rursus cibum non appetunt, Qui vero circa mitia non valde cibum appetunt , postea bene appetentes ii melius evadunt. 3 i.

Hic etiam Aphorismus ad coualescentes attinet. Duo autenobis hoc loco ostendit,quorum illud repelIit,hoc uero laudat, quicunque inquit male habent, hoc est vitiosos,humores in corpore relictos habent, circa initia bene cibata, posterius cibum non appetiant, deterius evadunt. Hi autem contrario modo se habentes melius evadunt, quoniam illi, qui circa initia bene cibati sunt,robore appetentium partium bene cibantur, sed postea cum multitudine nutrimenti auctus sit vitiosus humor,qui est in corpore,laeditur Virtus appetendi, hac de causa non appetunt,qua propteri deterius evadunt. ii autem qui circa initia nullo modo appetunt , hoc est, omnino

pauca assumunt. non appetentes non concoquunt redundante natura uitiosi humoris illi tempore quo aegre cibantur, hoc autem concocto necessario circa finem bene cibantur

L quouis morbo bene mente constares, de bene se habere ad illa, quae offeruntur honum

contra Vero, malum. HIC Aphorismus tradit nobis praedicendi rationem sumptam a nobilioribus, partibus,hoc est a cerebro ct a uentriculo. in omni morbo s inquit mente bene constare. bene se habere ad ea quae offeruntur,. i.ad cibos,bonum. Hoc quidem mente bene constare bonum,quoniamin membranae, spinalis medulla, septum transiuersum in omnes neruos ae partes, maxime quaecunque cerebro propinquae sunt,om Dino,recte se habere tignificantur.haec autem bene se habere ad ea,quae offeruntur,etiam bonum, cum ventriculum,

iecur, ipsum coc eode modo recte se habere cognoscatur.