장음표시 사용
51쪽
94 utilitatis puduit uiit partibus. vetur pus agitur licia, s infer tur. l. inseretur dein instratur. V. demonstrabitur Eurotas ines. I 2, 99. id est ostendere dissimile inel leuius fucilius uel nisi feri et Punii.
pibus Diris Ser. X Victorin 155, 2 l. ConSauguineu In demonstrabit ines. Orelli dignitatem p VeSanr Ct digia.
0ue ine l. adcommodatur. e. ne Ommodetur il 111 qui tamen erSl2vO2. qui tune et infirmationibus S r, O et con Pirmationibus. et infirmationi bus et confirm K. incidat. S. incidet in praemii petitione. s. in hae li38, i 2 fulsuquudam. VS r. falSa, quanam i 39, 1l3. quaeretur ine l. Pervolgetur Madvig. pervagetur li1lb pecuniarium e S pecuniarum. l40, 116. Solent putati Soleant. l 117. eaeistimare. V. XiStimari l 118. prὐ-bet. V. prohibet. 41, 119. alia iure lege PVkn alia in lege i 121 hoc modo. v. Si hoc modo hoc modosi. in . . demonstrare Ser. demonstrandum. 122. accommodabitur. Erne Sti nec Ommodatur mihi dicet heres phta mihi ille Seeundus heres mihi T distebat secundus heres. O.). An mihi Decius heres γeorum qui Sententiam inducunt inel. aliud. ,r mg. illud. PVur ulterVIn.
maxime rogationes sciri uetio pustari captiones Schula eius risionem Scr. eius rei C. eius OK l46, 136 accusator PVe S. de quippiam OK. ines.) derogat. ve deroget. l 37. defendet. e. defendit. eis e Ser. his puta de his iis
Lamb. . aut aliis - coarguetur ines.
ergo omnia. 48, 143. quamvis leviter probabili uel eius in et ceteris
autem P VS. Praeterea. 49, 145. sed ea PVSin ea adsiciatur ines Sehulgeoll. Victorin 167, 19 l 146. faciendum est Ser. faciendum Sit i 147. legi. Vlitari legis scriptum ipsum. puli Ser ipsam. 50 148. furiosus escit. Diri Seu fur e St. C, E ante O .l 149. quod fugiendi fuit inel.
indilae. vlisti indi . . tae. p. Sie. induetae eius modi. e Star huiusmodi l 1b0. quaeritur. SilVO 2 quReratur de quo constat Ser. de quo Ou- Stet de qua constat Sl3VO 2 de qua constet i 151 diversum. VS ab eo cui conferatur diversum adferetur
detur, oportere ine l. lob2. Post considerare in paucis et malis codd. leguntur haec: periclitari omnia 12b in testis loco Ser. 'in tentis iura, si similitudines neeipi autur, loco. pv. intendentis loco. s. in-l nihil esse paene, quod non alteri temptanti loco. , E. productum simile esse videantur.' quae ine l. 'oc est interrogando Ser. Produ Ern rem tamen pian romtunium licendum hoc est interrogandum. 1, 153. requiras: duo quidam
52쪽
navigarenti l 154. in navi inel. ignavo coniecit . t 156. in quoque Ser. in hoc quoque i 157.
quod genus est virtus cientia veritas, est aliud. e. quod genu V. C. V. est est aliud autem quoddam S.
quiddam. 158. autem post quae 'inel petendarum. Vktar appetendarum. 54 162. ante in et Baiter. aut si quid - videmus in ei Sehittg.l 163. cogitatio. 9Ves agitatio. 164. alicuius innocentis ser. l. invecti O-nis i 55,167. petendas put. amicitias. p V. petendam ut amicitiam am citias esse e etendas. p. amicitiam esse expetendam. 56, 169. adquirenda. p. adtenenda. tan adimenda. h. Obtinenda facile id. pultestan. facile fiet id confieri g, Halm ei conferri. PVS. . conplexi l 57, 170. corpus, necesse et inel l 172. atque honestatis.
pta aut quid On pariter. S D, Ern. partim. 'us'. partem.' a.)praeter hae e. necessitatis inel. O. ut inel. Ern omnis mortalis Ser. homines mortales. 173. nam pertinebit inel l 58, 175. modo illud. PStRN. in commoditatis vero ratione modo illud in ratione inel. O.). elaboremus Ser. laboremus il 59, 177. valere putan valet valere valetinet. K.).
53쪽
L1BER . Etsi negotiis familiaribus impediti vix satis otium tu lilio suppeditare p0ssumus, et id ipsum, quod datur iii, libentius in philosophia consumere consuerimus, tamen
tuu i s C. Aerenni, voluntas commovit, ut de ratione distendi conseriberemus, ne aut tua causa noluiSSe aut fugisse laborem nos putares; et eo studiosius hoc negotium suscepimus, quod te non sine enus Velle Cognoscere rhetoricam intellegebamus non enim in se parum fructus habet copia idendi et commoditas orationis, si recta intello gentia o definita animi moderatione gubernetur. quas ob res illa, quae Graeci seriptores inanis adrogantiae causa sibi adsumpserunt, reliquimus: nam illi, ne parum multa eisse Viderentur, ea conquiSiVerunt, quae nihil attinobant, ut ars difficilior cognitu putaretur; OS ea, quae Videbantur ad rationem dicendi pertinere, sumpsi-m S. non enim Spe quaestus nut gloria commoti venimus ad Scribendum, quem ad modum ceteri, sed ut industrianOStra tuae morem geramuS Oluntati nune, ne nimium
longa sumatur oratio, de re distere incipiemus, si te unum illud monuerimus, artem sino adsiduitate dicendi non multum iuvare ut intellegas an rationem praeceptionis ad exseruitutionem adeommodari oportere. Oratoris officium est, de eis rebus posse dicere, quae res ad usum civilem moribus ac legibus onstitutae Sunt, Cum adsensione auditorum, quoad eius fieri poterit tria Sunt genera eat arum, quae recipere debet orator demonstrativum deliberativum iudiciale demonstrativum est, quod tribuitur in alicuius certae personae laudem aut vituperationem deliberativum est, quod est in consultati no quod habet in se suasionem et dissuasionem;
iudiciale est quod positum est in controversia quod
54쪽
habet accusationem aut petitionem cum defensione nune quas res Oratorem habere oporteat douebimus, deinde quo modo a causa tractari QOnVeniat, OstendemuS. oportet igitur 88 in Oratore inventionem, dispositionem, elocutionem, memoriam, pronuntiationem inventi est eX- cogitatio rerum verarum aut Veri similium, quae Causam
probabilem reddant dispositio est ordo et distributio rerum, quae demonStrat, quo quidque loe sit conlocandum; loeutio est idoneorum verborum et sententiarum ad inventionem adeommodatio memoria est firma animi rerum et verborum et dispositionis perceptio pronuntiatio est Vocis, Voltus, gestus moderati eum VenuState. haec omnia tribus rebus adsequi poterimus arte, imitatione, Xereitatione is est praeceptio, quae dat ortam
viam rationemque dioendi imitatio est, qua impellimur cum diligenti ratione ut aliquorum similes in dicendo
Quoniam demonstratum est, qua CRUSa Oratorem recipere, qua re habere On Veniret, nune, quem admodum ad orationem possint Officia Oratoris adeommo-3 dari, dicendum videtur inventio in se partis Onsumi- tur exordium, narrationem, diVisionem, Confirmationem, Confutationem, Onelusionem exordium est principium Orationis, per quod animus auditoris constituitur ad audiendum narratio est rerum gestarum aut proinde Ut geStarum expositio divisi est, per quam aperimus, quid conveniat, quid in controversia Sit, et per quam exponimu8, quibus de rebus imus dicturi confirmatio est HOStrorum argumentorum expositi cum adseVeratione; confutatio est contrariorum locorum dissolutio conclusio est artifieiosus terminus OrationiS. ne, quoniam una cum Oratoris Officiis, quo res cognitu facilior esset, producti sumus, ut de orationis partibus loqueremur et eas ad inventionis rationem ad- COImmodaremus, de exordio primum dicendum Videtur.5 Causa posita, quo commodius exordiri OSSimVS, e-
quattuor honestum, turpe dubium, humile hone8tum caUSae genu putatur, cum aut id defendimus, quod ab
55쪽
omnibus defendendum videtur, aut id oppugnumus, qu
omnibus videtur oppugnari debere, ut Pro I ii ii sors, mimis parrididum turpe genus intellegitur, eum aut bonestores repugnatur aut defenditur turpis dubium euus est, cum habet in se causa et Oestus ei turpitudinis a tem humile genus est, cum contemptu res disertur. cum haec ita sint, inveniet exi illarum stilanem ad
Exordi uni duo sunt genera priueipium, quod Graece
πρo Otia si appellatur insinuatio, quae se odo nominatur. principium est, cum intim ninnim auditoris i bis id neum reddimus ad audiendum id ita sumitur, ut audimi , ut docilis, ut benevolo auditores habere p0ssimus. si genus causae dubium habebimus, a benevolentia principium constituemus, ne quid illa turpitudinis pars risiis
obesse possit; in humile genus erit causae, faciemus attentos; in turpe ausae genu erit, insinuatione utendum est, de qua posterius dicemus, nisi quid nacti orimus, qua re adverSario eriminando benevolentiam cupero POSSimu8. Si honestum causae genus erit, licebit rectovo uti vel non uti principio: si uti volemus, aut id portebit Ostendere, qua re causa Sit OneSta, aut breViter, quibus de rebus simus dicturi, exponere; sin principio uti nolemus, ab lege, ab scriptura, ab aliquo OStrae Causae adiumento principium capere oportebit. Quoniam igitur docilem, attentum, beneVOlum nuditorem habere Volumus, quo modo quidque confici po88it, aperiemus docilis auditores habere poterimus, Si Sum 7mam ausae breviter exponemus et si attentos eos faeiemus; nam docilis est, qui attente Volt audire attentOS habebimus, si pollicebimur, nos de rebia magnis, OViS, inusitatis verba saeturos, aut de eis rebuS, quae ad rem publicam pertineant, aut ad eos ipsos, qui audient, aut ad deorum immortalium religionem; et si rogabimus, Ut attente audiant; et si numero Xponemus res, quibus de rebus dicturi sumus. benevolos auditores faeere quattuor
modis possumus ab nostra, ab adVersariorum nOStrorum, ab auditorum persona, ab rebu ipsis ab nostra per 5 Sona benevolentiam contrahemus, in nostrum is fiuium
sine adrogantia laudabimus, atque in rem publicam qua-
56쪽
Ies fuerimus aut in parente aut in amicos aut in eos ipsos, qui audient, aliquid referemus, dum haec omnia ad eam ipsam rem, qua de agitur, sint adeommodata. item si nostra incommoda proferemus inopiam, Solitudinem, calamitatem; et si rabimus, ut nobis sint auxilio; et simul ostendemus, nos in aliis spem noluisse habere ab adversariorum perSOn benevolentia captabitur, si os in odium, in invidiam, in contemptionem adducemus in Odium rapiemus, Si quod eorum Spureo Superbe, perfidiOSe crudeliter, confidenter, malitiose sagi tiose factum proferemus in invidiam trahemus, si Vim, si potentiam, factionem, divitias, eloquentiam, nobilitatem, clientelas, hospitium, sodalitatem, adfinitates ad-Versariorum proferemus, et his adiumentis magis quam veritate eos confidere aperiemus in contemptionem adducemus, si inertiam, ignaviam, desidiam, luxuriam
adversariorum proferemus ab auditorum person benevolentia conligetur, si res eorum fortiter, Sapienter, mansuete, magnifice iudicatas proferemus et si, quae de eis existimatio, quae iudicii XSpectatio sit, aperiemus ab rebus ipsis benevolum efficiemus auditorem, si nostram
causam laudando tollemus, adversariorum per Contemptionem deprimemUS. 6 seinceps de insinuatione aperiendum est tria Sunt tempora, in quibus principi Ut non OSSumVS, quae
diligenter sunt consideranda aut cum turpem CauSam habemus, hoe est, cum ipsa res animum audit Oris nobis alienat aut cum animus auditori perSURSUS SSevidetur ab eis, qui ante contra dixerunt aut cum defessus est eos audiendo, qui ante dixerunt. Si onus turpitudinem habebit, exordiri poterimus his rationibus rem, non hominem Spectari portere non plueere nobis ip8i8, quae facta dicantur ab adversariis, et esse indigna aut nefaria deinde cum diu rem auxerimus, nihil simile nobis faetum ostendemus aut aliquorum iudicium de simili causa aut de eadem aut de minor aut de maiore
proferemus, deinde ad nostram causam pedetemptim ne- cedemus et similitudinem conferemus aut negabimUS, no de adversariis aut de aliqua re dicturos, et tamens occulte dicemus interie tione verborum. Si perSURSUS RU-
57쪽
Λli C. ERENNIUM . ll. Dditor fuerit, ii est, si ratio adversari, una secori fidem auditi ibus neque enim non facile scire poterimus, quoniam non sumus uos est, quibus rebus fidos fieri sies isti -- ergo si fidem adium putabimus, his rebus ii , insinuabimus ad causam de eo, pii ii adversarii strini simum sit, adiumentum putaverint, primum nos diuturos
possidebimur ab adversarii diem exordiemur, et ab eo maxime, quod ille nuperrime dixerit dubitati, e utemur, quid p0tissimum dieamus, ut cui loco primum respondeamus, eum uictrinatione; si desessi erunt audiendo, ab aliqua re, quae risum m0vere possit, ab apes o, fabula veri simili imitatione, depravatione, inversione,
abiectione, suspitione, inrisione, stultitia, superlatione, conlectione litterarum mutatione praeterea eXspectatione, similitudine, 0vitate, historia, versu, alicuius interpellatione aut adrisione; liter a parati fuerimus, nos SSCdicturos nos non eodem modo, ut Celeri soleant, Verbasti tuos; quid alii s0leant, quid nos faeturi simus, breviter CXponemus inter insinuationem et principium hoc interest prinoipium huius modi debet esse, ut Statim aperte rati0nibus, quibus perscripsimus, aut benevolum aut attentum aut oeilem faciamus auditorem, at insinuatio eius modi debet esse, ut occulte per dissimulationem eadem illa omnia conficiamus, ut ad eandem commoditatem in distendo pervenire possimus. Vertim huc res utilitates tametsi in tota oratione sunt Omparandae, Oe est, ut auditores sese perpetuo nobi attentos, docilis, benevolos praebeant, tamen id per XOr
Nunc, ne quando Vitioso exordio utamur, quae Vitia vitanda sint, docebo exordienda causa SerVandum St, ut lenis sit Semno ut si tuta verborum OnSuetudo, Ut non adparata ratio videatur esse vitiosum XOrdium
est, qu0d in pluris causas potest adcommodari, quod volgare dicitur item vitiosum est, quo nihil minus adversarius potest uti, quod commune appellatur item illud, quo adversarius e contrario poterit uti item vitiosum est, quod nimium apparatis verbis compositum aut
nimium longum est, et quod non ex ipsa auSumntUm videtur, Ut imprie cohaereat eum narratione; et quod
58쪽
neques bonoVolum neque docilem nequo attentum facit auditorem de exordio satis erit dictum es deinceps ad
narrationem tranSeRmUS. Narrationum tria genera Sunt Unum St, Cum X-
ponimus rem gestam et unum quidque trahimus ad utilitatem nostram vincendi cau8a, quod pertinet ad eas causas, de quibus iudicium futurum est; alterum genus est narrationis, quod intercurrit non numquam fidei aut criminationis aut transitionis aut alicuius apparationis Causa tertium genus est id, quod a causa civili remotum eSt, in qu tamen exereeri convenit, quo commodius illas13 Superiore narratione in causis tractare posSimus eius narrationi duo genera sunt: Unum, quod in negotiis, alterum, quod in personis OSitum est id, quod in negotiorum expositione positum est, tris habet partis fabulam, historiam, argumentum fabula eSt, quae neque Vera n que veri similis continet res, ut eae Sunt, quae tragoediis traditae sunt historia est gesta res, Sed ab aetatis nostrae memoria remotu argumentum S seta res, quae tamen fieri potuit, velut argumenta comoediarum illud genus narrationis, quod in per8oni positum est, debet habere sermonis festivitatem, animorum dissimilitudinem, gravitatem, levitatem, Spem metum, Suspitionem, desiderium, dissimulationem, misericordiam, rerum arietateS, Ortunae commutationem, insperatum incommodum, subitam laetitiam, iucundum exitum rerum. Verum hae in Xercendo transigentur illud, quod ad veritatem pertinet, quo modo tractari OnVeniat, periem IS. Tris res convenit habere narrationem ut brevis, ut dilucida, ut veri similis sit quae quoniam seri oporterescimus, quem ad modum faetamus, OgnOSeendum St. rem breviter narrare poterimus, si inde inoipiemus narrare, unde neeeSSe erit, et si non ab ultimo initio repetere Volemus, et Si summatim, non partieulatim narrabimus, et si non ad Xtremum, Sed VSque eo, quo OPUS erit, persequemur, et si transitionibus nullis utemur, etsi non deerrabimus ab eo, quod CoeperimUS Xponere, et Si exitu rerum ita ponemus, ut ante quoque quae faeta Sint Seiri possint, tametsi nos reticuerimus, quod genUS: Si dicam, me e provincia redisse, profectum quoque in
59쪽
AD C. HERENNIUM L 2 li. provinciam intellegatur ei omnino non modo id, quod est, sed otium id, quod neque obesi neque adiuvat, satius est praeturire ei ne bis aut saepius idem dieamus, cavendum est otium ne id, qu semel diximus, olim ceps dicamus, hoc modo: Atluuii Megaram vesperi advenit Simo:
ubi advenit Megaram, insidius sedit virgini:
insidias postquam serit, in in laco attulit. rem dilueide narrabimus si, ut quicquid primum is
gestum exit, illa primum exponemus, et rerum temporum ordinem consura abimus, ut gestae re erunt utut 0iuisse geri videbuntur, hic ori considerandum, ne quid perturbato, e quid nove dicamus, ne quam in
aliam rem transeamus, ne ab ultimo repetamus, ne longo Persequamur, ne quid, quod ad rem pertineat, praetereu-mus, et si sequemur ea, quae de breVitate praecepta sunt; nam quo brevior, eo dilucidior et cognitu facilior narratio siet. veri similis ni ratio erit, Si, ut OS, Ut 16 Opinio, ut natura postulat, dicemus; si spatia temporum, personarum dignitates, consiliorum rationes, locorum ΟΡ- portunitates constabunt; me refelli possit aut temporis parum fuisse aut causam nullam aut loeum idoneum non fuisse aut homines ipsos facere aut pati non potuiSSe.
si vera res erit, nihil minus hae Omnia narrando QOn-SerVanda Sunt, nam nepe Veritas, nisi hae Servata Sint,
fidem non potest faeere; Sin erit ficta, e magis erunt conservanda. de eis rebus caute confligendum St, quibus in rebus tabulae aut alicuius firma auctoritas videbitur interfuiSSQ. Adhuc uno diuta sunt, arbitror mihi constare eum ceteris artis eripi ibus, nisi uno do insinuationibus nova excogitavimus, quod eas soli praetor ceteros in trintemp0ra divisimus, ut plane certam iam et perSpicuam rationum exordiorum haberemus nunc, quod reliquum luest, quoniam de rerum inventione disputandum est, in qua Singulare Consumitur oratoris officium, dabimus Operam, ut nihilo minus industrie, quam rei utilitas postulabat, quaesisse Videntitur, si prius pauca de divisione causarum dixerimus. Causarum sivisio in duas partis distributa est: pri ir
60쪽
mum re narrata debemus aperire, quid nobis conveniat cum adversariis, quid in controversia sit; si ea, quae utilia nobis erunt, conVenient, o modo: interfectam esse ab Oreste matrem convenit mihi cum adversariis; iureno fecerit et licueritne facere, id est in controversia.'item e contrario: Agamemnonem esse a Clytaemestra Oecisum confitentur cum id ita sit, me ulcisci parentem negant portuisse. deinde, cum hoo poerimus, distributione uti debemus ea dividitur in duas partis enumerationem et Xpositionem enumeratione utemur, Cum dicemus numero, quot de rebus dicturi sumus eam plus quam trium partium numero non oportet SSe, num et perieulOSum St, ne quando plus minuSV dieamus, et
suspitionem adfert auditori meditationis et artificii, quaero fidem abrogat orationi expOSitio St, Cum reS, quibus de rebus dicturi sumus, exponimus breviter et absolute. 18 Nunc ad confirmationem et confutationem tranSeamus.
tota spes Vincendi ratioque persuadendi posita est in
confirmatione et in confutatione nam eum adiumentunOStra exposuerimus contrariaque dissolverimus, absolute 11 nimirum munus Oratorium cons Cerimus utrumque igitur facere poterimus, Si constitutionem causae OgnOVerim IS. causarum constitutiones alii quattuor fecerunt noster
doctor tris putavit esse, non ut de illorum quicquam detraheret inventione, sed ut ostenderet, id, quod portuisset simpliciter a singulari modo docere, illos distri buisso dupliciter et bipertito constitutio est prima deprecatio defensoris cum accusatoris insimulatione Oniuncta. constitutiones itaque, ut ante diXimus, tre Sunt: Oniecturalis, legitima, iuridicialis conleoturalis est, cum desueto controversia est, o modo: Aiax in silva, Oftquam reSciit, quae fecisset per insaniam, gladio incubuit.
Ulixes intervenit, occisum conspissatur, Orpore telum cruentum dueit. Teuoer intervenit, fratrem OcciSum, inimieum fratris cum gladio cruent videt, capitis aree8Sit. hic coniectura verum quaeritur; de facto erit controversia, ex eo constituti causae Oniecturalis nominatur. 1 legitima est constitutio, eum e scripto aliquid contro- VerSiae nascitur ea dividitur in partis ex Scriptum et