장음표시 사용
81쪽
AD C. ERENNIUM l. 32 35. 29 legisse videamur, reliquum idoneum partem reliquerimus. item villasu exp0silio est, quae costa e salso numera ilion P nut, o 'illn plura sunt, istu es ,rii didimus, modo: duae res sunt videsistet, quo b0mines ad mali
ii ii sua impellunt. Iuxuries ii avaritia. quid ,m0i γ' inquisti quispiam, quid ,mbiti03 quid iureligi , si iiii metus m0riis quid imperii cupiditas quid deniquo stlia
permultu 3 aut salsa enumeratio es , cum pauci a sunt, plura didimus, iii, in ido tres res si int quae omnisJh0mines sollieitant metus, cupiditas, aegritudo. satis enim uera dixisse metum, cupiditatem, qu iam ste Liudinem cum utraque re coniunctam esse neceSSe St.
item vitiosa expositio est, quae nimium si ge repetitur 22h0e in , nium mal uni stultitia est mater atque prae ceteris parit immensas cupiditates immensa porro stupiditates infinitae, imm0deratae sunt haec pariunt avii ritiam; avaritia porro hominem id qu0dvis maleficium impellit ergo avaritia inducti advorsarii nostri hoc in sosustinus admiserunt.' hic id, quod extremum diotum est,
satis sui exponere, ne Ennium et ceteros poetas imitemur, quibus hoc modo loqui conuessum est: utinam ne in nemore Pelio seeuribus usu accidisset abiegna ad terram trabes, neve inde navis inuhoandi exordium coepi8Set, quae nune nominatur nomine
Argo, quia Argivi in ea dilodii viri voeti petebant pellem inauratam arietis Colehis imperio regis Peliae, per dolum:
nnm numquam era errans mea domo ecferret pedem 3 dea animo aegra remore a V Suuein.
nam hic satis erat dicere, si id modo, quod Satis esset. curarent poetae:
utinam ne era errans mea domo eferret pedem Medea animo aegra, more ROVO RUCin.
ergo hac quoque ab ultimo repetitione in expositionibus magnopere SuperSedendum Si non enim reprehensione, sed Sieut aliae Omplures, Sua sponte itiOS est. Vitiosa ratio est, quae ad Xpositionem non est ad 23 commodata vel propter infirmitatem vel iropter vanitatem. infirma ratio est, quae non neceSSario ostendit
82쪽
ita esse, quem ad modum expo8itum est velut apud Plautum: amicum castigare ob meritam noxiam immune Si facinuS, Verum in aetate utile et condueibile. haec expositio St: Videamu8, quae rati adferatur: nam ego amistum hodie meum concastigabo pro Ommissa moria. ex eo, quod ipSe facturUS St, non ex eo, quod fieri convenit, utile quid it ratiocinatur an ratio St, quae ex falsa causa constat, Oe OdO amor fugiendus non QSt, nam ex eo Verissima nasoitur amicitia; aut hoc modo: philosophia vitanda est; adfert enim Soeordiam atques desidiam. nam hae rationes nisi falsae essent,3 expositione quoque earum Vera esse Confiteremur itemque infirma rati est, quae non neeeSSariam enuSam adfert expositionis velut Pacuvius: Fortunam insanam esse et caecam et brutam perhi
Saxoque inStare in globos praedicant volubili: id quo saxum inpulerit fors e cadere fortunam au
caecam Ob eam rem esse iterant, quia nihil cernat, quo Se8 adplicet; inSanam autem aiunt, quia atrox, incerta instabilisque it; brutam, quia dignum atque indignum nequeat inter-
sunt autem alii philosophi, qui contra fortunam negant
ullum extare, temeritate enim autumant 8Se omnia: id magis veri simile isse Usus reapse experiundo odocet.
Velut Orestes modo fuit rex, factust mendiuus modo naufragio: nempe ergo id fluctu, haut forte fortuna optigit. nam hic Pacuvius infirma ratione utitur, eum ait Verius e8Se temeritate quam fortuna res regi: nam Utraque Opinione philosophorum seri potuit, ut is, qui re fuisset, 2 mendicus factus osset item infirma ratio est, quae Videtur pro ratione adferri, sed idem dicit, quod in exposi-
83쪽
Ali C. LIERENNIUM l. 30 39. ation dictum est, ii ii modo: mugno malo is hominibus avaritia, ideirco si iiii homines magnis ei multis in 'omni dis e0nsidiantur propter immensam pecuniae stupidita tem; nam id aliis verbis idem per rati inera dieitur, illini dictum os per xi sitionem item insimo ratio est, quae minus idoneam, quam res postulat, causam ut idit expositionis, li , in , utilis est sapientia, propivi eo quod qui sapientes sunt, Pietatem colere consu runt item 'it tibi est mim veros habere, habens enim quibus 'um laestri40ssis. nam in huius m0di rationibus non universa neque absoluta, sed extenuata rati eis positio mimi matur item infirma ratio est, uno vel alii expositioni potes adcomm0dari, ut sarit Pacuvius, qui
eandem adseri rationem, qua re neen, eandem, Un Cbruta si inna dicatur. In mi rinatisne rationis multa et vitanda in nostra 38O Observanda in adversariorum ratione sunt Vitia propte ea ques diligentius consideranda. quod deurat, Confirmatio rationis uotum Vehementissime Comprobat argi
menta 60nem. utuntur igitur Istudi0si in confirmandarati in diis ei conclusione hoc modo: iniuria abs te adficior indigna, pater: nam, si inprobum esse Cresphontem ' existimas, cur i liuio locabas nuptiis sin est probus, cur talem invitam invitum cogis linquere 3
tentur aut ex simplici parto reprehendentur e contrario hoc modo: nulla tu indigna, nata, adsui iniuria: M probus est, conlocavi; sin est inprobus, divortio te liberabo incommodis. similliei parte reprehendentur, si ex duplici conclusione alterutra pars diluetur, hoc modo: nam si inprobum esse Cresphontem ' existimas,
cur me huic t abas nuptiis duxi probum:
erravi post cognovi et fugio cognitum. ergo reprehensio huius modi conelusionis duplex est; 9 neutior illa superior, facilior hae posterior ad Xcogitandum. item vitiosa confirmatio est rationiS, Cum ea re, b
84쪽
quae pluris re Significat, abutimur pro certo unius rei signo, hoc modo: neeeSSO St, quoniam pallet, egrΟ-tasse; aut: neceSSe Si peperisse, quoniam Sustinet puerum infantem.' nam haec sua sponte certa Signa non habent, in Cetera quoque Similia Coneurrunt, non
nihil illius modi signa adaugent Suspitionem item Ltiosum est, cum Vel in alium Vel in eum ipsum, qui dicit, quod in adversarium dicit, potest convenire, hoe
A. miseri sunt, qui uxores ducunt. . at tu duxisti
itoni vitiosum est id, quod volgarem habet defensionem,
hoc modo: iracundia deduetus locavit aut adulescentia aut amore. huius modi enim deprecationes si probabuntur, impune maxima peccatu dilabentur item vitiosum eSt, Cum quid pro e sumitur, quod inter Omnis Onstet, quod etiam nunc in controVersia est, hoc modo: eho tu, di, quibus est pote8ta motu Superum atque
inferum, pacem inter Sese Onelliant, Onferunt OnQOrdiam.
nam ita pro suo iure hoc exemplo utentem Thesprotum Ennius induxit, quasi iam satis certis rationibus ita 40 esse demonStrasset item Vitiosum est, quod iam quasi sero atque et negoti diei videtur lio modo: in men tem mihi si venisset, Quirites, non Commisissem, ut in hunc loeum res veniret; nam hoc aut hoc fecissem, sed me tum ratio fugit. item vitiosum est, cum id, quod in aperto delicto positum est, tamen aliqua tegitur defensione, hoe modo: cum te Xpetebant omnes, florentissimo regno reliqui nune desertum ab omnibus summo periclo Sol ut restituam paro.
26 item vitiosuin est, quod in aliam partem ac dictum est, potest accipi. id est huius modi, ut si quis dixorit: Satius est uti regibus quam uti malis legibus; nam hoc, tametsi rei augendae causa potest sine malitia dici, tamen Propter potentiam eius, quo de id dicitur, non dieitur 41 Sine atroo suspitione item vitiosum est falsis aut volgaribus definitionibus uti falsae sunt huius modi: si
85쪽
AD C. uERENNIUM l. V ... a P, aquis leui iniuriam esse nullum, nisi quae 3 pulsatione aut convitio e stet volgares sunt, quae nihilo minus in aliam rem transferri P0ssunt, ut si quis dicat: quadrupla tor, ut breviter seribam, capitalis est; si enim impri bus et pestifer eivis. nam nihilo magis quadruplut iris quam si is, quam istarii ut imillioris attulerit destibii inum item vitiosum est Pro argumento Sumere, quod in disquisitione positum est, ut si quis quem suri arguate ita dicat, eum esse nominem improbuni, Varum, siau dulentum ei rei testimonium esse, quod sibi surtum
sederit item vitiosum est controversiam Ontro Vors in diss0lvere, hoc modo: non convenit, CenSorOS istum vobis satis sacere, quod ait e non potui88 adesse ita, ut iuratus uerit quid si ad exercitum non Venisset, idemne tribuno militum diceret ' hoc ideo vitiosum est, quia non Xpedita aut iudicata res, Sed impedita et in simili controversia posita Xempli loco profertur item 42
vitiosum est, cum id, de quo Summa contrOVer8ia St, parum X peditur et, quaSi tranSactum sit, relinquitur, hoc modo:
aperto satur dictio, si intellegas: tuli dari arma, qualis, qui gessit, fuit, iubet, potiri si studeamus Pergamum:
quem ego me profiteor esse me est aequum frui 1 raternis armis mihique adiudicarier, vel qu0d propinquus, vel quod virtute aemulus
item vitiosum est, ipsum sibi in sua oratione dissentire
' Contra atque ante dixerit, dicere, hoc modo: illa CRUS accusem iunc8 tum id exputando Volvere:
nam Si veretur, quid eum necuses, qui est probus 3 sin inverecundum animi ingenium possidet, quid autem accuses, qui id parvi auditum aestumet 3 non incommoda ratione videtur sibi ostendisse, qua re inon accusaret quid postea quid ait nunc ego te ab summo iam deteXam Xordio. item vitiosum est, quod dicitur contra iudicis voluntatem anu eorum, qui audiunt, si aut partes, quibus illi student. aut homines, quos illi caros habent, laedantur, aut ali-
86쪽
quo ius modi vitio laedatur auditoris voluntas item vitiosum est non omni re confirmare, quas pollicitussis in expositione item Verendum est, ne de alia redientur, cum alia de re controversia sit, inque eius modivitio considerandum est, ne aut ad rem addatur quid aut quippiam de re detrahatur aut tota causa mutata in aliam causam derivetur ut apud Pacuvium Zethus cum Amphione, quorum controversia de musica indueta est, disputatio in sapientiae rationem et virtutis utilitatem consumitur item considerandum est, ne aliud accusatoris criminatio continent, aliud defensoris purgati purget, quod Saepe consulto multi ab eo faciunt, angustiis
Causae coacti ut si quis, cum accusetur ambitu magi- Stratum petisse, ab imperatoribus se saepenumero diealapud Xercitum donatum esse hoc si diligenter in oratione adversariorum ObserVaverimus, Saepe deprehende- 44 mus eo de ea re quod distant, non habere item vitio- Sum S artem aut scientiam aut studium quodpiam Vituperare propter eorum Vitia, qui in eo studio sunt: veluti qui rhetorios in vituperant propter alicuius Oratoris vituperandam vitam item vitiosum est ex eo, quin perperam faetum constat esse putare ostendi a certo homine suetum esse, o modo: mortuum deformatum, tumore praeditum, livore decoloratum Constat fuisse ergo Venen necatus est; deinde, si sit usque in eo Oecupatus, ut multi faciunt, venenum datum, Vitio On mediocri conflictetur non enim dactumne 'it quaeritur,2 sed a quo factum sit item vitiosum est in comparandis
rebu alteram rem efferre, de re altera mentionem non facere aut neglegentius disputare ut Si eum Comparetur, utrum Satius Sit populum frumentum aecipere an non necipere, quae commoda sunt in altera re curet enumerare, quae in altera commoda sunt, aut plane Velut depressa praetereat, aut ea, quae minima lint, dicat item vitiosum est in rebus comparandi neceSSO Putare alteram rem vituperare, eum ulteram laudes, quod genUS, Si curin quaeratur, utris maior honor habendus
sit, Albensibus an Vestinis innensibus, quod rei publicae populi Romani profuerint, de his qui dicat, altero laedat: non enim necesse est, si altero Praepona8,
87쪽
altem vituperare fieri uim potest, ut, cum alior is a gis laudaris, reliquum alteris artem audis attribuas, ne cupidius pugnasse ei ira veritatem putoris item viliosum si de ui in ei vocabulo c0uiri versiam si ruere, quam rem 'usuetudo optime imius iudieare velut ulpicius, qui intercesserat, ue exules, quibus causam Lucre non licuisset, reducerentur, dum P0sterius immim tuta voluntate eum audem egem servet, sed alium referre diuere propter nominum commutationem, u
les, sed i eluet , se reducere dicebat; pr tande quasi id suisse in eontroversia, quo illi u ine appellarentur a populo la manes, ut proinde quasi uis omnes, quibus
aqua dirigui interdictum est, exules appellentur. Verum illi fortasse ignoscimus, Si ciuii causa secit nos tamen intellegamus vitiosum esse intendere controversiami rei in tuum Commutationem. Quoniunt CXOrnati constat ex similibus ot exemplis 29 ei rebus iudieatis et amplificationibus et Ceteris rebus, quae pertinent ad exaugendam et conlocupletandam argumentationem, quae Sint in eis rebus Vitia, Considerem S. Simile vitiosum est, quod ex aliqua parte dissimile est nec iubet parem rationem OmparationiS, Ut quo sibi ipsi obest, qui adfert exemplum vitiosum St, Si
aut falsum est, ut reprehendatur, aut improbum, Ut non sit initandum, aut maius aut minus quam res OStulat.
res iudicata vitiose proferetur, si aut dissimili de re proseretur, aut de ea re, qua de contrOVerSi non St, ut
improba, aut eius modi, ut aut plures aut magis idoneae res iudicatae ab adversariis proferri possint item vitiosi ui est id quod adversarii factum esse confiteantur, de eo argumentari et planum faeere suetum OSSO, num id augere oportet item vitiosuiu est, id augere, quod convenit docere, hoc modo, ut si quis quem arguat O-Ininem Oeeidisse et, antequam Satis idonea argumenta
tione attulerit, augeat peccatum et dicat nihil indignius
esse, quam omiuem occidere non enim, utrum indignum sit an non, sed factumne Sit, Uaeritur. Complexi vitiosa est, quae non Primum Uidque, quod dictum est, complectitur et quae non breviter Oncluditur et quae non ex enumerati e Certum et OnStans
88쪽
aliquid relinquit, ut intellegatur, quid propositum in argumentatione Sit, quid deinde ratione, quid confirmatione, quid tota argumentatione demonstratum. 30 Conclusiones, quae apud Graecos Arius o nominantur, tripertitae Sunt, nam ConStant ex immeratione, amplificatione et commiseratione. in quattuor locis uti possumus conclusionibus in principi secundum narrationem, Secundum firmissimam argumentationem, in conclusione. Enumeratio est, per quam Conligimus et Commonemus, quibus de rebus Verba fecerimus, breViter, ut re-ΠΟVetur, non redintegretur ratio et ordine, ut quicquid erit dictum, referimus, ut auditor, si memoriae manda verit, ad id, quod ipse meminerit, redueatur item
Curandum St, ne aut ab exordi aut a narratione repetatur rationis enumeratio faeta enim et dedita opera Comparata oratio videbitur esse artificii significandi, ingenii venditandi, memoriae ostendendae cau8a; quapropter initium enumerationis sumendum est a divisione, deinde
ordine breviter exponendae re sunt, quae traetatae erUnt in confirmatione et confutatione. Amplificatio est res, quae per Oeum Communem instigationis auditorum causa sumitur loci commune ex decem praedeptis Commodissime sumentur adaugendi eri-4s minis causa primus locus sumitur ab auctoritate, Cum CommemoramuS, quantae curae ea res fuerit dis immor
talibus aut maioribus nostris, regibus, Civitatibus, natiOnibus, hominibus sapientissimis, senatui, item maxime, quo modo de his rebus legibus sanetum sit. SecundUSlOCUS St, cum Consideramus, illae res, de quibus criminamur, ad quo pertineant, utrum ad omnis, quod atrocissimum est, an ad superiores, quod genus e Sunt, a quibus auctoritatis locus communis sumitur, an ad pariS, hoc est, in isdem partibus animi, Corporis, Ortunarum positos, an ad inferiores, qui his Omnibus rebus antecelluntur tertius locus est, quo percontamur, quid Sit
eventurum, si omnibus idem Oneedatur, et ea re neglecta ostendimus quid periculorum atque incommodO
si huic sit remissum, multos alacriores ad maleficia futu-
89쪽
AD .mERENNIUM II. 17 50. Tros, qu08 adhuc exspectatio iudieii remi eiur quintust icus est, Per quem ostendimus, si sententio stliter ii Leare sit, nullam rem ire, quae incommodi mederi aut perperam factum iudieiuni eorrigere possit quo in loco
non in inmodum ori uti ceterarum rerum comparas iue, ut stendamus alias res posse ui vetustate sedari nuteonsilio eorrigi, huius rei aut leniundae aui e rigendae nullam rem adiumento futuram serius lacus est, eum Mi istendimus ex ei sulto actum ei didimus v0luntario sustinori nullam excusationem, imprudentiae iustam deprecationem paratam septimus locus est, quo Ostendimus taetrum facinus, crudele, usurium, tyrannicum es S C.
tu id genus iniuria mulierum aut earum rerum aliquid,
quarum rerum causa bella suscipiuntur et citin hostibus de vi tu dimicatur. Oeta via locus est, quo Stendinius non volgare, Sed singulare Sse maleficium, Spureum, nefarium, inusitatum, quo maturius et atrocius Vindi- eundum sit. Onus locus Constat OX e Catorum Omparatione, quasi cum dicemus, maius esse maleficium stuprare ingenuum quam Sacrum legere quod alterum Propter egestatem, alterum propter intemperantem Superbiam fiat decimus locus est, per quem Omnia, quae in negotio gerundo acta Sunt quaeque rem OnSequi solent, exputamus eriter et criminose et diligenter, ut regi res et geri negotium videatur rerum Consequentium enumC-
Misericordia commovebitur auditoribus, si varium lsortunarum ommutationem diuomus; si ostendemus, in quibus commodis fuerimus, quibusque in neommodis simu8, comparatione; si, quae nobis futura sint, nisi causam obtinuerimus, numerabimus et ostendemus Si Supplicabimus et nos sub eorum, quorum misericordiam captabimus, potestatem subiciemus; si quid nostri parentibus, liberis, ceteris necessariis Casurum Sit propior nostra calamitates, periemus et simul ostendemus illorum nos solitudine et miseria, non nostris incommodis dolere; si de clementia, humanitate, misericordia OStra, qua in alios usi simus aperiemus; si nos Semper aut diu in malis fuisse ostendemus; si nostrum fatum aut fortunam conqueremur; si animum nostrum sortem, n-
90쪽
tientsem incommodorum Stendemus futurum. Commiserationem breVem 8S Oportet, nihil enim lacrima citius
Fore locos obscurissimos totius artificii tractavimus in hoc libro, quapropter huic volumini modus hic sit; reliquas praeceptione8, quoad Videbitur, in tertium librum transferemus hae Si, ut conquisite conscripsimus, ita tu diligenter fueris consecutus, et nos industriae fructus ex tua cientia capiemus et tute nostram diligentiam laudabis tuaque perceptione laetabere; tu scientior eris praeceptorum artificii, nos alacriores ad reliquum persolvendum. Verum hae futura Satis Seio te enim non ignoro. Os deincep ad cetera praecepta transeamus, ut, quod libentissime faciemus, tuae rectissimae voluntati morem geramUS.
CORNIFICII RHETORICORUM AD C. HERENNIUM
LIBER III. 1 Ad omn0m iudicialem causam quem ad modum Onveniret inventionem rerum adcommodari, Satis abundanter, arbitror, Superioribus libris demonstratum est; nune earum rationem rerum inveniendarum, quae pertinebant ad causas deliberativas et demonstrativas, in hunc librum transtulimus, ut omnis inveniundi praeceptio tibi quam primum persolVeretur reliquae quattuor partes erant
artificii de tribus partibus in hoc libro dictum est dis-ΡOSitione, pronuntiatione, memoria de loeutione, quia plura dicenda videbantur, in quarto libro scribere maluimus, quem, ut arbitror, tibi librum celeriter absolutum mittemus, ne quid tibi rhetorieae artis deesse possit interea prima quaeque et nobiSeum, cum Vol S, et interdum sine nobis legendo consequere, ne quid impediare, quin ad hanc utilitatem pariter nobiscum progredi possis nunc tu suo attentum te praebeaS: O Pro-fieiso ad instituta pergemUS. Deliborationus partim sunt eius modi Ut quaeratur, utrum potius faetendum sit, partim eius modi, ut, quid