장음표시 사용
71쪽
Ali C. DERENNIUM l. 0 . m. 90am, quam in alium quempiam eonvenire indignum sit
cinus esse, siue testibus coniueiurum ei suspitionem si mamenta satis habere ab rum iribus distemus, si negabimus tumore sumam nasci s Here, quin subsit aliquid, eis dicemus causam non fuisse, ilia: re quispiam consim re ei miniseeretur, o Praeterea, si steteri salsi s Menniussu, argumentabimur hunc osse crum contra rumores
didemus primum, Si di, bimus idio esse sals0 rum res et exemplis utemur, de quibus salsa sumi fuerit, et aut inimi m nostr is ut 0mines natura malevolos et malediim ei finxisse dicemus; et reliquam aut fictam si bulam in adversarios adseremus, quam dieamus omnibus in ore osse, ut verum rumorum a seremus, qui illis albquii turpitudinis adferat, neque tamen ei rumori nos fidem habere di mus, ideo quod quivis imus homo OS-
sit quamvis turpem de quolibet rumorem proferre et Onsetam sabulam dissipare. Verumtamen Si rumor Vehementer obabilis esse videbitur, argumentando famae fidem poterimus abrogare. . id et diffidissima traetatu est constitutio coniecturalis et in veris causis saepissime tractanda, eo diligentius Omnis eius partis perserutati sumus, ut ne parVIlla quidem titubatione aut offensatione impediremur, si nil hanc rationem praeceptionis adsiduitatem exercitationis
Nunc ad leuit imae constitutionis artis transeamus. 9
Cum Voluntas scriptoris eum scripto dissidere videbitur,sa a seripto dicemus, his locis utemur Seeundum narentio nona primum seriptoris conlaudatione, deinde scripti recitatione, deinde percontatione, scierintne advorsarii id
scriptum fuisse in lege aut testa monto aut stipulatione aut i libet scripto, quod ad eam rem pertinebit, deinde mulatione, quid scriptum sit, quid adversarii se fecisse dicant, quid iudicem sequi conveniat, utrum id, quod diligenter perscriptum sit, an id, quod acute Sit Xeogitatuin deinde ea sententia quae ab adversariis sit excogitata et Scripto attributa, contemnetur et infirmabitur deinde quaeretur, quid ei obfuerit, si id voluisset ascribere, aut num non potuerit perscribi deinde a nobis sententia aperietur et eausa proferetur, qua re id Scriptor Senserit,
72쪽
quod scripserit, et demonstrabitur seriptum illud esse
dilucide breviter, commode, perfecte eum ratione Certa; deinde exempla proferentur, quae res, Cum ab udVersariis sententia et Voluntas adferretur, ab Seripto potius iudicata sint deinde ostendetur, quam perieulosum sit ab scripto recedere. Oeu Communi eSt Ontra eum, qui, cum fateatur Se contra, quod legibus sanctum autio teStamento erScriptum Sit, fecisse, tamen facti quaerat 1 defensionem ab sententia si dicemus primum lauda bimus scriptoris commoditatem atque brevitatem, quod tantum scripSerit, quod necesse fuerit, illud, quod sine scripto intellegi potuerit, non neees Sari Seribendum putarit; deinde dicemus calumniatoris esse offieium Verba et litteras sequi, neglegere votivitatem deinde id, quod
scriptum sit, aut non posse fieri aut non lege, non more, non natura, non aequo et bono posse fieri, quae omnia Seriptorem noluisse quam rectissime fieri nomo idet; at ea, quae a nobis facta sint, iustissime facta deinde contrarium sententiam aut nullam esse aut stultum aut iniustam aut non posse seri aut non onStare eum Superioribus et inferioribus sententiis, aut cum iure communi aut cum aliis legibus communibus aut cum rebus iudi catis dissentire deinde exemplorum a Voluntate et Ontra seriptum iudicatorum enumeratione utemur, deinde legum et stipulationum breviter exseriptarum, in quibus intellegantur Scriptorum Voluntates. XpOSitione. OeuS Ommuni contra eum, qui Scriptum recitet et scriptoris voluntatem non interpretetur.
Cum duae leges inter se diserepant, Videndum est primum, num qua Obrogati aut derogatio sit, deinde, utrum leges ita dissentiant, ut altera iubeat, altera Vetet, an ita, ut altera cogat, ultera permittat infirma enim erit eius defensio, qui negabit e fecisse, quod cogeretur, cum altera lex permitteret plus enim valet Sancti permissione item illa defensio tenuis est, cum ostenditur id factum esse, quod ea lex sanciat, cui legi obrogatum vel derogatum sit id, quod posteriore lege Sanctum Sit,eSSe egieetum eum haec erunt considerata, statim
nostrae legis expositione, recitatione, conlaudatione temur, deinde contrariae legis enodabimus Ohmtatem et
73쪽
partes iuris eum uiri saetant de qui iuri iuris post
rius disseremus., ambiguum esse seriptum putabitur, qu in duas laui pluris sententius trahi possit, hoc modo tractandum est: primum situ ambiguum, quaerendum est, deinde illis modo scriptum esset, si id, quod adversarii intei pretentur, scriptor steri voluisset, ostendendum e re deinde id, qu0d 0s interpretemur, ei fieri posse et honeste, recte, Iuge, more, natura bono ei aequo steri 90sse qu0d
adversarii interpretentur, e contrario nec esse ambiguum seriptum, eum intellegatur, ira sententia Vera Sit sunt,ilui arbitrentur, nil hanc causam tractandam vehementer pertinere cognitionem amphiboliarum eam, quae ab diu leutidis proseratur nos Vero arbitramur, non octo nullo adiumento esse, sed potius maximo impedimento Onmisonim illi amphibolias aucupantur, ea Ctiam, quarum X altera parte sententiam nullam possunt interpretari ita quo et alieni sermonis molesti interpellatores et scripti eum odiosi tum obscuri interpretes sunt, et dum auteo expedite loqui volunt, infantissimi reperiuntur: ita dum motuim in dicendo, ne quid ambiguum dicant,
nomen Suum pronuntiare non possunt. Verum horum puerilis opiniones rectissimi rationibuS, eum OleS, res essemus in praesentiarum hoc intercedere non alienum fuit, ut huius infantia garrulam diseiplinam contem-
Cum definition utemur, primum adseremus brevem 2 voeabuli definitionem hoc modo: maiestatoni is minuit, qui ea tollit, o quibus robus civitatis amplitudo constat: quae sunt ea, Q. Caepio suffragia, magistratus nempe igitur tu et populum suffragio et magistratum consilio privasti, eum pontis disturbasti. item ex contrario: maiestatem is minuit, qui amplitudinem civitatis detrimento adstest ego non adfeci, sed prohibui detrimonio:
aerarium enim conservavi libidini malorum restiti maiestatem ninem interire non passus sum. primum igitur
stabuli sententia breviter et ad utilitatem causae adcommodat describetur deinde factum nostrum cum Verbi
74쪽
descriptione coniungetur deinde contrariae descriptionis ratio refelletur, si aut falsa erit aut inutilis aut turpis aut iniuriosa id quod ex iuris partibus sumetur de iuridiciali absoluta, de qua iam loquemur. 13 Quaeritur in translationibus, primum num aliquis
eius rei actionem, petitionem aut perSecutionem habent, num ali tempore, num alia lege, num alio quaerente: hae legibus et moribus, aequo et bono reperientur, de
quibus dicetur in iuridiciali absoluta.
In causa ratiocinali primum quaeretur, ecquid de rebus maioribus aut minoribus aut similibus similitorseriptum aut iudicatum sit deinde utrum eae res similes sint ei rei, qua de agitur, an dissimiles deinde utrum
consulto de ea re scriptum non sit, quod noluerit enVere, an quod satis autum putarit propter Ceterorum Seriptorum similitudinem de partibus legitimae constitutionis satis dictum est; uno ad iuridietatem revertamur. 13 Absoluta iuridiciali constitutione utemur, Cum pSam rem, quam O fecisse confitemur, iure factam dicemus sine ulla adsumptione extrariae defensionis in ea convenit quaeri, iurene sit faetum de eo causa posita dicere poterimus, si ex quibus partibus tu constet, Ognoverimus constat igitur ex his partibus natura, lege, consuetudine, iudicato, aequo et Ono pacto natUrnius est, quod cognationi aut pietatis causa ObserVntur, quo iure parentes a liberis et a parentibus liberi coluntur.
lege ius est id, quod populi iussu Sanctum St, quod
genuS ut in tu eas, eum Oeeris. Consuetudine ius est
id, quod sine lege aeque ac si legitimum sit, usitatum est, qu0 genus id, quod argentari tuleris XpenSum, Soci eius reote petere possis iudieatum est id, de quo Sententia lata est aut decretum interpositum ea
Saepe diversa sunt, ut aliud alio iudici aut praetori aut consuli aut tribuno plebis placitum sit, et sit, ut de eadem re saepe alius aliud deeroverit aut iudicarit quod
genUS M. Drusus praetor urbanus quod cum herede mandati ageretur, iudieium reddidit, Sex. Iulius non reddidit it sim C. Casilius iudex absolvit iniuriarUm Um, qui Lucilium poetam in scena nominatim laeserat, P. MU-
eiu eum, qui L. Accium poetam nominaVernt, condem-
75쪽
At C. HERENNIUM l. 8 22. 23uavit ergo, quin P0ssunt res simili de ausa dissimiliter uiudicatae pr0serri, cuia id usu venerit, iudicem eum iudi ,
tempus cum tempore, numerum eum numero iudicii uni conseremus o nequo ut 0no ius e iustus, qu ud veritatem communem videtur pertinere, quod genus ut uiui , annis Qui cui morbus ausu sit, e imitorum det ex eo vel novum ius e stitui matvonii extempore tox t minis dignitate ex pacto ius est, a qui quid inter se pepigerunt, si quid inter qu08 convenit. aut: Sunt, quae legibus bservanda sunt, o rem ubi paebscuntur, in comitio ut in foro ante meridiem causam ieiunio sunt item pacta quae sine legibus observanturo convento, quae iure praestare dicuntur bis igiturin tibus iniuriam demonstrari ius confirmari convenit, idque in absoluta iuridietati faciendum videtur.
Cum ex comparatione quaeretur, utrum satius fuserit i regere id, quod reus dicat se feci88e, aut id, quod neeu- sum dieat portuisse fieri, primum quaeri conVeniet, utrum uerit utilius ex Contentione, Oe est, Utrum honestius, similius, conducibilius deinde oportebit quaeri, ipsumne portuerit iudicare, utrum fuerit utilius, an alio-rtim fuerit utilius statuendi potestas deinde interponetur
ab accusatore conieetura, qua re putetur non ratione suetunt 8Se, quod melius deteriori anteponeretur, sed in
eo dolo malo negotium gestum aliqua probabili causa,
de qua ante dictum est ab defensore contra refelletur argumentatio coniecturalis. deinde quaeretur, potueritne vitari, ne in eum locum veniretur. his ita tractatis quincusator utetur loco communi in eum, qui inutile utili Praeposuerit, cum statuendi non haberet potestatem de- sensor contra eos, qui aequum censeant rem perniciosam utili praeponi, utetur loco communi per ConqueStionem, simul quaeret ab accusatoribus, ab iudicibus ipsis, quid scietur essent, si in eo loco fuissent, et tempus, Oeum, rem, deliberationem suam ponet ante oculos translati 15 criminis est, cum ab re faeti causa in aliorum pestentum transfertur primum quaerendum est, Verene in alium erimen transferatur deinde spectandum est, nequene maguunt sit illud peccatum, quod in alium transferatur,
76쪽
atque illud, quod reus Suscepi88 dicatur deinde, oportueritne in ea re eeeare, in qua alius ante peccarit, deinde, portueritne iudicium ante fieri deinde, cum factum iudicium non sit de illo crimine, quod in alium transferatur Oporteatne de ea re iudicium fieri, quae res in iudicium non Venerit locus Communis accusatoris contra eum, qui plus en8eat Vim quam iudiei valore Oportere, et ab adverSarii percontabitur, accusator quid futurum sit, si idem ceteri faetant, ut de indemnatis supplicia sumant, quod eos idem fecisse dicunt:
quid si ipso accusator idem sacer voluisset defensor
eorum peccati atrossitatem proferet, in quo erimen transferet rem, locum, tempus ante oculo ponet, Ut ei, qui audient, existiment, aut non potuisse aut inutile fuisse 1 rem in iudicium venire. ConeeSSi est, per quam nobiSignosci postulamus ea dividitur in purgationem et de- prefationem purgati est, eum Onsulto a nobis factum negamus ea dividitur in necessitudinem, fortunam, imprudentiam. de his partibus primum ostendendum est; deinde ad deprecationem revertendum videtur. primum Considerandum est, num culpa Ventum sit in necessitudinem num culpa veniendi necessitudinem feceri deinde quaerendum, ecquo modo vis illa vitari potuerit ac levari; deinde is, qui in necessitudinem causam Conferet, e pertu8ne Sit, quid contra facere aut excogitare posset; deinde, num quae Suspitiones ex coniecturali constitutione trahi possint, quae signiseent id consulto factum esse, quod eoessario cecidisse dieitur deinde, si maxime neces Situdo quaepiam fuerit, conveniatne eum Satis ido-21 eam putari. si autem imprudentia reus e peccassedisset, primum quaeretur, utrum potuerit,eSeire an non potuerit; deinde, utrum data sit opera, ut Seiretur, an non deinde, utrum casu nescierit an culpa nam qui se propter Vinum aut amorem aut iracundiam fugisse rationem dicet, is animi vitio videbitur nescisse, non imprudentia qua re non imprudentia se defendet, sed culpa contaminabit deinde coniecturali constitutione quaeretur, utrum Soterit an ignoraverit, et considerabitur, sati8ne in imprudentia prausidii debeat esse, cum factum OSSE
COI18tet cum iri fortunam laus, Conferetur et ea re
77쪽
At C. HERENNIUM l. 23 . 20. 25 defens0 im0sei rei, di rei portere, eadem inniti videi tu e insideranda, quae de necessitudine praescripta sunt: etenim uinos hae tres Varius Purguti, ne inter se
finiitimae sunt, ut in vinis eadem sere possini rei omni duri Mei communes in bis ausis accusat is e intrucum, qui, cum se peccasse constentur, amoti ratione iudieium demi etur desens iris de bumanitatu, miseri ma dia voluntatem in omnibus rebus spectari convenire, quae ei sulto saeta n0n sit, in ea nudum esse non portum. deprecatione utemur, eum salebimur nos peccasse, ne lique id imprudentis ut 0riuit aut necessario sedisse Leemus ei tamen ignosci n0bis postulabimus bie uti seendi ratio quaeritur ex iis locis si plura aut uini a0sfidia quam malineia videbuntur constare; si qua virtus aut i bilitas erit in eo, qui supplicabit; si qua spes erit usui futurum, si in supplicio discesserit; si ipse ille
supplex mansuetus et misericors in potestatibus Ostendetur fuisse; si ea, quae peccavit, non odio neque Crudelitate, sed offiei et recto studio commotus fecit; si tali de causa aliis quoquo ignotum est; si nihil ab operieuli nobis futurum videbitur, si eum missum fecerimus; si ulla a nostris civibus aut ab aliqua civitate
vituperatio ex ea re suscipietur loci commune de hu- ο munitate, fortuna, misericordia rerum commutatione histo eis nutibus ex contrario utetur is, qui contra dicet, cum amplifieatione et enumeratione peccatorum haedeausa iudieialis fieri non potest, ut in libro primo Stendimus; sed quod potest vel ad senatum vel ad consilium
Venire, non ViSa 8 Supersedenda. Cum n Obi crimen
remoVere Volemus, aut in rem aut in hominem nostri peccati causam conferemus: si causa in hominem Onseretur, quaerendum erit Primum, potueritne autum, quantum reus demonstrabit, is, in quem causa Conferetur, et quonam modo Ut honeste aut sine periculo potuerit obsisti; si maxime ita sit, num ea re concedi reo conveniat, quod alieno inductu sederit; deinde in coniecturalem trahetur controversiam et edisseretur, Umeonsulto factum sit si causa in rem quandam Conseretur, et haec eadem fere et Omnia, quae de necessitudine
Praecepimus, Onsideranda erunt.
78쪽
18 Quoniam satis ostendi88 Videmur, quibu argumentatio1tibus in uno quoque genere causae iudicialis uti
conveniret, OnSequi Videtur, ut Oeeamus, quem ad O- dum argumentatione ornate et absolute tractare possimus nam fere non difficile est invenire, quid sit causa ondiumento, difficillimum vero est, inventum expedire et expedite pronuntiare haec enim res sauit, ut neque diu tius, quam Satis Sit, in ei8dem loci Commoremur, neque eodem identidem revolvamur, neque inChoatam argumentationem relinquamus, neque incommode ad aliam deinceps transeamus. itaque hae ratione et ipsi meminisse poterimus, quid quoque loco diXerimus, et auditor eum totius causa e tum unius cuiusque argumentationis distri-2 butionem percipere et meminisse poterit. ergo absolutissima et perfectissima est argumentatio ea, quae in quinque partis est distributa propoSitionem, rationem,
rationis confirmationem exornationem, Complexionem. Γο-ΡOSitio St, per quam Stendimus summatim, quid sit, quod probare VolumUS rati est, quae QRUSam demon- Strat eram esse, in quam intendimus, brevi subiectione; rationis confirmatio est ea, quae pluribus argumentis conrobora breviter Xpositam rationem; XOrnatio St, qua utimur rei honestandae et Conlocupletandae causa Confirmata argumentatione Complexio est, quae concludit
19 breviter conligens partis argumentationis hisce igitur quinque partibus ut absolutissime utamur, o modotra tabimus argumentationem causam ostendemus Ulixi fuisse, qua re interseuerit Aiacem: inimicum enim neerrimum de medio tollere volebat, a quo sibi non iniuria Summum periclulum metuebat; vido bat illo incolumi soinuolumem non futurum sperabat illius morte se salutem Sibi comparare consueverat, si iure non potuerat, iniuria quavis nimio exitium machinari cui rei mors indigna Palamedis testimonium dat ergo et metus perieuli hortabatur eum interimere, a quo Supplicium Verebatur, et ConSuetudo eooandi maleficii suscipiendi removebat du-29 bitationem omnes enim eum minima pestenta Cum auSa8UScipiunt, tum vero illa, quae multo maXima Sunt maleficia, aliquo corte emolument induet suscipere Onantur.
si multos induxit in peccatum pecuniae spe8, Si ComplU-
79쪽
AI C. HERENNIUM II. 27 al. 27 res se scelere e0ntaminarunt imperii cupiditate, si multi
leve compendium fraude ita: ixilia: commutarunt, cui mirum
videbitur istum ibi i malus est Propter acerrimam ornu dinem u0n temperasse virum sortissimum, integerri muni inimicitiarum persequentissimum, iniurio ac μι
tuni, ira exsuscitatum b0mo timidus, nocens, e0nscius
sui pedenti, insidiosus inimidum in lumem esse noluit: cui tandem lii, mirum videbitur uti in eum seras bestias
videamus alueris ei erectas vadere, ut niter bestiae noceant, u0n est incredibile putandum istius qui que libuitur serum, crudelem atque inhumanum eupide ui in isti perniciem prosectum, praesertim cum in bestiis nullum
neque bonam neque malam rationem videamus, in isto plurimas et pessimas rationes semper fuisse intellegamus. si ergo pollicitus Sum me daturum causam, qua inductus Ulixes neeesserit ad maleficium, et si inimicitiarum reue
rimam rationem et periculi metum intercessisse demonstravi, non est dubium quin constentur causam malefiei fuisse.' ergo absolutissima est argumentatio OR, quae e illiinque partibus constat, Sed en non emper necesse S uti est cum Omplexione Supersedendum St, si res brevis est, ut facile memoria comprehendatur; StCUIn XOrnatio praetermittenda est, si parum locuples ad amplisseandum et exornandum res videtur esse Sin et brevi erit argumentatio et res tenuis aut humilis, tum et exornatione et complexione supersedendum est. in Onini argumentatione de duabus partibus postremi haec, quam XPOSui, ratio est habenda ergo amplissima est argumentati quinquepertita, brevissima est tripertita, mediocris sublata aut exornatione aut compleXione quadri
Duo genera sunt vitiosarum argumentationum Unlim,
quod ab adversario reprehendi potest, id quod pertinet
ad gausam alterum, quod tametsi nugatorium St, tamen non indiget reprehensionis. quae Sint, quae reprehensione Confutari conveniat, quae tacite contemni atque vitari sine reprehensione, nisi exempla subiecero, intellegere dilucide non poteris lineo cognitio vitiosarum argumentationum duplieom utilitat Om adferet, nam et vitare in argumentatione vitium admonebit, et ab aliis non
80쪽
vitatum Ommode reprehendere docebit. quoniam igitur
ostendimus perfectum et plenam argumentationem X quinque partibu ConStare in una quaque parte urgumentationis quae Vitia Vitanda Sint consideremus, ut et
ipsi ab his vitiis recedere et adversariorum argumentationes hac praeceptione in Omnibus partibus temptare et ab aliqua parte Iabes aetare OSSimVS.s Expositi Vitiosa est, cum ab aliqua aut a maiore parte ad omnis confertur id, quod non neeessario est omnibus attributum; ut Si quis hoo modo Xponat: OmneS, qui in paupertate sunt, malunt maleficio parare divitias quam officio paupertatem tueri. si quis hoc modo X-
posuerit argumentationem, ut non Uremu quaerere, qualis ratio aut rationis confrinatio sit, ipsam facile reprehendemUS XpOSitionem, eum Ostendemus, id, quod in aliquo paupere improbo Sit, in omnis pauperes falsos et iniuria conferri. item vitiosa Xpositi est, cum id, quod raro sit, eri Onmino negatur, o modo: nemo poteStino a Spectu neque praeteriens in amorem inuidere:'nam eum nonnemo deVenerit in amorem uno Speetu,
o cum ille neminem dixerit omnino nihil adfertur, raro id sori dum modo liquando fieri aut posse modo fieri
21 intellegatur item vitiosa Xpositio St, eum omni re SOstendimus nos ConlegisSe et aliquam rem idoneam praeterimus, o modo: quoniam igitur hominem occisum ConStat SSe, ne eSSe est aut a praedonibus aut ab inimi Cis Oeelsum esse aut abs te, quem illo heredem testamento ex parte faciebat praedones in illo loco visi numquam Sunt, inimicum nullum habebat relinquitur, si neque a praedonibus neque ab inimiet Oeeisu est, quod alteri non erant, alteros non habebat, ut abs te sit interemptus. Dum in huius modi expositione reprehen-Sione utemur, Si quos praeterea quam ille conlegerit OtutSSe Suseipere maleficium ostenderimus velut in hoc exemplo, Cum dixerit necesse esse aut a praedonibus aut ab inimicis aut a nobis occisum esse, dilemUS O-tuisse vel a familia vel a coheredibus nostris cum hoc modo illorum conlectionem disturbaverimus, nobis latiorem loquin os ondendi reliquerimus. ergo hoc quoque