장음표시 사용
91쪽
non potuisse , nisi hoc mirum est , quod vis divina assequi non possit, si id mens humana adepta non sit. Verum , ut haec missa faciam , quae jam facta sunt: ex iis, quae nunc maxime fiunt , nonne quivis potest intelligere , omnium architectum & machinatorem unum esse Chirlogonum, qui Sex. Roscii nomen deserendum curavit 8 Hoc judicium , cujus honoris causa accusare se dixit Erucius . XLVI. 7 ' ' ' Aptam & ratione dispositam se habere existimant , qui in Salentinis , aut in Brutiis habent, unde vix
ter in anno audire nuntium possunt .
Alter tibi ' descendit de palatio , & aedibus suis: habet animi relaxandi caula rus amoenum & suburbanum , plura praeterea praedia, neque tamen ullum, nisi praeclarum & propinquum. domus reserta vasis Corinthiis, & Deliacis, in quibus est auth psa ' illa, quam tanto pretio nuper mercatus est, ut, qui praetereuntes pretium enumerari audiebant, fundum venire arbitra
rentur. Quid praeterea caelati argenti Z quid stragulae vestis quid pictarum tabularum 8 quid signorum 8 quid marmoris apud illum
putatis esse ρ Tantum scilicet, quantum e multis, splendidisque familiis in turba & rapinis coacervari una in domo potuit. Familiam vero quantam , & quam Variis cum artificiis habeat , quid ego dicam 8 Mitto hasce artes Vulgares , coquos, pistores, lecticarios. Animi Sc aurium causa tot homines habet , ut quotidiano cantu vocum, & nervorum, & tibiarum, nocturnisque conviviis tota vicinitas personet . In hac vita , Iudices , quos suinptus quotidianos, quas effusiones fieri putatis Z Quae vero convivia honesta , credo , in ejusmodi domo : si domus haec habenda est potius , quam ossicina nequitiae , & diversorium flagitiorum omnium .
Desunt non pauca , quibus osten. g AIιεν aui I voet aia. miram vim habet ditur, bona non veniisse. erraniae inuidiae . solet autem adhiberi ad iam ει ν tione 3 Hoe est , alii Syllae indignationem, aut irrisonem. atherii in supplet Lambin domum ais o Astse a J in s. ια, ex .ptam & idoneam se habere existimant, &c. quas ipsa per se cibos eoqueret. Fuit autem Cum enim Sνlia omnibus libertis suis multa vas in superiore parte eontinens res eoquen tribuisset , Chrysogonum tamen supra exte- das , in inferiore ignem a qualia nunc qu ros ditaverat usque ad delicias , & intole- uue adhiberi soleat ad misitas sorbitionum randam potentiam. delicias.
92쪽
Ipse vero quemadmodum composito & delibuto capillo passim per sorum volitet cum magna caterva togatorum , Vide
iis , Judices : ut omnes despiciat , ut hominem prae se neminem putet ; ut se solum beatum , solum potentem putet . Quae vero efficiat , & quae conetur , si velim commemorare , Vereor, Judices, ne quis imperitior existimet, me caulam nobilitatis , victoriamque voluisse laedere : tametsi meo jure possum , si quid in hac parte mihi non placeat , vituperare .
Non enim vereor , ne quis alienum me animum habuisse a causa nobilitatis existimet .
XLVII. Sciunt ii , qui me norunt , me pro illa tenui , infirmaque parte , posteaquam id , quod maxime volui , fieri
non potuit , ut componeretur id maxime deflendisse , ut ii vincerent , qui vicerunt . Quis enim erat , qui non videret, humilitatem cum dignitate de amplitudine contendere ρ quo in certamine perditi civis erat , non se ad eos iungere , quibus incolumibus, & domi dignitas , & soris auctoritas retineretur . Quae persecta esse , & suum cuique honorem , & gradum redditum, gaudeo, Judices, vehementerque laetor: eaque
omnia deorum voluntate , studio populi Romani , consilio , &imperio , & felicitate L. Syllae , gelia esse intelligo .
Quod animadversum est in eos , qui contra omni ratione pugnarunt ; non debeo reprehendere . Quod viris fortibus , quorum opera eximia in rebus gerendis extitit , honos habitus est ; laudo . Quae ut fierent , idcirco pugnatum esse arbitror , meque in eo studio partium fuisse confiteor. Sin autem id actum est , R idcirco arma sumpta sunt , ut homines postremi pecuniis alienis locupletarentur, & in fortunas uniuscuis iusque impetum facerent , & id non modo re prohibere non licet, sed ne verbis quidem vituperare : tum vero in isto bello non recreatus , neque restitutus , sed subactus oppressusque populus Romanus est . Verum longe aliter est . Nihil horum est , Judices . Non modo non laedetur causa nobilitatis , si istis hominibus resistetis, verum etiam ornabitur. XLVIII. Etero Pea siti aenti. I Pro illa mearum viis tio Hotomani , qui hoe refert ad partem rium atque opum tenuitate , explicat Lam- Marii, Cinnae , & Carboni 1 et pro qua paria binus. Non tamen contemnenda est explica. maxime voluiiset Cicero, ut componetetur. l
93쪽
XLVIII. Etenim qui haec vituperare volunt, Chrysogonum tantum posse queruntur : qui laudare volunt , concessum ei non esse commemorant . Ac jam nihil est , quod quisquam aut tam stultus , aut tam improbus sit , qui dicat , Vellem tradem liceret: hoc dixi . Dicas licet. Hoc fecissem . Faciasicet e nemo prohibet . me decrevissem . Decerne , modo recte : omnes approbabunt. Hoc judicassem . Laudabunt omnes, si recte & ordine iudicaris. Dum necesse erat , resque ipsa cogebat, unus omnia poterat : qui posteaquam magistratus creavit , legesque constituit, sua cuique procuratio auctoritasque est restituta . Quam si r tinere volunt ii , qui recuperarunt ; in perpetuum poterunt obtinere . Sin has caedes , & rapinas , & hos tantos tamque profusos sumptus aut facient , aut approbabunt ; nolo in eos gravius quidquam , ne ominis quidem causa dicere . Unum
hoc dico: noliri isti nobiles, nisi vigilantes, & boni, & somtes , dc misericordes erunt ; iis hominibus , in quibus haec erunt, ornamenta sua concedant necesse est .
uapropter desinant aliquando dicere , male aliquem locutum esse : si quis vere , ac libere locutus sit : desinant tuam causam cum Chrysogono communicare a desinant, si ille latius si , de se aliquid detractum arbitrari : videant, ne turpe miserumque sit, eos, qui equestrem splendorem pati non potuerunt '' , servi nequissimi dominationem ferre posse . Quae quidem dominatio , Iudices , in aliis rebus antea versabatur rnunc vero quam viam munitet , quod iter affectet , videtis.
Ad fidem , ad jusjurandum , ad judicia vestra , ad id , quod
solum prope in civitate sincerum sanctumque restat . Hicne etiam sese putat aliquid posse Chrysogonus ρ hic etiam potens esse vult Z O rem miseram atque acerbam i Neque mehercules hoc indigne sero , quod verear , ne quid possit : Verum quod ausus est , quod speravit , sese apud tales viros aliquid ad perniciem posse innocentis , idipsum queror .
XLIX. Idcircone experrecta nobilitas armis atque serro re
1 Pati non νωuritiae I Pati non potuerunt , equites iudicare . Itaque iudicia ad se natorum ordinem itanuata sunt.
94쪽
88 . ORATIO publicam recuperavit , ut ad libidinem suam liberti , servulique nobilium , bona , sortunas vestras, nostrasque vexare po sent ρ Si id actum est, fateor me errasse , qui hoc maluerim: fateor insanisse , qui cum illis senserim. Tametsi inermis , Judices , sensi . Sin autem victoria nobilium ornamento , atque emolumento reipublicae , populoque Romano debet esse : tum vero optimo & nobilissimo cuique meam orationem gratissimam esse oportet . Quod si quis est , qui & se , & causam laedi putet, cum Chrysogonus vituperetur : is causam ignorat, seipsum prope non novit . Causa enim splendidior fiet, si nequissimo cuique resistetur . Ille improbissimus Chrysogoni fauetor , qui sibi cum illo rationem communicatam putat , laedietur , cum ab hoc splendore caulae separatur . Verum haec omnis oratio ut . jam ante dixi mea est qua me uti respublica , & dolor meus , Sc istorum iniuria coegit . Sed Roscius horum nihil indignum putat : neminem accusat : nihil de suo patrimonio queritur : putat homo imperitus morum , agricola & rusticus , ista omnia , quae vos Per Syllam gesta esse dicitis , more , lege , jure gentium fa-ὶla : culpa liberatus, & crimine nefario sollitus cupit a vobis discedere . Si hac indigna suspicione careat , animo aequo secarere sitis omnibus commodis dicit . Rogat , oratque te, Chrysogone , si nihil de patris sortunis amplissimis in suam rem convertit: si nulla in re te fraudavit : si tibi optima fide sua omnia concessit, adnumeravit , appendit: si vestitum, quo ipse tectus erat , annulumque de digito suum tibi tradidit : si ex omnibus rebus se ipsum nudum , neque praeterea quidquam excepit : ut sibi per te liceat innocenti amicorum opibus vitam in egestate degere . . L. Praedia mea tu possides : ego aliena misericordia vivo reoncedo i & quod animus aequus est , & quia necesse est . Mea domus tibi patet, mihi clausa est : sero . Familia mea maxima uteris , ego servum habeo nullum t patior , & serendum
puto . Quid vis amplius 8 quid insequeris Τ quid oppugnas Z
qua in re tuam voluntatem laedi a me putas Θ ubi tuis commodis officio 8 quid tibi obsto 8 Si spoliorum causa vis homi
95쪽
PRO SEX. ROSCIO AMERINO. gonem occidere , spoliasti : quid quaeris amplius 8 Si inimicitiarum : quae sunt tibi inimicitiae cum eo , cuius ante praedia possedisti , quam i plum cognosti Τ Sin metuis : ab eone aliquid metuis, quem vides ipsum ab sese tam atrocem injuriam propulsare non posse Τ Sin , quod bona, quae Roscii suerunt, tua facta sunt, idcirco hunc illius filium studes perdere : nomne ostendis , id te vereri , quod praeter caeteros tu metuere non debeas, ne quando liberis proscriptorum bona patria reddantur . Facis injuriam , Chrysogone a si majorem spem emptionis tuae in hujus exitio ponis , qu im in his rebus , quas L. Sylla gessit. Quod si tibi causa nulla est , cur hunc miserum tanta calamitate assici velis : s tibi omnia sua , praeter animam , tr didit , nec sibi quidquam paternum , ne monumenti quidem causa P , reservavit : per deos immortales , quae ista tanta crudelitas est ρ quae tam sera immanisque natura P Quis unquam praedo fuit tam nefarius P quis pirata tam barbarus, ut , cum integram praedam sne sanguine habere posset , cruenta spolia detrahere mallet 8 Scis hunc nihil habere , nihil a dere , nihil pota , nihil unquam contra rem tuam cogitasse :& tamen oppugnas eum , quem neque metuere potes , neque
odisse debes , nec quidquam habere jam reliqui vides , quod ei detrahere possis o nisi hoc indignum putas , quod vestitum sedere in judicio vides : quem tu e patrimonio , tanquam enaufragio , nudum expulisti . Quasi vero nescias, hunc & ali,& vestiri a Caecilia 'Τ , Balearici filia , Nepotis sorore , spectatissima scemina : quae cum patrem clarissimum , amplissimos patruos , ornatissimum fratrem haberet , tamen , cum esset mulier , virtute perfecit , ut , quanto honore ipsa ex illorum dignitate assiceretur , non minora illis ornamenta ex sua laude redderet.
LI. An quod diligenter defenditur , id tibi indignum facinus videtur ρ Mihi crede, si , pro patris ejus hospitiis & gratia , vellent omnes hujus hospites adesse , & auderent libere
ra Ne montimenti Midem est a J Hoe in iteν titu spvieνiam parνtiam uel maxima pertinet ad movendam miserieor- misset. diam . Resertur autem ad illud cap. s. ctii ra caesia I vide supra, cap. X.
96쪽
defendere t satis copiose defenderetur . Sin autem pro magnitudine injuriae , proque eo , quod summa respublica in hujus
periculo tentatur , haec Omnes vindicarent : consistere mehercule vobis illo in loco non liceret . Nunc ita defenditur, non sane ut moleste serre adversarii debeant , neque ut se potentia superari putent.
Quae domi gerenda sunt , ea per Caeciliam transiguntur. Tori iudiciique rationem Messalla, ut videtis, Judices, suscepit. Qui , si iam satis aetatis atque roboris haberet, ipse pro
Sex. Roscio diceret . Quoniam ad dicendum impedimento est aetas '', & pudor, qui ornat aetatem : causam mihi tradidit, quem sua causa cupere , ac debere intelligebat. Ipse assiduitate , consilio , auctoritate , diligentia , perfecit , ut Sex. Roscii vita , erepta de manibus sectorum , lententiis iudicum permitteretur Nimirum , Iudices , pro hac nobilitate pars maxima civitatis in armis fuit : haec actae res est , uti nobiles restituerentur in civitatem , qui hoc facerent , quod facere Messallam videtis : qui caput innocentis defenderent : qui injuriae resisterent : qui , quantum posse ut , in salute alterius, quam in exitio , mallent ostendere. Quod si omnes , qui eodem loco nati sunt , sacerent : δc rei publica ex illis , & ipsi
LII. Verum si a Chrysogono , Iudices , non impetramus , ut pecunia nostra contentus sit , vitam ne petat : si ille adduci non potest, ut, cum ademerit nobis omnia, quae nostrae erant propria , ne lucem quoque hanc , quae communis est , eripere cupiat : si non satis habet avaritiam suam pecunia explere, nisi etiam crudelitate languinis 'Τ perlitus sit : unumi persu-I4 Imp/dimento est aetas I Annus Iezii Imus prilitantis, sue , me sati uine Roscii . caulas a uendi fuit decimus o clavii , ut m quem spoliaverat hoc est, explentis crudo senilii Hotomanus ex Ulpiano L. r. D de ii atem, ut avaritiam iam expleverat. JOampos ut & eu Justiniatio In l. Ita l. t. 6. I. Clericus, Ari. cris. pari. 1ll. I R. I. cos. 8. Is Cris tirare favoninis 3 Noti serunt auis Inteniosa quidem coniect ira , comititi la; res meae, in Cicer ne , reiad Iliare santuin e non tamen necessaria. Quid est enim eis pertini: nee hoe ulli alii condonaremuά, qui ιιιοι sarietiisti omnin . saneuis per crude. sermonis elestantiae sereior non esset. Lemii. litatem effuse . Amat eas commutatione dum , crudelarati faneu,ne periitaeit . Quod cum Cicero , atque hae arte novitatem suae elegantistinie exprimit erudelitatem hominis, dictioni, admirabilitatemque conciliat . vel cναdeIιιara quasi Deae sacra facientis , eique in hac ipse oratione multa poseut non sesert
97쪽
perfugium , Judices, una spes reliqua est Sex. Roscio , eadem, quae reipublicae , vestra prillina bonitas, & misericordia e quae
si manet , latui etiam nunc esse possumus . Sin ca crudelitas, quae hoc tempore in re publica versata est , vestros quoque animos id quod fieri profecto non potest duriores acerbioresque reddidit ; a tum est , Judices : inter feras satius est ae
tatem degere , quam in hac tanta immanitate versari. Ad eamne rem vos reservati estis λ ad eamne rem delecti, ut eos condemnaretis , quos sectores ac sicarii jugulare non potuissent ρ Solent hoc boni imperatores facere , cum praelium committunt, ut in eo loco, quo fugam hostium fore arbitreniatur , milites collocent : in quos , si qui ex acie sugerint , de improviso incidant . Nimirum s militer arbitrantur isti bonorum emptores , vos hic , tales Viros , sedere , qui excipiatis eos , qui de suis manibus effugerint . Dii prohibeant , Iudices , ut hoc , quod majores consilium publicum vocari voluerunt , praesidium sectorum exit timetur. An vero , Iudices , vos non intelligitis , nihil aliud agi , nisi ut proscriptorum liberi quavis ratione tollantur , & eius rei initium in vestro jurejurando , atque in Sex. Roscii periculo quaeri Z Dubium est, ad quem maleficium pertineat, cum videatis in altera parte lectorem , inimicum , sicarium , eun
re qui aures habent tantum grammaticas . p. a. Patuniam tam νImram .... Ad sane viam pν Iam tam nefariam . Cap. s. anot diana sanauine , mp. Io. gooniam eνimineaeon poterant , tempore ipso praenarent . Cap. si . Ur sei. Rosci; vita . inepta de manibus sectoriam , ient/nr D UIAMm permitteνerrae.
Viderant eiusmodi plurima victori u Turis nebus, Muretus, alii maiorum pentium Critici , quos non ostendit eνωίerirare so ruinis νενι iti . Quin est in hoc seni scandi vi maior , S quadam colorandi efficacia , quam non norunt philosophi , sed honi oratore hahent , quemadmodum poetae. Non ita orator Alcit, ut eram malleus loquitur . Huie salix est intelliat. ille s Distide intelligitur , --
men suuiii amittit. οἱ vertis.
EVENTU s. Credibile est , absolutum fuisse Roscium , eum dieae Ipse Cicero ἰn Bruto cap. m.
Sylis primum in Graeciam eoncessit: deinde in Asiani pro ressus , eam sere totam pera gravit et elaysoque biennio Romam rediit, ut ipse scribit in Bruto cap. s I.
98쪽
probatum suis filium , in quo non modo culpa nulla , sed ne 1ulpicio quidem potuit consistere Z Nunquid hic aliud videtis obstare Roscio , nisi quod patris bona venierunt ρLΙΙΙ. Quod si id vos suscipitis , & eadem in re operam
vestram profitemini: si idcirco sedetis , ut ad vos adducantur eorum liberi , quorum bona venierunt : cavete , per deos immortales , Iudices, ne nova , & multo crudelior per vos proscriptio instaurata esse videatur . Illam priorem , quae facta est in eos , qui arma capere potuerunt , tamen senatus sulci Pere noluit , ne quid acrius , quam more maiorum comparatum est , publico consilio factum videretur . Hanc vero , quae ad eorum liberos , atque infantium puerorum incunabula pertinet , nisi hoc judicio a vobis rejicitis , & aspernamini , videte , per deos immortales , quem in locum rempublicam
Homines sapientes , & ista auctoritate , & potestate praeditos , qua vos estis, ex quibus rebus maxime respublica laborat , iis maxime mederi convenit . Vestrum nemo est , quin intelligat, populum Romanum , qui quondam in hostes lenissimus existimabatur , hoc tempore domestica crudelitate laborare . Hanc tollite ex civitate , Iudices , hanc pati nolite diutius in hac republica versari : quae non modo id habet in se mali , quod tot cives atrocissime sustulit , verum etiam hominibus lenissimis ademit misericordiam consuetudine incomis modorum . Nam cum omnibus horis aliquid atrociter fieri videmus , aut audimus: etiam qui natura mitissimi lumus , aiasiduitate molestiarum sensum omnem humanitatis ex animis
99쪽
TRadidis C. Fannius Chaeream Roscio, eommunemque eum ea feeir servum suum Panurgum , ea conditione , ut ilium arisse hi ionis erudirex , deinde quaesius communis esset . Aliquamio pos Fusius quidam Tarquiniensis Panurgum occidit . Ummium Rucius iudicio persequi cum vellet , cognitorem in eam rem Fannium dedis . Lite conresuta , iudicio damni injuria dati conia simio , decidit eum Flavio Roscius , ut lue aiebat , pro sua parte ἰ ut Fannius , pro tota societate ; fundum accepit , non pecuniam . Post aliquot annos Roscium Fannius arbitrum adegit . Arbiter fuit idem , qui in hac causa judex est , C. Calpurnius Piso . Is de re sententiam non rulit , sed Roscium rogavit , ut Fannio pro labore , quod cognitor fuisseς , quod vadimoniis obisset , H-S cc I a darer , cum eo tamen , ux Fannius repromitteuret , ae resipularetur , si quid exegisset a Flavio , partem ori dimidiam se Roscio daturum . Spopondit ita se facturum Fannius: deinde Flaυio litem intendit . Iudex fuit C. Cluvius, eques Romanus . Eius sententia Flavius μS ccc I Panurgi nomine Fannio dissolvit . Cujus pecunia pars dimidia , cum ex resipulmtione Roscio deberetur : ramen tantum abes , ur ei quidquam Fannius dederit , ut eum etiam in iudicium vocaverit , tanquam sua parte in verere illa decisone fraudatus . AEdimabat enim fundum , quem a Flavio Roscius acceperat, μS ccc IIII : inde polebat μS IIIo e quas Roscius pro societate , non pro se tam tum , decidisset. In quo lis tota vertitur . MANUT. Oratio Ciceronis ρνο Roscio Comoedo , quia δε αλ es , ct μείουρος, cujus , quantum licet aestimare , vis sexta pars superines , magnum nostris conis Iuris locum facit . Accedit eo , quod
100쪽
ς ORATIO Iusisse librarii videntur , ae potius illusisse literatorum Rudiis, qui in hoc potissimum Ciceronis scripto drscribendo , ita suis lis
reris ac notis abusi sunt , ut in reliquiis i iis , quanta haec porces totius Orationis , vix qui quam salvum sit, quod sine ossendiculo legi possit . Ibm numerorum notae omnes ita corruptar , ut nesciam an una salieni aliqua ex fide descripta sit . I. malitiam naturae , crederetur . Is scilicet vir opt.
mus, & singulari fide praeditus, in suo judicio, tabulis suis ' ,
testibus uti conatur . Solent sere dicere , qui per tabulas homines citi pecuniam expensam tulerunt ' : Egone talem virum corrumpere potui , ut mea caula falsum in codicem referret 8 Expecto , quam mox Chaerea hac oratione utatur e tagone hanc manum , plenam perfidiae , & hos digitos meos impellere potui , ut falsum perscriberent nomen λ Quod si ille suas proseret tabulas : proseret suas quoque Roscius . Erit in illius tabulis hoc nomen ' : at in hujus non erit. Cur potius
illius , quam huius , credetur P Scripsisset ille , si non jussu hujus expensum tulisset ρ non scripsisset hic, quod sibi expensum ferri jussisset 8 Nam , quemadmodum turpe est scribere , quod non debeatur : sic improbum est , non referre , quod
debeas . AEque enim tabulae condemnantur ejus , qui verum
non retulit; & ejus , qui falsum perscripsit. Sed ego copia & facultate causae confisus, Vide quo progre
1 Taotilii Dis J Moris erat ut patresfa- mitius vero Iomines osvesti , quod nimiη miliarum . quieunque per sMulos dies aut abest a primo. Ant. Aupustinus putat leaen acciperent , aut e voenderent , ea primum dum tabulis ιominis stiri, quae tamen lectio propere ac festinanter in codicem memoriae nee ipsi penitus satisfacit, de iure quidem causa paratum , reserrent . quae at in aria nam non est necesse mutare peν eastitii indieebanture deinde per citium in aliis tabu. rastiιis , & prorarietas eit. hie non habet lis ordine , & accurate praescriberent . Eas locum. Quid s legatur laminis aeriri quod rastis at aeeepti re expenfi nominabant . De aliquando qui alteri pecuniam numerarent, eatum fide eensores cum urbem lustrarent, ipsi manu sua in tabulas illam expensam patreκ familia, iusiurandum ut ait Dion ν- non serrent , sed alium accirent , qui eam suέ lib. 4. interponere iubebant. Nam ex expensam serret . Pant anathus pro eis; , leis iis uniuscuiuscunque esuis censum aestima- tebat Hien; , nimis longe a vulgata scriptu-bam . Tahulas autem qui in potessate patris ra . F. Uontis. erant, nullas conficiebant i ut ex orat. pro a Nomen I Nomen est quodcunque in ta- Caelio intelligitur. Ηοεom. husas resertur, inscripto eius, cui vel acce- a gii per lastiIar έomines tiri pectiniam pium , vel expensum fertur, nomine. Har. pen jam tulistina 3 Ita legit victorius. Na-