장음표시 사용
21쪽
EIDEM CL. V. AB INTERPRETE REDDITA .
Ria sunt , BALTAAssAR optime , atque optima rum artium amantissime , t te enim unum iterum affari, tibi uni hujus tuo jussu elucubratae interpretationis rationem reddere placet stiria , inquam, omnino sunt , quae ad omne opus , ut recte ac laudabiliter sat , necessario requiruntur .
Primum ut vere judicemus quid fieri oporteat , deinde ut id
facere possimus , postremo ut velimus. Quorum trium , quan quam duo illa priora , si sorte desint , nobis merito exprobrari non possunt , tertium potest; utpote quod in nostra manus ac potestate sit positum: tamen ex omni scriptorum numero multo plures reperias , qui dicant sibi voluntatem , quam qui aut judicium , aut facultatem defuisse . Qui tamen ipse , quem fatentur , atque adeo interdum profitentur , voluntatis desectus , ut omni culpa vacare putetur , alii alias caussas plerumque parum probabiles afferre consueverunt . Poetis
quidem illud imprimis usitatum esse animadverti , ut languoris , ac desidiae suae hanc potissimum caussam fuisse dicant, quod illis desuerit patronus aliquis prisco illi Maecen ti non absimilis , cujus ope se humo attollere , atque ad Iaudem eniti possent. Scitum est enim ingenii culpam fortunae tribuere , ct comminisci aliquid, unde id , quod assequi non
potueris , alieno potius , quam tuo vitio nequaquam sequutus esse videare. Hanc ego excusationis latebram , in qua multi poetae vel mediocres , vel etiam mali saepenumero delitescunt , mihi omnino praeclusam esse video , cui ad hanc Homericae Iliadis interpretationem rite conficiendam , ut Ce-
22쪽
tera omnia desuerint, patronus certe non desuit. Eum enim huic operi meo in te patronum , eum hortatorem adjutoremque sum nactus, quo, si optio data esset , nullum potuissem optare , mihique ex l omni copia deligere meliorem 3 virum summa nobilitate , summis opibus , summo ingenio , summa in re poEtica intelligentia ρ, qui me tua sponte post versa Anthologica , tibique dicata , ut eodem modo Iliadem verterem humanissimis, gravissimisque verbis es cohortatus; qui semel impulsum urgere ad extremum , ct currentem , quod
ajunt, incitare non destitisti; qui opus ubi esset consectum , tua id impensa in lucem Ydere liberalissime , munificentissimeque jussisti , non multa exemplaria, quibus amicos mundi rares , tibi reservare , cetera omnia magno numero mihi habere , tuae in me, quam ego omnibus muneribus antepono, benevolentiae monumentum. Hujusmodi patronus cui obtigerit , non est credibile me in scribendo minus quam potue rim contendisse , 'ac non potius dedisse operam diligenter , ut te talem virum tui de me judicii, tuaeque in me liberalitatis minime poeniteret . Quamobrem si quid peccavi , imo vero ubi aliquid peccavi; multa enim in opere tam lon. go , ac tam dissicili peccasse minime dubito 3 nolo me qui Dquam defendat hoc modo: Potuit melius, verum hunc locum neglexit . quidni, quod Homero concesssiim est , ut interdum dormitaret, id Homerico etiam interpreti concedatur Homero enim suo arbitratu illa canenti, si uspiam negligentior fuit, quod non facile adducor ut Horatio concedam , sine flagitio esse negligenti licebat mihi tuo jussit, a quo singulari benevolentia & liberalitate essem provocatus, eadem interpretanti , certe non licebat. Itaque si quis defendere volet, alia me quavis potius quam ista ratione defendat. Dicat nimio ejus rei, quae mandata erat, exequendae studio plus aequo se
stinasse; dicat gravissimo , ac laboriosissimo instituendae ju
23쪽
ventutis muneri addictum , ac verentem , ne quid privatis studiis de opera publica detraherem, ad omnia , quemadmodum cupiebam, limanda S perpolienda non satis otii habuisse , dicat carmina, quae ab Ovidio non nisi animo sere no deducta provenire dicuntur, scripsisse temporibus turbulentis, animo anXio, atque sollicito; dicat postremo, quidquid libuerit, modo hoc firmum , fixumque maneat, me non osci tanter meo munere functum esse, atque ibi etiam, ubi quod agebam parum successit, tamen sedulo secisse , quod potuerim . Satis, opinor, intelligis ex his, quae dixi, me adhuc non tam de versibus, quam de moribus meis tibi probandis esse sollicitum, nec tam laborare , ut bonus interpres, quam ut bonus vir esse existimer . Boni enim viri ossicium desinitur hac una , quam mihi praesto fuisse dico , sedula studiosaque voluntate 3 boni interpretis, non item. Affert quidem voluntas, ut ad alia magna atque praeclara, sic etiam ad bene
interpretandum permultum momenti. opus enim natura sua
implexum, ac perdissicile bene fieri non potest, nisi sat sedulo , ac diligenter : verumtamen omnis sedulitas , quantacunque fuerit, ac diligentia frustra erit, nisi interpres adhibuerit praeterea illa duo, quae a me initio sunt posita , judicium , quo vere statuerit, quid fieri opus esset, ac facultatem , qua id essicere potuerit , quod optimum esse judicarit. Quamobrem , siquidem tibi non modo me , sed opus etiam meum probari velim , ostendam necesse est, horum neutrum mihi desuisse . Quod quidem facere conabor , sed ita , ut ad judicium quod attinet, fidenter, ct sine ullo erroris metu affsrmare non dubitem, genus interpretandi , quo sum usus, optimum esse ; quod autem pertinet ad meam in eo genere facultatem, dicam aliquid timide, ac pedetentim, nihil tam
metuens, quam arrogantiae reprehensionem, a quo me vitio
cum in omni vita, tum in iis, quae scribo, profiteor abes C a se
24쪽
se quam Iongissime . Primum igitur sic Iaabeto i duo esse interpretandi genera, duas veluti scholas . sectasque interpretum altera est eorum , qui verbum e verbo convertunt, sin. gulas voces religiose . atque adeo superstitiose adnumerant, nihil eo, quo positum est loco, mutare audent, qui denique,sul a , quam unam in ore habent, atque assidue depraedicant, fidei ratione contenti , omne praeterea ornamentum , Omnem Latinae linguae Concinnitatem , omnem aptae verborum Collocationis venustatem aspernantur . Hi , si eos vertant scriptores, qui rerum, non verborum, gratia expetuntur, possunt
prosecto non solum serri, sed etiam probari, ct consequi primum hanc laudem, ut ejus linguae , ex qua Verterint , periti , ejus, in quam verterint, non imperiti fuisse existimentur ue deinde etiam illam , quae multo est major , ut putentur minime aberrasse a veritate , ct rerum notitias, quae si re unae in hujusmodi scriptoribus quaeruntur, maxime sim ceras, atque incorruptas suo illo simplici , quamvis inculto,
atque horrido sermone Conservasse . Verumtamen hoc vertendi genus , quo in aliis plerisque contenti esse possumus , si
quis transferat ad oratores , aut ad poetas , qui non magis rerum pondere , quam Verborum splendore commendan tur , necesse est , injucundum, ineptum , omni ex parte vitiosissimum inveniri. Quum enim potissima , vel sola potius laus interpretis haec si, ut eum, quem exprimit , ct cujus quandam vehit imaginem spectandam proponit , scriptorem sui quam simillimum repraesentet , qui hoc genere utetur , repraesentabit profecto sui dissimillimum . Quis enim Demosthenem , aut Homerum inquinate , quis frigide , quis hiubce , atque aspere loquentes possit agnoscere e alterum sine oratorio , alterum sine poetico illo concentu , quo aures hominum capiuntur, ac mentes ipsae mirandum in modum demulcentur, ac percelluntur . Homero quidem versum qui adi-
25쪽
adimunt, mihi propemodum Herculi clavam , Iovi sulmen adimere videntur. id enim eripiunt, quo ille plurimum valete, quo sublato , poetae fortasse nomen retinere potest , Propterea quod in illa ipsa tam absurda , atque absona verborum congerie, tamen ', quod Flaccus de dis olutis Ennii versibus as firmabat, etiam disjecti poetae membra inveniantur 3 at summi certe poetae , & patris ac principis poetarum decus retinere non potest. Μe quidem miseret divini hominis, quum
eum audio sine cantu , ac prope sine voce aliena lingua balbutientem , rudem , inconditum , enervem , nihil venuste ,
nihil suaviter, nihil sublate, ut solet , ac granditer esserentem. Itaque & stomachari soleo interdum , & dicere, parum fortasse probabiliter, sed, ut arbitror, vere: nullos mihi in. terpretes minus fideles videri , quam eos, qui in oratoribus, ac poetis de sua fide maxime gloriantur, eamque sibi, non sua scribentibus, sed aliena vertentibus, non solum praecipue, sed etiam unice cordi fuisse assirmant. Quae enim , malum, est ista fides , quae poetam exhibet sui dissimillimum , omni poetico instruinento, ac sirpellectili spoliatum , ex grandi exi.
lem , ex numerose absonum , ex puro inquinatum , ex dulci insuavem, ex vehementi & concitato, segnem ac remisiuin;
poetam denique , ut brevi omnia complectar , non suo, sed alieno more loquentem Ut volet quisque sentiati mihi profecto is erit maxime sidus interpres, qui ab archetypi Viri tibus minime aberrarit 3 qui sive oratorem , sive ' poetam ita fuerit interpretatus, ut non selum eadem, sed etiam eodem inodo dixerit, Demonsthenica. ut ita loquar, Demons enim, Homerica Homerice . Atque hoc est alterum ex duobus illis, quae supra dixi, genus interpretandi, praeclarum sane, atque magni sicum, verum adeo dissicile, atque impeditum, ut multost minus operosum sua scribere , quam aliena hoc pacto interpretari . Verumtamen sic judico, aut absticiendum ab hu-
26쪽
jusmodi scriptoribus aliena lingua explicandis, aut, si eos e plicare volumus, hoc omnino genere utendum esse , quod unum est illorum splendori , granditati , suaviloquentiae accommodatum . Quod genus qui repudiant, ac, ne aliquam voculam, interdum nullius pretii, Greci sermonis propriam , Latino parum aptam, deperdant, superius illud genus exile,
atque horridum amplectuntur, nec eorum quos vertunt dignitati fatis consulunt, nec suae r quippe qui ob eam rem a minuto aliquo litteratore, & graeculo fortasse laudantur, ab hominibus non ineptis, vereque litteratis magnopere Vituperantur , & optimorum scriptorum non illustratores , sed cor.
ruptores esse dicuntur di quibus jure objici possit illud idem,
quod Terentius, approbante, ut mihi persuadeo , ac plain dente populo Romano , objecit aemulo poetae nimis anxie , sed parum eleganter Graecas sabulas vertenti r. . . Mne Pertendo, G easdem scriben o male, ex Grecis bonis Latinas fecit non bonas . Itaque dum inconsulto, ac praeter modum boni interpretes haberi volunt, hoc assequuntur, ut mali scriptores, ac de pubcherrimis aliorum scriptorum , quae Corruperint , operibus, male omnino meriti deprehendantur . Quanto rectius , quantoque consultius facerent, si ejus operae , quam totam in bene vertendo , hoc est in verbis Latinis ad verba Graeca accommodandis consumunt, partem seponerent , atque in bene
scribendo, hoc est in omnibus , quibus praestat is quem interpretantur , virtutibus aemulandis , ac repraesentandis collocarent si recentiorum quorundam, nihil sani hac in re praecipientium, fatuitatem , atque ineptias Contemnerent , veteres illius aurei saeculi scriptores audirent, atque imitarentur quos, quum S utriusque linguae naturam haberent plane perspectam atque cognitam, & judicio essent acerrimo , profecto credibile est , ut in ceteris artibus , quae ad hum
27쪽
nitatem pertinent , sic etiam in hoc interpretandi negotio , vidisse omnium optime quid fieri oporteret. Verum hoc tempore tantum est fastidium vetustatis , i tanta novitatis veluti prurigo , ut multi a proposito sibi fine aberrare turpiter m lint , quam usitatis antiquorum itineribus eodem pervenire. i hoc morbo, atque adeo hac insania laborant, sua in stituta , suaque commenta sibi habeant , me hominem e veteri disciplina veterum institutis uti patiantur . Hos ego, optime BALTHAssAR, qui mihi in humanioribus studiis, quod de Tiresia etiam apud inferos Homerus ait; fili sapere videntur , ceteri umbrarum vagari modo , hos, inquam , habui ainctores , ct magistros ; hi mihi facem quodammodo praetulerunt , meque eodem , quo ratio impellebat . auctoritate, exemploque suo deduxerunt. Nec vero ipsum tantummodo genus indicaverunt, sed etiam eo genere quemadmodum utendum esset quasi intento digito commonstrarunt. Mitto Plautum, Grentium, Catullum, Horatium, Virgilium, quorum multa sunt conversa e Graecis , nihil servili illa ratione , quam improbo, omnia liberali hac, ut ita dicam, S generosa , quam nemo sanus possit non probare . In uno M. Tul lio placet consistere, disertissimo illo, ut ait Catullus , Romuli nepotum , ac digno praeter Ceteros, unde in omni dicen di ratione & praecepta, ct exempla petantur. Utinam divini hominis praestantissima hoc in genere monumenta extarent, duae illae orationes inter se contrariae Aeschinis, ac Demon. sthenis , quas, ut Romanos quosdam oratores, Atticorum nomine abutentes, doceret quid esset Attice dicere, ex Graecis secit Latinas. Extaret profecto optimae interpretandi rationis exemtilar absolutissimum , atque ad illud liceret, quasi ad quandam sermulam , revocare omnes quicunque eloquentium virorum scripta interpretantur . Nunc illae, nescio quo malo rei litterariae fato, vel hominum potius, a quibus eas diligentissi-
28쪽
tissime servari oportebat incuria , vel periere, vel, quod sperare fas est, alicubi abditae in pulvere, atque in tenebris delitescunt. Cujus tamen jacturae incommodum sarciunt aliqua ex parte pauca illa verba, quibus idem ipse Τullius exponit rationem, qua est usus in iis convertendis . Quae sane verba si rite intelligantur , omnem mihi videntur hujus rei doctrinam continere . CONvERTI , inquit , NON UT INTERPRES ,spo Ur ORATOR . Quid ais, M. Tulli convertisse te illas orationes assirmas, ut interpretem convertisse negas quid est aliud convertere, quam interpretari qui porro interpretantur, quo eoS alio, quam interpretum, nomine verum est appellari Ego vero, inquit, etiam cum meas orationes scribo, utor sciemtia litterarum, quam qui solam profitentur, grammatici vocantur ε, sed, quod huic eloquentiae quasi fundamento amplissimum totius eloquentiae velut aedificium impono, atque superstruo, eas sine ulla controversia scribo non ut grammaticus, sed ut orator. Est hoc nimirum in omni opere usitatum, ut ex eo, quod ibi potissimum est, artifices nominentur . Audio , atque , ut mihi videor, intelligo, quid dicat. Duas nobilissimas orationes Convertit non illo genere exili , & strigoso , quo qui utuntur, satis habent, si utcunque Latine loquantur, sed illo altero amplo, atque opimo, pleno succi, atque nervorum , quod qui adhibent, omnes explicant divitias orationis . duos summos oratores sic est interpretatus, ut eos ad
summam dicendi laudem non serviliter subsequi, sed socialiter comitari videretur, ut non solum indicaret, quid illi admirabiliter Graece dixissent, sed etiam ostenderet, illa eadem quam aeque admirabiliter ipse Latine posset dicere . Id qua
ratione assequi sit conatus operae pretium est considerare . Et, quoniam omnis oratio constat sententiis, & verbis, in utraquere quid sibi faciendum putarit attente inspiciamus. sENTENTIIs
IISDEM , ET EARUM FORMIs TANQUAM FIGURIS . In sententus ni
29쪽
hil arbitrio Ioel esse credidit . Iure id quidem . non enim
aliae sententiae verae sunt apud Graecos , aliae apud Latinos 3 non aliae sententiarum sormae , quibus Athenis , aliae quibus Romae , vel res demonstretur , vel animi hominum aut concitentur , aut leniantur 3 ut quae Atticus orator, exempli gratia, interrogando extulerit, ea Romanum oratorem efferre oporteat assirmando. nec Vero, mutatis sententiis , illa jam conversa ex Aeschine , atque ex Demosthene, sed ab ipso potius Tullio excogitata, jure dicerentur. Age , qui in sententiis conservandis suit summa religione, qualis fuerit in verbis audiamus . UERBII AD NOsTRAM CONSUETUDINEM APTI si quae videlicet, vel singula , vel plura inter se nexa dc copulata, nihil haberent insolens, ct odiosum, sed essent haec Romanorum , aeque ac illa erant Atticorum
auribus accommodata. iN QUIBUS NON VERBUM PRO VERSO NECESSE HABUI REDDERs . Imo vero id nequaquam sacere necesse habuisti, siquidem insolentiam orationis, quam ambo illi oratores , sed Demosthenes praesertim, omni opere vitabant, es fugere volebas, eaque afferre , quae tuorum civium consuetudo minime repudiaret. Vidit hoc sane vir prudentissimus, atque omnis ad orationem pertinentis artificii scientissimus . Quid ergo secit singula verba servare non potuit sεD GENUs , inquit , OMNIUM VERBORUΜ vΙΜQUE sERvAvi . Usus sum verbis, quorum, si minus forma, Certe genus ac nati ra esset eadem , aeque propriis, aeque agentibus, eodem modorem demonstrantibus, atque In animos hominum insuentibus Addit caussam, cur id feceriti NON ENIM EA ME ADNUMERARE
LECTORI PUTA vi OPORTERE , SED TANQUAM APPENDERE . Praeesare ,
nihil enim refert, totidem ne, an pluribus , an paucioribus verbis Graeca verba converteris 3 neque id quaerunt lectores,
si modo aliquid sapiunt 3 sed illud potius: quae Latine seripta sunt, Graecisne sint leviora, an vero pari, ut ita dicam,
30쪽
momento , S iis, o quaruma in Draicitiae dictione. ratio: habetur ἰvirtutibus aeque ponderosa . Atque hoet quidem de numero verborum ab iis velim diligenter animadverti, qui, ubi aliquid serviliter , sive, ut ipsit ajunt, fideliter verterint, quasi plagnum aliquid fecerint, gloriantur totidem se illa versibus, aut letiam, si superis placet, totidem verbis transtulisse . Apage istas ineptias. HGHem qui feriet, niihi erit Carthaginis1 s,.quis, erit ait apud Ennium summus ille imperator sic mihi, eximii aut oratoris, aut poetae optimas sententias, optimis verbis, sive amultis , sive paucis, qui expresserit, is erid optimus interpre 3 nec merus modo interpres , sed etiam, si ita appellari volet , , vel orator ., vel poeta. Multa hoc loco exempla affer i possunt j, ex quibus manifesto appareat, Latu nos scriptores, dum Graeca interpretarentur,inequaquam solli citos suisse de verbis numerandis , sed contraxisse interdum orationem , Repe autem produxisse , i ita ut est visum , atque ut res, postulabat 3 neo ob eam irem minori laudo esὰ dignatos . Equidem Catulli elegiam ide coma Berenices quum lego, . eam se, probo, ut valde suspicer Graecum poetam esse a Latino superatum . In qua tamen video lammum interpre.
tem hunc, quem dico, verborum ac versuum numerum, in: quo minutuli interplexes magnopere occupantur, rasque eo non Cuarasse, ut illus versus, sui sere soli ex tota, quae intercidit, Callimachi elegia supersunt, atque apud Arati scholiasten te guntur, quatuor ille Verebui convertere non dubitarit. Quum
noster convertit a. a. Idem me ilis Conon 'caelest 'in Loine it dit , : ' γ