Decii Iunii Iuuenalis Aquinatis Satyrae sexdecim; et in eas commentarii Isaaci Grangaei gymnasiarchae Vindocinensis, Bertrandi Autumni Nitiobrigis in senatu Burdigalensium patroni, Domitii Calderini Veronensis ... additus est rerum ac verborum index

91쪽

81 C A L D E R I N I COMMENT. Vis tu consetis audax conuiua canisi s pleri laui que tui nouisse colorem' Scilicet hoc fuerat propter i uod sepe relicta Coniuge per moutem aduersum gellida que cucurri 2 quilias rem rei saeua cum grandine vernus Iupiter, o multo taliaret penula Ombo. Aspice quam longo distendat pectore tincem,

'uae Ieriur domino I uilla,s quibus undiqώes ta

cti vos E LATiNT. Nam in Latina sepeliebantur mortui, quorum

hunc umbram et se timeres. . GEL1DAE CALIDAEQvE Mi NIITER. JHuic ministro negoti uim erat miscete calidam &gelidam urceis , quos ministratorios appellabant; de quibus Martialis. Frigida non detrit, non deerit calda petenti, Sed tu mor se ludere par siti. sitici N ε .l Plinius, ex siligine laud tisiimus panis: pistri tum quoque .pera Laudatissima praeci ii in Italia sit Campana Pisis natae misceatur. ARTocopi. J Artocopiis ab ψm dicitur,quod significat panem de

Iaborem: inde omnes artocopum pro pistore acceperunt: ego vero progenere panis intelligo: nam cum Plinius ostrearios artolaganos, spe ulicos. inaceos, parthicos,inultosque praeterea nominasset addit mulix est e praeterea eorum nomina. haec sententia mihi probatur ut

Iuvenalis, scilicet, desideat,& delitias , ci excogitatas panis appellationes. PLPres vi A.J Vestis erat sit per tunica, castortea fiebat d est,cx pellibus aduersus imbres. Martialis, . Uubitas nun1uam fortea desit aquas, Varro , Non quarenda es homini penula qui habet virtutem imiri oppositιm, eadem ex lana Apula texebatur , ut scribit Plinius e fiebat item penula Gausapina, quae hyeme sui nebatur, illosa Se candida. Suvi LLA. JInter pisces testatos numeratur. estque ex genere locustat in quod Plinius ostendito: Cicero squillam paruam dixit,ad huius differentiam quam magnam designat Iuvenalis. AVDA . Nam in squilla& Iocussa cauda potissimum expetitur, ille autem laut gulae ves Suidas indicar,qui scribit Apitium eo po- timinum cibi genete bona consumpsisse, ct eius auiditate in Lybiam nauigaile, Graecise β. ως squillas, Plinius interpretatur ex Aristotele eam dictionem accipiens: nam ubi Aristoteles scribit genera Piscium

92쪽

IN sATYRAM III. DAsparagis quae deficiat conuiuia caudis, Cum venit excul is manibus oblata mini ista tibi dimidio constrictus gammarus o Ponitur, exigua feralis carna patella. I se venes a pissem perfundit: at hic qui Pallidus Ufertur misero tibi caulis, olebit Laternam: illud enim vestris datur alautas, od Canna Micipsarum prora suboexit acuta:

Propter qκod Romae cum Eoccare nemo lauatur,

Vuod tutos etiam facit aserpentibus atris. ullus erit domino, quem misit Osca, vel quem Taurominitanae rupes quando omne peractum es, Etiam defecit nostrum mare. dum gula suis Retibus a induis, penitusscrutante macello Proxima,nec patitur Tyrrhenum crescere piscem.

Inseruit ergo focum prouinciasumitur illinc

od capiator mai Lenas, Aurelia vendat. Virroni murena datur, quae maxima venisAsPAR Acis. J Scilicet altilibus. nam duplex est, ut Plinius seribit, si 'vestris scilicet,qui sponte nascitur,dc altilis qui cultu excerscit. Plinius, Silue Dei fecerat ut qui siue in reretpassim : Ecce altius hectantur a barao paulo post, Heu prodigiag tr. . GAMMAstvs.J Inter locustas vilis siporis propterea opponitur squillae eiusdem generis, ad Hellespsitum de circa Taxum magna copia prouenit,ut scribit Aristoteles. Mart. r

onretir in nostra cammare lance rubes.

Di Mimio ovod Nam damidiatis ovis de salsamenta, de quidam pisces condiebantur in coena pauperis. Mart.

Diuisis tib um latebit stuv. . alibi, Sedia c. auetant rutatas oua lacertes.

c ANNA uici PsARvM. J Id est, Numidam nam post Syphace Masinis-la illic regnauit: tu in Micipsa qui Cirtam urbem amplissimam reddidit ut scribit Strabo. CANN A: na in India si Melae,& Plinio autoribus credimus,canae sunt arboreae magnitudinis, quaru internodia lebi &nauilae vicem praestant:Silsaminum ut puto oleum designat, quod,ut scribit 1'lmius, cibi, faedum,de lucernis exile est,meminit Strabo in usu spv-Pxi, Indi , Aphricae illud erat. οἶc v Μ B o c H O r. J Bochoris rex AEgypti fuit te Nunti diae , ut scribunt Diodorus de Solinus, R Tacitus AEgyptium re usem masse ostendit: sed hic pro omnibus Numidis δ: Mau- iis ponitur , qui scilicet more patrio sinamino oleo setido

93쪽

s CALDERINI COMMENT.

in bnliacis ureb tur. Liuius, Parchar ω iςmpe Ate rex Ataurarum reat, hi versus, ut dixi,nihil reprchcnsionis continent. sed tantum Sisiani in uiri oleum designant,quod dabatur clientibus. QvEM Misi et conficA.JNam Pisces quibusdam in locis palmam obii nent ut coracinus in AEgypto, faber Gadibus . helops Rhodi, Salmo iuRquitania, mullus ad Corsicam insulam quae in Ligustico mari est a Graeci, Cyrnus dicta longa sex millibus passuum, distans a vadi, Volata teranis sexaginta, incolas habet seros truculcnta estigie,unde sei uti tum gregem ducebant olim Roxnam paruo precio. haec ex Plinio A Stra

bone. .

r Auno Mi NiTANAE Rud Es. J Tauro minium colonia in Sicilia ad pro motorium Dicpania antea Naxos dicebatur, Plinius,accultissimi, ruri bus vi refert Appianus, hinc addit Iullenalis rupes. MAc LLO. J Foro piscario cuius rationem quaere a Varrone. Hortensius quid cin S. Lucius Philippus piscinarum studio tenebatur, vicit apud Varronem , Plinium, Macrobium. sed hic gulain non villarum

aut pi: canarum luxum carpit.

tanniae.

LENAs. Temporibus Caesaris Lenas,item Neronis & Claudii temporibus damnatus est autore Tacito quod prouinciam Sardiniam cui

pretis crat spoliasset. hic pro anaro captatore ponitur,ut Aurelia pro orba vidua diuite, cui multa mitterentur munera utrumq; nonae est temporum iuuenalis, ut Gallica & Pactius. Muκε NA. JMurenae anguillis similes: lautae enim gulae habebantur. freto Siculo missae , illic cnim adeo sagitantur, ut in summum pelagus emergat δε fluitent inde plotae dicta a Graecis a mia, quod est nauigo:

sutae a Latinis a fluendo: nam torrefacta pelle sole mergi iterum no possunt,capiunturque manu: autores Varro & Macrobaus, eadem est eius obiurgatio in gula. quii ner, inquit, indomitum ut ait Cinis ui cr vat latam gutim apud id suis se , qui ex tam longis tua mari instrumenta luxuriae compararent. murenarum vivaria Vt Plinius autor est priuata excogitauit Curius,qui ex triumphalibus camis Caesaris Dictatoris septem millia murenarum appendit: & Hortensius murenam in piscina mortuam fleuisse dicitur. Antonia Drusi murenae quam diligebat inaures adidit Paulis,quo multi conueniebant eius rei fama. excogitatum quoq; est damnatos homines inter murenas proiici,Vt eorum morsu Peruenta

Gorgite desiculo: nam dum se taminet auster,

Dum sidet madidassiccat in canere pennas, Contemnunt mcdiam temeraria lina Char bdim. Vos angui a manci longae cognata colubrae.

sui glacie affersu maculis Tiberinus, o st

94쪽

Vernula riparumpi uis torrente cloac , Et solum mediae criptam penetrare Suburrae.

Vsipauca velim facilem si praebeat aurem. ema petis, morim qua mittebantor amicis A Mneca, quae Piso bonus, quae Cotta solebat Largiri: namque es titulis, es fa cibus olim Maior habebatur rixandi gloria: solum

Possimus, ut carnes ciuiliter hoc face, or esto, Esto is nunc musti diues tibi, pauper amicis.

An sieris ante ipsum magni iecur, anseribu par Allisis, o fui dignu ferro M leagri

Fumst aper: post hunc raduntur iubera, ver Tuuc erit, se facient optata tonitrua coenas Maiores, tibi habe frumentum G.3ledim inquis, O Libya, disiunge boues dum tubera mittas.

Stru Iorem interea, ne qua indignatio desit, Saltante lectas, ct citronomanta volanti De o, donec peragat dictata magistri omnia: nec minimo sane discrimine refert siculo.J Nam illic capiebatur ubi Rhegium a Messana oppido Siciliae despicitur. coLvnREJ Vulgus existimat serpentes& angues cum anguillis coire: Plinius id tantum de murenis refertacto Ac A. J Nam tota urbs pensilis erat, cloacis corriuatis septem annibus a M. Agrippa sordes urbis in Tiberim deserenti

bus.

Ips I p Auc A v ELIM. J Vt ante his, licet ipsum admo

neas.

A sENrcA. J Hunc diuitem& liberalem suisse Cornelius scribit. Piso NEM Quoque a Galba adoptatum exercuisse largitiones in amiacos & ignotos quoque idem traditi cor TA. J Huius meminit Hora. fuit autem Aurelius Cotta tem poribus Neronis, cui princeps annuam pecuniam instituit, quamuis auitas opes per luxum dissipasset. addit Fidentinus ut aliquid nostris scriptis quae recitat inferret: Cottam Clunicum suis Ie: cuius meminerit Martialis ab oppido Hispaniae Clunia,cum apud illum legatur so te clinici. i. Medici. nisi Clunicum velimus intelligere plenis clunibus, qualis est Fidentinus. v T CosNFs civili TER .l i communibus epulis,eadem est expostulatio Martialis in Ponticum:

. I iij

95쪽

N CALDERINI COMMENT.

Ulae te coena cum tecum Pontice carnem,

Sp.rtula ru d non sit prasit edamus ident.

PAUPER AMicis. J Mart. Pauper amicitiae cum ps Lupe non es amicae.

t cvR ANsr Ris. J Faltilibus in magnam amplitudinem crescit, lacte mulso cum exemptum est augetur, docuit Apitius saginare anseres: Fico carica, de fati e extinguere: incertum Scipione an Metellus fuerii an M. Seseius eadem aetate, qui iecur ansieris optimi se ris se Δcuerit. Verba sunt Varronis,&a Plinio recitata. At Ti Lis. Gallina altilis Deliacorum inuento in tantum venit luxum, . vi lata lege sumptuaria a Fannio & edictum sit, ne quid volucrum apponeretur mensis, praeter gallinam, quae altilis non esset. FERRO MELEAGRi. J Id est par sui AEtolo, Mart. Asoti de siue diues eiat.

Alibi.

qui Diomedeis metuentus fetiger alis. AElula cecidit cujide talis erat. TvBrRA.J In Aphrica aut ore Plinio laudat illima sunt, pro uel iuntque magna copia si autumno imbres & tonitrua suerint, tenerrima autem sunt verno tempore & gratiora,vt idem scribit.

ATisi v s. J Vt ex antiqui codici s fide legamus prosuloso hi csonj-tur, cuius etiam meminit Mart.

Vo gestu lepores, se quo gallina secetur.

Duceris planta, velut i Ius ab Hercule Cacus, Et ponere foris, si quid tentaveris unquam His re, tanquam habeas tria nomma quando propinas Virro tibi umitque tuis contacta labellas Pocula: quis vestrum temerarius v que adeo, quis Perdirus vi dicat regi bibe lurimasunt quae Non audent homines pertusa dicere lena. αuadraginta tibi si quis Deus, aut itis diis Ei melior iis donaret homuncio quantus Ex nihilo erest quantus Virronis amicus lm Trebio, pone ad Trebium. vis frater ab illis Itibus'. nummi vobis hunc praestat honorem, Vos estis fratres. dominus tamen, se domini rex Si υis tu eri, nullus tibi paruulus aula Luseris AEneas, nec filia dulcior illo. . Iocundum es charum steritis facit et xeramicum :Sta tua nunc Micha pariat licer pueros tresi

96쪽

19 sATYRAM V. S In gremium patris fundat, simul ipse loquaci .

Gaudebit nido: miridem thoraca iubebit Auserra, minima que Nuces,assimque regatum, Ad mensim, quotiens parasitus venerit infans. Vilibub ancipites, fungi ponentur amico Boleius domino: se quales Clutidius edit Ante illum uxoris, post quem nilamplius edit.

Virros bi,s reliquis Virronibus illa iubebit

coo cxso LEPOREs. J Nam in secandis altilibus ars erat: Plinius cum de saetinandis scribit: Hinc aries, inquit, culinarum ut secentur clunes, dividantur in ter Pra, Cr a pede 3va dilaciratae reia Dpstoria occu

TANQVAM HABEAs τ Rr A NOMiNA. J Id est si velles loqui quasi tu quoque unus esses ex nobilibus, quasi innuat, quod tantum his qui nobiles sunt loqui liceat: nobilitas enim cognomine gnomine,& nomine designabatur , ut Gaius Iulius Caesar. Possidonius sci ibit cognomen & agnomen mulieribus non datum fuisse: ut ita coniungas. si quid tentaveris hiscere, taquam tu quoque nobilis sis de habeas tria nomina v t nobiles , duceris planta dc ponere foris. DA TREsio. J Alter Trebius fuit comes Luculli proconsulis in P tica. vos Esris FRATREs. J Tempora notat quibus diuites etiam erant captatores alienae hereditatis : ut Mart. in Gargilianum. Munera quod semibus didui ite ingentia mittis.

Vis te munificum Gargiliane vocem.

FIERI DOMIN vs E T A E X. J Id est si vis ut hic te colat. DuLCIOR ILLO. J Virrones cilicci captatore. cARv M. J Amicum, captatoribus. NYcMALAE. J Vrbs Ioniae, ut scribunt Herodotus, de Strabo, ubi est Panio mus: Mychatelaic nomen propnia est uxoris Trebi; non concubinae , nec meretricis. Sensus cst cum non habeas pecuniam non οὐ

sendes captatores si filios habebis. Pu Enos TR 2s. Tergeminos uno partu totidem enim potest parere, supra prodigium est. THORACA.JThorax indumentum pectoris: nam Edes Craece, Lactine pectus dicitur, id erat viride in puero. Papinius de Glaucia.

-- semper ad annos, I xta legens modo puniceo elabat amictu. et Nunc herbas ιmitante sinu.

ANcipiTEs. J Inter sungos tutissimi sunt, qui rubent: tertium g nus, de quo hic loquitur Suilli dicun ur, venenis accommodati , familiasque interemeru nt. do tota conuiuiti aIiquando, A nn eum Serenuptaesectum vigillum Neronis, de Tiibunos de Centutiones, tanta est

97쪽

88 CALDERINI COM aENT. aluptas oripitu cibi , ut scribit Plinius , id est periculosi Martiali a Suni tibi botiti, fungos et sumnasiui2 i. BOLETvs. JOptirnus quidem est cibus, authore Plinio sed immenso exemplo in crimen adductus: Locustae artificio dato veneno Claudio Imperatori ,Tacitus sicribit venenum insusum delectabili cibo: Ma tialis, B letum sualem Claudiui rati eda

Poma dari, quorum solo pascaris odore, dialia perpetuus Phiacum autumnus habebat, Credire quae posi surrepta sororibub Afris: Tu scabio rureis mali, quod in aggere rodit 'ut tegitur parma, ct galea, metuo quesia GDisit ab hirsuta iaculum torquere capella. Torsitan impense Virronem parcere credas. Hoc agit vi doleas: nam quae comoedia mimus,

ciues meliori orante gula, ergo omnia μης, Si nescis, ut per lachomas esurire bilem ogaris, pressoque diu ridere molari. Tu tibi liber homo, o regis conuiua videris: Captum te nidores putat illa culinae:

Nec male coniectat, quis enim tam nudus, ut illum roΜ A. J Cytrea ut puto intelligit, quae Massylia & Medica dicuntur: nam Martialis de his idem scribit:

cui Core ei fiunt hae defrondib- horti, os ut hac Malost,ma draconis erant. Haec sunt poma vi docet Macrobius quae nunc in delitiis habemus melangola appellantes. PHAEAcVM. J Alcinous Phaeacum rex hortos habuit perpetuis stuctibus virentes, Homeri testimonio : nam ut ille scribit, pitum piro succedebat. Fidentinus iam se alterum Zoilum profitetur,qui versum Homeri a nobis acceptum recitat : de paulo post insaniens addit, πνηςi m 06seam scripsimul. cum nec characteres quidem Graecarum literarum agnoscat. Sed Zoili est aemulus, nec imprudentia , nec miseria inseriore, qui Homerum tanquam censor redarguebat, in quem

esurientem iacete Ptolemaeus:Mirar, inquit , cum Homerin mortui 1 em reprehendis, ut interpretes si oret, tu qui istius censor es: tei um alere neque i : Phaeaces a Phaeace Neptuni & Corcyrae filio dicti sunt, ut scribit

Diodorus.

98쪽

Scava et M A D. Hunc locum a nobis acceptuni Fidentinus inuertit, nec intelligit, quan uis praeceptorem sutam adhibuerit etiam consilia rium. de pomo militari loquitur Iuuenali Mnam poma stirebatur in ag. geribus castrorum, quod Plinius de tubctibus & etintiphis scribens ostendit. Sextus, inquit, Papinius quem constulem idimus nivis is fugi D temporibus, traque attulit in corrarum aggeribus sata,tum idem reprehendens mollitiem militum, qui poma in aggeribus sererent, ex stomacho addit, Sed aggeribus praecipue dec ra , quoniam Q in te ita diluae rari sicandunt, ita & eum morem notauit & clientem Trebium irroni labocioso con

Qui P A R M A.JPeriphrasis est tyronis: nam tyro parma & galea vic-batur. . A cApEtLA DinsvTA.JFidentinus mille sabulas hic confingit, quas Omnes probat, praeter incam sententiam uana surripuit:non tamen audet palam aduersari,cum no intelligat, nec ipse, nec eius praecepto aitque capellam esse proprium nomen, vel lorum significari,vel te udriurii dici: lenique fertur praeceps miser magno ventris crepitu, quo praemiatur. A capella hirsuta, nos ex sago cilicio exponimus: nam saga militum viliora ex pilis hircinis texebantur. Virgilius,

Nec minui interea barbas incanastie mentac ni hi rei dent hirci sita que comantis, M. . Usum in castrorum, Q miserii velamina nautis. M

Columella de capro ita scribit: sit nitido atque tingi Opiti: nam ipse

tondetur. um in castrorum, serioum: Plinius,in Cilicia cr bria capre illo tonsitu estiuntur inde Varro,hoc sagum est quod Martialis Bardiacus dixit verbo externo. rari sardiacus quod morat; & Iuuenalis in ultima Fardiacus calcem, ut nos emendauimus. Quintus tamen Poeta citu Homero successit in operis consummationem ludos in lanere Achillis describens iaculationem appellat,m γα. . . - α id est a Carra hi sunt

Tis ferat Etruscum, puero sicontigit aurum Vel nodus tantum, o signum de paupere lorοῖ' Spes bene carnandi vos decipit. ecce dubii iam Semessum leporem, atque aliquid de clunibus apri. Ora nos iam veniet minor altissi inde parato, tacitique omnes,sestricto pane tacetis.

Fes pii Di te lautitur, omnia ferre

Sic potes, O debes pulsandum vertice rase Praebebis quandoque caput, nec dura timebis lagrani o evasis talis ian amiso. .

99쪽

o CALDERINI COMMENT.

EτavscvurA v R . Bulla aurei gestabatur 1 nobilibus allata ab Etruriaa Tarouinio, ut docet Macrobiusl: eo tam autore datum effli hertinis ut bullam gestarent, non aurcam, sed ex corim Plinius, undem. ι Paedurauit νω rum sui equo meruissent H id insigne taberent, careri Arum Macrobius, ut V, erranorum 1, 7 ii ex tu ia duntaxat matre semitim nati fuissent uampraetextam cr brum in cotam bu a decorum VIKarent. Sensus est quis eth aut natus liber dignus bulla aurea aut libertinae unditionis ' Vt pollit gestare lorum,qui pollit serre superbiam hii us mensae & concis melias, ac si dicat nemo staret nisi idem scrvus sit. - . . . . . A Leti Lis Mi Nor .l Id est mutilata a Virrone. aulin ΛNoonvε. J Id est paulatim in tam servilem antimum delabreis, tsissalturus verbera capite raso more scrui, quod genus pulsationis no

iat scilicet caput, ' Salam dra nitet aut sae a nmacula nude 'ai. . . Vt di naster do mi imaga tua. i. , i : ε Id est pulsatione speculi quo ancillam verberauerari videant ridentinus S praeceptor quam peruerse hunc lacum legant,accipientes interrogatiue, u . tu, ct nescio quid ex historia inculcatcs,tam ternere quam non necessario: nam quandoque nunquam interrogatiue legitur. Pr terea si de libertate interpretani uri, quo pacto sequitur Dra timebis gratati id enim tantum in scruuiu,non in manumissim conuenit: sed leuitatem explosani,&stultitiam nimis iii sector ι .

iVN li IVVEN ALIS AC VINATIS

Re pudicitiam Sal πρ rege moratam In terris visum Vedis, cum frigida paruas Praeberet elunca domos, foemque aremque, Et pecus, cr domi os communi clauderet umbra: Silo serem montana I horam, cum sterneret uxor Frondibus,se culmo . vicinarumqueserarum

re ibas, haud miris tibi Ornibia,nec tibi, cuius

CREno Punici DAM. Adulteria,quae lege prohibuerat Domitianus, tota satyra insectatur legem irridens quae contamnebatur, denotans tempora sua monet autem Posthumum ursidium, qui de uxore ducen da cogitabat,omnem vitae sortem connubio praesercndalia esse, repet laque saetulorum origine ostendit nullum vitium aperiisse prius mort les,quam adulteria. SATvRNO.J Iouestres suerunt,duo ii 'logi nati in Arcadia aher s-lius Allietis, & Proserpinae stater, arirnn is caeli es pater Mineruae;

100쪽

tertius Saturni filius, qui 'la'' p uls Jqi r latio 'ri uitaetate aurea,vt Hesiodus primus docuit. H'meriis vero, u Psatoni crindimus, saeculum aureum aeueg auit in Cyelopistas , quoi lcribit post et tuuium montium cacumina tenuisse in speluncisque rictitasse fructia

pe, quem ut diximus aurea aetate suisse aesignat. CYNTui A.JProperti j amica, propho nomine Abhhi dicebitur,est at tem uxorem illam rusticanam non fuisse similem Cynthiae, quoniam luec luxu vestium& margaritatum oblectabatur, ut saepe conqueritur Propertius, 3 quid iusiat ornata procedere vita cupiata, i Lx alibi Matrona inredit censui indu nep tui . Lesbia,proprio nomine Clodia dicta est. -

Turbatiis nisi os eximam passer Hesion. Sed potaηda ferens infantibus Gera matris, Tisve honidia glandem rumnte marito

Idone aliter tunc orbe nou Pcrccm ii .dri: s. . i. Qx M. Vitiebani homines: qui rupto robore nati . ld i iu 2 Composisique luto nullas habuereparentes. . . . ulla pudicitiae vereris vestigia forsam, si i . t ut aliqua extiterani essub Ioue, sed tinea sindomBarbato nondum G c iurare I*r t . ni o nibPer caput alteram . um furem ymo timc Cautibus, aut pomis, o aperto viveret horto 4, oti Paulatim deinde ad speros Astrea Ne te .l Hac comite,atque duae pariter fugere orores .- ta.

Concutere atque acri genium conicmycre fulcr , . t ' homne aliud crimen mox ferrea pratu i inminil Viderunt primos argentea saecula marcho - ' i.

Conuentum tamen opactum, o sponsali Nostra . Tempestate parri iamque a tonsere maristro

Cum pateant aliae caligante que finestrae, Cum tibi vicinum spraebeat Anhil spons.