장음표시 사용
11쪽
s o siis L -tisaurus L ctum et quia digniores neque habentius in re relate ad bona communia . ut patet, quia aliter non essent communia , sed propria illorum neque
habent ius ad rem, ut mox explicabimus; ergo per violationem distributi. vae non oritur oblisatio restituendi.
VI. Rogabis, Quia sit jus strictum iaxe, de ad rem
Respondeo , hoc nomen Ius semidupliciter, Primo pro lege , quae est xegula justi , unde dicimus dati Ius
Naturale . Positivum , Divinum , Η manum , dc Ius Gentium, quod sciliacet pasilin omnes gentes se ant; ne .on Ius Civile, quod auctoritate Primcipis saecularis est conditum de Ius Canonicum , quod scilicet auctoritate Pontificis , vel Conciliorum in Sacris Canonibus conditum est . Secundo Laccipitur Ius pro potestate legitima hoc est a lege concessa in ad aliquid
acquirendum, possidendum , alienam
dum . Sc. Cujus violatio sere injuriam; α hoc modo sumptum dividitur in I ad rem . di in re . Ius ad rem diciatur . quod non tribuit actionem in rem . sed in petaonam; &tale jus eompetit
ver donationem , emptionem , Bipae monem , aliosque contractus ante in ditionem rei; Nam si. resia verbi gratia, tibi donata, vel vendita. aute tr ditionem alteri vendatur, ct tradatur, non poteris rem illam tibi vindicare, ex leg. uuatie1. Cod. Da rei vindica.trone , cum non habeas jus in re, seu
rus persectum erga rem illam , sed
tantum actionem per nalem incum , qui te fraudavit .. Tale jus ad rem habetur etiam per Electionem . Postulationem , di Praesentationem ad beneficium; sicut etiam per Collatio nem benefieii ante acceptationem . nec non per laccessionem haereditatis an te acceptationem . Ex quo patet, quod in casu nostro persona magis digna non habet jus aci rem relate ad bona communia distribuenda per hoc praecise . quod habeat maiora merita- quam persona minus digna . Ius v ro in te dicitur , quod tribuit acti nem realem , hoc est in rem ipsam
obligatam . itaui possis illam tibi vi dicare ; δt tale jus Oxdinarie acquir, tur per titulum simul. 8c traditionem ;verbi gratia , per donationem , emptionem , aliosque contractus, secutiutraditione rei : Potest etiam acquiri per collationem beneficii, aut per testamentum. aut laccessionem ab intestato , secuta tamen acceptatione beωneficii , aut haereditatis. Acquiritur etiam per apprehensionem rerum ill rum , quae nullius sunt ἱ necnon petlegem, seu voluntatem superioris P tentis de re disponere L Tale jus dicitur Perfectum, dividiturque in Domunium Usum, BL Usumfructum D minium est jus disponendi de re . insus est jus tantum utendi re . salva ejus substantia; itaui nec possit ea auteri Iocari, nec gratis dari: ad uiam .. Ususfructus est jus utendi, de fruendire . salva ejus substantia ; itaui possidalteri talis usiusfructus concedi, ut ri tat Less cap. 3. dub. 6. VII. Opponitur primo adversum
hanc communiorem lantentiam; mi. male distribuit bona communia, tenetur sepe restituere; nam si testator is verbi gratia , relinquat aliquam sumiamam distribuendam civibus pro merito personarum , & Crius haeres Titio, cui debentur decem ob meritum ia& gradum propriae personae, det s
lum quinque , certe tenetur de Pr priis bonis restituere alia quinque, inaquibus Titium injuste damnificavit
Haec autem restitutio videtur esse 2-ctus iustitiae distributivae ; quia est emendativus injustae distributionis e go falsum est, restitutionem esse asctum solius justitiae commutativae. Respondeo cum Crietam tam viola ri justitiam commutati vana .. si tollatur a domino honum aliquod proprium.
12쪽
Nam Restitutio sit onur setius iustitis Commutativa prium illius, ad quod habet ius itire, verbi gratia equum; quam si impediatur, ne quis acquirat aliquod
honum, quod est illi appropriandum ex justitia. seu ad quod habet jus stri.
ctum ad rem; verbi gratia ne acquirat haereditatem debitam ex justitia.
Hoc posito, ad argumentum concedo majorem, nego tamen minorem: Reia
stitutio enim in tali easu debita esset actus iustitiae commutativae . quia Cain ius male distribuendo violaret iusti. tiam commutativam tollendo a Titio decem, quae illi erant approprianda ex justitia; nam cum relicta sit summa illa distribuenda pro merito Pe sonarum, Titius habens meritum ut decem, habet consequenter jus strictum justitiae ad decem . ortum ex donatione Testatoris; & consequenter, si illi non dentur decem, VI latur justitia commutativa . re ideo datur obligatio restitutionis: Quod tamen non accidit in distributione bonorum communium , puta beneficiorum, Ofticiorum, Sc. , quae non
sunt approprianda digniori S ex obligatione justitiae 1 cum digniores non
tabeant jus strictum ad illa, sed aproprianda sunt ex Obligatione, quam habet distributor consulendi bono
Ecclesiae , di bono publico ; S ideo
qui beneficia , vel munera publica contulit indignis, aut minus dignis violando tantum jultitiam distributivam, non debet quicquam restituere dignioribus praetermissis. Instabis: In primo casu Titius hahens merita ut decem, habet jus strictum ad decem, eo quod summa ilia distribuenda sit pro meritis per narum; ergo cum beneficia, & ossicia publica distribuenda sint etiam promerito personarum, digniores habentius strictum ad illa, & consequenter etiam in secundo easu violatur justitia commutativa, di datur obligatio restituendi. Respondeo, nego consequentiam. Disparitas est, quia in primo casu ius
strictum ad rem oritur ex donatione facta a testatore in bonum privatum iulorum civium, iuxta. meritum Personae. In secundo casii non habetur donatio facta in bonum alicujus privatum, sed beneficia, & ossicia publica distribuenda sint primo, dc Perse propter bonum publicum ; & ideo digniores non habent ius strictum ad
illa, sed solum aptitudinem majorem, ut illis conserantur . Quare ius structum haberi potest .solum relate ad bona, quae relinquuntur primario in
bonum privatum, non vero relate ad
bona communia, quae primo, & per se relinquuntur tu bonum publicum. VIII. Opponitur secundo. In mutitis aliis calibus, tam qui peccat contra justitiam distributivam, quam qui
contra vindicativam tenetur ad restitutionem. & talis restitutio noci potest reduci ad actum commuta livae; ergo falsum est omnem restrututionem esse actum solius Commuistativae . Antecedens probatur , quia
per laesionem justitiae distributivae t netur ad restitutionem , Primo Epi. scopus conserens beneficia indignis. vel minus dignis, relictis dignioribus,
praesertim in concursu . Secundo
Princeps, si male conserat ollicia saecularia Gubernatoris, Iudicis , &c. quando instituta sunt in praemia meritorum . Tertio Dux non largiendo hostium spolia juxta meritum. & dignitatem militum; Ac demum Iudex per laesionem vindicativae , quando punit reum supra gravitatem, & d meritum delicti.
Respondeo cum D. Th. a. a. quaest. 61. an. I. . Lug., BOnac., Mym. , α aliis communiter, in omnibus his casibus peccari non solum contra distributivam, aut vindicativam, sed etiain contra commutativam. ut diximus in
prima objectione; di ideo restitutionem
13쪽
tiae commutativae, itaui etiam quando talis actus emendat peccatum contra distributivam , emendet pariter Peccatum contra commutativam Procedendo per comparationem rei
ad rem, reddendo dumtaxat id, ad quod jus strictuin habeatur. Ad primum itaque casum, Episcopus aeonserens beneficia aut indignis, aut minus dignis, ideo sepe tenetur ad restitutionem, quia non solum peccat contra justitiam distributivam , sed
etiam contra commutativam violando
ius strictum iustitiae; Nam vel illa confert in concursu plurium . vel sine concursu : Si in concursu,violat jus strictum concurrentium contra tacitum Pactum. seu contractum inter Prael, Tum . & concurrentes; ex quo pacto quando plures concurrunt, & examini se subjiciunt, acquirunt jus strudum ad beneficium , si praevaleant ;ut communius docent contra Navar.. S Son apud Dian. pari. 3. trin. s.
Te l. mo. Et idem dicas de habemtibus plura suffiagia ad aliquam di. nitatem. Si vero Collatici beneficii at sine concursu, peccat Epi opus violando jus 1trictum, quod habet Ecclesia, ut conseratur dignioribus; dum enim traditur Episcopo munus Episcopale, intercedit implicitus conistractus inter Episcopum. & Ecclesiam, quod dii pensentur beneficia inhonum Ecclesiae, cui donata sunt, atque adeo dignioribus . Quare in primo cassi Episcopus tenetur ad compensationem damni illati concuriarentibus ; in secundo tenetur ad coinis pensationem damni illati Ecelesiae . IX. Ubi notandum , damnatam esse ab Innoc. XI. propos q7. qua dice-hantur posse promoveri ad Ecclesias digni, praetermissis dignioribus: Haec sunt verba proscriptae thesis: Gm dis
xit Concilium Trιdentinum , eos alaenis peccatis communicantes mortalIterpeccm
ABkalus tre, qui nisi quos dignisres. Eeri Aa magis utiles ipse iudicaverint, ad
Ecclesias promoυent; Concilium vel priamo videtur per hoc, digniores, non aliud significare velle . nis dignitatem eligendorum, sumpto comparativo pro positivo; Vel secundo locutione minus pr pria ponit digniores, ut excludat indi. nos ; vel tandem loquitur tertio, quam o sit eoncursus. Quare communiter apud Dian. pari. 3.tr. s. sol. I 3. docent beneficia curata sine mortali dari non
posse dignis, omissis dignioribus; Sicut nec beneficia simplicia , si dentur in
concursur At si dentur extra concursum. negant aliqui apud Dian. Part. a. tract. I s. resol. 3 8. Episcopum peccare mo
taliter, si ea constrat dignis, omissis dignioribus; quia Trident. solum linquitur de beneficiis curam an marum habentibus unde videtur reis linquere arbitrio Papae. & Episcoporum alia beneficia etiam magni m menti, ut sunt Canonicatus quod conserantur dignis ministris, qui licet
non sint meliores . tamen non sint otiosi, nec cum scandalo vivant. Sed communius docent cum Ua'. , in hoc etiam casu peccare Episcopum mortaliter, nisi excuset parvitas materia: ἐtum quia violatio justitiae distributivae ex genere suo est mortale; tum e iam quia Episcopus , etiam quando consert beneficia simplicia, debet conis sulere quantum potest hono Ecelesiae, atque adeo conlarre illa dignioribus: Unde etiam fit teneri ad compensi tionem damni, quod Ecclesia pateretur; Secus vero ad nullam restit
tionem teneretur, ut notat Lest. cap. 32. dub. a. , quia non peccaret contra justitiam commutativam, sed solum contra fidelitatem debitam Ecclesiae, cx qua tenetur constituere ministros quam maxime idoneos; non secus ac fluconomus ex fidelitate debita domino debet conducere Operarios quam maxime idoneos.
14쪽
Num Restitutio fit onus filius iustitia commutativa sAd secundum casum : Quod diximus de Episcopo conserente heneficia, dicas de Principe conserente OLscia Gubernatoris, Iudicis, &c. aut
indignis, aut minus dignis ; nam si
conserat indignis , peccat adversus iustitiam commutativam, seu adverinfiis jus strictum Reipublicae, unde te netur illi damnum compensare : Si vero ea conserat minus dignis, peccat quidem mortaliter, ut diximus cum communiori in calce articuli quarti quaestionis undecimae cum de Praeceptis Decalogist sed quia solum peceat contra fidelitatem debitam Reipublicae , non contra justitiam , neque tenetur ad restitutionem, si nullum inde damnum sequatur. X. Ad tertium casum: Dux non
distribuendo spolia hostium pro merito militum , peccat etiam contra
commutativam, violando ius strictum acquisitum a militibus, sive ex Principis voluntate , seu donatione sic disponente in bonum Reipublicae, sive acquisitum ex proprio labore ad Regni incolumitatem adhibito; & ideo injuste distribuendo ad restitutionem tenetur : Ad eum modum, quo qui bona accepit distribuenda pauperihus juxta cujusque inopiam, peccat contra commutativam, si aliter di. Bribuat , & tenetur ad restitutio.
XI. Ad ultimum casum pro Iust, tia vindicativa, seu punitiva dico, quod si judex puniat reum ultra dein
meritum , tenetur ad compensationem
damni illati; quia non solum peccat contra vindicati vam, quae dictat puniri reum pro demerito culpae; sed
etiam contra commutativam , quia
violat jus strictum, & rigorose dictum, quod habet reus, ne sibi tol- Iantur bona vitae, corporis, aut tunae ultra quod demeretur. Quod si Iudex puniat reum citra condignum,
Tenetur pariter ad restitutionem, fimrι III. aliquod damnum inde sequatur in Republica; quia violat jus, quod hahet Respublica, ut a Iudice puniat tur delinquentes ; Ex quibus Omnibus constat, solum ex violatione juris stricte dicti oriri obligationem restia
tutionis . Utrum autem ex damnificatione contra charitatem, aut alias vi
tutes detur obligatio restitutionis, dia
qui negavit in iudicio veritatem, non teneri ad solvendam poenam, ad quam fuisset condemnatus, si veritatem consessus esset. Ratio est, quia non violat iustitiam commutativam quia is, cui apelicanda suisset talis poena, non habet jus ad illam ante sententiam iudicis; Quare negando veritatem solum violat justitiam legalem, seu publicam , quae obligat ad veritatem manifestandam, ut crimina puniantur et Contra vero si Titius in iudicio salsum dixerit adversus aliquem, tene tur ad restitutionem damni inde secuti, quia violat ius strictum, quod uilibet habet, ne positive ab alio laeatur: Eadem ratione tenetur Consessarius ad restitutionem, si positive de obliget poenitentem, qui aci illam
tenetur, quia positive concurreret suo consilio, de esset causa et icax damni : Utrum autem teneatur ad restit tionem , si ex malitia, aut ignorantia
crassa omittat monere talem poeniis tentem, ut restituat . examinabimus articulo ultimo.
Colliges secundo, quod si Advocatus . & Procurator ex gravi culpa sint in causa, cur aliquis, cui consule re ex justitia tenentur, patiatur grave damnum, ad restitutionem teneam
tur. Idem dicas de Iudice, & G bernatore , qui ex officio, & justitia
tenentur cavere damnum tertii; Nam cum quilibet ex Republica concurrae ad solvendum pretium Gubernat
ri, di Iudici, a quo rite guberne B tura Disitirco by Corale
15쪽
tur, & iudicentur, quilibet habet jus
rigorosum, ut Gubernator, di Iudex caveant damnum ipsorum. XIII. Colliges tertio, quod si unus, vel pauci convcniant ad emeniadas omnes merces alicujuS generis, ut eas asservent in tempuS inopiae, animo vendendi illas carius , probabit, ter non teneantur ad restitutionem ullam ex tali monopoliO ; ut docent Less. . & Molin. contra Medin. . Salios apud Bonac. das . 3. quaest. a. punct. s. Ratio est, quia quamvis graviter peccent contra charitatem, laiamen probabiliter non peccant contra iustitiam commutativam ; cum non
sit certum, quod Respublica habeat jus strictum, ne mercium pretium hoc modo augeatur; Quandoquidem qui emit omne S merceS aliculus generis, non Peccat contra justitiam emendo; nec peccat contra justitiam supprimendo merces illas usque ad tempus inopiae. eo quod ex justitia non teneatur illas vendere a solum it,
que peccat contra charitatem, aut adiummum contra justitiam legalem, si id lege prohibitum sit ; ct ideo ad restitutionem damni in Republica secuti non tenetur. Colliges ultimo, eum, qui transfert triticum extra territorium contra Principis edictum, non teneri ad ullam restitutionem, quamvis ex violatione talis legis pretium stumenti notabiliter augeatur. Ratio est eadem, quia violatur in tali casu solum justitia te. galas, S publica, non vero particu-iaris, ct commutativa.
I. Necessarium ad salutem bifariam sum potes, vel pro necessario ne cessitate medii. vel pro Meessaris necessitate pracepti. N. Resuuiio est ad salutem necessaria
solum necusitate pracepIι. III. Cur Baptismur in re, aut in vota fit necessarius necesseraιe medii pre. Praeceptum de restituendo via tur principalιter esse de actu positivo, atqui adeo affirmativum , ct minus principaliser negativum. V. Preceptum restιtuendi diversum esa praecepto non furandι; hoc es negativum . illud vero positivum . VI. Srunt duo praecepta, Non furari.
er Non retinere rem alienam quia tamen eιdem virtΜti opponuntur .
non commitIit duo peccata specie diversa, qua uιrumque praceptum transgreditur. VII. Quot peccata committit, qui oblata opportunitate restituendι non rosiluis 'VIII. Adtus nostri non interrumpuntur moraliter per actus contrarιos dumtaxat , sed etiam aliis uris.
I. C Upponendum dupliciter posse
o aliquid esse necestarium ad salutem : Iinrimo necessitate medii . quando scilicet aliquid est ita necessarium, ut eo etiam inculpabiliter praetermisso salus obtineri non possit;
catum actuale mortale Sacrame utum
Icenitentiae sive in re, sive in votousceptum ; Necnon fides explicita Dei etiam ut remuneratoris ; cum Oppomta opinio damnata sit ab Innoc. XI. in inta a a. quae habet: Nonnisi fides
unius Dei necessaria videtur necessita te medii , non autem explicita Remuisne toris . Secundo aliquid est necessarium ad salutem necessitate precepti; quando scilicet praecepto graviter obligante aliquid ne cessario ponendum est . ita tamen, ut si ex Ignorantia inculpabili, aut ex impotentia praetermittatur , adhuc possit salus aete
16쪽
Num Restitutis D nee usaria solum nees tate pracepis rna obtineri ; ut est, verbi gratia, jejunium quadragesimale, auditio missae die festo.
restitiitio sit necessaria necessitate s lius praecepti , an etiam necessitate
medii pRespondeo cum communi solum ense necessiriam necessitate praecepti; etenim praetermissa restitutione ex ignorantia invincibili, aut ex impotentia, adhuc potest quis salvari . Habetur tamen de illa praeceptum tum natu rate standatum in illo naturae dictamine, Quod tibi non vis, alteri ne feceris'. tum positivuna ; nam Matth. 37. dicutur e Reddite , qua sunt Casaris, Caesari. Et ad Roman. 3. Reddite omniabus debita . Et in Regul. q. iuris : Non remittitur peccatum , nisi restituatur ablatum I videlicet, ut notat D. August. ,
quando restitui potest. Unde sequitur , falsam 'esse doctrinam Angeli V. Executor num. 23.s u
bi docet non liberari a purgatorio eum, qui in vita restituere . debebat, quousque ejus debita ab haeredibus soluvantur a Hinc enim sequeretur, quod
poena purgatorii posset esse aeterna, fiscilicet talia debita nunquam ab haereisdibus solvantur; quod tamen est i ζossibile, cum decedens in gratia ha- eat jus ad gloriam .
scipit saltum in voto , verbi gratia , baptismum, quam qui non habet votum, seu desiderium , ac propositum restituendi. si potest, damnatur; e go sicut baptismus saltem in voto si
sceptus est necessarius etiam necessitate medii, ita pariter restitutio. Respondeo, concesso antecedente , nego consequentiam . Disparitas est ,
quia Baptismus est id , per quod
Deus gratiam , & salutem aeternam confert , & idcirco votum illius est votum medii positi a Deo ad salutem acquirendam : Contra tamen Restatutio non est id, per quod consertur gratia: Quare licet ad falutem requiaratur votum, seu propositum servandi omnia praecepta, atque adeo restituendi, non secus ac requiritur votum baptismi ; at votum scrvandi omnia princepta, dc eatenus restituendi non est Votum ponendi medium a Deo instutulum ad collationem gratiae. & gloriae. & idcirco restitutio in voto non dicitur esse necessaria necessitate medii, sicut est baptismus in voto , & Sa
ceptum restituendi sit negativum ,
quod scilicet obligat semper , & ad
semper, an vero attirmativum, quod scilicet obligat semper, non tamen ad semper , sed ad ponendum actum tempore determinato pRespondeo, Petrum Nauar. , Medin. , Angel. , Lug. docere , quod sit negativum; Vasq. tamen , Leg. , SOL docent esse aifirmativum: Demum C jet. , Valent. , &l alii docent partim esse negativum, partim affirmativum; Etenim cum ex iustitia obligemur tam ad non retinendum alienum , quam ad resarciendum damnum illatum ;quatenus obligamur ad primum, praeceptum dicitur esse negativum, qu tenus vero obligamur ad secundum . dicitur esse allirmativum. Equidem censeo cum Tamburi cap.
I. contra LVm. cap. a. Praeceptum
restitutionis esse quidem negativum simul, dc amrmativum, sed principalister, & absolute esse ὸe actu positivo.
atque adeo allirmativum, minuS primcipaliter vero esse negativum. Ratio est, quia restitutio est actus positivus trahens secum, & includens non re
tinere alienum, non tamen e contra.
Nam qui domum alterius, verbi gratia, incendit, & qui impotens est resedere, certe non retinet alienum, &' tamen non proinde observat praeceptum restitutionis ; ergo hoc praeceu a plum
17쪽
ptum non est principaliter de non retinendo alieno, sed de resarciendo damno illato. V. Unde sequitur, praeceptum non iurandi non esse idem ac praeceptum restituendi Illud enim est negativum prohibens malum, hoc vero est pomtivum praecipiens actum bonum ; Illud
prohibet accipere rem alienam invito Domino; hoc imperat rem acceptam reddere , & damnum compensare τQuare praeceptum restituendi praesep ponit praeceptum non furandi, & com
sequenter haec duo praecepta distinguuntur.
Confirmatur, quia Restitutio non semper fit ob stirium, sed etiam ob homicidium, stuprum. &c., In quibus casibus , sicut praeceptum de restituendo non est idem cum Praecepto de non occidendo. ita in casia nostro, nec est idem cum praecepto de non furando; reduci tamen potest ad praeceptum non iurandi, quatenus eth remedium emendativum furti ; in quo sensu reduci etiam potest ad praeceptum de non occidendo. VI Dices : Praeceptum restituendicit idem . ac praeceptum non P tine di alienum ; sed praeceptum non re tinendi alienum est idem, ac PraecC Num non iurandi, quia retentio alieni eth surtum continuatum; ergo prae ceptum relli tuendi est idum, ac praeceptum non iurandi. Rc spondeo, nego majorem; nam, ut diximus, qui equum alterius, Vcr-hi gratia, occidit , nihil retinet alienum . & tamen rellituere tenetur: Sed
transmissa majore, quatenus qui de hei restituere, debet non retinere id, ad quod alter habet jus, ut e plicat Lugo in nego minorem; quamvis c nim eidem virtuti justitiae opponatur fbrium, & retentio rei alienae . atque
ista moraliter aequi polleant , ex D. Th. a. a. quaest. 56. . t. 3. nihilominus
furari eit accipere alienum , retinere vero non importat accipere, sed cot
servare rem acceptam ἰ ergo Praec plum non retinendi supponit praec plum non iurandi 2 sicut conservare rem acceptam praesupponit accepti nem, & consequentei non sunt idem praeceptum . Per hoc tamen non fit . quod retinens alienum duo peccata committat; nam , ut alias diximus , non multiplicantur peccata ex multi plicatione praece torum . quae violat
tur, sed ex multiplicatione deformitatum contra Virtutem, seu rectam rati
nem ; cum autem eidem virtuti justistiae opponatur surari, & non restituere , unum omnino peccatum est utrumque praeceptum transgredi. Ull. Petes tamen . quot Peccata committat, qui Oblata opportunitate
restituendi non restituit λRespondeo cum Bonac. quaest. 7.num. R., tot peccata numero diltincta committi, quot sunt actus intentionis . seu voluntatis non restituendi mor liter interrupti . Quomodo autem i terrumpantur actus interni, explicabismus in de Poenitentia ; Num scilicet
interrumpantur moraliter per actus
oppositos , an per hoc, quod prior
actus non amplius virtualiter duret num per distractionem voluntariam , an etiam per involuntariam. Illud solum hic advertimus cum Molin. , &Bonac. loc. cit., consessarium non deinbere esse scrupulosum in investigando
numero actuum internorum moraliter interruptorum . quia non conveniunt
Doctores 'in assignanda ratione hujus moralis interruptionis. Quare satis ellinvestigare quantum temporis res aliena detenta fuit; sic enim facile plus,
vel minus cognoscetur numeruS Peccatorum, & status poenitentis : Sicut fieri consuevit cum meretrice, quando numerus Peccatorum facile cognosci
non potest; tunc enim fatis est cognoscere, quamdiu se omnibus expolitam habuerit,& cum quo genere personarum
18쪽
Ex quanam damnificatione obligatis rasituendi eo surgat Is
VIII. Petrus Nauar. lib. q. cap. q. Putat, unum tantummodo peccatum committi ab eo , qui per multum te a poris non restituit , si tale peccatum per propositum restituendi non inte rumpatur ; censet enim actus internos moraliter interrumpi per actus contrurios dumtaxat . Sed communior temtentia est in contrarium; communiter enim Doctores censent peccatum hoc interrumpi moraliter, non solum peractum contrarium, seu per propositum
restituendi, sed etiam per hoc, quod
non censeatur amplius virtualiter pedi severare, sive desinat perseverare vi
tualiter per quamcumque distractionem etiam involuntariam . per somnum,&c., ut multi docent, sive per hoc. quod cesset obligatio restituendi ex aliquo capite, puta ex impotentia, &deinde reviviscat, sive per hoc, quod
iterum quis utatur re aliena, aut illam vendat, donet, &c.; vel si appareat novum damnum consurgere creditori
ex omissione restitutionis; puta si in
carcerem detrudendus sit, eo quod non habeat unde alteri solvat, quod debet ἱ Sic enim haec voluntas causa di novum damnum non continetur moraliter in illo peccato retentionis rei alienae , atque adeo videtur elle novum peccatum in consessione aperiendum modo explicato.
Quaenam sint radices, unde provenit obligatio restituendi I. Duplex es radix, ex qua sequitur
Obligatio resiturionιs , videlιcet Imiusta acceptio, o Res accepta. IL Obligatio restitutιonis orta ex prima radice νnjusta acceptionis haberi non
pates citra actionem damnificativam; secus vero si oriatvir ex soeunda radice rei accepta.
III. Non crsat obtigatio restituitonis citra restitutionem, A ea oriatur exprima radice ς potes tamen sine restiuilone cessare, si ex secunda ro
IV. Quando oritur onus restitutionis ex prima radice , nullum debet pati damnum damnificatus ; quando vero oritur ex secunda, nullum deis bet pati damnum , qui restituit. V. Sιcut non consurgit onus restitutionis
ex lamne iustitia distributiva, L
galis. aut Mindicativa , ita neque ex damnificatione contra alias vi tutes a iustitia. n. Hinc non tenetur ad restitutionem Medicus . si ex incuria agrotum occidat, quando nullo accepto st pendio medetur Nec Clericus a.
tium inadvertenter occidens vacam
do venationi prohibita' Nec omi tens succurrere extreme indigenti a Nec violans iustitiam legalem . VII. uui aluum inadvertenter snfama vir , ubi id advertit . tenetur famam restituere ex titulo injusta acceptionis potius . quam rei accepIa. VIII. Iudex ad resisutionem tenetur, si pecunaam accipiat pro ferenda sententia iusta, non tamen si accipiat pro ferenda sententia injusa , patrato tali scelere.
I. T Raemitto duas potissimum asibi gnari radices, seu capita, u
de pullulat onus restituendi . Prima est injusta acceptio rei alienae. Secumda est ipsa res aliena accepta, videt, cet sine justo titulo. Ratio est, quia restitutio est actus justitiae commutatuvae, Ponens aequalitatem inter debitorem, & creditorem; cum autem duobus titulis possit aliquis este creditor . vel quia injuste aliquid ab eo acceptum est, vel quia eo invito res suadetinetur ; ideo duplex datur caput restitutionis, Injusta acceptio, &Resacccpta: Quae tamen capita aliquando etiam concurrunt; nam si quis, verbi
19쪽
r suasio I. Articulus III. alia, iniuste aecipiat equum alienum,
invito domino illum retineat, exutroque capite tenetur re stituere ; Quando vero equus post injustam accepti nem moritur, tunc fur tenetur restituere solum ex primo capite injustae
acceptionis, non Vero ex re accepta,
cum illam non habeat: Quod si equus
in tuum stabulum sine tua culpa transeat , tunc solum teneris restituere ex secundo capite, videlicet ex re acce-Pra, non vero ex injusta acceptione. Alii cum Diana assignant tertiam radicem restitutionis, videlicet ex contractu iniusto , sed haec ad primam radicem injustae acceptionis reducitur: Ex contractu vero justo sicut etiam ex lege positiva non praesupponente damnificationem injustam non oritur obligatio restitutionis stricte dietis, ut quando quis debet reddere depositum, aut solvere gabellas, vel pretium rei emptae, quia in tali casu noni habetur compensatio damni illati, ut diximusari. I. Quartam alii radicem recen sent, videlicet ex injusta damnificati ne, quando scilicet pure damnificatur alter fine propria utilitate, verbi gratia
occidendo ejus equum . incendendo domum Sc.; Haec autem radix comis muniter a Theologis cum D. Th. apud Croix n. 18. reducitur ad primam radicem injustae acceptionis , quatenusii haec damnificatio est quaedam acceptio , seu subtractio rei alienae.
tionis multiplex intercedit discrimen: primum est, quod obligatio orta ex Injusta acceptione haberi non possit sine actione damnificativa , de quidemezterna nam per meram internam operationem nemo in re damnificatur ι & ideo dicitur esse obligatio
ex delicto: Econtra Obligatio orta e re accepta haberi potest sine ulla actione laesiva , sed praecise per hoc , quod res aliena accepta habeatur sive in se, sive in suo effectu, puta in i ero inde deducto.
prior obligatio non cessat nisi polita restitutione et Posterior Vero cellare Iotest etiam sine restitutione; nami res accepta apud te inculpabiliter pereat, non teneris restituere; Si ta. men illam incul abiliter consumas .
sed per illius consumptionem factus sis ditior; verbi gratia, si comedisti stin
mentum alienum pro tuo , quia tale frumentum in utilitate allata Persevcrat . teneris restituere solum illud, in quo factus es ditior . seu quantum consumpsisses de tuo frumento, si non habuisses alienum; Quod si res accepta pereat, postquam sciveris esse ali nam , & ex gravi culpa distuleris restituere, teneris ad restitutionem ex capite injustae acceptionis: nisi tamen eodem modo certo res periis let apud dominum, ut infra dicetur.
obligatus ad restitutionem ex prima radice tenetur ad illam . etiam cum suo detrimento; secus vero obligatus ex secunda radice. Et ratio est . quia sicut dominus rei nullum subire debet damnum ex injusta tua damnificati ne . ita tu nullum debes sentire da.mnum ex re accepta sine tua culpa .
Ex quo fit, quod si dominus rei sie
absens, tenearis restituere rem propriis expensis, si obligaris ad restitutionem ex prima radice, prout insea explic hitur : Econtra si obligaris ex siccunda radice, satis est . ut moneas clom, num de re sua , ut ille suis expensis illam recuperet. His explicatis, quaerendum an quanam damnificationς jae deinde in articulo sequenti. ex qua nam culpa oriatur obligatio restit tionis . Ostendimus autem in primo articulo, ex violatione justitiae distributivae , Legalis , aut Vindicativae nota oriri hanc obligationem, discutiendum nunc an oriatur ex laesione aliarum virtutum a justitia Commutauvat un-
20쪽
Ex quanam damnificatisne obligatio resisuendi eo ueta rs de prima radix obligans reum ad restitutionem sit solum injusta acceptio , seu damnificatio. V. Quaeritur itaque , An obligatio restituendi consurgat etiam ex damnuficatione contra alias virtutes a justitia P Verbi gratia, si quis ex odio Titii illum juste ad mortem damnet.
aut occidat, ac bona ejus incendat ;Aut si vovens dare eleemosynam Petro, illam deneget, unde PctruS grave damnum subeat; Aut si quis non impediat homicidium, vel surtum, peccando solum contra charitatem, non contra justitiam , utrum teneatur ita his casibus ad restitutionem, quamvis non interfuerit injusta acceptio, seu damnificatio adversus iustitiam comis mutativam. Respondeo negative cum communi contra Ricchard., CajeL, Angei., G hriel. , Valent. disip. 3. 'uaest. 6. num. 3. Ratio est, quia ex illa virtute ori. tur obligatio renituendi, cujus virtutis est actus ipsa restitutio ; sed restitutio est actus justitiae, & quidem commutativae 3 ergo ex violatione solum hujus virtutis oritur obligatio restituendi. Major patet. Minor constat ex dictis art. I. Restitutio enim est com-rensatio damni illati secundum aequa-itatem arithmeticam; ergo debet supponere ius strictum in alio, ex cujus laesione detur obligatio comeensationis hoc autem jus a sola justitia commutativa respicitur; ergo restitutio est actus solius commutativae; atque adeo sicut non consurgit onus restitutionis. ex laesione iustitiae diilributivae, Legalis, aut Vindicativae, ita a sortiori ne que ex damnificatione contra alias vir tutes a justitia. VI. Hinc deciduntur innumeri alii easus. Primo enim si aegrotus moti, tur ex incuria medici, qui nullum stipendium accipit, medicus non tenetur ad restitutionem ; quia solum peccavit contra charitatem , non contra
justitiam ; contra quam peccaret, si stipendium acciperet ; Sicut etiam si
promittendo gratis Operam suam aegroto, esset causa damni non obse vando promissum . Nam , ut notae Lest lib. a. cae. Ι 8. num. 17. qui non observat promissionem, quamvis non teneatur restituere lucrum cessans, tenetur tamen compensare omne da- innum emergens, cujus ipse est calda
non observando promissum; unde iahis casibus ad restitutionem bledicus
Secundo, si quis navans operam rei illicitae, exempli gratia si Clericus
navans operain venationi clamorosae, inculpabiliter occidat hominem putans esse seram, non leuetur ad rest, tutionem, quia peccavit solum contra obedientiam venando, non contra justitiam occidendo inadvertenter. Tertio, si quis omittat succurrere extreme indigenti, non tenetur deinde restituere illam eleemosynam deis negatam , aut compensare damnum inde secutum, quia obligatio succurrendi oriebatur ex charitate, & miscricordia, non ex justitia. Quarto, qui segetem, verbi gratia, ab alio incensam non extinguit, cum commode possit, non tenetur ad restitutionem, quia peccat solum contra
charitatem, non contra justitiam, si non sit custos, nec suae curae seges sit commendata; Quod si ipse alienam segetem inculpabiliter incendat , dc non statim extinguat, cum commode possit, tunc contra justitiam peccat, ct ad compensationem damni obligatur, ut docent communiter.
Quinto, si reus legitime interrogatus neget veritatem, unde damnum fisco, vel alteri sequatur, non tenetur ad restitutionem, ut notat Tamburi cap. a. ; quia solum peccat contra j stitiam legalem ; cum non teneatur ex commutativa justitia dicere veritatem, aut procurare utilitatem aliorum i D