장음표시 사용
31쪽
16 uuasio L. Aniculus Veisus sit Caius. Dixi tamen, transmissa secunda parte antecedentis quia Lugo sect. II. disp. II. , Fagund. , Tanabur. lib. s. cap. , di alii apud Dian. Part. s. rrin η resoL 3 r. quamvis concedant, Zod in primo casu teneatur ad re-itutionem, qui volens comburere domum Petri, comburit domum Crit , negant tamen, quod ad restitutionem teneatur in secundo casu, qui volens occidere Petrum inimicum , occidit C um amicum. Et assianant disparitatem , quia in casu de nomicidio error en circa substantiam actionis, siquidem non intenditur occisio hujus hominis , videlicet Caji : Econtra in easu de incendio error non est circa substanuam , sed circa circumstantiam actionis , nam vere intenditur Incem dium hujus domus, & solum erratur circa dominium illius. putatur enim,
quod sit Petri inimici , cum sit Cajiamici ; quare cum incendium hujus
domus fit voluntarium , parit Onus
restitutionis, & cum homicidium Crii
sit involuntarium, non parit Onus restitutionis . nec parit irregularitarem. aut excommunicationem, si Caius esset Clericus ; Quia tamen non est admodum delinquentibus indulgendum. ideo in praxi amplectenda ditantius est opinio communior Bonac., ct a horum dicentium in utroque casu dari onus restitutionis , & per homictidium Clerici amici loco inimici comtrahi irregularitatem , & excommunicationem .
Quomodo se gerat Consessarius cum obligato ad restituendum p . Nequis citra sacrilegium absolvi, qui
quod potes . IL Num posita premini dilaιio restit
tionis ob lucriam , quod a debitore sperarur sine damno creditoris p De bet quidem hae in re Conge riua accommodare se opιnioni probabilip .rentis. III. Debitor volans restituere, dum es in articulo mortis , non potest herediabus committere , in resiluant , si
potes tume ipse resumere. IV. Restitutio facienda es a paeniteme
antequam accedat ad Sacramentum
Paenitentia . Quod si ea non po astera se nis post aliquod tempus . nones dene anda absolutio .
V. Inoure solum pro foro externo stra ς ιμπ , κι non impendatur abs lutio a censuras aeon praemissa fasi factione .
VI. Qui promim restisuere statim , Onan stetit promissis , non est de D.
cili iurara absolvendus, multo mianus tertia , aut quarta vice .
VII. Tenetar ιρse Confessarius res itu re . A positive Gobsigavit eu*ab liter pamremem a resιιuendo : unod culpabiliter solum omiserat a lummouere . ct Confusamius sit Par chus. qui ex o is tenetur confessones audire, adhuc ipse probabialim tenetur restituere. Et probabialiter etiam alii Confefarii. VIII. Parochus, s non moneat poemtem rem de restitutione facienda , ad resiluendum Use obligabιtur ex I vi culpa surriuca ; Atii vero Comsessarii solum ex cu a lata . I. Uaeritur primo , An possie absolvi, qui non vult natim restituere, quod potest Respondeo negative : Immo si a solutio impendatur, est nulla, ct comis mittitur sacrilegium , nisi bona fides
excuset. Ratio est, tum quia ex Reg. iuris in o. Non dimι διtur peccat m , nisi restituatur ablatum i tum etiam quia qui retinet rem alienam invito domino, actualiter Peccat, sed qui
32쪽
Quid faciat Confessarias eum obligata ad restituendam plualiter peccat non est absolvendus, ct committitur sacrilegium , si ab L
Hi ne semitur primo , non posse
absolvi, qui non vult statim ac commode potest restituere totum debitum, sed solum partein, nisi pars. quae remanet , sit levis .. etenim velle retiis nere partem notabilem rei alienae imvito domino est pariter actuale pe
solvi , qui vult aut restituere per pamtes , aut post aliquod tempus, cum possit commode statim restituere t tum . Et ratio est eadem . Et quamvis Hostienc putet posse aliquam dilationem Permitti, quando creditor ex dilatione nihil detrimenti est pasi rus . & debitor ideo differt. quia ex
dilatione sperat magnum aliquod emolumentum . quin exponat se perticulo non amplius restituendi ; Nihi- Iominus communiter Doctores docent, restitutionem faciendam esse statim iuxta dicenda quaest. q. art. 3. . quiRcreditor regulariter est rationabiliter invitus talis dilationis factae ex eo Princise capite, quod debitor speret em
lumentum ex re aliena . In eo dumtaxat casii Sotus putat permitti posse restitutionem fieri per partes, quando scilicet debitor credat se aut non posse, aut non teneri ad totum simul restituendum . Quod si hanc credulit,tem habeat. debet solum Consessarius
illum advertere. ne animam suam decipiat ', nisi sorte Confessario evidenter constaret impossibilitatem illam ecse inanem, & apparentem tunc enim non debet illum abselvere t Quod si ex opinione probabili poenitens putet hic , & nunc te non teneri , debet Consessarius accommodare se opinioni poenitentis. si vere talix opinio sit Probabilis , quamvis ipse contrariam sententiam sequatur . Ratio est . quia
quando poenitens est rite dispositus , debet absolvi; Est autem rite dispositus . si opinionem probabilem sequatur . quod non debeat restituere; e go tune abisIvi debet. III. Sequitur tertio . nec posse a
solvi , qui vult differre restitutionem ad articulum mortis ς aut si existens
in articulo mortis. & Poten& commode per se ipsum restituere , mandet haeredibus , ut restituant e Nisi Hrte aliquando certo credatur id melius ab haeredibus faciendum. quod tamen raro accidit in vel nisi restitutio in illo articulo facta pariat aliquod scand lum, aut periculum manisestandi dei,ctum moribundi.
IV. Quaeritur secundo, An, & quoties possit absolvi, qui promittit Comsessario statim restituere , & deinde
non restituit Respondeo. certum esse . quod impotens restituere absolvi debeat . si doleat de peccato, & proponat restituere, cum commode poterit. Qui t men restituere poterit statim , prose Eho debuisset restituere antequam ad
pedes Consessarii accederet, quia quPlibet dilatio restitutionis, invito ratio nabiliter domino, est peccatum actuale; qui autem accedit ad sacramentum Poenitentiae, debet accedere immunis a quolibet peccato actuali . Quod si non advertens ad hanc obligationem non differendi amplius restitutionem , accedat ad Consessarium . doleat ex corde , & promittat statim post eo sessionem se restituturum, prima vice est absolvendus; nisi prudenter time
tur . aut quod non habeat verum pr
positum , aut quod non sit restituturus, unde melius sit illum dimittere, ut prius restituat , si restitutio statim fieri potest, & deinde ad ab lutionem accedat: Si vero restitutio non potest fieri. nisi post longum tempus, non de bet sine absolutione dimitti , quando habet verum propositum et Et haec est
33쪽
lum facilius restituturum post gratiam
absolutionis; tum etiam ouia aliter ex- Ponitur Periculo , quod non redeat ad Sacramentum Poenitentiae , & sic Privetur magno fructu spirituali . V. Neque obstat , quod Trident. sesi. 2 . cap. I . praecipiat, ne absobvantur non solventes, aut impedientes decimarum Ecclesiis debitarum solutionem, nisi plena restitutione secuta; Nam Tridenti loquitur de absolutionea censura in foro externo ob tale delictum inflicta; in hoc enim, & simi. Iibus casibus, in quibus scandaluin Oxiretur . si delinquentes ante restitutio. nem ad Sacramenta reciperentur, Prq mitti debet restitutio : Et ideo in cap. sbia, De Usaris, prohibentur admitti ad communionem altaris usurarii manifesti , nisi prius restituant , aut idoneam dent cautionem de restituetin
VI. Qui tamen semel absolutus cum Promissione statim restituendi, deinde
non restituit, non est facile iterum a solvendus ante realem restitutionem , sed cum eo agendum , sicut cum eo,
qui promisit dimittere , verbi gratia,
concubinam, ac vitare occasionem Pe
cati , & deinde non vitavit. Si tamen citerum appareat magnus dolor, & fimmius propositum, potest secunda vice benigne absolvi, ex Navar. , Paludan. , di aliis contra Cajet. . Antonin. , Λ mu.; Immo nonnulli etiam concedunt cum Ualent. , Ledeis. . SVP., Nauar. contra Communiorem, quod possit et. iam tertia vice , & aliquando adhuc quarta absolvi , memores fragilitatis humanae; eae enim possunt circumstam tiae concurrere , & signa doloris arParere , ut non videatur poenitens hic di nunc indignus absolutione . quam vis alias in proposito defecerit . In praxi tamen rarissime hae doctri- Ra utendum est , quia nisi restituat priusquam iterum ad Sacramentum ac
Oedat, qui alias in proposito desecit,
Arriculus Rimpossibile morsiter est, quod habeat verum propositum restituendi statim post consessionem ἰ Sicut dicitur de concubinario , nisi prius concubinam dimittat: Restitutio enim , & conc binae dimissio praecedere debent Sacramentum a quod si prima, & secunda vice per accidens non praecedant, dis- scillimum est quod tertia vice habeatur verum propositum restituendi, quin praecesserit restitutio. Quare blasphe inare, & aIia hujusinodi peccata, quae dependent a fragilitate humana, ct in subito impetu , & caloris aestu committuntur, fieri possunt saepe post verum Propositum non relabendi, &ideo possunt saepius absolvi, qui in haec
peccata saepius relabuntur . non tamen qui non restituit, aut concubinam noudimittit, cum hujusinodi peccata nota ex servoris aestu , sed veluti consulto
rius non Ubligans piamitentem ad rinstitutionem , ut debet, teneatur ipse restituere ρ Respondeo, certum esse , quod teneatur , si mala fide positive illum deci-bliget; Si vero solum omittat moner poenitentem de obligatione rostituendi, quando speratur fructus . sive non moneat ex malitia . eo quod directe
intendat, ne poenitens restituat . sive ex ignorantia crassa, seu ex neglisse tia , & lata culpa , probabale eit ex Valent. , & Bonac. disp. I. quaest. 2.punct. a. , quod non teneatur ipse restituere , quamvis Consessarius sit Pa. rochus, qui ex osticio , & justitia teneatur instruere poenitentem e Ratio est, quia non tenetur ex justitia cur re bonum temporale creditoris , sed solum bonum spirituale poenitentis. Sed communior, & probabilior se tentia Rosel. . Nauar. , Sur. , re ali rum docet, quod ad restitutionem teisneatur ipse Consessarius, etiam quando omittit mala fide monere poenu
34쪽
Quid faciat Confessarius cum obligato ad resiluendum astentem de obligatione restituendi , si Consessarius sit Parochus, qui ex just,
tia tenetur confessiones audire. Ratio
est , quia hujusmodi Consessarius, m
cut etiam quicunque ex proprio m nere conseisiones audit utpote medicus spiritualis, tenetur ex justitiac rare morbos Peccatorum; inter quos praecipuus est damnificatio injusta proximi; ergo si hoc non faciat, tenetur restituere damnum ex tali omissione
Nec refert, quod tale damnum non veniat in poenitentem , cui per se est obligatus ex justitia , sed in credit rem, cui tantum est obligatus ex charitate . Nam , ut bene notat Petrus Narar. cum Sayr. , ex intentione fidelium assignantium decimas Ecclesiae , immo etiam ex intentione Ecclesiae committentis Sacerdotibus osticium
Confessarii, illud non datur solum ad salutem animae poenisentis , sed etiam quod curam habeat, quantum fieri potest in illo judiciario soro spirituali , damnorum Reipublicae, & injuriarum
Vitandarum , unde ad restitutionem tenetur, si hanc curam non habeat: Sicut judex si liberet hannitum , quem scit probabiliter facturum multa alia damna , tenetur ad restitutionem damnorum, quia in foro contentioso OLficium habet non solum puniendi delicta, sed etiam procurandi, ne ex dein Iictis impunitis alteri damnum sequu
VIII. Praeterea quamvis confessarius non teneretur ex ossicio immediate ,& directe curare bonum temporesecreditoris, tenetur tamen mediate, &indirecte , quatenus tenetur efficere .
ruantum in se est, ne poenitens alios amnificet; quod satis est ad incurrendam obligationem restituendi damnum secutum ex omissione moniti nis; quia satis est, ut ipse peccet co tra justitiam; Illud enim damnum nota aliter ad culpam Consessario imput, retur , nisi quia hic non facit, quod debet facere ex ossicio; hoc autem est peccare contra justitiam e Sicuti quan vis quilibet solum ex charitate, non ex justitia teneatur vitare damnum pro ximi ; nihilominus , si illud inferatura filio , vel servo , vel animali Titii culpa sua, tenetur Titius ad restituti nem; quia ex ossicio, & justitia tenetur immediate, & directe curare, ne filius, servus, vel animal damnum faciant , & mediate , ne alii damnum patiantur . Quare tam Episcopus, P
rOchus , aut Curatus, qui exercent m
nus confessarii cum stipendio , quam alii , qui sine stipendio consessiones audiunt, tenentur in cassi adducto ad restitutionem ; cum hoc solum distriamine, ex Sylvest. apud Suar. de Piae.
nit. disp. , quod illi, qui stipendium
accipiunt, cum exerceant ossicium e
iam in utilitatem propriam, tenentur ad restitutionem, etiam quando ex levi juridica culpa omittunt obligare PC nitentem 43 alii vero qui exercent minnus praecise in bonum poenitentis, te nentur solum de culpa lata, prout e
35쪽
PRima circumstantia restitutionis est , Quis ; proinde Pectata iam substa
tia, seu essentia restitutionis, descendamus ad considerandam persenam . quae restituere debet , quod duplici quaestione conficiemus in hac enim tantum examinabimus Primo. Quisham restituere teneatur ex injusta acceptione pSecundo, Quis teneatur ex re acceptast Tertio, Quid restituere teneatur pocsessor malae fidei ρ Quarto. Quid possestor bonae fideir Quinto, Quid posses sor dubiae fidei 8 In sequenti vero. quaestione inquiremus, quid restituere t ueantur cooperantes ad damnum alterius ia
Quisham teneatur restituere ex injusta
acceptioue EI. Ad restis tirenem tenetur tam qui rem alienam sine iusto titula habet, quam qui damnum alteri injustisntulit - quod multipliciter comi gere potest n. stecensentur praeipua actiones injusta .
πα pariunt onus resta raonis . III. Pretium simoniace acceptum restitue
dum es Ecclesia , vel probabiliter si danti Sic pariter eleemosyna magna erogata singenti paupertatem resiluenda sunt vel danti . vel a-tiis pauperibus Munera pariter , qua dantur Iudici pro ferenda sententa a iusta iam. Qui aliquid a pupillo per contractum
onerosum aequis vis, nam teneatur
iure natura illud restituere pM Qui alium impedit a consecutione F m debili ex frustitia . ad restituti nem tenetiar ; Sicut etiam si quis
malis artibus illum smpediat ab alterius bons conse tione ἀο. Quid β quis impediat alicui consecutionem osscii publici . aut Beneflcii , aut quod eX Mariis Dblicis debetur pauperibus
VII. Diveriens suviam eum alterius. damno tunc ad re ut,one- tenetur , quando, id non facis ob pr Prram militatem , sed in damnum proximi non tenetur ac resia tutionem, s bonis artibus impeLae pauperi eleemo Inam ex sius, erga.
VIII. Qui malis artibus impedιι , ne μscus acquirat ius ad poenam peculariam , non tenetur ad restitu
I. ritum en universim, omnem, dc solum illum teneri ad restitutionem. qui est causa damni ab terius contra iustitiam, vel quia rem alienam sine justo titulo habet . vel quia alteri damnum intulit sive verbis. sive factis, sive positive, puta aliquid auferendo, vel destruendo, sive negaetive . hoc est injuste impediundo alterius honum ; sive immediate. hoc est per seipsum, sive mediate . hoc est
cooperando per alios, jubendo. comtaendo. adulando, receptando, Participando, non clamando, non O stando, non manifestando . Ratici
doctrinae est , quia duplex est radix restitutionis , ut supra ostendimuS . ex Re accepta, ct ex Inj Diuitigod by Corale
36쪽
Unam re taere tenemur ex inlusu accipitone γ 3 isa acceptione ; ergo qui rem alienam sine iusto titulo habet. & sic est eauissa damni alterius . tenetur ex re a cepta a qui Vero damnum alteri in tu. lit contra jus illius omnibus modis praedictis, tenetur ex injusta accepti ne . Hic quaerimus de restitutione facienda ex injusta acceptione ς In sequenti vero articulo de iacienda ob
II. Quaeritur nunc primo . Quaenam sint praecipuae injustae actiones, ex quibus oritur obligatio restimendi νRespondeo, esse furtum, seu acceisptionem injustam rei alienae, homucidium, bellum injustum, stuprum. adulterium, detractionem , & omnes alias ostensiones in bonis vitae. hon ris, Qrtunae. & famae. Praeterea ori. tur etiam obligatio restituendi ex imiusta acceptione, quando res aliena accipitur line iusto titulo, ut est acceptio usurarum , pretii simoniaci, eleemosynae titulo Paupertatis fictae: Acceptio etiam rei alienae per contractum iniquumtut si res vendatur pretio injusto, aut si quis contrahat cum pueris, Cum Teligiosis, cum ser vis , quimon habent dominium rerum. Est etiam actio injusta impedire malis artibus , videlicet vi , Vel fraude. mendaciis , dolo , ne aliquis h num aliquod consequatur, ad quod ius non nabet, verbi gratia eicem synam, haereditatem. cc. Secus vero si precibus, vel bouis artibus. quamvis ex odio id fiat. Demum est actio iniusta cooperari ad damnum alterius mandando, consulendo, dcc., ct aliis viis, quae illis versibus continentur. Iussio , Consilium , Consensus, Palpo , RecΜrsus, Participans, Murus, Non obstans, Non manifestans. III. Colliges hinc primo, eum, quismoniam commisit, praeter sacrilegium, excommunicationem, & privationum beneficii venditi, vel empti, contrahere etiam obligationem rest mendi pecuniam acceptam . Ratio est, quia res spirituales non sunt vendibiles , unde fine justo titulo acciperetur pecunia propter illas. Dubitatur tamen, Cuinam restitue da sit pecunia timoniace accepta pD. Th. putat, quod Ecclesiae, cui facta est injuria, vel pauperibus. Sanciutamen apud Dian. Parta '. traei. . resol. Ιε7., quod ante judicis sentemtiam restituenda sit illi , qui eam deis dit. Utraque sententia est probab, iis . Colliges secundo. restituere debe. Te eum, qui fingendo Paupertatem, eleemo am extorquet. Ratio est. quia sine justo titulo accipit rem ali
nam invito domino . Granad. tamen cum Dian. Part. I. tract. 8. resol. 11.
putat id procedere solum in eleemo-bnis magnis, & extraordinariis, quae darentur, verbi gratia, fingenti se Episcopum expulsum , vel captivum. non vero in Parvis, & ordinariis quae dari solent ostiatim mendicant, hus ; istis enim eleemosyna non videtur dari sub ea conditione mente re
tenta si est pauper, sed absolute, &sne ullo onere, Potius ex charitate, quam titulo paupertatis.
Dubium vero est ; Num magnae iLIae eleemosynae restituendae essἡnt damti, an aliis pauperibus, aut loco pio Ua' , & Pal. putant, quod danti, quia dans voluit huic, non alteri pauperi eleemo am dare. Alii putant etiam probabiliter, quod debeant restitui aliis pauperibus, aut loco pio; quia qui dedit, non respexit nisi ra.
taonem genericam paupertatis ex amore Cnrilii Domini; Unde pauperes acquisierunt jus ad talem eleem *nam. Qui vero magnam eleemo, nam habuit, fingendo consanguinita. tem , tutius est ex Mendo restituere illam danti potius, quam alteri co sanguineo pauperi, cui forsan nollet
37쪽
eam donatIonem secere is, qui donavit.
Colliges tertio, restitui debere mimnera. quae accipiunt Iudices pro serenda sententia iusta, & quodcumque accipitur pro opere alias debito ex iustitia; nisi aliquando detur ex magna liberalitate. gaudio , ct gratitudine, neque id prohibeatur lege positiva, ut prohibetur Iudicibus. Ratio illationis est eadem, quia scilicet sine ullo titulo iusto acciperetur res aliena invito domino. Etenim dominus non sponte. sed coacte illa offert, ut osteruntur latroni, ne noceat . Quod si iudex aliquid accipiat pro serenda
sententia injusta, patrato scelere non tenetur restituere illud, quamvis debeat resarcire damnum; sicut nec de-het restitui quodcumque cxhibetur Pro opere alias debito ex charitate. aut ex alia virtute, ut dicemuS quaest. art. 6., S F. IV. Colliges ultimo, restitui debere quicquid acquiritur per contractum etiam Oscrosum initum cum pueris, servis, religiosis, & aliis non habemtibus dominium , aut liberam administrationem rerum suarum. Notan dum tamen ex Laym. , & Dian. Pard3. tract. s. resol. 44. quod pupillus habens senicientem aetatem ad comsensum. quae inmare est decem , instemina novem annorum cum dimidio si contractum onerosum sine tutore , aut curatore incat circa res suas mobiles. probabiliter teneatur de jure naturae stare tali contractui; quam
vis possit uti beneficio restitutionis in integrum juris Civilis, exleg. Stiachum . E De solutionibus t Unde fit eum, qui aliquid a pupillo hujusmodi per contractum onerosum acquisivisset, posse id sibi retinere, donec juris civilis beneficio repetaxur . Qua tamen opposita sententia est etiam probabilis, idcirco poterit e
iam Pupillus, quae debet per hujusmodi contractum non solvere. t nisi iuramentum adhibuerit) aut si solvit,
V. Qtiaeritur secundo, Quando unia versim ad restitutionem teneatur , qui impedit aliquem a consecutione albcujus boni λRespondeo, teneri ad restitutionem eum , qui impedit alicui precibus, consilio, adulatione, & suasione, & qua libet alia via id, quod illi debetur ex iustitia ; ut si quis suasione. & precibus obtineat. ne alicui solvatur Iegatum . quod illi debetur: Contra vero . qui impedit alicui consecutionem alicujus boni non debiti ex iustitia.
verbi gratia consecutionem eleemosynae. aut beneficii, tenetur ad restitutionem, solum si id faciat actione mala contra jultitiam , puta menda ciis , fiaude, dolo, dcc., non tamen si impediat actione mala contra ch ritatem , puta precibus, exhortationiabus, pollicitationibus, etiamsi ex odio alterius id faciat. Ratio est, quia vi, Ee fraude violatur libertas collatoris. in qua erat situm ius alterius conditionale ad tale bonum. videlicet si
collator vellet dare : Precibus vero, dc blanditiis tale ius non Violatur, ut communiter docent apud Dian. pari. 3. trin. s. resol. 33. Notat tamen uterque Nauar. , &COvar. , quod proin babiliter etiam ad restitutionem teneatur ea impediens lacrymis, & pr cibus importunis, quippe quae non minuS, quam minae, re metus a vim inferre solent: Et quia preces Superioris aequivalent jussiui, & ob rev
rentiam, ac metum saepe non minus cogunt, quam aliorum minae , ideo Superiores impedientes precibus ali- I consecutionem boni, etiam noridebiti ex justitia, sed ex liberalitate.
tenentur ad restitutionem, ex Petro N var. lib. 3. cap. s.
VI. Colliges ex dictis primo ex Dian. Part. s. tria. o. resol. 33. quod Diuitigod by Cocosi
38쪽
ipsam restituere teneatur ex iniusta acceptione ρ 33
quod quia aliqua bona communia sint
Ordinata in bonum publicum, ut ONficia, beneficia, &c., aliqua principaliter ordinata sunt in bonum privatum , ut aeraria publica, montes pietatis, a quibus , verbi gratia , danda est lingulis annis mensura quae dam frumenti aut Omnibus, aut determinatis pauperibus, ideo si impediat quis alicui bonis artibus. Vide
licet per preces, Sc munera consecutionem primorum bonorum, non te nctur aci restitutionem , secus vero si impediat consecutionem secund9rum.
Ratio est, quia ad haec , & non ad illa bona communia singuli habent suum jus strictum, propter quod sua pars debetur: Si tamen montes pietatis non debeant quicquam dare personis determinatis, sed solum aliquibus pauperibus vage, & tu sine fraude obtineas, ut potius Petro Pauperi, quam Paulo aliquid detur, non Peccas contra iustitiam ; immo siinliciter non peccas , si id facias ex
ono fine, unde ad restitutionem non teneris; cum nemo in particulari habeat jus ad tale bonum. Colliges secundo cum communi a pud Uran. Part. 3. tract. 6. resol. 33., quod impediens quocumque modo. ne beneficium, osticium, &c. conseratur indigno, ad nullam restitutionem tenetur, quia indignus nullum habet jus ad illa r Impediens vero, ne conseratur aeque digno , aut dignioribus extra concursum, neque ad ullam restitutionem tenetur, si id faciat precibus, aut bonis artibus, quia
aeque digni. & digniores nullum hahent jus ad illa, etiamsi peccet contra justitiam distributivam , qui ea conseri dignis, omissis dignioribus; Contra vero si impediat per fraudem, &vim , tenetur restituere aeque dignis,
aut dignioribus juxta spem , quam isti habebant, obtinendi beneficium, aut
osticium. Para III. Si quis vero precibus procuret, ut ea conserantur indigno . tenetur sinium de damno secuto Ecclesiae , aut
Reipublicae, quibus solum fit injuria ;Si tamen id procuret per . fravdcm, non solum restituere debet Ecclesiae.
vel Reipublicae, sed etiam dignis , quibus pariter fit injuria juxta spem, quam habebant. Et quidem primo i
co ad restitutionem tenetur indignus. qui obtinuit beneficium, vel officium secundo loco collator, tertio suasor. VII. Colliges tertio, non teneri ad reparationem damni secuti eum, qui
torrentem, seu flumen avertit, ne ad
vicinum perveniat , dummodo hoc non faciat animo, ut illi noceat, sed ut sibi prosit; ut habetur in ieg. 2.F. de Aqua pluviali arcenda. Ex quo a contrario sensu Doctores inserunt , quod si hoc faciat ex malo animo sine ulla sua utilitate. teneatur de damno , non quidem ob malum animum ,
sed quia unusquisque habet jus, ne sibi hujusmodi bona impediantur sine
ulla propria utilitate. Idem dicitur, si quis sine sua utilitate attollat altius suum aedificium, quo lumen aedificio vicino impediatur, aut si impediat. ne Venae aquarum ad puteum vicini divertant. Unusquisque enim ad hujusmodi bona jus habet, ne sibi impediantur sine propria utilitate: At si
quis ex malo animo sine sua utilit, te impediat precibus , ne alicui detur
eleemosyna, non tenetur ad restitutionem , quia pauper ad eleemo*naui nullum jus habet. Colliges quarto , Impedientes fiscum, aut alium a consecutione poena
pecuniariae debitae ex delicto, verbi gratia impediendo sententiam, aut non manifestando delictum, non teneri ad restitutionem, etiamsi fraude, & mendaciis impediant, ut docet Less., & alii communiter apud Dian.
Part. 3. tract. 6. resol. 3s. Ratio est.
quia poena non est debita ante sen-
39쪽
tentiam; ergo impediens sententiam solum impedit, ne acquiratur ius, non vero violat jus acquisitum ; ergo non tenetur ad restitutionem ; Idemque dicendum 'probabiliter de poena comventionali ; nam nisi aliud expi matur. intentio contrahentium videtur esse, quod non debeat solvi, nisi poli sentcntiam iudicis. ut docet Sanch de Matrim. lib. I. disp 37. contra Regium apud eundem Dian. Dices ; Qui mendaciis impedit aIiqucm a consecutione alicujus boni, etiamsi non debiti ex iustitia, tenetur ad restitutionem ; ergo quamvis ante sententiam judicis non detur jus ad poenam , seu ad centum, verbi ratia, quae in poenam delicti debet reus solvere , tamen qui mendaciis impedit, ne seratur sententia, & acquiratur a filco jus ad talem poenam, tenetur pariter ad restitutio
Respondeo cum Lew lib. 2. cap. II. dub. 8. nego consequentiam. Ratio est,
quia quilibet habet jus ad tuenda propria hona, non secus ac ad tuendam vitam . Quare sicuti qui mendaciis obtinet, ne spolietur vita, peccat quidem mentiendo, sed non peccat contra justitiam, ita Qui mendaciis obtinet, ne propriis bonis spolietur, ad quae alter non habet adhuc jus sit cui fiscus non habet jus ad bona deliruquentis ante sententiam Iudicis) non
peccat contra justitiam . & consequenter non tenetur ad restitutionem Quod vero impediens mendaciis ac fraudibus, ne quis bonum non deb, tum ex justitia astequatur, peccet contra justitiam, S ad restitutionem teneatur, supra ostendimus . Quamvis enim
ad isthaec bona nemo habeat jus strictum; quilitat tamen jus strictum habet, ne malis artibus eorum assecutio sibi impediatur. Notandum tamen , in dictis casibus non esse restituendum imum , scd pMArιPulus II. tem ejus boni, cujus consecutio imis pedita est, ut docent uterque Nauar. , S alii contra Sot., ct Mercad. Ratio est, quia non tantum valet res, quae possidctur, quantum res, quae speratur, seu spes rei possidendae: ergo qui per fraudem. Verbi gratia, impedit,
ne pauper consequatur eleemosyna ira centum aureorum, non debet restituere centum aureos, sed solum qua
ti aestimatur ista spes habendi centum
aureos; aliquando cnim pluris, aliquando minoris aestimatur, prout spe Sest proximior, vel remotior.
Quisham restituere teneatur ex re accepta I. Ex re accepta consurgit onus restitutionis, Me ea extet post fumtum , seu post contractum iniquum .
sive res aliena extet absque tua culpa poenes te.
II. Res inventa num sint danda pamperibus ΘIII. Thesauri inventi iure naturae sunt
ωiles dioer,imode de iis disponunt. Num leges ista obligem in conis scientia Z IV. uuare acquista per delictum, do
mino non comparente, retineri non
V. Res ιι na fide empta a fure proba. biliter ab emptore rasitui potest furi, A aliter pretium recuperare non possi restisnendo illam domino . At non potest alteri vendι ad
pretium recuperandum. VI. Num peecet solum contra chariIa. rem , an etiam contra iusistam,
qai reddit eladium domino furioso, quo ille abusurus es adversus vi
οί. Res aliena empta bona fide, si
functionem recistinat, domino com
40쪽
cuisnam restruere teneatur ex re accepta fparente, non est illi restituenda inisi forte eum modιca propria resii immιxta. I. Uaeritur primo, In quibusnam casibus universi in oriatur onus restitutionis ex Re accepta fRespondeo. Orita tam ex re inique accepta. verbi gratia per surtum, per contractu in iniquum, Sc. , quando res adhuc extat; quam ex re aliena bene accepta, seu qtiae absque ulla tua culpa ad te pervenit, invito domino; Verbi gratia si res aliqua inveniatur, aut si bona fide res furtivae matur, aut accipiatur a iure ; aut si bona fide possideatur res aliena ante terminum praescriptionis, vel usucapionis; de quo fiise agendum quant. e. , ubi de Praescriptione. II. Quaeritur secundo, Num res imventae retineri possint, quousque dominus compareat, an dandae sint paruperibus pRespondeo, Salon. . Bonac., & Mlios communiter apud Dian. Parta λ. tract. II. resol. 3. putare, quod si poli dubitam diligentiam dominus non compareat, dandae sint pauperihus ex consuetudine jam recepta , fundata in dominorum voluntate rationabiliter prasimpta, ut scilicet res amissae prosint suis animabus, quando aliter sibi prodesse non postunt;
vel saltem prosint pauperibus , aut Reipublicae . Sol. Uero. Nauar. , & lii apud eundem Dian. probabiliter putant retineri poste ab inventore; quia in jure perinde est dominum ignorari, ac rem nullius esse. u. Hinc thesauri inventi jure naturae sunt primi occupantis, quamvis per 'consuetudinem, aut per leges possit aliud ordinari. Leges autem civiles circa thesauros inventos ita de facto disiponunt. Primo , ut si thesaurus timveniatur in loco proprio, sit inVentinris . Secundo. si in loco alieno ex industria inveniatur sine consensu domini, sit domini laci. Tertio, si in loco alieno casti , sit dimidium inventoris, dimidium domini loci. arto. si in loco publico, dividatur inter fiscum.
seu Civitatem, & Inventorem. Quinto , si in Ecclasia, vel loco facro, lividatur inter Prauatum, & inventorem . Sexto , si per artes magicas, applicetur fisco . Has vero Iege S non obligare in conscientia putant Caramuel, & Sylvest. ; Unde qui stit in , gro alieno esse thesaurum . potest agrum Illum emere sccundum communem aestimationem, & thesaurum sibi appropriare ; ita tamen ut si deprehendatur, luere debeat poenas impositas adversus trans res res illarum le
IV. Opponit Molin. contra SOL . 'si res inventa posiet retineri, & non dari pauperibus, quando dominus reperiri non potest , eo quod videatur dominus velle rem suam servari apud inventorem . ut si mrte compareat , possit sibi restitui, in sequeretur, quod etiam possent retineri acquisita ex de. Iacio, verbi gratia ex furto, aut usiura, quando dominus ignoratur . Sequela est falsia; ergo & id unde sequitur. Respondeo cum Tambur. lib. 8.tract. q. cap. I. negando sic quelam .
Disparatas eit, quia non est praesumendum, quod dominus velit, ut fur, quisuit sibi injurius, fruatur suis bonis perinjustitiam arreptis : Econtra si bona fide illa habuerit. Quare certum est. quod qui mala fide rem alienam pocsidet . non comparente domino post debitam inquisitionein. debet illam restituere pauperibus, vel operi pio
applicare, ex cap. Cum tu, De Um
V. Quaeritur tertio, Si res aliena , Verbi gratia equus, ematur hona fidea flare . cuinam sit restituendus , furine ad recuperandum prctium, an Vero ipsi domino; praesertim si certum E a sit, Diuitigod by Coosl