장음표시 사용
41쪽
,s Quolio II. Articulus II. . sit, quod is non sit illum restituturus
domino fRespondeo, Molin. . & AZor. docere, quod restituenda sit domino. quia
res clamat ad dominum, quamvis posisit emptor suum pretium repetere a fure, non tamen a domino : Quod si recuperare non potest , imputet suo infortunio. Ua'. tamen, Rebell. . Lug. apud Tambur. loc. cit. probabiliter putant posse restitui suri, quando emptor non possiet aliter recuperare Pre-rium restituendo rem illam domino . Ratio est, quia qui tenetur restituererem bona fide acceptam, non Videtur cogendus restituere illam cum suo damno, ut diximus quaest. I. art. 3. Qua
re satis est, si reponat equum in eo statu , in quo erat, reddendo illum furi, a quo pretium recuperet . Si t men Titius a sere habuit equum gratis, seu per donationem, non potest illum restituere suri, sed domino, quia nullum damnum patitur , si restituat domino , ad quem res clamat. Eindem modo si Titius furatus sit equum ab alio fure , restituere debet illum domino, non proprio furi .
Opponitur primo; Si dominus equi
compareret coram judice , certe Iim dex decerneret equum reddi domino, non furi, quamvis emptor non possit suum pretium recuperare ; ergo in conscientia domino reddendus est. Rc spondeo, concesto antecedente, nego consequentiam . Ratio est, quia judex, ne detur an is fraudibus, sup Ponit equum mala fide emptum esse,
dc ideo adjudicat illum domino: in re si in conscientia bona fide emptus
sit, non tenetur emptor reddere domino , si non possit aliter pretium
opponitur secundo. Si emptor posset reddere equum furi adservandum se indemnem, posset pariter Vendere alteri, si non postet aliter pretium suum
recuperare. Consequens non admire, tur; ergo nec antecedens.
Respondeo, nego sequelam . Disparitas cst, tum quia talis venditio esset injusta . tum etiam quia reponeretur equus in novo periculo , in quo non erat . quando emptus fuit.
VI. opponitur tertio. Non potest reddi gladius domino surioso, qui illo abuturus est as alium occidendum; quia debitor gladii. restituendo illum cooperaretur Peccato furiosi ; ergo neque potest equus reddi seri, qui illum non est relii tuturus. quia pariter haberetur cooperatio cum peccato illius a
Respondeo, nego consequentiam .
Disparitas est . quia si non reddatur gladius surioso, debitor nullum patitur damnum : Contra vero si equus non reddatur furi . emptor patitur domnum , eo quod non possit aliter , ut supponimus , suum pretiuin recuperare Nemo autem tenetur Procurare bonum temporale alterius cum aequali suo damno . Praeterquam quod quando cooperatio cum Peccato alterius est remota, sufficienter excusetur Ooperans, ne damnum temporale patiatur ἔ Cooperatio autem cum Peccato furis nolentis restituere videtur remota ; Cooperatio vero cum Peccato domini furiosi esset proxima . Unde Less lib. a. cap. 16. dub. q. putat, quod reddens gladium domino suri so non solum peccet contra charit tem iuxta sententiam Molin. . sed e
iam contra justitiam , quia est veIuti complex delicti furiosi, & non se habet mere negative, sicut se haberet, si solum non defenderet innocentem, in quo casu solum peccaret contra charitatem.
VIL Quaeritur tertio, Si res aliena mixtibilis , verbi gratia frumentum ,
&c., bona fide ematur a sere, & deinde inisceatur cum proprio frume
io, debetne illud restitui, quando dominus innotescit
42쪽
ciad restituendum a Pofesro mala fidei R X,
Respondeo negative cum communi apud Tamburi lib. 8. tract. 3. cap. 3. Ratio est, quia de rebus , quae functionem recipiunt , seu quae per immixtionem cum propriis non possime amplius discerni, ut est pecunia, stumentum , gallina, acquiritur statim dominium per hoc soluiti , quod immisceantur cum propriis, cum onere tamen id restituendi, in quo quis factus est ditior. Cum autem in casu nostro, qui emit bona fide a fure , & illud immisicuit cum proprio, non sit factus ditior, sequitur , quod non teneatur illud restituere, quando dominus apparet ι Non enim restituere debet ratione injustae acceptionis , quia emithona fide ; Neque ratione rei acceptae , quia talis res accepta functionem recipiens per immixtionem ev sit propria , cum onere solum restituendi id, in quo faetiis est ditior ;Qui autem illam emit, non est factus ditior ; ergo non debet quicquam restituere. Quod si res aliena possit discerni,
aut cum adeo modica re propria sit immixta, ut moraliter non dicatur
immixta, eo quod parum pro nihilo reputetur, t ut si centum modios is menti cum parva tua mensura immisceas, quia in tali casu extat in i dividuo res aliena , quae semper clamat ad dominum, procul dubio rest, tuenda est domino, aut ad summum
furi, juxta dicta quaesito superiori , si
aliter pretium tuum recuperare non possis.
Quid restituere teneatur Possessor imalae fidei L Quinam dicatur PQessor mala, aut bona, aut dubia fidei st
eseris posse nem rei aliena ris subsequatur , comparatur pose Gari bona Dei. ιν III. Mala Mei possor restimere deb)c
prvier rem , etiam damnum secu 'tum domino , ac lucrum, quod cessasit, necnon frΜ 1 rei naturales, ct mixtos ; non tamen quod domi. nus lueraturus esset ex turpi usu sua rei. IV. Quinam dicantur fructus rei natu rates , quinam industriales, quinam mixti pH. Si res furtiva cum rebus propriis misceatur , nec illa sit disce ibitis . quid es restituendum domino pn. Quid restitui debet, A res aliena in manu furis deterioretur λ Quid si
dominus iliam deinde pluris vendiaturus esset, quam tunc valeret pnL. Potest aliquando fur ex furto im
VIII. Qui in navi projicit poculum aureum alienum, quod Amul cum navi mox erat submergendum, probabiliter non tenetur quicquam rem ruere t Secus vero se rapiat rem mox ab alio fure rapiendam .
u. uuinam fructus rei furtiva debenea fure domino restitui ρ Et quid de melioramentis , flve necessariis, Me utilibus, sive voluptuariis pX. Restim debet a fure praeter reis
furtivam, tam 3nteresse ordinarium. quam extraordinarium ; σ quiadem eιiamsi a Crectore de illo non
XL. us resistiere debet, ct non ex deis iBo, sed ex mutuo, emptione , ctc., ct calpabiliter disre solutionem , probabiliter ad interesse extraordia narium non obligatur, A monitia
XII. Fur, qui per aliquod tempus ines
pabiliter non restituit, num tenea
tur ad interesse illius temporis r
43쪽
I. Doctosor rei alienae vel est malae , vel bonae, vel dubiae fidei. Dicitur Posse star malae fidei qui retinet rem alienam credens se nullum justum titulum habere ad illam retinendam , vel quia illam furatus est , vel uia accepit a iure. vel quia bona fi-e accepit, & deinde novit elle ali nam ; vel demum quia ignorat rem illam esse alienam, sed ignorantia crassa, & affectata, quae non cxcusat , Cccato mortali . Econtra Possest bronae fidei dicitur . cui bonam fidem, scii credulitatem habet , quod res . quam possidet. non sit aliena; Unde de hoc debet habere ignorantiam invincibilem , seu probabilem. Demum
dicitur Possessor dubiae fidei is, cui
non constat rem esse suam, nec constat este alienam.
Differt itaque posse r malae a possessore bonae fidei, quod ille cum teneatur ad restitutionem non soluin ratione rei acceptae, sed etiam ratione injustae acceptiovis, nullo unquam tempore possit in rebus mobilibus usuca-Pere, aut in immobilibus praescribere, ex cap. Possessor. De regu . iuris in s. Econtra possessor bonae fidei potest v. sucapere in rebus mobilibus post triennium , dc post spatium trigiata. vel viginti annorum potest praetcribere in
immobilibus ,juxta varium genuS rerum praesemptibilium, ut dicemus quaest. 6., ataut si post tale tempus compareat Verus dominus, possesibr bonae fidei non
II. At possessbr dubiae fidei, si cum
dubia fide rem accipit , comparatur possessori malae fidei. & ratione etiam injustae acceptionis tenetur restituere saltem pro ratione dubii, ut dicemus art. S. Si tamen postquam rem alienam bona fide policderit, incipiat dubitare an res sit aliena. & post de hi, tam d:ligentiam non constet, quod sit aliena, potest illam sibi retinere, &Comparatur poste flori bonae fidei; eo
quod in dubiis melior sit conditio possidentis; Nec dubium supervenien x
interrumpit possessionem bonae fidei in ordine ad usucapionem, Vel praetcriaptionem. ut docet Medua. de ruititutione quaest. I 6., Couar. , & alii contra Adrian, Sot., S alios: Etenim in
sessor bona furi dicitur, quamdiu se posi
ere unorat alienum. Qui autem duinbitat, jam ignorat rem esse alienam ergo non interrumpit possessionem bonae fidei. His explicatis , de Pollusiti. re malae fidei inquiremus Primo, Quid
debeat universim restituere ρ Secundo,
Quid restituere debet . si res furtiva
deterioretur, aut consumatur Θ Tertio. Quot nam fructus rei surtivae debet ronii uere Z Quarto , Quodnam interesse, .
seu damnum emergens , aut lucrutracelians creditori
I II. Quaeritur itaque primo . Adquid teneatur Postellor malae fidei 3 Rei pondeo, posseubrem malae sidet.
verbi gratia. furem, aut damniticatorem formaliter injustum . teneri primo ad restitutionem rei surtivae, si extet, vel valoris, & pretii, si nori
extet , etiamsi casu sortuito conlumis
pia, aut amasi, sit. Sccundo. tenetur resarcire omne interesse , seu damnum secutum, & lucrum, quod cessavit domino propter talem damnificationem: propterea Praeter rem , vel pretium rei tenetur restituere omnes fiuctus illius naturales , dc mixtos . tam perinceptos, quam non perceptos , si diligens dominus esset illos percepturia deductis expensis necessariis . Ratio est clara, quia te possidere rem alienam mala fide est causare inaequalitatem i ter te, Sc proximum, scia est enicere , ut dominus habeat minus de rebus suis. de tu maius de tuis, quod est contra justitiam ; ergo ex virtute iustitiae teneris omne damnum Proxiamo illatim reParare, ut ponatur
44쪽
O M restiuendum aqualitas dcbita; nisi autem omnia enum crata restituantur, non reparatur
omne damnum; ergo Omnia haec restituenda sunt.
Hinc infertur, quod qui, verbi gratia , ex Vinea injuste usurpata colligit decem dolia vini, debeat non soluin vineam , sed etiam totidem dolia restituere ; & si dominus collccturus erat viginti dolia, ad viginti tenebitur fur, quamvis ipse collegerit solum dccem,
vel nullum. Si tamen dubium est, an dominus collecturuS esset decem, aut quindecim, aut VIginti, quando aeque
spes erat colligendi Viginti, ac perieulum colligendi solum decem, restu tuenda sunt quindecim, quia spes couligendi plus,videlicet viginti, compensatur cum aequali periculo colligendi minus, videlicet decem. Quod si spes
praeponderet periculo, aut viceversa,
tunc plus, Vel minus pro arbitrio prudentis viri restituendum est. Item qui furatur equum ab eo , qui solitus erat illum quotidie locare quinque ar-fenteis , praeter equum restituere deis et hos quinque. Similiter qui ex carentia suae pecuniae surto sublatae non negotiatur , debet habere a fure lucrum cessans judicio prudentis viri,& damnum emergens , si scilicet ex eadem carentia coactus est accipere pecuniam sub usuris, vel res suas minori pretio vendere. Insertur secundo, quod si sur locet equum, quem iuratus est, debeat e iam pretium locationis restituere , quamvis dominus equi non suerit si litus equum locare . Ratio est , quia tale pretium non est fructus merae
induli riae , ut communiter docent contra Nauar. apud Dian. pari. 3. tract. 6. resbi. Iq. Immo ad id tenetur, quamvis fur tale pretium locationis statim dissipasset, nec ex eo factus esset ditior , quia equus fructificavit domino suo; ergo pretium locationis
dissipatum a iure erat domini, atque Possessore Avata fidei 3
adeo domino debet restitui. Putat tamen Tambur. ctura aliis, quod si surbona fide pretium locationis dissipet,
nec cx eo factus sit ditior, non teneatur ad illud restituendum , si dominus
equi non esset equum locaturus; non enim teneretur ad restitutionem ex re
accepta, quia jam non habet; neque ex injusta acceptione, quia nullum damnum intulis et domino.
IV. Ad pleniorem intelligentiam
sciendum , fructus rei alios esse Naturales, alios Industriales, alios Miratos. Dicuntur fructus Naturales . seu absolute fructus rei, qui se apte natura ab ipsis re producuntur sine industria hominum, aut saltem cum modicat Tales sunt pullus ex equa, he ba ex campo sylvestri, glans ex arbore non culta. Dicuntur Industriales . seu merae industriae, qui ex mera hominum industria proveniunt, itaui ad tales fructus res solum deserviat tanquam merum instrumentum ; tale est lucrum ex pecunia exposita ne gotiationi , vel lucro; pecunia enim
de se est sterilis. & infructifera. Demum dicuntur fructus Mixti, qui partim ex ipsa rei natura, partim ex industria hominis proveniunt, ita tamen. ut si industria. sit modicillima, dicaniatur pure naturales, si maxima, dicantur pure industriales ; si vero indu
stria sit magna, aut parva, aut mediocris, dicantur mixti; tales sunt vinum , oleum , segetes, lac, caseu S,&c. Et ad hoc genus reducuntur fructus civiles, ut est pretium locationis equi . vel domus; Etenim ad tale lucrum concurrit c quus, vel domus simul cum industria locantis . His explicatis dicimus, non solum fructus naturales , sed etiam mixtos restituendos a sere, detractis expen-
, sis necessariis, eo quod tales fructus ab ipse rei natura saltem in adaequale
proveniunt ; cum autem quaelibet res
domino fructificet , ideo domino re-
45쪽
stituendi fiunt Econtra fructus ruere industriales , quia non sunt ipsius rei, sed industriae furis, concurrente re Q. Ium tanquam instrumento, ideo si non restituantur, non proinde dominus libbet minus de rebus suis, ac proinde non debent restitui; Quamvis restitui debeant, tanquam lucrum cessans, omne S fructus , quos ex industria sua dominus percepisset, ut dicemus i
Notandum tamen hic ex Tambur. cap. λ. g. T. , quod si dominus percepturus csset fructus ex turpi usu rei suae, non tenetur sur illos restituere , si fructus percipiendi citent ex ipso peccato , verbi gratia, ex eo, quod danda esset pecunia ad usuram, ex Ic g. Fructus. E. De rei vindicat. Rutio est . quia hujusnodi Ductus non sunt fructus rei, sed humanae malitiae, nec jura patrocinantur delinquentibus: Contra vero, si dominus percepturus esset fructus, peccando quidem , sed non ex ipse peccato, hoc est ex vi plius rei, qui per accidens cum malitia conjungitur, verbi gratia, si d minus cum peccato locaturus esset domum merctrici , aut lusoribus . tales fructus restituendi sunt a fure, cum non sint fiuctus humanae malitiae . sed ipsius rei quamvis per accidens cum malitia conjungantur .
Rogabis primo. An debeat aliquid
restitui domino praeter enumerata. Prae
cise propter iniuriam, quae illi fit periurium pRespondeo cum Dicaestit. negative, ut constat ex usu ; nisi tamen praeter furtum accesserit contumelia, vis, &c. Ratio est, quia si quid restitui deberet praecise propter injuriam irrosatam ex lario, id esset petitio veniae haec autem vel non solet exigi a d mino, vel facile remittitur, dum mindo rem suam dominus recuperet. Rogabis secundo, Si rcs HrtiVa e tat, sed permixta cum aliis rebus f Articuius III. ris, ipsane . an ejus pretium restitui debet pRespondeo, certum esse, quod cle-beat domino reddi res sua in indivia duo, quando reddi potest, nisi aliquando credatur aeque contentus squod alia similis restituatur; ut si pro una pecunia reddatur alia similis , quae aeque aestimetur. Si tamen res furtiva non possit amplius reddi in inclividuo. eo quod sit consumpta, certum eli, quod ejus valor restituendus sit: Si vero sit immixta cum aliis rebus suris, itaut discerni non possit, verbi gratia si frumentum cum se mento admisceatur, tunc res furtiva transit in dominium seris, ex Ieg. Si alicui, st. De solutionibus; Et solum dominus habet jus, ut sibi reddatur aequivalens vel ex illo cumulo . vel aliunde. V. Notandum tamen, quod si res magna furtiva misceatur cum modicio sima propria , non acquiritur a iure dominium illius rei furtivae, quia, ut 2pra diximus, parum pro nihilo reputatur . Si vero res surtiva disterni quidem possit, sed non separari a rebus propriis suris, verbi gratia, si in tela aliena fur faciat pretiosissimam pis turam . aut si in contexenda veste sur misceat fila sua cum panno alieno; in tali cassi res tota evadit illius, c
jus est res principalior. & alteri debetur pretium rei sitae; Verbi gratia . quia pictura principalior est , quam tela, tota tabella evadit laris, qui restituere debet domino pretium telae;& quia pannus est principalior, quam filum, tota vestis debetur domino, a quo iuri reddendum id, quod pluris valet vestis iapra pannum. Si demum neutra est res principalior, uterque habet dominium in solidum ; dominus tamen poterit Vel pretium rei sitae recuperare . vel illam sibi usurpare, &reddere Bri, quod ultra est. H. Quaeritur secundo, Si res aliena
46쪽
Ωuia restituendum a penes possessorem malae fidei deterio-
retur, aut consuinatur. quid, & quantum restituendum est
Respondeo . distinguendum esse ;nam si talis res eodem modo deterior facta esset, vel periisset apud dominum , nihil ei restituendum est pro
deterioritate, aut consumptione ; Ve hi gratia, si equus eodem modo deterior factus esset propter senectutem apud dominum, aut si dolium vini e dem modo acesceret, tunc solum restituendi sunt fructus rei, lucrum ceς ans, & damnum emergens. Ratio est, quia dominus in tali cassi nullum damnum patitur ex furto propter deterioritatem , aut consumptionem rei . Si vero res in manu furis deterioretur, itaui non deterior facta esset in manu domini. tale damnum compem
sandum est ; Verbi gratia, si dolium
vini acescit , quia a fure conservatur in loco humido, non satis est restituere acetum, sed restitui debet valor Vini, prout erat . quando sublatum est. Dubium tamen est celebre, An si do,
minus frumentum. verbi gratia . com servaturus esset, ut illud venderet te
Tore opportuno, di dum frumentum est in manu furis, nunc valet pretio infimo, puta decem, nunc mediocri, puta duodecim, nunc summo, puta quatuordecim, & quando restituituta fure, valet tantum decem, satisne erit in tali casu restituere frumentum valens nunc decem, quanti valebat, quando suit sublatum, an debent printer frumentum restitui alia quatuor, eo qhod poterat dominus interim illud vendere quatuordecim, an potius praeter frumentum restituenda sunt tam tum duo juxta pretium medium Respondeo, Salon. a. a. quaest. 72. art. 6. quaesit. 63. Putare, quod praeter frumentum , restituenda sint alia quatuor, eo quod poterat dominus vendere Bumentum quatuordecim . Communiter tamen docent, PraetcrPars III.
frumentum restituenda esse tantum duo, si aeque probabile erat, quod dominus venditurus esset frumentum
pretio summo, idest quatuordecim , ac pretio infimo, idest decem; spes
enim, quod esset illud venditurus pretio summo, compensatur cum periculo, quod venditurus esset pretio infimo , ct sic fur apte iuxta pretium me dium duodecim restituit, restituendo frumentum, & alia duo. VII. Dices: Hinc sequeretur, quod si sur rapuerit frumentum tempore,quo valebat decem, & deinde vcndat iulud tempore pretii summi, idest quatuordecim,satisfaciat reddendo tantum duodecim juxta pretium medium .& retinendo sibi alia duo, unde lucrum ex furto reportaret.
Respondeo cum ΜOlin. disp. 72I. contra Salon. concedendo sequelam; nec debet esse mirum, quod posite aliquando sur lucrum ex furto repor tare; nam in omnium sententia potest fur retinere sibi fructus mere imdustriales rei furtivae. Quare restitutio ex injusta acceptione non seri, quod fur nullum lucrum reportet; sicuti neque seri, quod non reportet damnum; sed solum fert, quod dominus nullum
damnum ex furto patiatur. Immo ,
liquando potest dominus reportare aliquod lucrum ex surto alieno, si scialicet apud iurem res pariat fructus
naturales, aut mixtos, quos apud dominum non pareret ex sua negligeniatia; tunc enim sur deberet restituere etiam fructus, &sic dominus lucrum
ex tali furto reportaret. Salon. tamen loc. citi putat omnia
quatuordecim in casu proposito restia tuenda esse, licet testetur hoc esse
contra communem opinionem. Ratio,
quam adducit, est . quia facta vendutione frumenti furtivi fur debet restia tuere pretium, quod succedit rei alienatae; ergo si pretium frumenti fuit summim, videlicet quatuordecim, O
47쪽
nania quatuordecim restituenda sunt,
quamvis dominus certo venditurus esset illud pretio infimo, videlicet decem.
Ita etiam Tambur. cap. a. g. 7. & Pal. Sed contra est, quia omnes fatentur, quod si fur velit emere frumentum ejusdem valoris, sicuti erat, quando furatus est illud, satisfaciat, dummodo restituat etiam lucrum cessans, Sc. ς ergo satisfaciet etiam, si velit non emere frumentum decem, quanti valebat, quando iuratus est illud, sed dare decem, quibus possit dominus emere frumentum ejusdem valoris, dummodo reddat etiam lucrum cessans , videlicet duo. eo quod rati ne periculi. quod dominus venditurus esset frumentum decem. & ratione spei, quod venditurus esset quatuordecim, bene decernitur, quod
pretium medium sit ei restituendum ; ergo abunde satisfacit, si loco frumenti valentis decem, & talis lucri det domino duodecim, quamvis ipse fur vendiderit frumentum quatuordecim. Neque dicas, quod debeat restitui
pretium locationis domus furtivae, et iamsi dominus non esset illam locaturus ; ergo in casu nostro debet etiam restitui pretium ven litionis frumenti, quod est quatuordecim, etiamsi d minus non esset illud venditurus quatuordecim .
Nam conceta antecedente, nego consequentiam . Disparitas est, ut notat Tam bur. cap. 3., quia locationis
fructus est mixtus, & ideo restitui debet. Econtra fructus venditionis, non secus ac negotiationis, est fructus merae industriae, cum habeatur per alienationem rei, Sideo restitui
VIII. Quaeritur tertio, Siser rapiat, verbi gratia, ovem Titii, di illam comedat, teneturne ad restitutionem,
si statim post fitrium integer grex Ο-vium inccndio, vel eluvione, vel in. cursu hostium absit matur, unde etiam Articulus III.
ovis illa periisset, nisi furto sublata esset λRespondeo , Lum. putare, quod sur ad restitutionem teneatur quia obligatio semel contracta restituendi
Ovem non tollitur pcr fortuitum e ventum subsequentem . Addit tamen
probabilem esse sententiam oppositam Uasq. , & Less. docentium, quod non teneatur fur restituere, nisi sorte ex tali furto factus esset ditior Ratio est, quia sur in tali casu nullum damnum pretio aestimabile intulit domino; Sicuti qui prospiciens Incendium in domo Caji, si dolium vini. anteis
quam incendatur, expilet, non tenetur ad restitutionem, quia non est pretio aestimabile vinum in ea circumllanistia, quod statim conflagrandum sit :Eodcm modo non tenetur ad restia tutionem . qui in navi iuratur poc luna aureum, S deinde suborta tem-Pestate tota navis simul cum poculo aureo submergitur. Notat Lum. tract. a. cap. 6. , quod si fur rapiat poculum aureum, & illud ipse projiciat
in mare, vel amittat, ac deinde suborta tempestate tota navis demergatur sitaui etiam poculum esset submergen dum , teneatur ad restitutionem, quia in tali casu causa cur amittatur poculum non est tempestas , sed fur i Et ex hoc motivo Laym. contra Less., &Va'. in casu proposito docebat, quod si fur , postquam rapuit ovem, illam
comedat, teneatur ad restitutionem,
quamvis simul cum grege incendio . vel eluvione absumenda esset ; quia causa talis damni de facto fuit fur,
qui ovem comedit, non incendium . quo esset conflagranda. Notandum demum, quod si fur r Piat rem, quae caeteroqui ab alio esset rapienda , debet procul dubio illam restituere, si extet I & si non extet, debet ejus pretium restituere . Ratio cit , quia sicuti si alter rapuisset, vel destruxistet, teneretur ille rem restitue
48쪽
cuid restimendum a re domino, ita cum tu praeveneris illam tollere, teneris restituere ; tu enim praeveniendo damnum praeint
IX Quaeritur quarto, Qua ratione computandi sitiat fructus rei surtivae restituendi a iure Respondeo . si fructus rei furtivae
extant, sive natureses sint, sive mixti, omnes omnino restituendi sunt, detractis expensis . quas dominus fecisset ad eos percipiendos : Quare si iur in agro furtivo plantavit arborem vale tem decem , & ad illam plantandam expendit tantum duo , debet agrum Cum arbore restituere, & solum sibi recuperare illa duo , quae necessario expendenda fuerunt, etiamsi dominus non esset in illo agro plantaturus a borem ullam ex sua incuria: Ratio est. quia res domino fructificat. Praeterea restituendi sunt fructus , quos dominus ex sua diligentia esset percepimrus ex re furtiva, quamvis fur ex siua incuria illos non perceperit, detractis tamen expensis necessariis, &aestimatione laboris, Fructus vero industri Ies percepti a iure ex re surtiva rein siluendi non sunt , verbi gratia. lucrum ex negotiatione pecuniae furtivae. Quod si fur pennicillum furetur. αcum eo picturam faciat, tantum tenetur restituere , quanti aestimatur usus
pennicilli, ut supra diximus. Dubium hic est primo, An posse L or malae fidei . quando reddit rem
furtivam. possit retinere sibi expensas factas in melioramenta talis rei Respondent communiter apud Tam-hur. cap. 3. S. I. . melioramenta alia esse necessaria. quae scilicet si non adhiberentur, res aut nihil, aut parum admodum fructificaret; alia esse utilia. - ut scilicet res magis tructificet: alia demum voluntaria, se a Voluptuaria , ut sunt sentes, picturae . statuae. Sc.
His positis, . Expectas factas in melioramenta
cestaria . vel utilia pote st sur sibi retinere, non vero factas in melior menta Voluptuaria : Quare si illa non potest separare, debet amittere, aut parum aliquid propter illa sibi co te illare , quatenus possunt aliquanti im esse domino utilia, ut notat Lug. disp. II sect. 3. Dubium est secundo. an dominus recipiens rem suam de manu Briscum melioramentis necessariis , vel utilibus, teneatur illi restituere expensas factas propter illa pRespondeo, Sanch. lib. a. cap. 23. negare, quia lex in poenam delicti negat possessori malae fidei actionem Ietendi expensas melioramentorun .: tribuit domino repetitionem, si sobverit: quoties autem lex negat acti nem ad aliquid petendum, , tribuit domino jus repetendi, si solverit. t ties dominus non tenetur solvere . Verum Nauar. , & alii docent teneri, quia lex negat talem actionem iuri in poenam delicti; poena autem non O ligat , nisi post sententiam judicis , quia ejus executio est actus, qui a publica potestate debet provenire. intraque autem sententia pro soro conscientiae videtur probabilis Tamburb
X. Quaeritur ultimo, Quodnam interesse restituendum sit a posses bremalae fidei λ Et an ad hoc ut teneatur ad restitutionem damni emergemtis ex furto . aut lucri cessantis, de abeat moneri a domino de tali damno emergente, aut lucto cessante Respondeo ad primum . Possessorem malae fidei debere statim restituere praeter rem furtivam omne intere se tam ordinarium . quam extraordi narium , quod ex ea mora culpabili emergit domino ἱ aliter non poneretur aequalitaS cum proximo . DicituT autem interesse ordinarium , quod ritur ex re ipsa . vel quia pluris VR-let uno tempore, quam alio ex intria
49쪽
Quasio II. Articulas III. . seco incremento, ut pluris valet vitu- quia ex Ieg. Magna, Cod. De eone
Ius adultas, quam Pullus ἰ vel quia ab eis stipulationis , dies interpellat pro
extrinseco crescit ejus valor , ut plu- creditore , hoc est terminus praefixit xxis valet frumentum mense Aprili , in contractu monet funicienter credi- quam tempore messis . Extraordin, torem, ut restituat sub poena coinperarium autem interesse dicitur , quod sandi lucrum cessans.critur ex extraordinaria opera credi- Lug. autem disput. i8. sect. M toris, vel ex ejus negotiatione nam AZor. probabiliter putant, quod nota centum, verbi gratia, negotiationi ex- teneatur ad interesse extraordinarium .posita possunt patare alia viginti. Qua- si monitio nota praecedat, Propter ra-xe utrumque interesse, seu lucrum cec tionem adductan .sans resarciri debet a possessore malae Porro hic notandum, quod debitor idei. ex contractu li non restituat in termino Ad secundum dico, possessorem ma- praefixo sine suo peccato mortali, quia Iae fidei teneri resarcire utrumque inis scilicet excusatur Ob iuilain causam a teresse , etiam nulla praevia monitione statim relli tuendo nullum interesse te creditoris ; quandoquidem raro cre- neatur compensare . nec Ordinarium. litor scit, quisnam rem suam subr, nec extraordinarium , ut constat ex puerit . Quod si aliquando illum c dictis quaest. I. ubi de culpa requisita a noscat , adhuc sur ad utrumque i, ad obligationem restituendi . Praeterea .Leresse tenetur sine ulla monitione , ut quando in contractu non est praefixus locet Nauar. . & alii apud Dian. pari. terminus solutionis . tunc debitor te I. tractati de Contractibus resol. 87. netur restituere , seu solvere quando MyamVis Lug. cum aliis existimet tu creditor petierit solutionem, dummorali casti compensandum esse a su re δε- do non lit impedimentum ei ad p Ium interesse ordinarium . non vero tendam solutionem ; nam si impedia- extraordinatakim ; Si enim creditor tur. tunc terminus solutionis erit, qui Motuit facile admonere debitorem, & prudenter iudicabitur esse de credito- vim admonuit, supponitur remittere ris rationabili intentione . Quia tame in lucrum extraordinarium ἱ Et utramque terminus solutionis non debet sumi pariter sententiam probabilem exiit, mathematice, sed moraliter . seum anat Tamburitatis. re humano , ideo plerumque excisi XI. Hanc eandem doctrinam ex- tur debitor a statim restituendo non tendunt iidem Doctores ad debita ex solum ob impotentiam . vel inadve Ontractu ' Si quis enim uon ex de- tentiam, sed etiam quia bona fide crelicto, sed ex mutuo. verbi gratia, aut dit non esse creditorem graviter imetmptione , emphileta . &α , debeat vitum pro illa modica, & morali d Aentum in fine anni , & non rutvat latione, tum quia non solent ita ur tempore Praefixo in coluractu . Na. gere debitores, ut statim solvant; tum ar. , & alii apud eundem Dian. pu- etiam quia si per accidens aliquando tant, quod debitor teneatur restitu ex modica illa dilatione grave damnum Te creditori, Praeter centum , etiam ita, sistarent , possent facile debitum exbteresse extraordinarium , etiamsi nou gere, quod si exigerent. tunc debitor adm.oneatur ab illo per similia verba: ii culpabiliter disterret solutionem, ad Solve mihi centum, quae debes ex mω omne interesse compensandum Obliga,
tuo, aut emptione, alitur negotiatio. returonem exerccre non potero , & tu i Rogabis: Si quis furatus centum crum cessaus debcbis mala o Rauo est. statim incidat in Paupertatem . unde
50쪽
cuid restituendam adeobligetur hie & nunc restituere , reflorescente fortuna debetne solum restituere illa centum, an etiam interesse, quod passus est creditor pro eo
tempore, quo debitor non poterat . ct ideo non tenebatur restituere Respondeo cum Less lib. a. cap. I 6. num. 32. contra Pal. g. IO.. quod teneatur etiam ad interesse. Ratio est,
quia totum hoc damnum creditoris Oritur ex culpa praeteriti furti ; ergo creditor habet jus , ut illud sibi adae. quate compensetur ἰ quamvis autem mora non iit proxime culpabilis , est tamen culpabilis remote , seu in radice .
Adverte tamen, quod si fur statim ost furtum inciderit non in gravem,ed in extremam necessitatem, & rem furtivam consumat , in tali cassi prinhabiliter ex Pal. , & Nauar. liberatur debitor ab omni prorsus obligatione restituendi ; dummodo re illa furtiva extreme indiguerit . Ratio est , quia probabile est ex Pal. , Suar. , Sanci .
lib. I. Consilior. cap. s. dub. f., pau peres extreme indigentes non teneri accipere res alienas sub ratione mutui ad sublevandam necessitatem, sed posse sibi illas absolute usurpare tanquam proprias, & a divitibus sub- furari sine culpa, & sine onere rest tutionis, eo quod in ea necessitate mmnia sint communia ; Quicquid in
contrarium censeant Vasq. , &Sylvest. apud Tambur. lib. 8. tract. a. cap. 6. Fingamus itaque, quod iste fur anteciuam in extremam necessitatem imciderit, rem furtivam restituerit domino , certe satisfecit obligationi restituendi i fingamus hinc illam subsu- rari ad sublevandam extremam nece cstatem , tunc non tenebitur restituere; ergo si postquam iuratus est, inciderit in extremam necessitatem , ct antequam restituat . indigeat re illa
furtiva, omni prorsus obligatione liberatur .
ARTICULUS IV. Quid restituere teneatur Posse rbonae fidei pssi Possusor bona fidei s non statim re-. yuuat, incipit . ele mata Mei pos
II. Debet se reddere indemnem bonam dei posessor At restituere debet rem, ejusque frumus naturales, stmixtos, demptis expensio oe id in quo factus es distor , non tamen ex fructibus industrialibus. m. Res, fructus , si non extera in se , reddantur in a rivalenti . Aenum dicantur in se extare, si cum alιis rebus propriis misceantur pIV. Qui rem alienam bona fide iniquae consumpsit, fornicando , ludendo ,
σc. ad restitutionem non tenetur ,s ηihiι ex ea sit factus ditior. V. Si rem alienam bona fide Mnasti
aut vendidisti, tenerisne contractum rescindere 'ut tenet- , quo vi trum pro gemma vendidit λVI. Res, oe fructus naturales, re mixtati restituenda βnt, demptis evem sit, astimatione laboris. . oe meti
ramentis etiam voluptuariis . Sed
quid se hae sint magni valoris p
VII. Si in tela aliena pingaιur pi tmra , qua excedat pretium tela, satis es restitxere hujus tela pretium . mo etiam A dubitetur an eapi Imra uia pretium excedat λVIII. Qui bona fide in agro alieno suum
frumentum seminavit, debet totam segetem detractis expensis restituere a uodsi seminasset alienum frumen tum in agro proprio , deber solum restituere pretium frumenti. IX. Ex insusta damnificatione tenetur damnum compensare , qui , verbi gratia , incendit domum Peινι sui amici , quamvis invincibiliter pu