Relatio rerum gestarum in Novo-Francica missione annis 1613 & 1614

11쪽

IN NOVAM FRANCIAM SEV

Canadiam Misso. OVA FRANCIA, Brasilia ac

Peruvio Continens ad Boream vastis ima regio, Aquitanico Galliae littori ad occasum Obversa, directas ab Occidente in Orient em δε Contra lineas Cum nostra Francia Communes habet ab eaque non ita longo maris traieet octingentarum, aut is ubilati amus est, mille leucarum dirimitur

interuallo. Ex huiusmodi oppositu

vicinitate nostratis Fraciae Nouam Fran- Ciam maiores eam appellarunt Cui nomenclationi illa altera, rei maxime CongruenS, CCesiit e euentu Causa, quod eam terrarum adhuc incognitam oram primi mortalium Franci nostrates deprC-

12쪽

deprehenderunt, Crebrisque nauigationi-bUS, Centum eoque amplius abhinc annis, frequentarunt. Canadiae ero nomen quod vulgo uniuersam in eam regionem Confertur , eius modo plagae Septemtrionalis proprium est, quae CANADAE

fluminis, nobilis sinus, cui a Sancto

Laurentio nomen est, Copiosis aquis alluitur. Enimuero uniuersa Nouae Francia amplitudo, nunc ad Floridae confinia, multo licet quam nuper On- tractior, undequadragesimo tamen gradia, versias Austrum , determinatur ultraque

nostratis Franciae latitudinem non paUCiSleuci porrigitur exinde autem ignotis adhuc finibus in Aquilonem , sicut immesis tradi ibus in Sinicum mare ad Occidentem excurrit qua denique Eurum spectat, nostro Aquitanico Oceano, Britannicoque ipsi linearum parallelis obiecto, definitur. CAELI eadem omnino, quae nostri Gallici temperati , e ea ratione Climatis eiusdem, quam indicauimus, inesse illi regioni debet, uti reuera inest. Soli autem quin par quoque sit ratio, nihil

13쪽

prohiberet, si iugis adesset campestris

terrae Cultura perpetuarum fere siluarum abesset densa opacitas. Nam opima omnino uniuersi terreni viscera, facile prodit ingens arborum amplitudo, atque proceritas summam quoque glebam Vbertate multa pinguem, tota planitie Camporum, hilariter herbescens terrae viriditas ostendit.

G Ε, s ea distinctis lingua sede

multis populis Continetur , nulla squam consiliorum aut fortunarum Conam Unione deuinctis nulla nec lege, ne arteri nullo

nisi piscatus, venatus vitae subsidio instructis vix ulla Numinis Cogitatione aut salutis Cura informatis ad omne opus ignavis stupidis ad artes, quae ingenio aut memoria nitantur in summa, belluinis paene hominibus constat ea natio. Populus cum longinquo propinquOVepopul vix habet Commercium, nisi quo a bello inferendo, aut defendendo notest interuenire. Immo, neque idem populus, eadem loci regione, a tuguriorum vicinitate iunci us, ferme unquam coire solet, nisi ut de armis, aduersum

14쪽

Communes hostes Capita Conferat. EX-terarum Vero nationum Francicam unam

fere suos in portus admittunt, Fibrinis, atque huiusmodi pellibus suis distrahen diS, necessariaque veste, ac supellectile

permutandiS. H mi noui orbis partem e Francis nauarchis primi X plorarunt Britones, anno quarto post millesimum quingentesimum de qua Vbi renunciaUCrant, eius repetendae nauigationi , vel Comite , vel aemulatores habuerunt deinceps frequentisanae , tum Normanno , Umcaeteros Gallici Oceani accolas. Vndevicesimo post anno Ioannes VeraZan USFlorentinus, vicesimo item in tricesimo

quarto Iacobus Quarti erus Gallus , Brito cum imperio misi ab Francisco Primo, Gallorum Rege ipsius auspiciis CC Upatam regionem illam , eius posterorumque Regum iurisdictioni vindica rutit, CuiuSpossesssionem , per interualla sustectae aliae atque aliae Francorum expeditiones, in hanc usque diem Gallorum Regibusas rere perseuerarunt. De nostris vero

missa quoque sunt anno superiore , qui Henrici

15쪽

Henrici Quarti auctoritate popul OS, Franci Co nomino amicitia, Societateiuneto , a reliquos etiam Canadios, Euangeli tanto sanctiore foedere Christo regum regi deuincirent. Quo de negotio ante quam instituamus dicere, praeterea quae generatim OmpleX sumus, necesse est de loco a gente sigillatim quaedam Capita enuCleatiu CXpitCemus.

Nou Francia Gallis adeuntibus gemino littore patet altero, quod angusta fronte Oceano nostro, Orienti obtenditur altero, quod productiore tractu ad Floridae usque confinia Austro obiacet. Istud latus portubuS, atque ostiis fluminum frequens est, quibus Commode penetrari postat in regionis mediterranea, hac fere Galli terras illas ineunt illud vero, Franciae nostrae obieetum littus, quoniam Oppositu ingentis insulae, quam Nouam Terram appellant, importuosum paene est, ea regione nostrates non subeunt. Eius orbis vasti ama planitiem ingenti flamialuei aquis Copiosa flamum flumen irrigat, directo limite ab ultimo paene occasu ad

16쪽

Ortum, quoad angusto freto ad insulam Terra Nouar, ipsiusque insulae oppositu eius ostia in Austrinum littus inflediantur. Ei fluuio gentile nomen est acque, Sanctum Laurentium Galli appellarunt; Cuius caput amplius quingentis inde leucis indigenae ab lacu in trecentas

patente leucas repetunt. In hun amnium principem ali amnes nobiles ab Aquilone influunt, nempe Saguenatum

TergeminuS amnis, seu tres amnes, simul Coeunte8 Algonaequium δε aeteri non

pauci. Saguenai quingentarum, Tergemini quadringentarum leucarum nauigatio longe porrigitur in Boream. Emontibus, ad ripam Austrinam aquei amnis, transuersi feruntur in Meridia

num Oceani littus ali quoque viiij

Celebre ; unde populis, atque illius tractus regionibus plerisque gentilia ducta sunt nomina sed eorum nonnullis sui mori appellationes Franci postea indi derunt Fluui autem sunt hi ad Austrum

conuersi Sanctus IoanneS, PentegoetiuS, uini bequius, ChodaCOetius, Orem-bega, quem postremum amnem Champlaenius

17쪽

plaenius eumdem a Pentegoetium esse contendit. Populi trans aqueum Sanctii inve- Laurentium, versus Aquilonem, non procul illius ostiis sunt an

adi Excomminqui longe ver ab his, eadem Boreali ripa , VersUS OCCasum e regione Floridae, incolunt Algomegub atque Ochasleguij. Cis Sanes um-Laurentium, in Australi ora degunt item Canad ij, ad ipsum magni amnis fleXum, ab Euro in Austrum declinatis. Post eos ad occasum vergut ouriqui, Acadiae regionis incolae deinde ad Pen tegoetium, seu Norembegam fluuium, Pentegoeth ad horum dextram , Occasum pedi an tium , Circa ebecum arcem, Montagnethri post Pentegoetios re sto tradi uEtem inqui , ad amnem uinit, equium inde Almochiqui ad flumen Choda Coelium , latis imis campis distusici deni que inter Floridam, Sacqueum magnum amnem , Iroqui Campestribus, montosisque locis latissime habitant. Reliquos otia Franciae populo muliOS,

praesertim trans magnum SaCqueum amnem , Aquilonares, Galli nostrates non nisi

18쪽

nisi ex auditione norunt. EX OtiSaUtCm , mi COS a paene Socios habent Solari lutos, Etem in quo iS, Ontagneti OS,

Almochiquios , Algo mequios , c cha- stegulos isi is capitales hostes Iroquios, hostili quoque in se animo Xperiuntur, C maXime nomine, tib Iroquiis Gallicum ipsorum hostibus bellum intulerint. Horum quidem populorum soli agriculturam , inscienter tamen, Xercent Al

miliumque Indicum, fabam Brasili

cana serunt.

PROMON TORI A celebria Franciam Nouam ineuntibus Meridiano littore OCCurrunt, Britonicum, ad ipsa ostia magni amnis, hoc est Sancti Laurenti ;ab hoc deinde Hevaeum, Arietinum, Sabulosum , Bifidum Sanctus LudovicuS,Album , Sancta Helena. Eamdem oram a Promontorio Britonico legentibus obiiij fiunt portus, Campsaeus, SesambraeUS, Regius , Pulcher Mediterranea Vero per SaCqueum amnen, Canadiae fines subire volentibus , praeteruehenda sint, Britonicum ad isti eiusdem iuuiiij

19쪽

Sanctus- Laurentius Episcopium , ha-taeum, alia nonnulla promontoria: Tado usi acus denique portus ad Saguenahfluminis ostia Sacqueum ineuntiS.

Porro in tam immenso terrarum ambitu, frequentibus expeditionibuS, annis amplius Centum , Franci domicilia omnino quinque Constituerunt, quor Imprimum posuit Iacobus Quarti erus poste riore sua nauigatione, non ad Sanesne Crucis , quae nun est, importuosa angustias, lautes sed in iis paene vestigiis ubi nunc est Quebecum , aneta Cruce quindenis leucis citerius. Alterum Petrus d Gas, dominus de MontS, anno quarto supra millesimum sexcentesimum erexit, in angusta insula, inter Etemin- quois, in Australi propemodum littore cui domicilio ac insulae nomen Sancta Crux indidit. Idem eodem anno, in quasi peninsula, orae Acadicae, ad Regium Portum eiusdem nomini eXiguam arCem fossari aggere munitam exstruxit. Portus Regius, d portui cognominis arX sunt in ea, quam Francia mi iam vocant, Centum quinquaginta leucis a campsaeo FrΟ-

20쪽

IOmontorio Heu Cas Octo intra Continentem.

Baia scilicet Francis, sicut Hispanis, est

amplior terra sinu ad Oram mariS, aut fluminis maioris, angulato Orbiculatove recesi, influenti aquae ad interiora Ontinentis praebens aditum. In Xtremo Francico in portus est octingentorum passuum ostio peruius duaS leuca longUS, unam latus , duum millium Capanmaiorum nauium, cui ab nobilitate Regius Portus nomen a Champlaenio Franco es inditum. Tertiam sedem quarto post anno Condidit dominus de Monis ad Quebecium cornu , in Australi ripa Sac-que amnis, e regione Aurelianae insulae, in Montagnetiorum sol quam arCem

Champlaenius, qui operi praefuit, Quebecum a soli nomine appellauit, Meodem paene loco Sanctam Crucem Iacobi Quartier arcem olim conditam fuisse obseruauit. Quinti δί ultimi Franci ci domicili fundamenta Patres nostri iaciebant, ad ostium amnis Pen tegoeth, Cum ab irrumpentibus Anglis opere prohibiti,

atque in captiuitatem Contra fas, d ius

modum