Relatio rerum gestarum in Novo-Francica missione annis 1613 & 1614

21쪽

IImoduin praemissis Capitibus , quae alioqui moratura erant institutam rerum narrationem , ad susceptam a Patribus nostris Canadicam expeditionem stylum Con

feram US.

Potrinco urtius Regi Portus castellum a domino de Monis sibi dono datum , eo ipso tempore, quo Condebatur, ab Henrico Quarto petiuerat, eo iure, quo optimo , sibi asseri, vindicarique is eius non modo vindicias, sed nexum etiam impetrauerat. Secundum quod ius arcis, imperi praeterea certis finibus in Nova Francia Potrincohartio attributi, ReXPatri Cotono significat, velle se uti So- Ciorum opera in Barbaris illis ad Christum adiungendis proinde scriberet ad Generalem Societatis Praepositum suo nomine, uti designarentur Patre in eam rem, quo prim quoque tempore illuc it tendos ipse Re ad se accerseret, annui S

duum millium Librarum vectigalibus illi Missioni attributis. Annus huius saeculi

Oct auu agebatur , cum Re ita de Ca nadicis rebus decerneret, Cuiu tamen Cogitatione grauioribus negotiis ratiose

22쪽

I 2 se uocantibuS, tu quoque interueniente obitu , sed eorum maXime negligentia, qui Regio nomine Canadicam prouinciam administrabant, nostrorum profeci io in tertium post annum est dilata. Sive autem Casu quopiam , siue hominum consilio, eam proferri trienni tot Contigit, Cum iam in procines ta nostri essent; obortae tamen subit,sunt eae dissicultates quibus planum fieret, Cacodaemoni esse

inuisa nostrorum in ea profectione Onsilia. Regina quingento aureo nUmmOS, ex defundii Regis decreto numerauerat Domina de VernueiI, de Sourdis, de uercheuitae, alia sacrum arae instrumentum alia linteam vestem Copiosam, alia per- amplum viaticum munifice contribuerant:

Pater Petrus tardus, .Pater Ene mundus Mas eus eo destinati animis ingentibus se Comparauerant, vela, Ventos avide praestolantes. Status Condictus dies vela faciendi eis Conuenerat cum Bien-

Courtio Potrinco urti filio Thoma Robinio, expeditionis ducibus, ad octauum Calendas Novembris anni decimi

supra sexcentesimum, sed tum eo die adfuissent,

23쪽

adfuissent, nauigium sarciebatur, Mos-

Citanter quidem , in Continenti tantum aberat, Vt idoneo commeatu nauigationis, Canadicae familiae instructumesiet. Instaurandae naui Ua OperaS, materiamque locauerant Caluiniani duo qui Biencourtio a Robinio ad operarum mercedem deerant faCultates Caluiniani mercatores Certam nautiCifructus partem paci i sibi erant, eoque nomine, pro domini in ea naue gerere

posse sibi videbantur Iesultis igitur locum

in nauigio non futurum palam, asseueranter edicunt, aut si futurum sit, ab illius operis redemtura, aetera omni

pactione se iam iam discedere qua de sententia ne ipsius Reginae auctoritaS, ab Domino de Cico ne , Dieppensis urbis

regio Praeside, grauiter, seuereque de nunciata, Caluini asseclas non potuit dimouere. Desperata res plane idebatur, quod haec una modo nauis in Nouam Franciam anno illo adornaretur; non paterentur duo illi Caluiniani ulla se ratione demitigari: quae nos ra destitutio Dominam Guercheu illaeam, religiosi imam

24쪽

sissimam, ingentis animi feminam acriter pupugit; sed ea qua est sollertia

confestim ad manum habuit rationem qua non iam ut vectores nos, sed ut partiarios , XClusis inhumanis Haereticis in nauem induceret. Quattuor igitur

millium Librarum stipem de principibus

viris ac feminis ex Aula, paucis diebus, Corrogat, quantum erat opus ad nauem instruendam ; eaque Collata summa , Caluinianos illos duos nautica societate deiicit, simulque idoneam sortem Constituit, unde Canadica negotiationi praefecti perpetuam quotanni pensionem nostrae Missioni penderent. Sublatis itaque illius feminae industria, quae OS morabantur impedimentis, ternis fere mensibus adornandae naui consumtis, huius tandem saeculi anno Vndecimo, ante diem seYtum Calendas Februarias e littore Dieppensi Deo duce, soluimuS, totoque quadrimestri nauigantes Camp- saeum in portum , Australis littoris Novae Franciae, appulsi sumus; inde Centum viginti leucarum vel maritima, vel terrestri via Portum Regium laetantes in tui

25쪽

mus. Quae sollemnia sunt Societatis

hominibus in eo nautico cursu pietatiS, demissionis , humanitatis erga omne hominum genus, hae tanto minus ab

nostris omissa sunt, quod ingentis momenti expeditio instituebatur, praeter Caluinianos nonnullos, iis praefeci is vel

sociis rei nauticae Viebamur, UOS, Ostrae consuetudini ratione Omnino oportebat de Societatis Instituto reo ita S, quam imbuti accesserant, imbui. Appellenti bus nobis ad illius orbis littora nauigium, factus est obviam ChamplaeniuS, Cum

Caetera virtute, tum septenni iam illius mari nauigatione ClaruS, quem summo nostro stupore spectauimus aduersum glaciata aquae moles, ingentibu terrae collibus magnitudine pareS, maXimiSanimis, a singulari industria arte decertantem, interque illa pericula fortiter nauigantem. De Sancto- Laurentio amne Canadiensium maximo, scribitidem amplaenius in nauigationum Commentariis , eius summas aquas tribus totis

in imum hiis conglaciari Ianuario, cinsequentibus mensibus duobus ab ostio sursum

26쪽

sursum versuS, Centum leucarum itinere, ne ultra pro Cedere rigorem aquae , Cum

tamen nulla pars fluminis, directo alueo ab occasu in ortum manautis, sit Aquilonibus altera propior, aut montibus ad apricationem tectior. Addit etiam ineunte Aprili, soluta glaciei tanta vi, Sandi i Laurenti laxistimum os tum Congelatis molibus paene obstrui, quas ait in altum mare longius prouectoas , dou denis diebus, quotanni fere liquari.

ΑΡΡVLs Vs nostrorum ad Francicum

Sinum, Portumque Regium, in ante diem septimum calendas Quintiles, eumdemque Pentecostes sacrum felici amoplane omine incidit. Nihil Potrindour

lio accidere poterat allat commeatu

opportunius, si tamen is amplus es et, ut quem rei angustiae coegerant, Barbaris partem familia alendam diuidere. Ut

ne autem instruct ioreS a Commeatu enirem US, 1 Cerat tum nauigij, sexaginta dumtaxat doliorum , breuitas tum plUS instrumenti piscatori , quam cibariorum in nauem immisitim tum deniq; ab tricenis senis capitibus , quot vehebamur grauior

27쪽

grauior in nauticam penum illata solido quadrimestri labes. Quamobrem Po-trincohartio seXaginta hominum Contubernio, tenuissima re domestica, iam eum paene ipsis initiis opprimente, mature prouidendum fuit, ne Portus Regij penuaria cella in sequentem hiemem exhausta relinqueretur. Cuiu proCurationis, ut familia patrem decuit, sumto sibi onere, ipse in Galliam traie ituruS, de Porturegiensi multitudine paene quadragesimus medio Iulio soluit, exeunteque Augusto Galliae littori appulsus est , re licto Bienco urtio filio, Cum reliqua CO horte, qui Porturegiens arci praesi

deret.

O interea , quod suarum partium es et eniXe satagentibus , ordierat in primis populari linguae Cognitio quam Galli leuiter modo delibatam, si

reliqua es et ratio eius ab stupidis indi genis, non institutione, sed assidua consuetudine tandem exprimendae. His

28쪽

omni ossici genere conciliandis climnostri nihil non tentassent, parum aut nihil permoverunt. Enimuero , praeterquam quod minime idoneis ad disciplinam magis ris utebantur , a quibus nihil eXpromeres, nisi assi ueter ante saginato aqualiculo quo morae, Vel non diuturnae, impatientis mos demtidem ab te abalienaret, auelleretque studiosa cuiusque rei percontatio ipsa quoque linguae conditio, idoneorum, ad reSetiam vulgatisimas , vocabulorum indigentisamae, nostrorum incensa studia destituit, animos grauiter amiXit. Rerum scilicet, quae sub aspectum , taC-tum reliquos sensu cadunt, e Barbarorum responsas nomenclatio VtCumque

deprehendebatur sed earum quae sensuum vim fugiunt, summa est apud eam gentem appellationum penuria , alta quoque rerum ignoratio. Posterioris autem generis desperata disciplina, cum neque priorem Barbari aut possent, aut Vellent traderea una reliqua spes erat in adolescente Gallo, vernacula linguae bene Ierito, eximia lumanitate,

comitate

29쪽

Comitate, quem etiam Pater tardus non vulgari beneficio sibi demeruerat. Is erat Pontgratiaeus, Pontgratiae filius,

egregi viri saperioribus annis cum Champlaenio vices Domini de Monis in

Francia Noua gerentis; quem adoles Centem, decem octo leuci Regio portu non longiUS , hiemare parantem ad amnem Sancti Ioannis minima ipsius voluntate, nullius incommodo, nos ori eius ins itutione Canadicum dioma erudiedi adire Cuperent. Verumtamen Bienco urtius eius profect ionis Consultus, a rogatu etiam a noti ris, ut eius bona Venia, profiCere per Pontgrauaeum in peregrino idiomate sibi liceret, Cuius ignoratione suae nauigationis in Novam Franciam fructu penitus exciderent: quod ea communicatio Cum Pontgrauaeo nouarum rerum supicionem moueret Biencourtio, nihil impetrarunt. Tantisper ergo nos oris has dissicultates aequo animo tolerantibus, dum qua se aperiret via suo in si ituto Conuenientior, DeuS materiam non procul quaesitam subiecit, de grauiter aegroto Meiarico Membertouio,

30쪽

2Otoui , Sagana , bene merendi MCorporis .animi eius diligenter curanda salute. Mi apud eam gentem cuiusque populi praese appellatur : Saga mon vero agebat inter ouriquios, in Acadia, Membertouius, ad Aquilonare latus ortu regiensis castelli, ad Sancti Ioannis flumen. Cum tamen dysenteria coepit tentari, degebat in B ia Mariana ut vocant, hoc est, in Mariano Sinu, Portum Regium inter Meridianumque littus , unde asportari se ius erat in arcem

ut medicorum nos rorum Curatione teretur Angusta sua cellula eum noti rieXCeperunt, diebusque non pauciS, absente ipsius coniuge, a filia, diu noctu que in grauisamo sordidi morbi foetore, pro adad uisiimis, maxime sollicitis ministris ei libentissime operam suam

nauauere. Is ubi Confessione fuerateXpiatus, Sacroque inunctus oleo, de sepultura sua egit cum Bienco urti , seque humari velle ait in maiorum suo sepulcro. Bienco urtius, qui tanti rem esse non putaret, facile sentiebatur; auditisque

Patris itardi contra tuam sententiam