Relatio rerum gestarum in Novo-Francica missione annis 1613 & 1614

61쪽

sum direxissent duae lintres, opportune

adfuerunt, ante quam solueretur, admissique omnes , velis factis in Francicam Britanniam, salui incolumes Mac-louiense oppidu tenuerunt, ubi Pater Massaeus singulari Maclo utensis Antis itis, Magis ratuum , oppidanorumque humanitate ac beneficentia liberalissime aCceptus est . De Patribus autem Biardo Se Quintino , uti diXimuS, Con Uenerat, ut in insulas Peucoitias transuecti, opera piscatorum Anglorum inde in Franciam deportarentur sed mutata post sententia, in Virginia sunt destinati, Clim in Captiuam nauem Cui Turnellu praeerat,

es en impositi cum aliis quinque de Contubernio, Caeteris octo sociis in Argalli Praetoriam ingressis. Virginiensis praesidi praefeci us de captiuis Iesultis nescio

quid inaudierat , eisque diras cruceSstruebat, cuius decreti nuncius ad nostros in naues Mad caeteros captiuos aduolarat, qui nonnullis nocturnam quietem adimeret, nec ille quide inani rumore niXus; cum enim ad Virginiam naue appulsi es en nostri, eius furori destinabantur.

Argallus

62쪽

Argallus autem, qui fidern suam nostris obligasset, ut suo nomine ac genere dignum erat, intrepide acriterque Praefecto suppliciis nostros addicenti obstitit, seque incolumi captiuis suis nihil periculi

futurum asseuerauit Praefecto tamen institutum sui obstinatius tenente, Regium diploma, quo nostra Colonia in Novam-Fraciam deducebatur, protulit, Cuius auectoritate represius Praefeci us vltra tendere non ausus est. Coaeto postea Concilio, Cum de re tota deliberaretur accuratiuS, ab Omnibus tum est in eam sententiam, ut Argallus cum triplici instrueta naue in Novam-Fraciam Iesuita reduceret eos inde cum certis Captiuis in Galliam transmitteret; ausiaeium, eius cohortem militarem, quae in ortu regiensi arce praesidere, falso tamen, dicebatur, in crucem ageret Gallorum

omnia domicilia diriperet, ac solo aequaret. Reditum est igitur in otio Franciae oram Gallis habitatam, ubi Sancta Crucis , Regi Portus arces defensoribus vacuas spoliauit, incedit, omnia Gallici nominis monumenta deluit, Britannici

63쪽

nici aliquot locis inscripsit, oram omnem in Anglici sceptri potestatem asseruit. His gerendis rebus cum inibi degeretur, his periculum vitae adiit Pater tardus, qui, multis dissuaserat Argallo aditum

in ortum Regium , ut nullius emolumenti Operam, Cuius tamen O vulgaris

fulsiet deinde praeda ; quod se indicem

eorum OCOrum praebere noluerat, qui ad praedam quaerebantur; nonnullorum

praeterea Gallorum calumnia iis locis in eum exstitissent quibus Omnibus grauiter atque ingenti suo discrimini ne apud Arga lum Turneliumque ostendit. Portu digressus Argallus in Virginiam Contendebat , ineunte O-Uembri, anno seXCentesimo decimo tertio , sed postridie quam soluerat, atro- cisiima tempestate diuulsa naues in loge diuersas oras abierunt : Argalli quidem Praetoria in Virginiam tandem est delata: minor e duabus nostris captiuis cum suis vectoribus liquam deinde Comparuit: alia captiua maior, cui Turnelius praesidebat , quaque vehebamur , sedecim dierum continentibus procellis foede veX

64쪽

ata, paene absumti Cibariis desperationerniam adierat, Cum Cadente denique tempestate, in Virginiam secundo vento iter intendere coepimus. Vicenis quinis leucis, haud amplius, aberamus Virginiae littore, ubi de nostra nece a Praefeci odecernebatur, eoque Obi ea nauigatio erat odiosa , clim derepente CoortuSaduersu ventus proram in moras usi tanorum insulas obuertit, septingentis paene leucis inde redi: itinere in ortum sitas. Eius certe venti vis quod nihil intermitteret, Turnelius praeuidebat non nisi capitis sui periculo in Lusitanorum potes atem se veturum , qui Captiuos Sacerdotes , per summam iniuriam domicilio suo auulsos, spoliatosque secum traheret Me quidem angebatur magiS, quod Patrem tardum Hispaniensis generis es e crederet, falsis Porturegiensium

Gallorum accusationibus e suasuS, ut eiu noXa Criminationem apud Lusitanos non immerito reformidaret fi nos ri Patres ad se accusandum animos adiicerent. Ea re ingenue fatebatur vim Numinis, innocentium iniuria ulciscenti ,

65쪽

tis , sibi ac suis in ea nauigatione infestam merito esse , qua calamitate fractous, qui calumniis sua culpa temere persuasus, Patri tardo valde infensus in eum diem fuerat, magnopere deinde mitigari, eique placatior Coepit fieri Ut autem ventorum violentia non adigeret ad foras: Ciba

riorum tamen e etiam nolente aman

dabat, laquae dulci penuria quam Ο-brem Turnelio videndum erat, ne quid ipsi damni arcesseret Patrum nostrorum praesentia, e quibus periculi nihil imminebat, si naue procul in anchoris inhaerente, per scapham in portum missam necessaria annona pararetur, quod futurum Turnelius speraueret. Contra Vero quam Crederet, accidit appulsis enim ad Faealem insula Asorarum nam, subeundum fuit in portum intimum, atque in ciuium oculis inter caeteraS nauCSConsistendum : quo vehementius paullo inuect is , Cum nostra nauis in Hispaniensem saccari naue impaci a , prorae anteri US velum detersisset, Nauarchus Hispanus piratam Conclamauit, turbamque nauticam ad arma excivit Paucis ante hel,

domadis

66쪽

domadis Gallus subita irruptione nauem in eodem portu spoliauerat, unde Hispani similem casum veriti, hoc vehementius trepidaverant, tantoque sagacilis in Anglum inquirendum arbitrabantur. Quare Turnelio exscendendum in Ontinentem fuit, quem obsidis loco haberent Hispani, dum accurate lustrarentur interiora nauis, Patribus interim pone lintrem Oudiosi a me delitescentibus, ne quid detrimenti X eis Anglo Crearetur, si comparerent. Perdissicilis erat latebra

loco minime idone , re adeo repentina, tamque accurati scrutatoribus, nauis

omnia intima rimantibus sed lynceos

eorum Culo fugerunt nost ri magna

sua Oluptate , quod Anglum ita seruasse sent maiore Angli gaudio , quod praeter spem , a suum meritum , ab iis seruatum se agnosceret, quibus libertatem per summu scelus ademerat. Id beneficij

genUS, singularemque fidem , Angli

in praesentia ingentibus grati animi argumentis agnoscebant, Sc deinceps saepenumero, maXime apud suos Minis ros, cum summa Patrum laudatione, praedi

carunt.

67쪽

carunt res solidas hebdomadas sub stitit in eo portu nauis Anglicana, tantumdemque abditi Patres sole Caruerunt; inde omisso in Virginiam itinere , Turnelius 4n Brittanniam contendit, sed

recta nauigationis semita Cum mo tem pestas deiecisset, in iram uallis, ad occasum violenter nos impegit ubi cum nauem annona deficeret Turnelius P embrochum oppidum adiit Commeatus

parandi gratia. Eius oppidi magistrati

bus Turnelius mouit suspicionem maritimi latronis, quod homo angius

Franci Ca vere hetur naui, nullam litteram scripta, auctoritati proferret, qua suam nauigationem tueretur C JUCvel iurato asseueranti se tempestate diuulsum a Praetore suo Argallo, fides habebatur Cum eum igitur omne probationum genus destituisiet, litauit dici orum tuorum testes duos desultas, quos haberet in naui, quorumque inCOrruptae fidei neminem mortalium diceretpos merito refragari Patribus ergo perhonorifice interrogatis, Cum pro testimonio apud magistratum publice dix

68쪽

isient, Turnelius fuit in honore, atque ut virum nobilem decuerat, probe Omnia gestasi creditus es: nos ris vero es honor

habitu apud Maiorem Vrbis, ut vocant, Magistratum plebeium scilicet, hospitium est assignatum. Qui pro Praefecto rei maritimae ius embrocliij tum dicebat Nicolaus Adam , apud quem nostri testimonium dixerant, ubi audiit pessime iis es e in nauigio, iusiit eos diuersari apud eu, Magistratum, quem indicauimus, suaque fide omnia eis suppeditari copiose, quibus 1 dees et, unde sibi rependerent, Dei causa se iis sum

tuum gratiam libenter facere dicebat, quod putaret minime decere, ab omni

dignitate ac doctrina instructis viris nihil

apud embrochios ciues humanitatis relinqui. Missum erat ad Britanniae Regem de nostris , Cuius dum rescriptum eXspeectatur, frequentes visendi Conferendique gratia undique ad nostros adeunt de nobilitate, de magistratibus , ac ministris etiam , quorum quaternos in disputationis palaestra cum illis commisit quidam de proceribus, doctrinae periclitandae studio.

69쪽

studio De illorum autem negoti Cum in Regiam allatum esset, iam inaudierat Regis Christiani stimi legatus Captiuum esse nauigium Francos Iesilitas,

rum libertatem, quod eius rei habuerata sit Rege studiosius iniuncta mandata. Nihil itaque mors fuit, quin nostri

Pembrochio Douerum arcesserentur

unde breui traiecto Ilium Portum tran-Cicae orae oppidum, incolumes laetique deportati sint, decimo sitae captiuitatis paene astecto mense, quo loco arquieni Dynastae , Regio praesidio Praefecti, Baulaei Decani eximia humanitate , beneficentiaque lautissime accepti sunt, idoneo praeterea donati viatico, quod Ambianos iter intendentibus in suum Collegium abunde esset. I Nouo Francicae Misaonis persequantum promouerint rem Christianam inter Barbaros , non facile dispiciet, qui

rem vulgi trutina metietur qui ver negotium natura sua perarduum, interuenientibus etiam aliunde casibus valde impeditum, aequis momentis volet aestimare, maxime

70쪽

maxime idoneis , atque illustribus initiis asperrimum solum Euangelicae sementi

praeparatum , fateatur necesse est. In primi enim quantum , quaeso , illud est belluini prorsus ingeni atque mori gentem , nuper ab Omni CommerCio X terno alienissimam , ab sua impotentia suspiciosistimam, sic nunc esse nobis COCiliata, ea de nostris hominibus opinione imbu- tam , t eo summo ambitu quilibet Barbaroru Couentus CXpetat, in sua oradomicilium habere Cupiat, de suis Opiolis annua cibaria deferat, maerore Cfletu suum eorum desiderium testetur,

implacabili odio in Britannos, nostrae infestos quieti, feratur ξ Magnum quiddam profecto est, cingentis ad fidem

illis animis ingenerandam momenti, Crga illius praecones tam propensa ferri voluntate, fiducia, veneratione. Illud autem alterum longe malu est, tantoque ad Barbarorum efficiendam salutem potentiu8, quanto alienius est ab humanarum affectionum ratione, diuinisque motionibu proprium magis. Alte iam insedit Canadiorum animis illa sententia, aeterniSaddici