Francisci Massarii Veneti In nonum Plinii De naturali historia librum castigationes & annotationes. Quisquis de natura aquatilium ac remotiore piscium cognitione edoceri cupis, hunc Massarij commentarium eme & lege. ..

381쪽

ANNOTATIONE' 'nsa colore auri, quod rustici orum uocabat. De his tia idem Varro tertiodere rustica,&Columella libro ofctauo meminerunt.Hic est Sergius Orata, qui ut Valerius Maximus, Plinius, dc Macrobius testantur pri/mus baliacas pensiles habuit,primus ostreati in Ba/iano locauit,primus optimum saporem ostreis Lucrinis adiudicauit, Fuit autem aetate Crassi illius diser ti; quies grauisac serius habitus sit tiam Cicero do/cet Est autem Lucrinus laciis campaniae in sinu Ba/iano, cotra Puteolo,propinquus aucrno lacui, dies usa lucro propter multitudinem ilicium, qui ibi capie/bantur. in que ostrea aliunde aduecta,depastaci; bbdem meliora fiunti Gaudent enim ut inquit Plinius libro trigesimo siccudo cycregrinatione, tranSferritin ignotas aquas: sic Brundusina in auerno compasta,& suu retinere ccci, o a lucrino adoptare credulun Dicemus dode nationibus , ne fraudentur gloria sua

littora, sed dicemus aliena lingua Mus ieritissima

huius censerar in nostro aevo fuit. sunt crgo Mutiani uerba, quae subissciam. Cyzicena maiora Lucrinis, dulatiora Britannicis, suaviora Getuli cis, acriora Lepticis, pleniora Lucensibus, sicciora Co phantenis, tenuiora stricis, candidiora Circeiensibus: sed his neq; dubeiora , nclicneriora csse ulla 5pcrtum est in Indicornari Alexandri crum autores pedalia inueniri pro didere Nec non inter nos nepotis cuiusdam nonacn

elator tridacita appellauit, tantae amplitudinis intelligi cupiens

382쪽

cupicnS,ut te mordcnda essent . Ostrca aluum mi,ucnt autore Celso,in qua sententiam Galenum suisse uideo, quivi omnium aliorum testatorum nobilissimam carnem habere testatus est Sicut lupi pisces in tib cri amne inter duos pontes. De lupo Tyberino inter duos pontcs capto M. Varro, C. Litiusvi Lucblius,ut autor est MacrobiuS,mentionem fecerunt, quibus dc Horatium, dc Iuvenale addimus Rhombus Rauenae.1Verum dicit Plinius sunt enim ibidem optimi, magni, pulcherrimi,& est Rhombus, ut inquit Athenaeus,qui Graece psitta dicitur Quare Lynceus Samius u in epistolis inqui psittas circa Eleusina Atticae pulcherrimas esse, Rhombos intelligit. Muraenae in Sicilia elops RhodiJMarcus Varro secudo de re rustica Non enim inquit si muraenae optirmae flutae sunt in Sicilia,s clops in Rhodo, continuo hi pisces

omni mari similes nascutur. Macrobius licin libro Saturnaliorum tertio, Et si inquit enumerare uelim ibmulti magniq; autores murenas e ficto Siculo nobi/litarint, longum ficti Sed dicam quid M. Varro in bbro, qui inscribitur Gallus de admirandis , dixerit his uerbis ii Sicilia quoin manu capi murena flutas, quod hae in summa aqua prae pinguod inc fluitent.

dc praeter hos Licinius Macer, Nicander, Archelaus, Columella. Martialis, Iuticnalis meminere. Nondum Britannica seruicbant littora caetcra. Ostrea

Britanica post lucriminuenta sunt, quaevi rutupina

ab oppi

383쪽

ANNO ATIONE 3Η oppulo litorali Iuuenalis appcllauit. Eadem aetate prior Licinius Muraena rcliquoru piscium uiuaria inuciati,cuius deinde cxemplum nobilitas secuta est, Philippus, Hortesius. M. Varro tertio de re rustica, sic nostra aetas inqua luxuria propagauit leporaria, ac piscinas protulit ad mare,& in cas pelagios greges piscium reuocauit.Napropter hos appellat Sergius Orata, Licinius Murena. Quis enim propter nobilitatem ignorat piscinas, Philippi,Hortesia,& Lucullorii. Et infra codem libro, Quintus Hortensius familiaris nostcr,cum pistinas haberct magna ccunia aedifica/tas ad Baulos, ita saeps cum o ad uillam sui, ut illum sciam senapcr in coenam pisces Putcolo mitteres m/ptum Alitum neq; satis crat cum non pasti piscinis, nisi eos ipse pasceret ultro,ac maiorem curam sibi ha/berct ne eius esurirciat mulli, c ego habeo ne mei in Rosea esuriant asini,d quidcm utralac docibo opotione,cu non paulo sumptuosius si ego his ministret

uictum.cgo enim uno seruulo, ordeo no multo,aqua

domestica meos alo asinos Hortensius primum quiministrarent pisicatores habebat coplures, qui pisciculos minutos aggercbat frcquenter,ut a maioribus absumeretur. Praeterea salsameta incas piscinas empti/tia conriciebat cum mare turbaretur,ut per tempestatem suis piscibus e macello cetariorum, uti e mari ob sonium praeberet,cum nec uerriculo illi in litus educere possent uiuam saginam,plebeiae cccne pisces.CHe/

384쪽

rius uoluntate Hortensia ex quili educcrcs hcdarios ut tibi haberes mulos, in epucina barbatu multu.At inquit ille, non minor cura cius crat de aegrotis piscibus, in de minus ualentibus seruis Itaci minus laborabat ne servus cger' aqua frigida biberent sui pisces. Elcnim hac incuria laborare aiebat M. Lucullu,

de piscinas ius despiciebat, quod stivaria idonea noli aberct, ac in residem aqua dolocis pestilcntibus habitarent pisces eius. Itemq3 Macrobius,Piscinas aute brcsertas habucrunt pretiosissimis piscibus Romani ibi nobilissimi principcs, Lucius Philippus, Horicia

sitis,quos Ciccro piscinarios appellat Lucullus exciso etia mole iuxta Neapolim maior impedio quam uilla aedilicaucrat,curipuo maria admisit. M. Varro eode tertio de re rustica. Contiti ad Neapolim LI uicullus posteac perfodissici monte,ac maritima flumina immisisset in piscinas, quae reciprocae fluerent ipse Neptuno no cedere dc piscatu tactu sic nim ut a/matos pisces suos vidcatur propter aestus duxis se in loca frigidiora, ut Apuli solciat pccuaria faccrest pro

pter calore in motcs Sabinos ccus ductit.in Baiano aut lata ardebat cura,ut architceto crinisserit, ut sua

pecunia cosumeret, dii modo pcrducerct pccus cybscinis in mare obicetaculo, quo aestus bis quotidie ab

exorta luna ad proxima nona miroirc ac redire rursus

in mare possici ac rcfrigcrarcpis cinas. Quadragintalis piscina a defuncto illo culcre lices. Logondii ubdetur

385쪽

detur Quadringetis n5 quadraginta excolumella li/bro octauo de re rustica, Attame inquit inside teporbbus, quibus hanc nacinorabat Varro luxurie, maxi/me laudabatur severitas Catonis qui nihilominus&ipse tutor Luculli grandi aere scsteritu milliu quadrin/gentoru piscina, Pilli sui ueditabat. lacrobius etiaquadringentis millibus uendidisse scribit.

I renarum uiuariu priuatim eXcogitauit

DP ad C. Hirrius ante alios,qui conis tritiphali bus Caesaris dictatoris sex milia numero D U murenarumutuo appedit na permuta

re quide ptio noluit, aliaue merce huius uilla intra binodica quadragies piscine cndidcrut.inuasit deinde singulorupis civ amor. M. Varro tertio dei rustica C.Hirrius circupiscinas sitias Pedifici js duodena milia sestertia apicbaLEam omnem mercede scis quas dabat piscibus 5sumebat. N5 miru.uno tepore enim memini hunc Caesari sex millia murenaria mutua de dissi in sidus,& ppter pisciu multitudine quadragies sestertio uilla vcnisle Icie quoq; retulit Macrobius ex autoritate ipsius Plini j. Apud Baulos in parte Baia ita piscina habuit Hortesius orator,in qua muraenam adeo dilexit,ut exanimata fleste credat MMacrobius hoc n5 Hortesio sed L. Crassis tribucre vidct his uerbis, Fuit aut Sergius Orata aetate L. Crassi illius diserti,qui jgravisci serius habitus sit,ctia Cicero docet. 3 istamen

386쪽

is tamen Crassus uir Cesotius ira cum Cn.Domitio Cesor fuit cu supra steros dissertus habcree siet inter clarissimos ciues princeps, tame murena in piscibna domus suae mortua atratus tanc filia luxit, Ne id obscurum fuit, quippe collega Domitius in senatu hoc ei quasi d forme crime obiecit, iaci id confiteri Crassus erubuit, scd ultro cita si diu placet gloriatus cst Censor,pia affectuosamq; re fccisi esse iactas. Cfλteru Valerius Maximus libro nono, de Plinius libro dccimo scptimo, qui L.Crassum Ccnsore,cu Cn. Domitio fuistic cofirmat, scribentcs u inter sedc luxuria atq; libidine decertarent, sibiq; non ulla inuice obiecissent,nulla de murena a Crasso desciae obicetio me/tione faciut, forsita quia no nisi de obiectioibus ad lu/xuria dccxquisitiore cultu pertinetibus altercatio fuerat,& hoc cita arstimandu relinquo. In eadem uilla Antonia Drusi murena quam diligcbat inauros addidit. In aurcssunt ornamenta, quae ab aure pendet,ut

anuli aurei, ut nuces uoci in Italia gestare incipiut. Pli/niv xxxi l. libro, qui Item in Labradii Iouis sonte anguillas, Lec inaures additas ocrunt.

Ochlearu uiuaria instituit Fulvius Hirpinus,& 'ςtcra. Hic fuit Fulvius Hii prius, qui ut mein nit Plinius lib. octauo primus togati,cncris sutica te roruq h luestriti animaliu uiuatia, ut hic rc serico/chlearia in Tarquinius agro instituit, generat caruquae

387쪽

quae plurima sunt, separatim suis quael locis colloca/bat. Separatim ut essent albae quin reatino agro nascutur separatim illyricae , quibus magnitudo prae cipua africanae, quibuSsoecunditas, solitanae, quibus nobilitas quin de sagina earu comentatus est sapide farre ali jscigeiactibus, ut cochles quoq; altiles ganea implerent.cuius artis gloria inca magnitudine perdacta est,ut octoginta quadrates caperet singularu cali ecf. Haec omnia a M. Varroc tertio de re rustica surripta sunt, ubi docet , quo pacto ficri debeant cochlea/ria, Att.n.genera cochlearum sunt plura, ut minuis ab bulae quae ast crutur e Reatino,& maximae quae de blyrico apportatur,xmediocres,qu.c Africa afferu tur. No quod in his regionibus quibusda locis, elina gnitudinibus non sint dispariles. Nam dc ualde amplς sunt quaeda ex Africa, i uocatur solitanae ita ut carta calices quadratos octoginta capcre possint,& sic in viris regionibus,sdem inter se collatae, minores sunt de maiores.Hi in sectura pariunt innumerabilia.eara semen minutu ac testa molli diuturnitate obdurescit. magnis instulis in areis factis magnu bolum deserunt aeris. Has quoq; faginare solet ita, ut olla cu foramini/bus incrustent sapa,& farre,ubi pascatur, quae foramina habeat ut intrare ac possit, Vivax. n.haec natura, quae dc alvu mouet autore Celse, etcru durae sunt, ut inquit Paulus Aegineta.

E CAPITE VII.

Piscium

388쪽

Plicium genera etiamnum a Theophrasto mira produtur.circa babylonis rigua decedetibus su=uiis in cavernas aquas hebcte,remanere. Atheneus

pisticulos quosdam in fossis derelictos, quado Nilus

cessavcrit ab inundatione, hepsiclos appellat ex codegenere, ut inquit Diphilus,cuius est obitis.an hos intelligat aestimandu sit. Eadem in ponti regione p/prehendi in glacie pistium quosdam maxime Gobiones non nisi patinaria calore uitalem motum fatetes. Atheneus libro octauo scribit x sentetia Theophrasti pisces esse fossiles uocatos, qui in Heraclea nascun tur,& circa Tium poti Milesioru colonia metioncmite facietis de piscibus per hyeme glacie cogetatis,quvnon prius sentitit, neq; mouentur, b in ollas immissi, clixetur:& in atris locis, ut testatur Strabo nam circa Boristhenis Narotidis ostia pisces in glacie reperiri tradit libro septimo his uerbis: Quid cie ipsius gelu uehemetia quid de alius ad Maeotidis ora proueni tibus Alucus, a the Paticapco ad Phanagoria plaustris deambulatur, adeo ut cccnum uia tota fiat Destituti uexo in glacie iste ligonibus estodiutur ad Gangamam, sic. n. locu appellant,prax ueci anta nucl/phinibus magnitudine pares.Polybius tia XXX unaa istoriarii lib. narrat iuxta Narbone agria esse, per quos erutur fluuq Binertisse Roscinus, ut quo fossiles pi/sces reperi itur solo macro, copioso gramine, sub quo terra harcnosa st, ad duosvi tres cubitos altitudine fluviatili

389쪽

ANNOTATIONE 36isuviatili aqua scaturiciate,'n qua pisces per cauernas subterraneas excurrui. Gobio aut sive Gobius, quid

Cobio a Plinio graecos imitante scribitur,piscis est notus cuius plura habetur genera.Sunt.n.atri palustres, qui foraminibus quibusda in coeno uictitat Vcnetrjs frequetis sint,cost uoce mutilata, hoc est prima tantum syllaba proferimus, Atriuero faxatiles paganelli Veneti j appellati,carne, it Diocles autor st,mollio/re,quos o Cothonas a Siculis cognominari Nicaderta Apollodorus prodidere, atq; etia cotto Nume nius appellauit Cobiones omnes uari j sunt,4 squa/mosi,ex quo apparet falli eos, qui Cobiones pro squamis uaria habere cute prodidcrint.ex obionibus aut magis albos, Φ nigros Hicesius comcndauit, sed laude summa Phalericis Antiphanes cotribuit.Diphilus dixit Cobiones,qui parui albici sunt, molles,bonisucci bone i digestiois si e dc qui uirides appellatur, de terrimos olum cita si gradissimi sint, quos Sc caulines uocari tradidit.In fluuinsetia Cobiones pinguescere Aristoteles octauo de historia testatur.De Cobionbbus plerauthores hosDioscori des,Ιuuctialis,Martialis,Simonides, Athencus, Galenus Oppianus,Pau lus Egineta, caeteri meminere. Qui aute obitis, hoc est ut Theodorus,crtit, Gobionaria dicitur, Gobio/nes paruo ignobiles,qui terra subcut creat,& est A/phyae genus ex Aristotele sexto de historia,Diphilota Athenaeo, dc alba est. Cuius quid Aphyae genera plura

390쪽

niura sunt.Aphya.n.qus in portu Atheniensiu nasciecncraulos diectos progenerat,quam Archestratus Chrysippus comendar uidetur. Ite i Aphyae genus aliud est quod ira:enarum domugitu sit sectura. quam uero Phaletica uocat, inebradas gignit,ex quibus sardinae,e sardis sarda: oriuturiquin otia genus aliud Aphya est,rid Aristoteles aphro,d Athenam aphri=tin uocat,qiani spuma nucupata exterra arenosa cosistit:quod quid Aphyae genus,nec incremetu capit, nec prole asteri, o teporis logioris spatio perit. sed do nuo nascitur, unde fit ut breui quod tepore excepto Oibus fere anni teporibus generetur.quippe cuspuma illa ab arcturo autunali ad uer usq; duret.cstcrii id pisciculi genus funditus de terra argumetu est,q, nisi te pore tepido no capiat utpote', de humo assuma,teporis gratia ueniat. Quinac solo agitato, ctractaq;

eius colluuioe,copiosior domelior xit. Cctera aphyae genera deteriora Ppterea sunt,quia cito augetur. Flut locis umbrosis,apricis ue,qtic teporis bcneficio solutepescit,ut in Attica terra apud Salaminem dc iuxta Themistocleu,dc in Marathone locis n.huiuscemo di spuma illicosistit, de tepore tali appparet scd nonnus ,uclcia aqua de caelo inccssit, orie pisciculus hic inspuma,qus imbre admissio callucrit unde nonae spu/mc accepit:sertur intcrduoc summa maris, cu clutepiduest, dc in spuma fluitate,perinde ac infimouet

miculus,uoluitur Quaobre in loca coplura genus id