Opera;

191쪽

DE REPUBLICA ORDI 1 Di 89 bellis aspernimis premerentur, equiS, Viris, pecunian miSSa, nunquam defessi sunt armati de imperio

certare. Non inopia aerarii, non vis hostium, n0 ad- Vel Sa reS, ingentem e0rum animum Subegit quin, quae Virtute ceperant, Simul cum anima retinerent.

Atque ea magis Artibus consiliis quam bonis praeliis patrata Sunt. Quippe apud illos una respublica erat

ei omnes consulebant sactio c0ntra hoste parabatur. 60rpus atque ingenium patriae, 0n Suae qui Sque p0tentiae, exercitabat.

At h0c temp0re, contra ea homines n0bileS, qu0rum animo Sec0rdia atque ignavia invasit, ignari lab0ris, h0stium, militiae, 0mi actione instructi, per Superbiam cunctis gentibus m0derantur. Itaque patres, qu0rum con Silio antea dubia respublica stabiliebatur, oppressi, ex aliena lubidine huc atque illuc fluctuantes agitantur interdum alia, deinde alia decernunt ut eorum qui dominantur simultas ac arrogantia seri, ita b0num malumque publicum

Libertatis gratia, senatorum numerus augeatur, et sententiae per tabellam dicantur.

XI. 110d si aut libertas sequa omnium, aut Sen lentia obscurior SSet, majoribus opibus respublica, et minus potens nobilitas esset. Sed quoniam coae

quari gratiam omnium difficile est quippe quum illis

maj0rum virtus partam reliquerit gloriam, dignitatem, clientelas cetera multitudo pleraque insititia Sit sententias eorum a metu libera ita occulte sibi quisque ulterius p0lentia cari0 erit Libertas juxta b0nis et malis, strenuis et ignavis, optabilis est ve-

192쪽

190 1 EPISTOLA AD CAESAREM rum eam plerique metu deserunt. Stultissum mor tales, quod in certamine dubium est qu0rSum acci dat, id per inertiam in se, qua8i Victi, recipiunt. Igitur duabus rebus confirmari OSSe Senatum puto Si numero auctus, per tabellam sententiam seret Tabella obtentui erit, quo magis animo libero sacere audeat in multitudine, et praesidii plus, et usus amplior erit. Nam sere, his tempestatibus, alii judiciis publicis, alii privatis suis atque amicorum negotiis implicati, haud sane reipublicae consiliis adsuerunt neque eo magis occupati quam Superba imperia distinuere. Homine nobileS, cum pauci Senatoriis qu0s additamenta lactionis habent, quaecumque libuit pr0bare, reprehendere, decernere ea, uti lubido tulit, sacere. Verum ubi numero Senatorum aucto per tabellam sententiae dicentur, se illi su perbiam suam dimittent, ubi iis obediundum erit quibus antea crudelissum imperitabant.

Si probetur a Caesare summa consilli, cetera posthaeo 1 promptuerunt.

XII. Forsitan, imperator, perlectis litteris, desideres quem numerum Senatorum sieri placeat quo que modo in multa et varia ossicia distribuantur; et, qu0niam judicia omnibus primae classi mittenda putem, quae descriptio, qui numerus in quoque genere

suturii Sit.

Ea mihi omnia generatim describere haud dissici losactu fuit; sed prius laborandum visum est de Summa consilii, idque tibi pr0bandum verum esse si h0c

itinere uti decreveris, cetera in promptu erunt. Volo ego meum monSilium prudens, maxumeque usui

193쪽

b0naciam eveniet. Sed me illa magis cupido exercet, uti qu0cumque m0d et quamprimum respublica adjuvetur Libertatem gloria cariorem habeo, atque

ego te0r0401 torque, ne, clariSSUmUS imperator, gallica genie subacta, populi romani Summum atque invicium imperium tabeScere vetu State, Re per Summam dise0rdiam dilabi patiaris. Pr0secto, si id acci

dat, neque tibi n0x, neque dies curam animi sedaverit quin insomniis exercitus, suribundus atque amens, alienata mente seraris. Namque mihi pro Vero e0nStat, omnium mortalium vitam divino numine invisi neque bonum neque malum lacinus cujusquam pro nihil haberi sed ex natura di

versa praemia b0n08 mal0Sque Sequi. Interea sorte ea tardius procedunt Suus cuique animu ex conScientia Spem praebet.

Hortatio ad restituendam libertatem.

XIII. Qu0d si tecum patria atque parenteS 0SSentl0qui scilicet haec tibi dicerent Caesar, nos te genuimus sortissumi viri, in optuma urbe, decuspi desidiumque nobis, hostibus terr0rem. Quae multis laboribus et periculis ceperamus, ea tibi nascenticum anima simul tradidimus patriam maxumam in terris domum famis: amque in patria clarissumam prpeterea b0nas artes, honestas divitias; 0stremo omnia h0nestamenta pacis et praemia belli Pro his amplissumis beneficiis, non agitium a te neque malum astinus petimus; sed uti libertatem eversam

194쪽

192 II EPISTOLA D CI SAREM tam virtutis tuae volitabit. Namque hac tempeState, tametsi domi militiaeque praeclara lacin0ra egiSti, tamen gl0ria tua cum multis viris Artibus aequalis est Si vero urbem amplissum nomine et maxumo imperi prope a m ab occasu restitueris, qui te clari0r, quis major in terris fuerit' uippe si m0rbo jam aut fato, huic imperi secus aecidat, cui dubium est quin per abem terrarum vastitaS bella, caedes 0aiantur Quod si tibi b0na lubido fuerit, patriae, parentibus gratificandi poster temp0re, republicareStituta, Super omnes m0rtales gloria agnita, tuaque unius m0rs vita clarior erit. Nam viv0s interdum fortuna, saepe invidia satigat ubi anima naturaecessit, demtis obtrectationibus, ipsa se virtus magis magisque extollit. v Quae mihi utilia tactu visa sunt, quaeque tibi usui sore credidi, quam paucisSumi potui, perScripSi. Ceterum deos immortales obsteStor uti, quocumquem0d ages, ea res tibi reique publicae pr0Spere eveniat.

Caesarem laudans hortatur ut ipse bonus quam optimis imperitet.

L Pro vero antea obtinebat, regna atque imperia sortunam dono dare, item alia quae per mortaleSavide cupiuntur quia et apud indigno Saepe erant,

195쪽

DE REPUBLICU RDIΝ1ND1 193 quasi per lubidinem data neque cuiquam incorrupta permanserant. Sed res docuit id verum esse qu0d in carminibus Appius isti, et Fabrum esSe Suae quemque sortunae atque in te maxume, qui tantum ali0S praetergressus es, uti prius desessi sint h0mines laudando acta tua, quam tu laude digna a ciundo. Ceterum, uti labricata, Sic virtute parta quam magna industria haberi decet, ne incuria de sormentur, aut corruant infirmata Nem enim alteri imperium V0lens concedit et quamvis b0nus atque clemens it qui his p0teSt, tamen, quia malo SSelicet, sermidatur. Id evenit quia plerique rerum p0tente perverSe con Sulunt, et eo Se munitiore putant quo illi quibus imperitant nequiores suere. At c0ntra id eniti decet, quum pSe bonus atque Stre

nuus sis, uti quam optumi imperiteS; nam peSSumVS quiSque Sperrume rect0rem patitur.

Sed tibi 0 gravius est quam ante te omnibuS, armi parta componere Bellum aliorum pace mollius gessisti; ad 0c, victore praedam petunt, victi cives sunt. Inter has dissicultates evadendum est ii bi atque in posterum firmanda reSpublica, non armi modo neque adverSum40Stes, Sed quod multo majus multoque Sperius St, 0ni paci artibus. Ergo omne magna mediocrique sapientia res huc Vocat, quae quiSque pluma potest, uti dicant. Ac mihi sic videtur qualicumque m0d tu victoriam composueris, ita alia omnia sutura.

AOssa sunt Appi Caeci carmina. Sallusio. 13

196쪽

Belli mala describit, suadetque pacem clementia confirmare.

II. Sed jam quo melius taciliusque conStituaS, pauciS, quae me animus monet, accipe Bellum tibi suit, imperator, cum homine claro, magni opibUS, avido potentiae, majore ortuna quam Sapientia, quem Secuti Sunt pauci per suam injuriam tibi inimici, item quos affinitas aut alia necessitudo traxit. Nam particeps d0minuti0nis neque sui quis quam neque, Si pati p0tuisset, orbis terrarum bell0c0ncussus ret cetera multitudo, Volgi m0re magis quam judicio, p0St alius alium, qua Si prudenti0rem, Secuti Per idem tempus, maledictis iniqu0rum occupandae reipublicae in spem adducti, homines

quibus omnia probro ac luxuria p0lluta erant con currere in castra tua, et aperte quieti mortem, rapinaS, 0Strem omnia quae corruptus animus jubebat, ni nitari. Ex quis magna pars, Ubi neque creditum c0nd0nare, neque te civibus istuti hosti bus uti vident, defluxere pauci reStitere, quibUS majus otium in castris quam Romae suturum erat, tanta vis creditorum impendebat. Sed ob easdem causa immane dictu est quanti et quam multim0rtales p0stea ad Pompeium discesserint e0que, per omne tempus belli, quasi sacro atque inspoliato sano debitore USi.

ΙΙΙ. Igitur qu0niam tibi victori de bello atque

pace agitandum est, hoc ut civiliter deponas, illa ut quam justissima et diuturna sit, de te ipso primum,

qui ea c0mpositurus es, qu0d ptumum factu Stexistuma Equidem ego cuncta imperia crudelia, magis acerba quam diuturna arbitror, neque quem-

197쪽

DE REPUBLICA ORDI 1 D1 405 quam multis metuendum esse, quin ad eum ex multis flarmid recidat eam vitam bellum aeternum

que ab tergo aut lateribus tutus sis, Semper in peri culo aut metu agites. Contra, qui benignitate et cle mentia imperium temperavere, his laeta et candida omnia visa etiam hoste aequi0re quam alii civeS. An qui me his telis corrupt0rem victoriae tuae, nimisque in victos bona v0 Inlate praedicent, scili cet qu0d ea quae externis ali0nibus, natura nobis h0Slibus, nosque mojore Sque n0Stri Saepe tribuere, ea civibus danda arbitror neque barbaro ritu caede caedem, et Sanguine Sanguinem expianda

Ne clulum funeribus aut prava licentia maculetur laus victoriae.

IV. An illa, quae paulo ante hoc bellum in Cn. Pompeium victoriamque Sullanam increpabantur, oblivio intercepit Domitium, Carbonem, Brutum , alios item non armatos, neque in praelio belli jure, Sed

p0Stea Supplice per Summum Scelu interfectos plebem romanam in villa publica- pecori mod0, On-ScisSam Heu, quam illa occulta civium lanera, et repentinae caede in parentum aut liberorum Sinum, fuga mulierum et puerorum, VaStali domuum, ante parsam a te Victoriam, omnia Saeva atque crudelia

erant Ad use te id iidem h0rtantur scilicet id

certatum SSe, utrius vestrum arbitri injuriae sie-

Eos tantum nominat quos Pompeius, tum Syllae legatus, victu et interfecit Cn. Oml-llum in Africa, Carbonem in Sicilia, Brutum in Gallia cisalpina. In hac villa, sed Bellonae Vicina, quatuor millia inermium clulum confugerant ulli dicunt septem aut etiam Octo ut illa.

198쪽

rent; neque receptam, Sed captam a te rempublicam; et ea caUSa XercituS, Stipendiis consectis, optumo et Veterrum0 omnium, adversum fratres parentesque et libero armis contendere, ut ex alienis malis deterrumi 0rtales ventri atque pr0sundae lubidini sumptus quaererent atque SSent opprobria vict0riae, qu0rum flagitii commacularetur bon0rum laus. Neque enim te praeterire puto quali quisque eorum more aut modestia, etiam tum dubia vict0ria, sese gesserit. De bello salis dictum. V. De pace firmanda quoniam tuque et omnes tui

agitatis, primum id, quae80, 0nsidera, quale id sit de quo c0nsultas cita, b0nis malisque dimotis, a

tenti via ad verum perges. Ego Sic exiSlum quoniam orta omnia intereunt, qua tempestate urbi 0-manae salum excidii adventarit, cives cum civibus manus conserturos ita deseS80 et XSangueS, regi aut nationi praedae suturos aliter non orbis terrarum, neqUe cunctae gente conglobatae, movere aut

contundere queunt hoc imperium Firmanda igitur sunt c0ncordis bona, et discordis mala expellenda. Id ita eveniet, si sumptuum et rapinarum licentiam demseris non ad Vetera instituta revocanS, quae jam pridem, corrupti moribus, ludibri sunt; sed si suam cuique rem familiarem sinem Sumptuum statueris quoniam is incessit mos, ut homine adoles centuli Sua atque aliena consumere, nihil hibidini atque aliis r0gantibu denegare, pulcherrumum putent eam virtutem et magnitudinem animi pudorem atque modeStiam pro Secordia aestument. Ergo animus serox, praVa Via ingressus, ubi conSueta n0n Suppetunt, sertur accenSus in Socio m0do, modo in

199쪽

cives movet 0mposita, et re n0Vas Veleribus acquirit. Quare tollendus aenerator in posterum, Uti Sua qui Sque re curemuS. a Vera atque implex via est magistratum popul0, non credit0ri, gerere, et magnitudinem animi in eddendo, non demendo reipublicae, Stendere.

Difficulta operis magnum ingenium stimulabit, nedum impediat.

VI. Atque ego scio quam aspera haec res in principio sutura sit, praesertim iis qui se in vict0ria licentius liberiusque, quam artius, sutur0 crede bant. u0rum si Saluti, potius quam lubidini, consules, illosque n0sque et Socios in pace firma conSti tuus. Sin eadem studia artesque juventuti erunt, seiSta egregia tua ama, simul cum urbe Roma brevi concidet. Postremo, Sapientes paci causa bellum gerunt, laborem Spe tii sustentant nisi illam fi mamissicis, vinci an vicisse quid retulit Quare capeSSe, per de0S, rempublicam, et mnia Spera, uti SoleS, pervade namque aut tu mederi p0tes, aut omittenda est cura omnibus. Neque quisquam te ad crudeles poenas aut acerba judicia invocat, quibus civitas vastatur magis quam corrigitur, Sed ut pravas arte malasque lubidine ab iuventute prohibeas. Ea vera clementia erit c0nsuluisse ne merit cives patria expellerentur retinuisse ab stultitia et salsis voluptatibus pacem, c0ncordiam Stabilivisse : non si flagitiis obsecutus, delicta perpeSSUS, praeSenS

gaudium cum mox futuro malo conceSSeriS.

VII. Ac mihi animus, quibus rebus alii timent, maxume retus est negotii magnitudine, et quia

tibi terra et mari simul omnia componenda Sunt.

200쪽

498 II PIsTOLA AD CAESΛREM Quippe res parva tantum ingenium attingere nequit magnae curae magna merce eSt. Igitur provideas portet uti plebes, largiti0nibus et public0srumento corrupta, habeat neg0tia Sua quibus ab malo publico detineatur juventus pr0bitati et indu Striae, non Sumptibus neque divitiis studeat. Id ita

eveniet, Si pecuniae, quae maXUma omnium pernicies eSt, Sum atque decu demseris.

Pecunia, corporis gaudiis et ignaria, omnia corruunt. Caesar optima via procedet.

Nam Saepe ego, cum anim me reputans quibus quisque rebus clarissumi viri magnitudinem inve ni88ent, quae re p0pulo nati0neSV magni auctoribus auxissent, ac deinde quibus causis amplissuma regna et imperia corruiSSent, eadem Semper b0na atque mala reperiebam, omneSque Vict0res divitias c0ntempsisSe, et Victo cupivi8Se. Neque aliter quisquam extollere SeSe, et divina mortali attingere p0test, ni Si omiSSi pecunia et corp0ri gaudiis, anim0 indulgens, non SSentando, neqUeconcUpila praeben d perverSam gratiam gratifican S, Sed in labore, patientia, b0nisque praeceptis et sactis sortibus exercitando. VIII. Nam d0mum aut illam exStruere, eamque signis, aulaeiS, aliiSque operibus exornare, et omnia

p0tius quam Semet visendum esticere id est non divitias decori habere, sed ipsum illis flagili esse. Porro ii quibus bis die ventrem nerare m0S St, Ubi animum, quem dominari decebat, Servitio oppreSSere, nequidquam eo p0Stea, hebeti atque claud0, pro exercit uti v0lunt; nam imprudentia pleraque et Se