Opera;

181쪽

DE RE PUBLICA ORDINANDA

PRIOR EPISTOLAi

CIRCA INITIUM SELLI CIVILIS. A. I0o Exponet auctor quidquid tum Caesaris, tum publicae dignitatis esse iudicaverit.

I. Sci ego quam difficile atque asperum actu sit, consilium dare regi aut imperatori, p0Stremo cuiquam mortali cujus opes in excel80 Sunt quippe quum et illis c0nsultorum c0pide adsint, neque utatur quisquam Satis callidus alisque prudens Sit. Quin etiam Saepe prava magis quam bona consilia pr0 Spere eveniunt, quia plerasque res fortuna ex lubidine sua agitat. Sed mihi studium fuit ad0lescentulo rempublicam capessere, atque in ea cogn0Scenda

Quum Sallustius hanc Pl- Stolam scripsit, uno circiter abhinc anno senatu electus fuerat, Caesaremque amicum laudando sperabat fore ut sibi lio-uorea et munia restituerentur. Indo irae in senatores, atque alumnii in partes Caesari oppositas. Ceterum in his epistolis magna reipublieae cognitio elucet, ideoque hoc loco Perscribendas putaVimus.

182쪽

I PISTOLA D AES REM mi aliam magnamque curam habui non ita uti a giStratum m0d caperem, quem multi malis artibus adepti erant; sed etiam ut rempublicam, domi mi litiaeque, quantumque armis, ViriS, opulentia OS Set, cognitam haberem. Itaque mihi, multa cum animo agitanti, consilium sui famam modestiamque meam post tuam dignitatem habere, et cujus rei lubet periculum sacere, dum quid tibi ex eo gl0riae accederet. Idque non temere, aut ex fortuna tua decrevi, Sed quia in te, praeter ceteraS, artem Unam egregie mirabilem comperi, semper tibi majorem in adversis quam in secundis rebus animum 8Se. Sed, per deos immortales, illa res clarior est, qu0 et prius de sessi sint h0mines laudando atque admirando munificentiam tuam, quam tu aciundo quae gloria digna SSent.

Inter militiae labores, lebet etiam Caesar urbana negotia Crare.

ΙΙ. quidem mihi decretum est, nihil tam ex alto reperiri p08se, qu0d non c0gitanti tibi in pr0mptu Sit neque ego, quae Visa sunt, de republica tibi scripsi, quia mihi consilium atque ingenium meum amplius aequo probaretur Sed inter lab0res militiae, interque praelia, victorias, imperium, Statui adm0nendum te de negotiis urbanis. Namque tibi si id m0do in pect0re c0nsilii est, uti te ab inimicorum impetu

beneficia populi ' retineas, indigna virtute tua cogi tes Sin in te ille animus est qui jam a principio n0

Benescio populi facultas

Caesari dabatur, quamVis abSenseSSet, exorcitum Imperium it Consulatum petendi huic autem obstabat privilegio consul Lentulus.

183쪽

DE REPUBLICA ORDI 1ND1 48lbilitatis actionem disturbavit , plebem r0manam ex gravi servitute in libertatem restituit, in praetura inimicorum arma inermis disjecit, domi militiaeque tanta et tam praeclara facinora fecit uti ne inimici quidem queri quidquam audeant, nisi de magnitudine tua quin accipe tu ea quae dicam de Summa

republica, quae prosecto aut tu vera invenies, aut certe haud procul a Vero.

Malum est summam potestatem 1 padeorum manibus 8se, qui libidine sua pro legibus utuntur.

III. Sed qu0niam Cn. Pompeius, aut animi pravitate, aut quia nihil malitit quam qu0d sibi obesset, ita lapsus est ut h0stibus tela in manus jaceret quibus ille rebus rempublicam conturbavit, eisdem tibi

restituendum est. Primum omnium, Summam pote-

Statem moderandi de vectigalibus, sumptibus, ud ciis, senatoribus paucis tradidit plebem r0manam,

cuiu antea Summa p0testas erat, ne aequi quidem

legibus, in servitute reliquit. Judicia tametsi, sicut antea, tribus ordinibus tradita sunt, tamen idem illi acti0si regunt, dant, adimunt quae lubet inno

centes circumveniunt suos ad honorem extollunt; non facinus, n0n probrum aut flagitium, obstat quominu magi Stratu capiant quod comm0dum est. trahunt, rapiunt; 0Stremo, tanquam urbe

Disturbavit, restituendo tribunitiam potestatem, cuius vim Sylla deminuerat, Seque populo ducem adversus nobilium factionem ostentando. Pauci lili senatores, quibus summam aerum traditam esse queritur, Cicero et Cato suere, IIortensiusque et Bibulus, et ali cives maxime commendati; ideo sano a republica removendi, et qui propriam umbitionem ante omnita Iovebat.

184쪽

I EPISTOLA L CAESAREM capta, lubidine ac licentia sua pro legibus utuntur. sic me quidem medi0cris dolor angeret, Si virtute partam Vict0riam, m0re suo, per Servitium Xercerent Sed 0mines inertissumi, quorum omni viS virtusque in lingua sita est, serte atque alteriUS e cordia dominati0nem oblatum insolente agitant. Nam quae seditio ac dissensi civilis tot tamque illustres amilias ab stirpe evertit' aut quorum Un- litam Victoria animus tam praecep tamque immo

deratus sui 'ΙV. Sulla, cui omnia in victoria ρge belli licue

runt, tametsi Supplici hostium partes suas muniri intellegebat, tamen, paucis intersectis , cetero benefici quam metu retinere maluit. At hercule nunc cum Catone, L. 0miti0, ceterisque ejusdem actio ni S, quadraginta Senat0res, multi praeterea cum Spe bona adolescentes, sicuti hostiae, mactati Sunt quum interea importunissuma genera h0minum, tot miSerorum civium sanguine Satiari nequivere. Non orbi liberi, non parentes exacta aetate, non gemitUSVirorum, Rictus mulierum, immanem e0rum ni

mum inflexit, quin acerbius in dies male faciundo ac dicundo, dignitate alios, ali0s civitate VerSumirent. Nam quid ego de te dicam, cujus contumeliam homines ignavissumi vita sua commutare volunt 'Scilicet neque illis tantae v0luptati est tametsi in Sperantibus accidit dominatio, quanto maerori tua dignitas quin optatius habent ex tua calamitate peio augendam Pompeianarum partium invidiam, Syllae crudelitatum hic obsequios to-git. Aliteri do eo loquetur in altera epistola, cap. U. - Ι 11squae proXlme Sequuntur, auctor odio in violentiam deflectit.

185쪽

DE REPUBLICA ORDIN1ND1 183riculum libertatis sacere, quam per te p0puli romani imperium maxumum ex magno fieri. Quo magis tibi liam ut tu etiam animo proSpiciundum St, quonam m0d rem stabilia communiasque Mihi quidem quae mens suppetit, eloqui non dubitabo: ceterum tui erit ingenii probare quae vera atque utilia actu puteS.

Exponit quomodo libertatis studium populus abiecerit, iterΗmque possit capessere. Hac Via Caesar nova sibi praesidia parabit.

V. In duas partes ego civitatem divisam arbitror, sicut a majoribus accepi, in patres et plebem Antea

in patribus Summa auctorita erat, i multo maXU-ma in plebe. Itaque saepius in civitate secessi suit; Semperque n0bilitatis pes deminutae sunt, et jusp0puli amplificatum. Sed plebes eo libere agitabat, quia nullius p0testa Super leges erat; neque divitiis aut Superbia, sed b0nariam lactisque sortibus no bilis ignobilem anteibat humillumus quisque, in

arvis aut militia, nullius h0nestae rei egens, Satis Sibi, Satisque patriae erat. Sed ubi eos paulatim expulsos agris inertia atque inopia incertas d0mos habere subegit, coepere alienas opes petere, liber talem Suam cum republica venalem habere. Ita paulatim p0pulus, qui dominus erat et cuneti gentibus imperitabat, dilapsus est; et pro communi imperi0, privatim sibi quisque servitutem peperit. Haec igitur multitudo primum malis moribus imbuta,

deinde in artes vitasque varias dispalata, nullo mod0 inter se congruens, parum mihi quidem idonea vi detur ad capessendam rempublicam. Ceterum, addi iis novis civibus, magna me spes tenet ore ut omneS

186쪽

expergiscantur ad libertatem quippe quum illis

libertatis retinendae, tum his servitutis amittendae

cura orietur. Hos ego censeo, permixt0S cum veteri

bus novos in coloniis constituas ita et res militaris opulentior erit, et plebes, bonis negotiis impedita, malum publicum sacere desinet. VI. Sed non inscius neque imprudens Sum quUmea re agetur, quae Saevitia quaeque tempestate ho minum nobilium suturae sint quum indignabuntur omnia funditus misceri, antiquis civibus hanc Ser vitutem imponi, regnum denique ex libera civitate futurum, ubi, Unius munere, multitudo ingens in civitatem pervenerit Equidem ego sic apud animum meum statuo malum facinus in se admittere, qui incommodo reipublicae gratiam sibi conciliet ubi bonum publicum etiam privatim usui est, id vero dubitare aggredi, sec0rdiae atque ignaviae duco. M. Livi Drus semper consilium sui in tribunatu, Summa ope niti pro nobilitate neque ullam rem in principi agere intendit, nisi illi auctores fierent. Sed homines actiosi, quibus dolus atque malitia fiducariora erant, ubi intellexerunt per unum h0minem maxumum beneficium multis mortalibus dari vi delicet et sibi quisque conscius malo atque infido animo esse, de M. Livio Druso juxta a de se existumaverunt. Itaque metu ne per tantam gratiam Solus rerum potiretur, contra eum nisi, Sua et ipSius consilia disturbaverunt seu tibi. imperator, maj0re

maeumum beneflcium, cl-vitatis romanae lus, quod ru-Bus promiserat sociis et talicis populis , ut senatui plebem, tamdiu nobilitat infensam, et

maxime post Gracchorum caedem, conciliaret. At Vero lumvoluit adversis partibus inservire, omnium invidiam in soconcitavit.

187쪽

DU REPUBLICA ORDINΛND1 185 cur fideque amici et multa praesidia paranda

sunt.

Ut colantur boni mores et concordia trium, auctoritas pecuniae

dematur.

VII. Hostem adversum opprimere, Strenu homi ni haud dissicile est occulta pericula neque sacere neque vitare, b0nis in promptu est. Igitur ubi e0s in

civitatem adduxeris, quoniam quidem revocata plebes erit, in ea re maxume animum exercitato, uti c0lantur boni mores, concordia inter vetere et novoSc0alescat. Sed multo maxumum bonum patriae, civibus, tibi, liberis,p0Strem humanae genti pepereri S, si studium pecuniae aut Sustuleris, aut, qu0ad reSseret, minueris aliter, neque priVala re neque

publica, neque domi neque militiae, regi potest. Nam ubi cupido divitiarum invasit, neque diSciplina,

neque arte bonae, neque ingenium dum satis pollet quin animus, magi aut minu mature,p0Stremo tamen Succumbit.

Saepe iam audivi qui reges, quae civitate et nationeS, per pulentiam magna imperia amiSerint, quae per virtutem in0pes ceperant. Id adeo haud mirandum est nam ubi bonus deteriorem divitiis magis clarum magisque acceptum Videt, prim deStuat, multaque in pectore volvit; sed ubi gl0ria hon0rem magis in dies, virtutem opulentia vincit, animus ad voluptatem a vero deficit. Quippe gloria industria alitur ubi eam dempseris, ipsa per Se Virtu amara atque aSpera Si P0Stremo, ubi divitiae clarae habentur, ibi omnia b0na vilia Sunt, fides, probitaS, pud0r, pudicitia nam ad virtutem una et ardua via

188쪽

186 PapisTOLA AD CAESAREM est ad pecuniam qua cuique lubet nitituri et malis et bonis rebus ea creatur. Ergo in primis auct0ritatem pecuniae demit neque de capite, neque de h0nore, ex copii quisquam magis aut minus judicaverit;

Sicut neque praetor neque c0nSul ex opulentia, Verum

ex dignitate creetur. Sed de magistratu facile judicium p0puli sit ἰ judices a paucis probari, regnum Si

ex pecunia legi, inh0nestum. Quare uine primae classis judicare placet, Sed numer plure quam judicant. Neque Rhodi0s, neque alias civitateS unquam su0rum judici0rum paenituit, ubi promiscue dives et pauper, Ut cuique Sors tulit, de maxumis rebus

juxta ac de minuinis disceptat. Sed de magistratibus creandis haud mihi quidem absurde placet lex quam

C. Gracchus in tribunatu pr0mulgaverat ut e c0nfusis quinque clasSibus Sorte centuriae Vocarentur.

Ita c0aequati dignitate, pecunia, virtute anteire alius alium pr0perabit. VIIJ. Haec eg magna remedia contra divitias si

tuo. Nam perinde omne re laudantur, atque appe tuntur, Ut earum rerum Sus St. Malitia praemiis exercetur ubi ea dempseris, nem gratuito malus est. Ceterum avaritia bellua sera, immanis, intole randa est quo intendit, oppida, agr08, sana atque dom0s vastat divina cum humanis permiScet neque exercituS, neque moenia obstant quominus vi sua

penetret fama, pudicitia, liberis, patria atque a rentibus cunct0 mortales Spoliat. Verum, Si pecuniae decus ademeris, magna illa vis avaritiae sucile bonis

moribus Vincetur.

189쪽

DE RE PUBLICA ORDINΛNDA

Cum factione nobilitatis certare ne timeat.

Atque haec ita sese habere tametsi omnes aequi atque iniqui memorent, tamen tibi cum acti0nu nobilitatis haud mediocriter certandum est cuju Sidolum caveris, alia omnia in proclivi erunt. Nam hi, si virtute satis valerent, magis aemuli 0norum quam invidi essent; quia desidia, et inertia, et Stu por eo atque torpedo invaSit, Strepunt, obtrectant, alienam famam b0nam suum dedecu aeStumant. IX. Sed quid eg0 plura, quasi de ignotis, memorem' M. Bibuli sortitudo atque animi vis in c0nsulatum erupit hebes lingua, magis malus quam callidus ingenio quid ille audeat, cui consulatuS, maxumum imperium, maxum dedecori fuit Ana. 6mitii magna Vi S St, HVS nullum membrum a flagitio

aut facinore vacat lingua vana, manu cruentae,

pedes sugaces Unius tamen M. Catonis cingenium VerSutum, loquax, callidum haud contemno Parantur haec disciplina Graec0rum; sed virtus, vigilantia, labos, apud Graeco nulla Sunt. uippe, quum d0mi libertatem suam per inertiam miserint, cenSeSne eorum praecepti imperium haberi posse Reliqui de saetiori sunt inertissumi nobiles, in quibus, sicut in Statua, praeter nomen, nihil est additamenti L. P0stumius et M. Favonius mihi videntur quasi magnaei M. Bibulus, Caesaris collegatu consulatu, A. U. 695, facta eius, praesertimque agraris legis promulgationem, frustra impedire Voluerat. L. Domitius Neroni imperatoris abavus, consul fuerat anno 700. Caesaris in bello civili hostis, acie pharsalica oblit. AEquius ludicium do Catone Sallustius habet Cat. 54. - . Postumius ignotus est. - . Favonius Catonis in omnibus admirator et aemulus erat.

190쪽

188 I PISTOLA AD CAESAREM

navi Supervacua nera esse ubi Salvi pervenere,

usui sunt; si quid adversi c00rtum est, de illis potissumum actura fit, quia pretii minum sunt.

Patres, quibus respublica magnae curae esse debet, con8illo Valeant.

X. Quoniam nunc, ut mihi videor, de plebe reno- Vanda corrigendaque disserui, de senatu, quae tibi agenda videntur, dicam P0stquam mihi aetas ingeniumque ad0levit, haud serme armis atque equis c0rpUS exercui, Sed animum in litteris agitavi qu0d natura firmius erat, id in laboribus habui . Atque ego

in ea vita, multa legendo atque audiundo, ita comperi omnia regna, item civitateS, nati0neS, Sque e pr08perum imperium habuiSse, dum apud eos vera consilia valuerunt Ubicumque gratia, tim0r, 0lupta Se c0rrupere, 08 paulo imminutae opes, deinde ademtum imperium, p0Strem Servitus imp08ita est. Equidem ego sic apud animum meum Statuo cuicumque in sua civitate amplior illustri0rque locus quam alii est, ei magnam curam Sse reipublicae. Nam celeriS, Salva urbe, tantumm0do libertas tuta

est; qui per virtutem sibi divitias, decus, hon0rem pepererunt, ubi paulum inclinata respublica agitari

coepit, multipliciter animus curis atque laboribus saligatur aut gloriam, aut libertatem, aut rem familiarem defensat omnibus locis adest, sestinat; quanto in secundis rebus forentior suit, tanto in adversis aSperius magi8que anxie agitat. Igitur ubi plebes se natui, siculi c0rpus animo, obedit ejusque jussa ex Sequitur, patre c0n Silio Valere decet, p0pulo Supervacanea est calliditas. Itaque majore n0Stri, quum