De quibusdam praetorum Galliae Narbonensis municipalium inscriptionibus : dissertatio historica

21쪽

las eiam Sestutum esse et in eo ipso libro (III 5 , quo de Gallia Narbonensi agit, Agrippam auctorem laudat; unde id utique obtinemus, iam Augusti aetate habuisse Aquas

Sextius latinitatem, ideoque datam iis hane e3Se eo tempore, quod intereAt inter M. Fonteium prouineiae rectorem et conscriptas Agrippae imperii Romani tabulas. Vorum inter auctores ueteres, ubi de Galliae prouinciae rebus, quae per hoc tempus gestae sunt, agunt, altum de Aquis Sextiis est silentium. Attamen ubi tacent a uetorses, in-5eriptionum intercedit auctoritas atque duplex earum deline re est festimonium: primum enim inuenimus ' OZO-n m tili m Λquos' Grut. d6s, i. 3. quos Iulius' Griit.

15, 2; deinde in pulcherrimo titulo Ea nuginensi (Boueho I. p. I 2. Prosper Merimeo, Notes ii ' un voyage p. XI J

colonioni Iulium est tismm Λquos Scaelius ', ut apparent, freni a Iulio Caesare quam ab Augusto Aquen3PS coloniae suae nomen traXisse. Quanquam enim simplex Juliae coloniae appellatio ad Caesarem Octavianum quoque anie adsumptum AuguSti nomen poteSt referri, tamen, si duo illa coloniae nomina inueniuntur, unum ad Iulium Caesarem, ad imperatorem Augustum alterum pertinere

ideoque utrumque de colonia bene meruisse recto concludas. Cum uero supra statuerimus ante Fonteium

rectorem prouinciae Aquas Sextias reipublicae ius non habuis3e, iam uero statuamus, habuisse Iulio Caesare dictatore, quaeritur uirum primus dulius Caesar Coloniam eonstituerit, an uel ante eum Latii ius in hane regionem peruenerit. Verum quae PQr hoe Parisiorum Annorum (6So-6s6 interuallum in hac ipsa regione bellage3ta Sunt a C. Calpurnio Pisone (a. U. C. 6SS. Cie. ad Att. I. II, 2. pro Flacco 3s, sS , C. Pomptino n. U. C. 6si (Dio 3T, Go. Liu. epit. Io . Momnigen Noem. GPSeh. 3, 2 lo), minime pacatam tum hane prouinciae partem

22쪽

ostendunt; prae3idiorum autem loco oppida latina constituta esse ante Pacatam prouinciam mihi quidem non uidetur probabile. PerAuasum igitur habemus, conditam osso Aquis Sextiis coloniam a Julio Caesare, auctam Commodis ab imperatore AuguSto. Quod autem Coloniae nomon habent Aquae Sextiae, id caue interpretoris de deducta antiquo more colonia latina. Immo hoc sere modoroipublicae ius illud oppidum credo obtinuisse: per id

tempori8 Spatium, quo praesidii loco fuerunt Aquae Sextiae, et negotiatores commercia ibi facientes et indigenae iam antea ibi degentes ita circa castellum uidentur consedisse, ut 'in municipii modum' urbs quaedam aedificaretura, ideoque recte Strabo et φρουραν dicit Aquas et

πολιν (IV. ISO Cas.); huic igitur oppido Caesar latinae

coloniae et ius dedit et nomen eadem sietione, qua Transpadanis olim latinitatem dederat Cn. Pompeius Strabo eos. 665, ch. Momnisen Boem. Gesch. 2, 2 8 .

Eodem modo Nemausus, quo nunquam coloni deducti Sunt, tamen hoc nomine appellatur tam in nummis'

quam in inscriptionibus, neque aliter intellegas, quod in titulis latinorum quae Plinius nominat oppidorum coloniae appellatio deprehenditur.

Aquarum Sextiarum mentionem Sequitur apud Plinium oppida latina recengentem Auenio Cariarum, ut appareat, Augusti aetate Latii ius Auenionem habuisse; eandem uero ui boni cum Stephanus ByZantinus s. h. u. πο ν Mασσαλίασ, Massilien8ium oppidum appellet, quaeritur quo modo auctores hi inter Se possint conuenire. Nimirum ita, ut quo tempore Massiliensium esse desiit Auenio, oppidum latinum factum e3se censeas. In de

23쪽

finienda autem aetate, qua intercesserit haec commutatio, quanquam neque auctore8 neque quaS equidem CognoSeo inscriptiones nos iuuant, satis certa tamen habemus argumenta. Constat enim MasSiliam, PoStquam US-que ad annum U. C. Toli continuo in populi Romani amicitia fuit et plus semel agro a Romanis aucta Ost Caes. D. C. I. 35 , cum Pompei partes contra Caesarem Seeuta es3et, illo anno a Caesare capiam esse et maxima territorii parte mulctatam (Caes. D. C. II. 22. Dio di, 25), neque dubium est, quin ab illo ipSO tempore abi eademque caussa repetenda Sit Nemau Si coloniae origo (ch. Momnisen Noom. Gesch. 3, 5 3. n. 2 . At quo tempore Nemausensis ager MassilienAibus ademptuS QSt, eodem pro certo habeo ademptam eSSe Auenionem; cum enim neque ante Caesarem Massilien Sibus quidquam adimeretur, neque sub AugUSto ESSet, quod donuo inminuerentur, Caesar tantum restat qui ademerit capta Massilia. Neque solum Auenionem, sed eodem modo Antipolim, quod, cum idem antea Massiliensium fuisset, latinum oppidum Plinius dicit, ius reipublicae siue latinitatem tum accepi 33e perSunSum habeo; atque quod Caesar (B. C. I. 35 agros et Volcarum Arecomicorum et Uel uiorum piam blico a Pompeio Massiliensibus concessos dicit, idem nutem Caesar, ut NemauSum conderet Coloniam, rursus Volcarum agrum Massiliae ademit, num credibile est, Polutos qui remotiores a Massilia in finibus prouinciae erant, in Massiliensium dicione esse relictos Immo cum apud Plinium Alba quoque Veliatorum inter latina Sit oppida, hane quoque a CaeSare latino iure conStitutam et Uel-niorum etiam agrum Italico more descriptum OSSO COIISCO. Osint ut de Vasionis et Done Augustae iuro quid statuendum sit exponamus. Est utraque urbS in finibus Vocontiorum, qui inter Drae quod hodie CSt,

24쪽

- 2 Isaram, Druentiam flumina sedes suas habebant. Dicit

autem Plinius (III 5) de Vocontiis haec: VO Onliorum citiuolis foecerome copiist quo, I Sio et Luctis Atiotisti: -- pica uero Onobilio XI; sicut ADU Nemctusenibus octributo. Inter ignobilia igitur XIX oppida Deam Augustam relegat uetus auctor, contra VaSionem et ille caput Vocontiorum dicit et Pomponiu8 Mela (II. 5 inter opulentissima Galliae Narbonen3is oppida computat et Ptolemaeus (II. s) denique Solam inter Vocontios nominat.

Foederatam autem si PliniuS nominat Vocontiorum ciuitatem, de interno ut ita dicam ciuitatis eorum iure siue quam inter se reipublicae administrandae formam habuerint, nullo modo dicit: dicit tantum, quae inter eos et Romanos intercesserit ratio. Qualis autem erat Vocontiorum reipublicae forma P Ηaud dubie eadem atque omnium ciuitatum, quae Italico more constituebantur. Probant omnes illae inScriptiones, quae Vasione, Luci Augusti, Deae Vocontiorum Italica produnt instituta, probant reliqua quae adhuc extant monumenta'. Quae autem Italico more conStituta erat civitas eaque foederata, neceSSe est non ip Sam ciuitatem romanam sed ius Latii habuerit. Verum enim uero foederatae quodammodo fuerunt omnes ciuitates latinae; nam foederatos

Cicero dicit idem esse quod latinos (pro Balbo 2 , 5d '. Quid igitur interest inter Vocontios et reliqua prouinciae oppida latina, quod discernens ciuitatem illam a reliquis odoratam dicit Plinius P Nimirum id, ut latinitatem illi

non ex lege acceperint Sed ex foedere reCeperint, siue eum ceteris ciuitatibus lege daretur ius Latii atque hoc ipso ea condicio, qua foederatorum loco PSSent, apud

I. De quibus uide eam quam supra commemorauimuS, Longii dissertationem. 2. Ch. Momingen, Gesch. d. rom. Mi inZwegens p. 3lo.

25쪽

25 Vocontios primo loco fuerit foederatorum condicio a Romanis conoegsa et deinde ex foedere Vocontii latinam reipublicae formam in sua ciuitate introduxerint. Quod ciuitatum proprie latinarum a foederatis quas Plinius nominat discrimen, quo foederatarum condicio apud illas

ipsum id fuerit, quod datum est, apud ha8 forma, qua aliud quoddam i. e. ius Latii datum .est, Si quis honoriSpotius quam iuris di8crimen e8se iudicauerit, recte eum iudicasse non omnino negnuerim, cum uix probabile uideatur, hoc foederatorum genus exemptum fuiSSE A Proeonsulis imperio in iis rebus, in quibus exemptae non fuerunteiuitates latinae, fuerunt ciuitates liberae, ut e. g. MASSilia, quae et ipsa a Plinio dicitur foederata (III. 5 . At

quamuis exigui momenti sit, quod interest inter latina oppida et foederatas Plinii ciuitates, est utique discrimen et hoc tantum modo explicari puto, quod Plinius plus semel (praeter hunc locum III. 3. d. al.) proprium gQ-nus nominat ciuitatum foederatarum diuersum tam a liberis quam a latinis. Denique singulari huic Vocontiorum condicioni hoc quoque tribuas, quod non solum ubi nominantur Singula oppida, Voeontiorum nomen adponitur, ut e. gr. Vasion3es Vocontios habes IIongon 6s 3, Deam Augustam Vocontiorum Or. do25, Sed etiam qui in uariis oppidis sunt honores, quae inStituta, en appellantur non ex nomine oppidi, sed uniuerSae ciuitatis, unde explienueris Deae Augustae ciuitatem Vocontiorum

Or. 23 2, ordinem Vocontiorum Or. 3T25, Luci Augusti

praefectum illum Vocontiorum, de quo SuprR EgimuS. Verum PSt, CPterarum quoquo huius prouinciae ciuitatum uetora nomina per omne imperatorum tempus inueniri, sed apud auctores tantum inueniuntur, non in inscriptionibus. - Disiit autem Plinius, praeter VaSionem et Lucum AguAti esse Vocontiorum oppida ignobilia XIX, sic-

26쪽

- 26 ut XXIV Noman sensibus adtributa. Unde Si Nemausensium XXIV oppida ita coloniae adtributa esse inueneris, ut ipsa reipublicae iure carerent, caue eodem modo omnia XIX Vocontiorum oppida eo iure credaS caruiSSE. Nam

de Dea quidem Augusta, quae latet inter ignobilia illa

oppida, aperte demonStrant inScriptioneS, propriam Deensibus fuisse rempublieam. Mitto illos, quos Supra adtuli, titulos: hic unus pro certissimo mihi te3timonio eSt, qui Arelate repertus nunc in museo Massiliensi adseruatur

CAECILIAE D F APBULLAE FLAMDESIGNATAE . COL DEA. AVO VOC

Cuius tituli uersum secundum ita interpretandum ESSE, ut non agatur de flaminios coloniae Deae Augustae, sed de flaminica coloniae Arelatensis, designata Deae Augustae Vocontiorum, hoc nemini Zumptium (Comm. epigr. I. p. dis D ) per8uaSi8Se pro certo habeo. Colonis igitur Dea Augusta uocatur eodem iure, quo reliqua oppida latina, atque etiamsi non inuenitur apud ueteres aueto-TOS, CommQmOratur,tamen in itinerariis et Antonini (p. 35Thess.) et Uierosolymitano (p. 55d We33. . Constat autem Lucum Augusti, quod alterum Vocontiorum caput

est apud Plinium, a Fabio Valente, Vitellii legato, anno 6s p. Chr. incendio esse deletum (Tae. UiSt. I. 66 , atque Si quem Supra dedimus praefecti Voeontiorum titulum Luci reperium recte ad hoc oppidum referimu3 atque eomparamus, quod in itinerario Hierosolymitano simplex man3io est Lucus, ciuitas dicitur Dea, ex illa clade iam non ad pristinam dignitatem Lusius uidetur esse reStitutus, ut quae huius antea fuerat dignitas, ad Deam franS-

27쪽

ierit, et praetorum siue duumvirorum loco quod olim caput fuerat Vocontiorum , iam ignobilium et minorum oppidorum instar praefectos habuerit missos a proximae reipublicae summis magiAtratibus. Ceterum concedo, hoe unum inscriptionis iam deperditae fragmentum non tam certum testimonium de Luci condicione esse, ut aliter quam coniecturae loco hane opinionem proponam. - DEtEmpore autem, quo ad Italicum morem oppidis et ui eis descripta sit Vocontiorum civitas, si nomina oppidorum Conserimu8, non potest dubitari. Appellatur Vasio 'siliti esti-ousto Cosm Vocontiorum' Ηengen G222; de Dea Iustusto, et de Luco est usii non est quod moneamus ; Vicus denique Atiou-

diem memoriam conseruauit Augusti nomine ' usle', quod qui hodie hoc loco est uicus habet. Imperatori igitur Augusto tribuendus est honor constitutae ad formam latinam Vocontiorum civitatis atque id tantum oportet teneamus, nihilo minus fieri posse, ut initia constituendi iam a Iulio Caesare sint saeta. Quae initia ut reuera repetamuS a Caesare mouet Allobrogum finitimorum ratio. Allobrogum enim rempublicam ita conStat esse constitutam, ut Caput ciuitatis haberent Viennam, quam incolebant ciuitatis principes, reliqui autem per uico S habitarent'; quorum no

sequens Allobroges dicit Vicanos Augustanos, cum Voeontii Sine dubio suerint. Neque magis credo quattuorvirum, quem ille situlus habes, Vici Augusti magistratum fuisse. I. Strabo IV. p. J86 Cas. : Iλλοβριγεσ δε μυριασι πολλαισ προ

28쪽

tissimi sunt duo: Cularo, quae poStea Gratianopolis erat es r. Loon Renter, Melange3 d epigr. p. 6 et Genaua,

quod oppidum quidem Caesar Allobrogum dicit (B. G. I. 6 , pro uico autem habes in titulis , ubi qui incolunt Vicani Genauensos appellantur, Mommson Inser. Confoed. Heluet. 83 Sq. cf. p. ii . Vienna autem apud Plinium (III. b) colonia dicitur, et coloniam ciuium romaDO-rum eam fuisse docent ingeriptioneS quoque, quae frequentissime indicant tribum Voltiniam: quis uero ciuitatem dederit Viennen3ibus, neque a Scriptoribus refertur DPquo ex inscriptionibu3 por3picitur; tamen cum de caussa huius honoris non po8Sit dubitari, ne de auctore quidem incerta res est. Laudat enim Caesar (B. G. VII. 65) Allobrogum in tuendis contra Vercingetorigem finibus curam et

diligentiam eo magis conspicuam in iis , qui paullo antea Romanis pacati (I. 6 magnopere a Vercingetorige, ut deficerent a Romanis, sollicitarentur. Fuit igitur, quod consecto bello fidei praemium ferrent et fuit hoe praemium ciuisag romana. Quam nee ab Augusto iis concessam e3Se quidquam indicat et a Iulio Caesare, cui in summo periculo fidem prae3titerant, si non datam, destinatam utique es3e neceSSario coneludas. Iam uero qui Vocontiorum a septentrione finitimos civitate romana donauit, qui a meridie uicini erant, eoA siue colonos eluegromanos Sive latinos constituit, eum omnino nihil de

ipsis Vocontiis in medio positis statuisse num credibile est Immo cum Vocontiorum foederatae ciuitatis nomen eos quoque in honore apud Romanos misso ostendat, in Catisaris Gallicis bellis Vocontios quoque bono de illis meruisse censeo ideoque ab eo foedus illud acoepisse. Tamen sicut ipsa rerum natura sori, ut non PauCoriam Annorum Spatio in morem ne consuetudinem apud Gallos

transierint instituta romana, ita per illorum temporum

29쪽

turbas non omnia quae Caesar instituit, uiuo eo sunt perfecta. Itaque de Vocontiis quoque dici mihi persuadeo, quod de Cauaribus, qui Bhodanum versus Vocontiis erant finitimi, refert Strabo', partem tantum eorum rompnno reipublicae instituta recepisse. Quo propius Alpibus erant civitates, eo tardius ad nouam se reipublicae formam Didentur eonformasse, praeSertim ubi, ut in Vocontiorum ciuitate, foederata, non eadem ratione qua in reliquiS Oppidis, nouae formae ipsi Romani prospicere poterant introducendae; et his ergo rationibus inducti statuimus, Caesarem quidem ius dedisse Vocontiis, quo postea uterentur, contra imperatoris domum Augusti aetate uere latinis oppidis descriptum OSSE Eorum Agrum. Noe uero loeo si breuiter complositimur quae inuenimuA perlustrantes illa oppida praetorum inscriptionibus

insignia, haec sere sunt quae Caesari tribuimus: deditius Latii Nomauso, Auenioni, Antipoli, Aquis Sextiis, dedit foedus Vocontiis, ciuitatoni Allobrogibus; adde quod Eolonias ueteranorum deduxit Narbonem, Arelate (Suet Tib. d , Baeterras (Plin. III. b. Mola II. 5 , Forum Iulii(quod extitisse n. U. C. TII docet Cic. Ad sum. X. Ib. IT) et Massiliensium quod postea ius esset ordinauit; adde latinis oppidis ab eo conditis, quia nomen eiuS h

bent, Aptam Iuliani Vulgientium (Plin. III. G) et coloniam Iuliam Meminorum (Millin, Voyage II. p. 15 ', eandem

2. Est hoc nomeu in fragmento inseriptionis quod ArauSione olim redSeruntum est, nune extat in museo Aueniensi. Quod reliquum est hie habens: UOL. IVL , MEM . HERED - EX - TESTAMENTO

30쪽

quae apud Plinium Carpentorasite Meminorum est, neque minus Forum Voconii, quod cum a Plinio oppidum uocetur latiniani, Cicerone autem teste (ad fani. X. IT) a. Titiam esset conditum, eidem Caesari tribuimus, et uide iam prouinciae Narbonensis comparans descriptionem, quid tandem reStet, quod his non continentur. Restant oecidentem uersus extremi prouinciso fines in iisque oppida Tolosa et Ruscino, restant quaedam minimi momenti oppida a Plinio eodem loeo, quo reliqua, enumerata, quueniit ab Augusto nomen habent ut Augusta Tricastinorum aut ignotae prorAuS originis Sunt, reStant denique gentes Inalpinae. Et harum quidem gentium condicionem et iUS, Cum antea parum Pacatae QSSent, ab Augusto demum eiusquΘ SueCOSSoribus esse ConStitutum notum eSt,

adnumerandos autem iis censeo ex. gr. Reios Apollinares,

quorum oppidum, Alaboee Boiorum Apollinarium a Plinio appellatum, in inscriptione apud Masseium (Gall. ant.

ri mi, DPque minus Commemoranda hoe loco est Solinen

sis ciuilus Reis uicina, ad quam pertinet illa, quam Supra dedimus inscriptio D. S. Tolo3am denique et Ruseinonem, quae oppida latina erant notato Augusti (Plin. III. si , non fuerant ante Caesarem, ab hoe constituta esse eo magi S perSuaSum habeo, quod, qui reliquam prouinciam

Mitto miram quam de hoc titulo opinionem proposuit Millinius, cum quomodo sit inferpretandus facile uideas. Quod enim restas, dimidia pars est inscriptionis monumenti, quod posuerunt heredes homini nescio cui, qui munere aliquo functus est in Pol Oniti dulcio Mem inorum . Carpentoracte autem esse colonia Iulia Meminorum ideo mihi uidetur, quod Meminorum ciuitatem admodum exiguam duo oppida latina habuisse uix probabile est. Ceterum Carpento-racte hodie est Orsenlrias prope AUenionem. l. Est hodie Ater, de p. des EnsgeS-AlPES.