De quibusdam praetorum Galliae Narbonensis municipalium inscriptionibus : dissertatio historica

31쪽

ud Italicam constituit formam, illas ciuitates quae, ut in extremis prouinciae finibus sitae, haud parui momenti

erant, nullo modo potuit neglegere. Iam noro ut de Caesare Galliam Narbonensona Eonstituento recto iudices, haecce oportet animo perpendaS: destem fere annis ante Caesarem Galliarum proconsulem

eam apud Ciceronem (pro Font. I. 2 sq.) legimus huius prouinciae deseriptionem, ut per totum illam inter Alpes

et Pyrenaeum regionem nihil uere pacati, nihil ad romanos mores conformati deprehenderis nisi Narbonem Martium, Massilienses, cohortem illam negotiatorum et publicanorum, qui ad occupandos prouinciae saltus et agrOS, Ad exhauriendos sonoro ipsos prouinciales ex Italia in Galliam transmigrauerant, reliqua hostilia omnia, uixdum multo sudore ne labore sub populi Romani imperium dicionemque' reda sita; atque eandem prouinciam Plinio et Strabono tostibus Augusti notato inuenimus totam deseri, piam eoloniis eluium et romanorum et latinorum, 'Italiam uerius quam prouinciam' (Plin. III. 5. . Deduxisse autem hane regionem ab illo ad hune statum Iulium Caesarem

dicimus, qui non singillatim tantum modo huic modo illi oppido Itulicre dodorit instituta, sed uno consilio, Uno instituto prout ciuitatum flagitabat diuersitas suum Cuique nouum ius tribuens, quae Gallica fuerant Romulia reddiderit, quae barbara, ad Sui populi cultum formauerit. Et videas nunc quam bono cadant haec in eum, qui Italiae adiecit Gallia in Trhnspadantina, in Hispania et

Sicilia latinitatem propagauit (Cic. ad Att. XIV. I 2.

MommSen R. G. 3, 5 d , ciuium romanorum municipii Aquae per uniuerSum Populi romani imperium erant lege Iulia municipali prospexit, ulteriorem Galliam romanis

institutis, romanis moribus Aperuit.

32쪽

Quo autem tempore Caesar hoc modo Galliam Narbonsensem constituerit, id ad annum usque definiro difficito quidem est, neque tamen deSunt argumenta quibus nitamur. In commentariis quidem do bello Gallico frustra eiusmodi aliquid quaesiueris, atque facile est intollectu, ante domitam ulteriorem Galliam nihil in ueteris prouinciae statu esse mutatum. Contra alia constituendae prouineine osiensio tum oblata est, cum do capta Massilia fuit decernendum. Dicit autem Dio (ds, 25 : καὶ οσ (se. ο

- diserte his uerbis duo temporis momenta distinguens, quibus de Massiliensium fortuna decretum sit, quorum unum ad ipsam deditionem pertinere illud τοτε μεν indicat, alterum posterius (υστερον δε) ad id tempus haud dubie referendum esst, quo Caesari consocio bello ciuili ad ordinandas prouinei ne res tempus Suppetebat. Atque optime cum hoe Dionis loco uidetur conuenire, quod Caesar D. C. II. 22 , ubi do Massiliae deditione loquitur,

non commemorat, quid de territorio Massiliensium sintuerit, sed hoe unum dicit, libertate iis concessa duas Massiliae legiones praesidio se reliquisse. Quo igitur tempore de agro Massiliensium decernens Nemausum Condidit et Auonionem et Antipolim, eodem reliquae quoque

prouinciae eum prospexi Sse statuo, sient eodem tempore, siue inde ab anno TOS ueteranorum Colonias in prouinciam eum deduxiSSe constat.

33쪽

Nune demum ad propriam quae nobi8 PropoSita eAt quaestionem redeuntes quid sibi uelint in Gallia praotores municipales intellegemus. Scimus iam ex iis oppidis

unde praetorum habemus titulo3, unum Narbonem coloniam sui33e ciuium romanorum, reliqua omnia, Aqua3 Sextias, Auenionem, Va3ionem, Deam, sortASSe etiam siluitatem Salinensem oppida latina; conditum autem esse Narbonem anno 636, Aquas Sextius et Auenionem a Cae-3are, Vasionem et Deam ab imperatore AuguSto, ciuitatem Salinensem ab ignoto quidem auctore, Sed nullo modo ante Caesarem. Et primum quidem id utique tenemus, sicut in Italiae municipii3 praetores, ubicunque erant, ab initio admiggi in societatem populi romani municipii constat esse institutos, ita in Gallia quoque, quidquid

de ipsarum inseriptionum aetate statuendum est, ab Oppidorum originibuS repetendum e3se nomen praQtorum. Nam duo tantum in huius generis oppidis summorum magiStratuum Sunt nomina, aut praetorum nomen, Aut duumvirorum Siue quattuorvirorum, quorum illud haud dubio altero prius est. Deinde ad id animum oportet aduertamuA, Narbonem Martium, coloniam ciuium romanorum, deductum esse triginta uel quadraginta anni3 antequam tota fore Italia municipiis ciuium romanorum deScripta duumviros uel quattuorviros eorum qui antea suerant praefectorum uel praetorum loco neeiperet. Unde apparet, ProrSuS eadem ratione Narbone praetoreS ESBe, qua

suisse uidimus Castronoui et Cumis, neque in hae repror3u3 insoliti quidquam fecisso Romanos. Contra reliqua illa oppida tum demum praetoreS habere cooperunt, cum in Italia praetorum municipalium institutum nihil

34쪽

aliud iam suis quam singulare quoddam ex antiqoo tem- POTE CODSseruatum nomon. Iam uero ipsam Gallicarum ciuitatum formam post Caesarem eandem sere suisse ne municipiorum Italicorum, ostendunt inscriptiones: etenim expressa et ipsa erat ad antiqua illa ueterum Latinorum inStituta, quae per tot generum manu3 tradita, per tot diuersa S nationes propagata ferrarum orbem ad Italicos mores paullatim transformarunt. Id tantum peculiare huic prouinciae e3t, ut quo tempore alibi praetorum nomen prope abolitum erat, eodem in Gallia noui instituti sint praetores. Quod nulla alia ex caussa factum esse cenSeo quam ex Narboni3 Martii exemplo, qua in colonia uetus honoris nomen eo lsem modo ConSeruntum Erat,

quo in Italiae quibusdam urbibus. Galliae autem prouinciae eluitates constituenti quid propius erat Narbonis

eXemplo, quod solum tum in hae regione romano more sormatum erat oppidum P Eadem autem ratione qua Caesar Narbonis imitatus est exemplum, Augustus cum Vnsionem conderet et Deam, oppidorum a Caesare conditorum Sestiatus eSt in Stituta, atque iam non ad paveas illasciuitates Praetorum nomen reStringam, ex quibus fortuito quodam casu fituli illi ad nos peruenerunt, ut quaecunque a Caesare uel ab Augusto in hae prouincia constituta sunt oppida, in ii3 omnibus praetores summOS magiStratu8 suisse censeam, quoniam ipsa rerum naturnfert, ut qui eandem ubique rem instituerit, idem ubique nomen ei imposuerit. - Cum Italicarum uero rerum Exemplo optime conuenit illud, quod apud Vocontios factum esse statuimus. Sicut enim supra uidimus, Bomanos olim non solum latinis sociis, quorum caput Roma erat, praetores impoSui3Se, Sed cum Ilernici3 quoque, qui extra nomen latinum erant, ita foeteiatem inisse, ut eoSdem, qui apud Latinos erant magistratu3 recipere OOS COgerent,

35쪽

ita quod cum Vocontiis percusserunt foedus, hae condicione uidetur factum, ut idem quod reliqua prouinciae oppida acciperent ius, eandem reciperent reipublicae formam atque hae ipsa idem praetorum quod tum ea forma continebatur nomen. - Ηοe denique nomen Si, quod qui-dom in Gallia prouincia fuit, aliunde non repetimuS quam ex Narbone, hane ipsam ob caussam Narbonensi Galliso peculiare inter prouincias sui3Se putamus atque Pro Singulari huius opinionis documento hoe habemus, quod in colobri lego a Domitiano Malacae et Salpensae municipiis data, quam in ceteris omnibus rebus Aesiurniam uQ-ioris latinarum civitatum formae imaginem Praseboro constat (Momnisen, Si adfr. V. Stilp. p. d i , praetoreS locum non habent, sed duumviri sunt summi magistratus. Postquam de origine praetorum qui in Gallia Narbonensi fuerunt municipalium diximus, SupereSt ut quamdiu permanserit hoc nomen qu ramuS; atque eum quo tempore institutum Sit, prorsus Ilia rationse Pruserimus, hoc demum loco et hane ob causSam PSt, quod qua RQ- fato conscripti sint praetorum illi tituli exponamus. In definienda autem omnium quas Supra propoSuimuS inscriptionum notate hoe magnopere nos iuuat, quod C. Cominii titulus coloniam Iuliam Claudiam nominans certum temporis torminum nobis praebet. Quod Narbonensis coloniae nomen cum fieri non posse credamus ut a Tib.

illo Claudio, imperatoris Tiberii patre repetatur, qui

Caesaris olim quaestor anno V. C. To S coloniam auxit(Zumpi. Comm. epigr. I. IS , quoniam nemo tum PraQ-ter ipsum Caesarem coloniis nomen uidetur dedisse , ad solum imperatorem Claudium pote3t pertinere, qui nescio quo modo commodis coloniae Prospexit. Unde conSequitur primum, usque ad Claudii utique notatem praetorum in Gallia Narbonensi nomen extitisse; deinde cum in eo-

36쪽

dom C. Cominii titulo formam pro 'oe' deprehendas, quae in Italia ubi inuenitur satis remotam antiquitatem indieat, apparet de eiusmodi formis antiquioribus, si in prouincia inueneris, non prorsu3 ad easdem normas iudicandum e3se, quae de Italicis inscriptionibus ualent. Enimuero etiamsi non diserto hoc festimonio uteremur, facile intellexeris, quae in Urbo de litterarum uerborumque formis nouata erant, tardius inprouinciam perueni8Se et multa, quae antiquioris aetatis fuerant, postquam in Italia abolita sunt, extra Italiam conseruata esse et in prouincialem ut ita dicam Sermonsem transisse. Quamobrem ne Q. Vibii M. Varii quidem titulum, quanquam Urore' formam ostendit, ante imperatorum notatem ponendum ESSe concedam, Si qua alia ratio ad posterius tempus eum uidetur releg're, idque eo confidentius, quoniam apud Orellium n. 36s uolanno T 2 eandem hane formam habemus. At dicat aliquis - quo modo fit denique, ut in arae Narbonensis

titulo (Or. 2 Ss , qui ad annum pertinet T6 , tam pauca

uideantur antiquitatis uestigia, Claudii aetate 'at' pro 'oe' inueniamus et 'coerare' pro curare etiam post Augusti aetatem admittendum credamus 2 Verum quod Io. Bapt.

Rossium in Annalibus Instituti archeologici IS5T. p. 32S

iudicasse inuenio, aram illam Antoninorum tempore essere etam, quanquam qua ratione induetus ita iudicauerit ignoro, in Specto tamen ipso lapide plane inlustrissimi uiri iudicio adsensior. Atque mouet me primum litterarum forma, quae eum omnino posteriorem aetatem indicat inmmaxime Narbone, cuiuS in seriptiones quaedam secundo quoque po3t Chri8tum Saeculo pulcherrimas quadratarum litterarum formas produnt. Deinde in quibusdam uer-

nini. c

37쪽

borum formis parum sibi constat qui situlum confecit,

nam I. 6 PERPETUOM habos, I. II. II. 35 PERPETUUM; SIT I. T. SIES II. 3q; adde quod in adponendis quoque apicibus et longa I littera similis est inconstantia, maior quam ut Augusti feras aetas, qua hae ipsae

scripturae minutiae increbuerunt'. Quae facilius explicaueris, Si eo tempore Scriptum eSSe titulum accipia8, quo antiquiora illa iam non erant usitata atque in nouum lapidem ita tantum sunt recepta, ut quaedam antiquitatis reliquiae satis negligenter adseruarentur. Itaque eum Narbonem sub Antonini Pii imperio incendio deletum esse constet (Capit. vit. Anton. e. s), fieri poteSt, ut inter restaurata post hane Cladem antiquiora monumenta lineo quoque fuerit ara atque arae inseriptio. Iam uero ut ad secundum illum Narbonensium praetorum titulum redeamus, si quid certius de eius aetate iudieare uolumus, hoe uno fortaSSe argumento uti po33umus, quod neque Simplice3 praetores nominat, neque duumviros, Sed duplici appellatione praetore3 duumviros. Constedo optime fieri posse ut eodem tempore modo praetorES modo PraΘ- toros duumviri appellati sint summi Narbonensium magistratus. Sicut autem in Italiae re municipali videmus, i spellum primum habuisse praetores, id quod inde apparet quod po3tea habuit praetore3 quattuorviros, deinde cum in pleri Equo ceteris municipiis duumviri siue quattuorviri introducti essent, ipsos illos praetoreS quattuorvi ros (Ηengen To l), tum simplices quattuorviros (Ηen-Zen ad Or. so), postremo deducta eo Eolonia duumviros denZen ad Or. 3885 , Sio Narbone quoque eodem modo factum e3se puto, ut eum in Galliae Narbonensis oppi-

I. In his minoribus rebus caue Orelliano exemplari confidas, quod ex Millinio sumptum minus accuratum hie inueni.

38쪽

dis duumviros appellare coepiSsent magistratuS, Per aliquod tempus, ut et ueteris honoris memoria extaret et nouae appellationi suum esset ius, duo illa nomina in unum conlegeerent ideoque medii inter praetores et duumviros tam appellatione quam tempore intereSSent praetores duumviri. Quo autem tempore haesi commutatio in Gallia Narbonensi intercesserit, ideo vix pote3t erui, quod magistratuum muniet palium tituli non eadem quibus aetas eorum definiatur praebent argumenta ne publicorum

populi Romani magistratuum inscriptiones; at si uerum e3t, quod de praetoribus duumviris modo propoSuimuS, paullo post Claudii aetatem mutata esSe nomina inde concludam, quod quanquam antiquitatem remotiorem non indicant quae in hoc titulo sunt litterarum sormae, tamen Claudii solutem multo eas excedere ex reliquis quos uidi huius prouinciae titulis uix probabile mihi est; accedit, quod Ceterae praetorum inseription63, quas ip3e uidi, etiamsi in litterarum formis non eandem produnt diligentiam, tamen non solum nihil habent quod posterioris tempori 3 originem ostendat, Sed etiam omnem Simplieitate quadam a posterioris notatis titulis distinguuntur. Quam ob rem atque quod postea praetorum appellatio nuSquam redit, uetustiushoe nomen quemadmodum eodem tempore in omnibus huius prouinciae oppidis uidetur esse introdueium, sie Podem tempore ubique coniecerim esse Sublatum. IPSa uero mutatio utrum in latinis oppidis nominis tantum fuerit an etiam iuris, de eo hoe loco non est dicendum. Fuisse tempus aliquod uel ante Caracallam, quo novata quaedam sint in iure oppidorum prouinciae NarbonenSiS, une Probare uideantur, non desunt. Verum cum quae apud Ptolomaeum de hac prouincia inuenimus, ad soluendam hane quaestionem non Sufficere persuasum habeamus, Certius de hae re iudicare non possumus nisi, qui Seeundo P. Chr.

39쪽

saeculo ciuium in his oppidis status fuerit, accuratius perSpexerimus. Quod longius persequi abest ab huius dissertationis consilio, quippe quod in eo tantum Sit, ut quae praetorum in Gallia Narbonensi munieipalium et origo fuerit et indoles, ex historia prouineiae expli

cetur.