Opuscula et carmina latina;

471쪽

bitros iudicium esto Verbum non addam. Dabam res-

dae, Idibus Aptilibus MDCCCXXX.

xxx.

Auget moestitiam, quod Satiari vultu, complexu non ontigit.

Cippo sepulerati in Cepotaphio Osmantino a Ingenda. Hic plenos calathos exonerate, Charites lWILANDΠΜ, ostras delicias, Haec tegit sine pondere terra. TU vero felix, VIR PRAECONIIM NOSTRIS AIOR, Non vitae tantum claritate, Sed opportunitate etiam mortis ).ΤRIs CLIsENEx ), Dibus, quibus literae vernaculae censentur, Saeculis Nomen immortale inscripsisti. Poetarum, quibus atria sese effert, Chorage, Sive inexhaustam in ingenii setibus promendis pubertatem, Sive in flosculis undique delibandis sollertiam elicissimam, Seu limatissimam elegantiam spectemus, Ingeniosissime, Olor, Luscinia, Apis.' Tacit Agric. 45. '' Sic Nestor audit in fraginent Laevii apud Gell. 19, 7.

472쪽

450 PnaMFATIO CATALOGI BIBLIOTHECAE PRINCIPIS, Quem, sugientium iterarum Statorem exosculatur Germaniae Genius, Alumni olim iii, Favore eximio recreatus, Ad extremam, quam mortalibus contingere las est, metam Aevum molle deduxisti. Cum remerent tumultu omniR, Horrida bella parturiret Septemtrio, cum Cicerone Tuo, cui immortuu es, Illuc evolasti, Ubi acta, quae displicerent, non audires ).Ιdem tumulus continet Uxorem lectissimam, Puellamque, Sophiae Tuae neptem dulcissimam, His ossa Tua accubant. Anima pia, merena, desaecata, Qua candidiorem terra non tulit,

Adspirent Tibi aurae Elysiae ),

Et in urna perpetuum ver.

THEOLOGI PRIMARII IN

REGNO SAXONIAE. LECTOR SALUTE II.

EXiguae molis, sed bona copia resertum libellum Tibosserimus, quicunque rei librariae tractandae cupidior nor Plebeia, sed lautissima tantum fercula ad palatum Tuum sa-

' Cicero ad Div. VII. 30. Inscripti RegiIlae Analeet T. II. P. 16. vers. 2.

473쪽

ceie rosteris, Lector Benevole, librorum, quo bibliothecae suae intulerat et in contubernium suavissimum sibi adsciverat, Vir immortalis memoriae S. V. FRAΝCIsci's

Ptum. On nostrum est, praeconis iam vicibus fungi et supellectili librariae nomine ianti viri, qui Volitatier ora virum volitabitque, dum literis honos suus constabit, plus

satis commendatae, verborum enociniis et praedicatione magnifica novum decus conciliare. Sufficit scire, haec esse Volumina, quae ex ingentibus librorum copiis, quibus labo rat magis, quam abundat aetas nostra, subtili, quo Possehat, iudicio selegit et non ad vanam, a qua SemPer abhorruit animus eius, ostentationem, sed ad verum sapientiae fructum collectos χρῆst α ου κτῆ in suum esse Oluit, trivit que assidue Vir laudibus nostris maior. Iam si a natura ita Comparati sumus omnes, ut quantulumcunque eorum, quos vel itinerum longinquitas vel fatorum acerbitas nobis eripuit,

monumentum nobis eXstare velimus et ut tenerrim assectu ampleXemur EXOSCulemurque ea, quae absentium Vel fato functorum memoriam nobis in animum reVOcare ossint;

quidni libros, quos Reinhardus noster, dum in ViVis esset, magna cum Voluptate, si bonae frugis esse legendo comperiret, non sine indignatiuncula quadam, si spem de iis conceptam fallerent, diligentissime legit, Xcussit, pertractavit, ad leniendum Viri Incomparabilis desiderium, a cuius ore et scriptis Pependit magna pars Germaniae, Vim aliquam habere posse nobis persuadeamus r Atque hoc ipsum in causa fuit, ut Vidua eius, lectissima femina, Sexus muliebris ornamentum, Illustrissimo Comiti de Hohenthallioenigsbruch REGI CLEΜΓΝTISSIMI Saxoniae auspiciis ad gubernacula rerum Saxonicarum sedenti, felicissimo connubio iam consociata, postquam diu haesitabunda fluctuaverat, an mariti prioris bibliothecam praeconis voci subiiceret, amicorum tandem recibus exorari sese pateretur ei publicis usibus concederet libros, quibus, Cum multa inessent et usui et oblectationi illi futura privatim frui maluisset. Nam cum probe sciret multos non solum Per SaXOniam, sed per universam Germaniam et finitimas regiones sparsos esse Reinhardi discipulos et amicos, magna et com-

474쪽

452 PnAEFATIO CATALOGI BIBLIOTHECAE

munium Studiorum, vel ossiciorum necessitudine illi devinctos, nec ignoraret, quam Plurimis hoc in votis esse, ut librum e biblioi laeca eius, arvum magni Viri mnem OSynon illis futurum, adipiscerentur, quippe et Ilieris, et Sermonibus hac de re saepe post mortem beati Reinhardi certior facta, noluit hoc fructu defraudare eos, qui facultatem hanc sibi dari Vehementer cuperent. Pretis igitur subiici et ex

cudi iussit, quem in scriniis suis adhuc serVaVerat, Catalogum, Statim Ost obitum mariti maximam partem ab Erh- Stento, liberalium artium magistro et universae supellectilis librariae spectatori aestumatorique Sollertissimo, tum etiam ab Oitone, viro eruditissimo, qui e plures annos Reiu-hardo a manu fuerat ei ab officiis domesticis, Vivumque Pariter ac mortuum Parentis loco coluerat, diligenter concinnatum apteque dispositum, curarique, ut in omnium, quorun haec OSSe interesset, manus ervenirent dissemina renturque eius exemplaria. Evolvant igitur perlegantque

hunc indicem, qui scire cupiunt, quibus libris delectatus,

quibus sodalibus et contabulatoribus ium, cum nemo Otiosum ei negotiis expeditum interpellaret, quotidiana consuetudine usus sit Reinhardus noster, et quos unius alteriusVepossidendi tenet cupiditas. Interioris tantum admissionis amicos, longo usu sibi cognitos, in sacrarium bibliothecae

suae deducere ibique de studiis communibus Sermone conferre consueVerat Vir ab omni vanae gloriolae aucupio et bibliothecae splendidissimae venditatione alienissimus Mam igitur comiter se prehensos et in interiora altioraque aedium,

ubi habitabat, cubicula ad librorum, quos magnis impensis diu collegerat, contemplationem deductos sese esse pu-ient, quibus haec curae cordique sunt. Enotent, tiae prae ceteris illis arriserint, et quod pretium in venditione illis statuendum esse censeant cum iis, qui in ultimatraefationis agella operam suam emtoribus se addicturos esse Ροllicii sunt, non graVate communicent. Dabitur opera sedulo, ut quae cuique bona fors obtulerit, mercede Per soluta, diligenter ad illum perferantur. Non alienum tamen a consilio huius praefationis nobis ViSum est, ut priusquam valere iubeamus Reinhardi amicos,

nonnulla de ratione, quam iniit Vir Summe Venerabilis et in

475쪽

colligendis, itos bibliothecae suae inserendos Sse Putaret, et in disponendis secundum disciplinarum ordinem et

in exornandis conserVandisque exemplaribus, Praemittamus moneamusque. Nam qui longius remoti ViXerunt a contubernio et consuetudine Viri, dum in Viri esset, Occupatis Sinai et quamquam aditus eius sine ulla diffficultate pateret tum popularibus tum peregrinis omnibus, non omnibus visi, iure u hoc postulare posse videntur, ut quomodo in his Versatus Sit, quam rationem is, qui omnia ratione et ordine administrabat, in bibliotheca sua amplificanda et exornanda Sectatu Sit, aucis accipiant. Qua quidem re hoc facilius

caVebimus, ne quis Spe Se frustratum SSe conqueratur,

quod in coena lauiissima, quae ipsi Salivam mOVere queant,

fercula non rePeriat.

Non fuit Reinhardus is, qui sumtibus parceret ad ampliorem bibliothecam instruendam Iino inique ferebat,

esse haud aucos, qui alieno quam suo ViVere malint et, quod egregium ad rem literariam bene tractandam teIum esse semper ipse induxerat in animum, ut boni libri semper tibi in promtu et numerat sint, raVa parcimonia Occoecati negligant, aliunde semper sibi circumspicientes et turpiter emendicantes raesidia, quae domi habere praestat I. Quicquid igitur ad rem suam sacere, ad studia sua alenda PromoVendaque conducere posse intelligeret, diligenter undique conquirebat, magni emebat, impenSa in eam rem faciebat plane magnificas. Et ut erat elegantiae purae illius et nitidae, non fucato splendore effulgentis, non luxu et lascivia diffluentis, studiosissimus, magnopere delectabatur exemplaribus nitide impressis, typorum puritate, Char tae, si non laevigatae, at candidioris illecebris lectores tenentibus nec, quod muli conqueruntur, Oculorum aciem in chartas nitidiores defigendam hebetari arbitrabatur, quamquam eget oculorum vis iam dudum in illo fracta erat et Obiuga, ingraVescentis aetatis vitio dicam, an contentione nimia. Et extant sexcenta eiusmodi volumina in hoc cata-

' Monuit hoc, qui vivam nobis Reinhardi imaginem scite depinxit, amicissimus Poelitzius in libro multis nominibus commendabili Reinhard nuch seinem Leben unu Vir en T. II. b.

476쪽

logo uota peculiari distincta, quae tamen non emit, sed dono accepit pleraque omnia. Nam cum undique ad Virum in tanto fastigio collocatum, tot officiis beneficiisque iuvenes, Viros, Senes Sibi obstringentem, confluerent exemplaria librorum recens editorum, ab auctoribus, atrocinium

eius vel iudicium certe expetentibus, a Saluiatoribus, qui, lenocini eiusmodi parato, ad tanti viri conspectum aditum sibi patefieri cuperent, a librariis, qui gratiam eius et consilia prudentissima sibi contingi cuperent, aSsim oblata, fieri non potuit, quin venustiora et elegantiora multa in bibliothecam eius inferrentur, quam quae Vulgo in ossicinis librariis et in collectionibus librorum praeconis Voce divendendorum reperias Quae quidem cum magno bibliothecae

IIOStrae ornamento Sint, non debent tamen in eam artem

accipi, ac si talibus deliciis cupidius inhians captasset munuscula et iudicium suum iis corrumpi neciique paSSu esset. Hoc qui Reinhardum noverit, ne suspicabitur quidem. Imo salse ridebat interdum eos, qui ieiunas scriptiones et putidos commentariolos adscititiis eiusmodi irpographorum ornamentis meliores fieri et gratiosiores opinentur, idemque, si in scriptionem incideret bonae frugis plenam, hanc dilaudabat, hanc de meliore nota commendabat, quamVi Viliore charia, typis exesi et evanescentibus exscriptam. Scilicet qui nulli nec auctoritati nec cupiditati se mancipaVerat, nec

in titulis stupebat, nec in insanis fulgoribus. Sed si qua

bona sors Obiecisset, non respuebat Accedit aliud ex eodem elegantiae fonte derivandum Curabat assidue, ut quos aere suo Sibi comparaverat aut aliunde nactus fuerat, melioris conditionis et bonae notae libros, integumento quoque convestirentur honestiore, ne dicam splendido, diligenter scilicet cavens, ne nativa et insita operis pulchritudo squallore exierno evilesceret et vetustate obsolesceret Hinc

pauci reperientur in hac bibliotheca libri, quibus praeter bonitatem materiae externum decus et ornamentum e in volucris et ut cum Martiale loquar Sindone non quo-

iidiana non accesserit. multos, qui auctionis lege ad euna pervenerant, . si nimis obsolet habitu displicerent, mο- V Pumice XPoliendos, novis involucris vestiendos dedit Hubenthalio suo hoc enim nomen honestis,iin Viro, qui

477쪽

libros eius glutinandoso compingendos, PerpoliendoSque accipere solebat, bibliopegum vulgo appellant. Idem, ni fallor, Obstitit, quo minus Voluminibus, quae loculamentis suis imposita sui gregis Scripserat, vel

nomen suum in fronte inscriberet, Vel aliam notam, qua signare solent librorum amatore Peculium suum, inprimeret, quod titulis eiusmodi deturpari magis quam cohonestari putaret exemplaria Praeterea librOS, ut agrOS, Pretiosam supellectilem et alia, quae ossidemus, tantiSPer nostros esse existimabat, dum usuram illius concedit deus Vel genius, natale comes qui temperat astrum. Ridiculum igitur esse et plane absonum, libris, quemadmodum Serris, Stigma inurere duraturum, mox ad alium dominum transituris. Verum enimvero iis, qui ex bibliotheca eius adipisci aliquid fructuque eius sese impertiri cupiunt, ut illius conspectu exoptatissimam Viri Summe Venerabilis me moriam recolant celebrentve totam hanc rationem valde displicituram esse, non est, quod dubitemus. Manum Rein-hardi agnoscere, in illa acquiescere et laetari malint. Nam ducimur omnes eiusmodi opinionum, quas ad λειή ανοχα-τρειαν reseraS, Commentis, quae qui nugas appellat et deliramenta, ferreus est et molliorum, qui PectuS NOStrum Sua-Viter permulcent, sensuum expers. Sed bonum factum lBene Prospexit emtoribus mulier praestantissima, Viri beati ex asse haeres. Aeri enim incidi iussit notam, quam in gem in annuli signatorii insculptam gerebat Reinhardus et qua epistolas et chirographa Sua ignare consueverat excetram

exhibet, quam depugnat Sanctus Georgius I. Hanc

singulis Voluminibus in Versa integumenti pari statim a fronte libri imprimendam curavit, ut quicunque ex hac auctione librum sibi comparare vellent Parata pecunia, mercede modica, haberent, quo cognoscerent firmiterque sibi

Persuaderent, prodiisse revera hunc librum e loculis biblio thecae Reinhardianae, tenere sedibellos, quos Olim ipse manibus suis tractaverit e lectitaverit adeo Vir immortaliter' Copiosius de vera huius sigilli, quo gens Reinhardia per ocula aliquot iam usa est, significatione disputatum est in scriptione cum ima-pino Viri boat post mortem ius edita, iamque literis iterum repetitar F. V. Reinhard cliterarise gegeichnet non Oetι ei p. 47.

478쪽

456 PRAEPATIO CATALOGI BIBLIOTHECAE

de religione et omni literarum genere meritus, miasque hoc invento animis illorum eximeretur Scrupulus. Nec dubitamus ex eadem, quam animo suo induisset, Persuasione profectum esse illud quoque, quod titulis vel marginibus librorum, quos vel assiduo usu tereret Vel tanquam Vetere sodales, in sinu ferret, adspergere aliquid notarum et allinere observatiunculas, emendationes et quae sunt aliae Aristarchorum cruces aut stellulae, semper retiagioni sibi duceret Dandum hoc esse Iibrorum, inprimis classicorum editoribus, facile concedebat Atqui ad pro-Cudendas novas auctorum Vel sacrorum Vel Prosanorum editiones nunquam sese accinxit Vir alioqui in Critica quoque non sine laude versatus In aliis libris loca insigniora lineο- sis subduciis illustrare, variaque audis aut vituperationis

signa iique appingere, eorum esse aiebat, qui OnSPur- carent Iibros, non exornarent, Valdeque improbabat eorum temeritatem dicam, an arrogantiam, qui aliis os Se ea lecturis iudicium suum magno cum supercilio obtruderent, et inconsultae sapientiae ostmodum Oenas darent, Priscianos Vapulantes interdum eos hanc ipsam ob causam aΡΡellans. Frustra igitur, qui haec indagari solent librisque

ob notulas eiusmodi appictas maius statuere Pretium, calamum in his desiderabunt Reinhardi nostri Vix bis terve

notatum esse aliquid a manu eius, Catalogum hunc accura tius inspiciens reperies, si ab eo discesseris, quod editioni bus commentariorum, quos de doctrina Christianorum morali composuit, in pagellis aliquot in sine agglutinatis supplemenia noris editionibus olim loco suo inserenda adscriberet et, proui, fervente lectionis studio, in locum aliquem incideret, noVam prioribus auctoritatem conciliaturum, id notarei Haec auctioni ne detraherentur, rite provisum fuit, ut certe exstarent nonnulla consilii, quod in his explendis perpoliendisque inierit, monumenta. at nequis erret, monendi sunt redemtores, nihil his inesse, quod non posterioribus in editionibus typis iam exscriptum et in usum publicum conversum sit. Sed quid multa Θ Quaesumus te, Lector beneVole, oculos coniice in hos ipsos, quos modo commemoraVimUS, commentarios, laudis suae aeternum domicilium suturos,

479쪽

aut in opuscula iii Iaudatissimi a celligio duobus volu-aninibus edita, aut in alia eius scripta explora SOdes, quihus auctoritalibus firmari, quae aSsereret, et quae ieStimo

ni denunciare viris doctis, qui in eodem aut simili argument elaborarunt, illi visum fuit perlustra notas Hic quam diligenter usus sit librorum, qua gaudebat, coΡia

uberrima, qua cura singula excusserit contuleritque in usum suum deriVanda quibus adminiculis raesidiisque adiutus et tanquam Satelliti quodam stipatus ad sillum se conVer terit, non sine admiratione intelliges Scilicet pauca ad modum, si quid otii esset, subnotabat, cum libros, quos omnium disciplinarum et artium statis horis quotidie legebat, Primum percurreret am quos illi adversaria vocant et collectanea, in quae impens studio constipant congeruntque omnia habuit nunquam, Vel temporis angustiis interclusus, Vel quod aedium etiam scribendi non ferret et luterpellare lectionem crebra notatione interposita iudicio in universum officere existimaret. memoria relinebat pleraque Omnia. Egregia enim, ne dicam divina memoriae vis

illi contigerat in rerum, historiarum, argumentorum notatione, in sententiis certo Verborum numero adstrictis et continua aliqua rationis serie memoriter retinendis saepe

Iaboranti. Itaque bibliothecae Reinhardianae indicem si

cum uberrima notarum segete compares, nillil fere ab eo

Iaudatum esse deprehendes, quod non ipse in bibliothecae

suae thesauris habuerit. eo dubitamus, si eum morem sectari Voluisset oster, quem Oettingenses quidam in libris locorum audatorum farragine multifariam instructis sibi proposuerunt, ut libris, quos elropriolenu depromto laudaret, asteriscum apponeret, asteriscos illi praefigendos fuisse testimoniis tantum non omnibus. atqui hoc magnam vim habet ad fidem faciendam, pondusque haud leve addendum iis raeceptis sententiisque doctoris nostri, quas auctoritatibus non cuique obviis, sed exquisitis et ex interiore Scriptorum rariorum notitia petitis constabilire illi visum fuerat. Prosecto nil posuit, quod non ipsis ex lan tibus haustum unice huc facere intelligeret, in his quoque mira temperantia et modestia usus, quod praestantissima tantum et quae rem totam conficerent, delibaret, reliquis

480쪽

458 PnAEFATIO CATALOGI MIBLIOTHECAE

decantatissimum illud - picta pandit Spectaculia cauda,

accinens.

Caeterum hoc quoquo Te nescire nolumus, Lector eruditissime, in toto hoc indice concinnando servatum esse a viris, quibus haec provincia ab initio tradita fuit, curiose admodum illum ipsum ordinem, Secundum quem Reii ardus libros suos in cubiculis et loculis ad eos recipiendos accommodatis ipse descripserat disposueratque Scito, re- Iigioni sibi duxisse viros honestissimos, mutare aliquid aut

Volumina, quae ipse rudenter coniunxerat et, ut amice Coniurarent, CopulaVerat, praesostera sedulitate divellere.

Non dubitamus fore, qui in investigandis rationibus, quibus inducius ista statuerit Vir Summus et in Omnis Literaturae genere Probe imbutus, sollertiam eius et in discernendis singulis acumen nequaquam in desideraturi. Nunquam tamen hoc sibi ipse imperare voluit, ut catalogum librorum vel ipse contexeret, Vel aliis, qui lubenter operam suam illi addixissent, conficiendum relinqueret, hoc ipsum iam imagis ad ostentationem quam ad usum Pertinere ratus,

tempori quoque, quo Vel subsecivis in horis vix quicquam sibi indulgeret, arcens Boni imperatoris esse dicebat, Ρrimo obtutu dignoscere singulos et ordinum ductores et milites gregarios. Nam si quid opus esset libro alicunde

depromendo, nunquam repidabat circumcursabaiVe circa loculamenta. Ad nutum apparebant omnia. Ordinem igitur, Seu aciem uniVersam, in quam catervatim et manipulatim prodeunt agmine facio haec Volumina, ab auctore bibliotliecae rosectum esse, dubitare noli. Sed Sectiones, in quas dispescuere libros, quatuordecim, et inscriptiones singulas ne a Reinhard orta esse uies, caVe. In his

enim nonnulla aliter posuisset, credo. Sed his diutius immorari putidum foret. In ipsis indicibus librorum vix ullum Pus reperies, quod mancum et sequentibus destitutum tomis, turbatum hic esse ordinem clamei. Si quid deest, auctoris culpa hoc non accidisse, facile ipse exputabis Deposita fuit Ostobitum eius universa bibliotheca in cella aedis sacrae iii

qua Sanctae Sophiae consecrata coetus aulicu quoque Ongregatur ei orationes illae sacrae, quas Ore et Pectore cele-