De alliterationis usu Plautino particula prior ...

11쪽

templantes enim sermonis Vulgaris consuetudinem pedicipimus, simplicitatem quandam mentis non ita in longis impeditisque cogitandi, comprehendendi, dicendi itineribus Versatae, abesse a cultus comptioris atque eruditioris contentione, ab aetatis laetius proVectae studio, arte quadam, quae proferantur, ornandi atque Variandi, contentam esse repetendis verbis vel eisdem vel simile sonantibus, sibi

placere', quod Columna dicit, p. 60. edid Hesset. hin

Verborum syllabarumque earundem similiumve iteratione, ita, ut cumulentur Verba, quae eandem notionem et sormationem atque hinc iteras easdem habeant, tum ut adiungantur alia eodem Ono'. Cum quae proXima sunt, conquirantur, in narranda aliqua re et Xponenda crebrae Verborum vel eorundem vel inter e cognatorum iterationes inscientibus vel neglegentibus excidunt atque incuriose cooriuntur in colloquiis proposita ita diiudicat, qui respondet, ut vel cum usceptione eorundem, quae ab alter paullo ante audiverit, Verborum se aut consentire cum eo aut ab eo dissentire demonstret, vel ut illius verba in suam vertat sententiam. Atque insantiore quodammodo complurium linguarum aetate, cum vel ab hoc usu, quasi eodem loco permanendi, nequo migrandi in aliena, ne dicam gaudium, certe animadversi non modo sensus, sed etiam soni similitudinis non abe8set, acces8it, ut iam literarum singularum in verborum initiis positarum concentus, iam vocabulorum in ordine ermonis se sequentium consonantia ), ut ita dicam, externa quae non spectabat ad sententiarum, sed ad corporum similitudinem, exsisteret, coorta perciperetur, percepta

12쪽

quaereretur. Congerebantur enim insit quodam concentus studio, saepius sponte videntur convenisse in formandi et declarandi sententiis Verba, quae paribus literis tamquam in capite positis ornata erant atque coniuncta ὁμοιοκεφαλα, quia iteratis e modo vel singulis literis huic aurium de-loetationi similitudinisque efferenda desiderio serviebatur. Quo duce exsistebant concentu coniuncta, dicta illa breviter, formulae Vulgares, proVerbia, trita usu, quae, quia Verba convocata quasi eodem ill sono signoque acrius impinguntur auribus, concrescebant velut cognata, iam, quia communi illi studio sensuiquo omnibus insito respondebant,

servata semper eadem gura Omnium erant in ore.

Processit etiam in consuetudine vulgari complurium linguarum usus ille ad quaerendas maiores eiusmodi delicias artificiosius enim vel synonyma et verba ibi respondentia arctiore consonantiae illius Vinculo continebantur, ut vagi cognatum concordia commoveamur, Vel lusu quodam, opposita acutius acerbiusque soni similitudine segregabantur.

Neque mirum egi, adhibuisse eos, quibu aliquid publice dicendum scribendumve esset, quamdiu quidem ab usitat genere dicendi non discederent, id, quod de econsuetudine linguae 88et, certe, ubi occurreret, non vitasse. Qui quidem oratores et scriptores saepenumero illius literarum consonantiae non modo Sum,

sed etiam desiderium, artificiis novi expositis, summopere auxerunt, ludentes in coniungendo synonyma, Vel contraria paribus, a quibus incipiebant, literis, vel aliis eiusmodi facetiis auditorum aures permulcentes et captantes quae dictiones, quia a pluribus audiebantur vel legebantur, diutius in omnium conspectu et memoria manebant. Nisi insita haec et inveterata, sed ortuita et temere orta vel non animadversa essent, in singuli linguis non possent esse tam late effusa

13쪽

Ne autem quis credat, perverse nos iterationem vocum cum illa literarum singularum consonantia coniunxisse et ab eodem sonte quasi duxisse, sibi in mentem revocet, utrumque Valere una, una deflorescere, ita, ut alterum sine altero velut cognato Vivere neque Voluis8 neque potuisse videatur. Cum enim varietatem sequens, dicendi ars procedit ad ornatum, ut auribus delicatioribus satisfaciat, simplicos illae iterationes Verborum contemnuntur, concentus literarum, pote dicere, naturales' Vanescunt paullatim, ut extrin8ecus petiti, nec sere accipiuntur ne audiuntur, nisi artificio quodam elaborati offerantur. Itaque nobis videtur distinguendus esse naturalis vel subitus atque fortuitu illiu consonantiae usus ab artificioso, cogitato, quae8ito, Vulgari a rhetorico Priore aetate quarundam linguarum naturalem Valuis8e, proprium aetatis incomptioris, interdum cum lusu Verborum coniunctum, ο8teriore artificiosum percrebrui88 affirmaverim, similitudine soni similia aut contraria arctius continentem aut acrius secernentem vel aliis facetiis aures delectantem atque irretientem.

Atque in lingua Graeca paullo diffusiorem illius sormulae usum sui8Se, quam sere credere solemus, alij )nobis probavit, in Germanorum carminibus alliteratio adhuersus longo8 componendo aliquamdiu necessaria erat, H. Jordan ' monet, eam vel apud Celtas et Fennos ut ornamentum sermonis adhiberi et Tartarorum ongolorumque non minus Orationem Sollemnem quam carmina et

proverbia ea esse instructa. Quod si nobis in mentem revocaverimus, Iane intellegemus. huius figurae usum vel

14쪽

earum gentium, quas nomine indο- europaearum complecti assuevimus, fines transgredi, et mihi quidem probabile videtur, alliterationem in singulis gentibus sponte oriri et potuisse et posse. Ideo, si duarum gentium propria

est, ea re sola non sati apparet, easdem gentes inter se propinquiore affinitate coniunctas esse, quam alias, quarum sermo alliteratione careat. Ergo, quod supra dictum, insantiae potius, imperitiae cuiusdam, usus Vulgaris signum in singularum linguarum Vita eam putaVerim, quam certum communis originis vestigium.

Sed iam conemur agere de principiis illius formulae in lingua latina. Ad quae constituenda nuper plurimum contulitra Jorda in libri, cui inscripsit Κritische ei-trllgo gur Geschichte de lateinischenSprache p. 167.-188.,

quem in hac commentatione Sequimur. Antiquissima aetate sermonis latini vel in oratione pedestri hanc figuram viguisse, si, quae supra de initio atque origine alliterationi con8tituta sunt, reputamus, mirum iam non Videtur. Ex proverbiis igitur similibusque dictionibus, quarum Si non semper forma, at certe origo sinerythmo vel metro suisse debet, alliterationem effloruisse confitendum est. Deinde alliteratio saepe adhibebatur, cum quis significantius et sententiosius, sollemnius et gravius aliquid pronunciare, confirmare, demonstrare Vellet quamobrem sormulae bilemnes, Ormulae precandi normae iuris vel divini vel prosani, qualos multae orationi pedestri addicendae sunt v Jorda l. l. p. 179.-184.), non raro alliteratione ornatae erant. Non paucae tamen illo ornatu carebant. Itaque neque ythmus neque alliteratio in his

formulis necessaria erant.

Quod sermonem pedestrem adeo ornabat, amplificabat, locupletabat, positis scilicet antiquissimis acceptum erat, praecipue Germanis et Romanis. Itaque cum in comparanda eorum reliquiarum indole origine, historia grammatici

15쪽

quidam constituissent, versum saturnium, antiquissimum posisis Latinae vel Italicae metrum, simillimum esse illiushVersus longi', non multo post ibi persuaserunt, etiam in lingua latina priscis temporibus alliterationem ut versus componendi rationem atque legem viguisse. In tractandis enim antiquissimae aetatis carminibus latinis confirmant, in eis reperiri, quod nostrates nominent Stabreimμ. Quam severissimam alliterationis sormam in linguae nostrae carminibus usque ad saeculum IX. . Chr. n. adhibitam cognoscimus. Illa enim aetate ratione certa et quasi lege lapidea in quovis versu long Vel quatuor, Vel tres, Vel certe duae syllabae, ictu ceteris antecedentes ita inter se reddebantur concinentes, ut in duobus hemistichiis vel binae voce vel singulae, Vel ut in altero duae, in altero una eadem alliteratione, partim certis pedibus addicta, coniungerentur. Sed ne V. 8aturnius quidem, quomodo Saltem nunc a

plurimis viris docti definitur, nostratium versus longi adeo Aimilis est; nedum alliteratio Romana talis ait, qualis in

nostrae genti carminibus exsistit. Nostrae enim po68i versus longi ex octo pedibus constant, ythmice feriendis in utroque hemistichio quaternae arses in nece88e St. hese ubique aut plane omitti aut ex compluribus syllabis constare possunt, quia non solum ar8e8, quae praecedunt, ubique ad terna tempora extendi possunt, atque per e pro totis trochaeis sunt, sed etiam theses ubique possunt solvi. t saturnium, qui lege quantitatis metiuntur eiusque hemistichiis tres vel duas arsea addicunt, inter quas certis modo locis theses omitti vel solvi possint, illi hunc Versum non ita apte cum VerSulongo comparant. Si porro alliteratio ad versus componendos non minus in Romanis quam in nostrae possis carminibus necessaria fuisset, in omnium alicuius carminis versuum binis hemistichiis

16쪽

eam exstare oporteret praeterea autem eos modo versus acciperemus, in quorum utroque hemistichi singula syllabae, alliteratione coniunctae, sub ietum caderent, nam non nisi hac ratione in nostris carminibus alliteratio, ut ita dicam, legalis constituitur. Sin vetustissimum alliterationis usum, quoad quidem ex carminum Latinorum reliquiis cognosci potest, expenderimus, admodum parvum numerum VerSuum reperiemus,

quorum hemistichia alliteratione nostratium more adhibita contineantur itaque, si unquam ulla aetate alliteratio inposis latina ad versus componendos necessaria erat, sane vestigia illius usus leviora esse non OSSunt. Cuius rei argumenta Henrico orda debemus, qui L l. p. 172. computavit, quot versus in poesis picae et dramaticae reliquiis alliterationem ostendant, tum antiquisaimos versus Saturnios ad alliterationis usum atque originem constituenda percensuit. Qua ratione demonstratur, in operibus Ennii circiter septimum quemque versum, in Lucilii decimum, in Lucretii septimum, in Plauti nonum in Terenti vigesimum alliteratione esse praeditum, tum in reliquiis Livii, Naevii, inscriptionum sepulcr. et votivar quintum sere versum alliterationem ostendere, cum in centum seXaginta v.V. saturniis triginta serealliterationes inveniantur. Sane tenue vestigium necessarii illius figurae Sus. Ne in Arvalium et Saliorum quidem carminibus, ant, quissimis saturnii latini reliquiis, alliterati similis est alliterationi, quam in nostris versibus longis adhibitam videmus. Quare concludendum est, etiam alia carmina sacra, quae nobis iam non exstant, alliterationem, quam diximus necessariam, non adhibuisse. Perexigua est alliteratio in carmine fratrum Arvalium, cui Jordan l. l. p. 176. unam modo alliterationem nostratium more adhibitam addicit Quae, cum vocalibus constituatur,

17쪽

certe non ita acute auribus impingitur tum duas in singulis hemistichiis acta demonstrat. Sed quamvis praeter Voces illas alterne advocapit', incurrere in .su fere v. Jorda l. l. p. 192 et 203. in Versu tertio etiam satur sali ata fortasse ut alliteratio audiri possit, quae etiam acuitur Voce semunis proximi versus ), tamen illa alliteratio cum nostrae gentis alliteratione comparari non potest, ubique libera est, non legalis. Neque maioris momenti est alliteratio in carminis Saliorum versibus divum mpta canto divum de supplicante et

Νam cum in prioris Versus secundo hemistichio fidivum deo', in posteriore vergu tonasse et trem6nt' sub ictum non cadant, minus auditas eas esse crediderim,

quam alliterationem illam in nostris versibus legitimam, Hildebrand8lie v. 22.briit in bure bar unWah8an, vel eiusdem carminis in v. l. W6laga uisaltant goti siWuri hihit, quae cuius Vis Versus hemistichia continet. In tabulis Iguvinis hic illic alliterationes inveniuntur, quas orda commemorat l. l. p. 185.), sed metrum incertum est.

Restant duo carmina, quorum alterum alliteratione immodica abundat, alterum in binis cuiusvis versus hemistichiis alliteratione ornatum videtur, carmen Corfiniense . Horelli comment phil. in hon. Ommsen p. 768. et Bucheler mus Rhen. 33, p. 271. qu. et carmen Bovianense

η d hae ro postea uberius nobis agendum est. η' v. Jorda l. l. p. 22.

18쪽

quae in singulis hemistichiis inveniuntur Sed in versu primo urtam Ff Sasluim, acupam ac inim sinstur vocis asinim syllaba Sa - non cadit sub ictum, item in

ἡ piam ictu non notatur, in versu tertio

η do allitoration vocalium postea agetur.

19쪽

- 11 in quinto versu pritrome acris uus' in sexto lex tisa dida det hanust Merentas'.

Fortasse primus Versus cum secundo vocibus vidad: vibdu', secundus cum tertio Vocibus ecuc: mpratois:

elisuist alliteratione coniuncti sunt, de qua re postea agetur). Frustra in hac turba verborum allitorationem praebentium vel minimam umbram alliterationis nostratium more adhibitae quaesiveris, quam ut nece88ariam', ita magis tenuem et exiguam appellare debemus. Coacervantur praesertim in lapidis Corfiniensi versibus eo modo alliterationes, ut etiam hoc loco ordani iudicium accipiendum sit, qui l. l. p. 186. qu. demonstrat, hoc carmen esse assectatae alliterationis, non naturalis.

Quod vel de dedicatione Sorana C. . . I. 1175)ot elogio aevii Gell. I. 24 dicendum erit, quae ex Omnibus Saturniorum reliquiis maximo opere alliterationibus ornata sunt. Ubique in iis huius sormulae usus ut uberrimus ita liberrimus est sensu alliterationis necessariae

plane carent.

Dedicat Sorana has lare alliteratione praebet:

1. Quod re sua diseidens j aspero afloicta 2 parens timens hei vovit i vot o hoc soluto

3 decuma facta poloucta iraeiberet lubentes 4 don danunt Hercolei l max8ume mereto 5 aemo i e orant se voti l crebro condemnes. In primo modo huius carminis versu alliterationes per duo hemistichia distributae sunt, in Vocibus diRidens : fleicta, nam cum in secundo versu alliteratio vocibus eiusdem radicis vovit voto debeatur, non est magni momenti. Aliae alliterationes singuli hemistichiis peculiares sunt, itaque velut in versu quarto et quinto hemistichia magis disiungunt quam tintinent. Elogium aevi his alliterationibus ornatum est:

Immortales mortales is foret fas flere

20쪽

- 12 flerent divae Camenae maevium positam. Itaque postquam s)st Orci traditus thesauro obliti sunt Romae t loquier lingua latina.

Tres primi huius carminis versus alliteratione .legiuma' carent, quartus modo, in vocibus oblitici loquier lingua latina', eam praebet. Ne in ea quidem inscriptione, quam Bucheler v ili. mus Rhen. 188 p. 236. antiquissimam omnium latinarum, quae ad nos pervenerint, existimat, alliterationis indoles

turnii omnino non invenitur. Itaque eum neque in antiquissimis posisis Romanorum vel Italicorum monumentis, neque in eis, quae maxime alliterationis assequendae studium praebeant, haec figura ut versus componendi ratio demonstrari possit, non concedemus, alliterationem legitimam in gente Italica viguisse, quoad versus saturnii exsistant, in quorum quoque hemistichio ictu notatae syllabae, ut ita dicam, capitales, vel binae vel singulae, alliteratione coniunctae nobis Ostendantur. Alia ex parte alliteratio in operibus antiquae latinitatis satis conspicua est. Iam supra commemoraVimus, Livium et aevium, tum Ennium, Lucilium hoc schemate pariter uti, neque minus Lucretium hic quidem ea de causa, quia posita Severus prisca quaerebat, Vel quia arti epicae hoc sumptuosum priorum temporum ornamentum

nis Honrie Jordant vindie serm latin antiquias. P. 4. qu.