장음표시 사용
101쪽
ut ab eo loobo.fere oppresssi homines fuerint, lapides praegrandes in ipsam usque ciuitatem excussi sint adcurus eruptum ex fumo tantae tenebrae concitatae sunt, ut integro triduo nox densissima perstaret.Ciuitas vero illa ad portum sita est , ad quem Lusitani plerunque ex insulis Molucca, Banda, iube nactimor Scaliis feruntur, aut ex Malacca in insulam conten
dunt. Superius dicti bini Reges Ethnici sunt Passaraan dicta ciuitas a superiore 6.fere mill PQ ruAn. dista, muris probe munita, flumine insigni commoda, cuius Rex civitatem Bassambuampridem obsederadde causis iam narrandis. Rex in Fa1seruan, Mauritanae Religionis proseL sol filiam Regis de Ballam buam sibi uxorem proposcit quam etiam illustri comitatu addu-. 22ctam impetrauit. Prima itaque nocte cum sponsus sponsae pro more accubuisset,illam dein
cum omni suo comitatunetate obtruncavit, hac una de causa, quod, ut ipse illa MaurHanam fidem non agnosceret.Nec hoc contentus patrato, insuper etiam cum ingenti exercitii ciuitatem Pararuιam spe expugnaticinis inuasit,ad quam tamen spe sua frustratus in multis suorum militum diminutus cum caetero grege ad Balambuam properauit , ad quam considens supra flumen bina propugnacula extruxit, idem, ne vel naues vel scaphae transire
postenti palis impictis interclusiit. Quadi imestri pacto urbs haec obsidebatur invi intus
rerum plerarumque penuri maxima esset Merces,quibus hoc loco negotiationes agunt;
fluctus quidam paruus subtilis est,fragi similitudine, Garnitre dictus, qui a mercatoribus Gamitisse. .Quillinis magni fit,&globulorum vicem supplet. Sed&Panni lini inde in Bantam con- ueguntur , ubi mercibus Chinensibus permutantur. Terra de Passarean ex praξemin liti
quodam monte internoscitur ad cuius radices ciuitas ipsa versus occidentem io. mill .dissi ta est, fluuio amoenissimo quam proxima Ioartam ciuitas portu commodissimo insignis est, Ioartan ex quo pleraeque nauesci ab insuli Moluc canis in Bantam excurrentes sese necessariis o--mnjbus reficiunt. . Ciuitas caeteroquin ipsa ciasta muro cinctavi munita, versus partem fluuii occidentalem ciuitatem Gerrici proximam habet, cuius Rex a caeteris Regulis omni Gm M
bus compositis seu complicatis manibus salutari solet, quo habitu gestuve siclaui suos dominos venerari solitant. Ex geminis hisce ciuitatibus in Bantam 3 loca alia Salis multi cnmuli convehuntur, unde idem porro in Bam, periamon,&Iambe distrahitur, pro pipere permutatur. Eius copia in Celduam quoque, insulam gossypti Doryzae feracissimam ei am im traiicitur. Post has ciuitates Sumo visita est, flumine vicino ut Rege intestino celebris:am qua versus austrum siex millia cibus Bran a ciuitas sita est Regem eundem, qui in i s s is , ,. imperat, agnoscens ipsi alioquin valde firma, tum muris , tum vallis propugnaculisque
forti Acata, porta tamen incommodo, eodem contra maris aesturn parum munito, qui Io. oro tarum limosium fundum tenens, nauibus vento impulsis stationem haud durabilein ministrat. Cuius nos exemplum expertos esse, post narrabitur. Portus iste de longinquo ex tribus montibus superne planis,& ad mensa ruit longarum speciem latis pernoscitur, qui ob hanc causam a Lusitanis LM Me, Tubaon, a Iauanis autem alio nomine Bruto Villi nuncupantur. Stationem hanὰ Iunco quoque a Moluccanis insulis egressae incurrunt,ut Salionerato ponderis defectum suppleant Abisama enim usque in Patrem Salinae multae conspicuaei sunt cum interim in parte occidentali nullae reperiantur. Decem milliaribus hinc ad Cir Tisiabis. cium ciuitas baon abest,suo, ipsa Regulo praeclafa,&hominum confluxu populosisssima Caioano. Inde .mill Caioano ciuitas ad sinum quendam abiacet Regem quidem proprium, sed ne- gotiationem nullam habens, ut non minus&Μ- n oppidum, quod insulam quidem μη βεan. ad portum adhaerrentem habet, sed praeterea nullis incurrentibus mercatoribus insignis,&i solis piscatoribus noti Versus occasum trium mili. spacio apara ad sinum quendam con- ' spieitur,in altum maris tribu fere milliaribus excurrentem Civitas haec congesto ex Vallis seu sudibus munimento tantum cincta est, lumine to insuper portu commodo optatissima adeo, ut ad illum naues quam plurimae contendant, rebus se necessariis probe in structum .Haec prioribus aliquot annis suum proprium Regem habuerat, tum maritimo, tum terrestri imperio versus occidentem potentissimum .s Imra porro a J.mili.&a Bantam. s. mili. magna spacio factuitas 31mran abest, cuius Rex potentia Iauam uniMersam ex--t M. 'uperat, adeo viqauanis obsessionem ex causia facili minitari audeat Qu 'in metu&nostro
tempore Bantimi erant, contra eum sese collectis viribus expedientes. AD 1 Versus occasum
mill .F. Paudiuitas sita est a qua porro Dauma tribus mill abest, quae Regem suum adhuc hodie supra dictum Cael. irem veneratur, muris densis , praeualidis circundata a qua ire ' Tum 3 mili. ciuitasT-lseiungitur . Trium iam dictarum ciuitatum unaquaeque suum flu Tuq uiam habet, adsimum proximum omnes interim sitae. Porro vero pulcherrima&praeam placi uitias Ch Donpso tuisitur, muro fortissimo felix in fluento dulci iuxta opulenta. βημυρ Haec ex elatis binis montibus, ad ciuitatis tergum sitis, ephippium equinum referenti
102쪽
bus, disce initur. Hanc Derma no sequitur, fluuios ipsa felicitata vi simili solo,reucor
Intra Monucaonis Iacatra medriam , ad angulum pro minutum Crauaon pagus magnus, pro
pie piscium abundantiam solis piscatoribus habitatus cubat ad quem fluuius quidam se tribus brachiis in mare exonerat quo loco excura solet in insulis uniuersas ad portum I catrae disperias, qui portus sinus mari, est, ad quem dc aliacmitas regia, hoc loco mihimemoriae lapsa sita est. Iacatra regio victi taliorum omnium feracissima est, quae iniuste aquibusdam S unda Calapa nominatur. Est enim unda lauanae linguae Locus fertilis aut feris omni uiara victu aliorum, cCalapa, idem est quod ux Indica Significatur itaque locus Cocos seu nucum indicarum ferax ad Ba e seu sinus auces eadem parua quasdam insulas habet, vadum piaeterea Occultum, in quo impingens Amsterdam nauis rimis multas disrupta hiscuit. Fluuio eadem in ligni irrigua est, nudo vallo circumscripta, colas fert quam plurimos, insupervi eiiciendis nauigantibus valde opportuna. Ad sinum occidentalem s. fere a Ciuitate milliaribu fluuium ea permittit Tauloniana dictum, a quo ad millia. Vnum per aduersum flumen pagu quispi in politus esto apud quem , quotquot in Indiae Orientali si stilas vela faciunt, aquam suis necessitatibus haustim depromunt. Versus oc- ei dentem ad tria milliaria fluuius uena alius est praegrandis, uncta dictus, cui praelongus eruptus adiacet recessu maris aridus per aduersiam sumen milliare uerum unum prouectis, pagus quidam nobili R digenae subditus&Zehiopate dictus offertur ad quem piperis copia abundanti illina prouenit. Ad partem iterum occidentaliorum milliati no pagus alius
'sta anhara dictus in quo transitu multae insulae occupiunt, omnibus in Bantam contendentibus permeandae, apud quam portus omnium maximus&commodissimus est negotiationibusque creberrimis prae reliquis celebris , de quo tamen postea dicto sumus 1 anharam deinde in reditu excipiunt pagi illi, de quibus superi is commemoratum eli, plerique prouentu pipeiis cuius pars maxima mile in Bantam a peregrinis mercatoribus importata, Chinensibus venditur)percelebres Lusita fit quidem ante id tempus solitabant &ipsi ibi piper commercari Sedit Chinentibus negotiationem hanc propriam faceret, Rex Chinarum illis certam pecuniae summam dependit,laceo,quod Lusitani alias istis mercibus eo loco emendis parum commodi facerent, cum opus haberent, piper in auadi tantissime coemere, Millius cum promptiis momaris periculo Cochinum aduecti, adhori Regis quin tale quodlibet pro cruciatis a. tradere. Hoc itaque tempore Lusitan tantum Druges,
Garyophyllos , nuces myristicas &harum florem , uti Santalinum lignum coemunt quae postmodum in Malaccam de loca alia distrahunt.
De situ es conditione ciuitatis Bantam.
I M ciuitas in depressiore loco ad radices praealti cuiusdam montis,ex quo desiper
duo riui per utrumque ciuitatis latu; deflua iri, sita est. Ex eodem piaecipitio per mediam ciuitatem riuus quoque tertius maior derivatur, eidem, commodum magnum ML: tis firmum munimentum ministrans. Muri illius orgia una crassiores, ex latere cocto rubio extructi sunt. Sed io ita quasdam inaccessis habet, ad quas tum noctu tum interdiu ex tibiae aguntur attentillimae. Ad quemlib; t lapidis aistum pio pugnaculum unum statutum, unoquoque tormento sed eo sine rotis munitum visitur, quo tamen perindustrie uti norunt, etsi instrumetuis nullis aliis instructi sint, quam puluere pyrio ex Malacca aduecto. Turres caeteroquin habent nullas p aeter theatra quaedam trium tabulatorum pacto elata, ex truncis, crassisque lignis consertis constractisque erecta, quae acclinatis scalis conscendentes,&ea idem post ad se siustollentes,incursantibus hostibus potentissime resistunt. Cum iidem proxime intellexissent, Regem Maiaran contra se exercitum educturum, ciuitatis muros circumcirca ambulacro seu circuitu ex arboribus longissimis succoronarunt, tanta latitudine, viri supra illam tuto ambulare,&firmo pede stare & contra hostem pugnare liceret Ciuitas uniuersi tribus tantum latis seu regiis plateis peruia est quae omnes ante palatium Regis seu Pacebam coeunt: ex quo loco unae Pacebam recta ad mare deproperat altera ad portam terrestrem excurrit tertia ad portam montis portenditur Lapidibus ciuitas minime constiata, sed mere arenosa est.' Sed in Canali uno in alium ita transiri potest. vi niueis ciuitas scaphis adigendis petet sit Canales vero isti cum ad uniuersas emittendas ciuitatis sordes non fatis magni vel ampli, ipsa quoque ciuitas insuper ex se Paladosa sit, plerunque coenosivi foetidi inueniuntur Incolarum enim tam viri quam sed minae
103쪽
1ltoties in publico lauant,&commoto fundo aqua subinde turbatur, lutulentaque red .gitur. Templum capacissimum habent, M ita dictum, iuxta Regis palatium adlatus occi Messu, dentale situm , ad cuius alterum Orientale latus armamentarium bellicis omnibus instru 'μεον, mentis instructum, opponitur Ad austrum aula iunioris Regis posita est, cui Chepate Gubernatoris dormis adhaeret, iuxta quam supra dicta ad campestrem pol tam dedacens platea excuriit, qua uniuersi Regis serui.Sclauiri officiarii habitant,vi insuper stabulum equo tum cum culina Regia prostat Ciuitas porro inquatit ordirempta parte Sest, quarum cuilibet nobilis unus piae fictus est,ut eam tempore belli, incendii, talibus reliquis tutetur. Pars quaelibet suis tes minis a reliquis discreta est.In qualibet etiam parte suum peculiare tympa-hum, magnitudinem dolii omas capientis, ererens, suspensum est, quod malleo appendente pulsatur, quoties vel incendium vel tumultus alius oboritur. Idem & circa meridiem, &auroram iesperam pro solis aut diei sit gno publice dando feriunt. Peculiares quoque pelves habent, quibus sonitum pulsumque loco campanarum ad excitandum, colligendum congregandumque populum cient. Saagulis ciuitatis angulis sui excubitores dati sunt,&nocte aduentante ponticulio ut nes renouentur, alioque seponuntur, ut transitus de nocte hulli per urbem pateat. In Ρamiam siue Pacebam singulis noctibus ad carcerem sO. Viri ex titissa, his cubant,&ad nobilis cuiusuis domum viri Io. vel Ia vigilias agunt Quorum 'aedes ingressis primo occursu area quadrilatera Pacisandicu a,obuenit,ubi poscentium causas audiunt Locus vero seu tugurium, quo excubiae aguntur arundinibus aut foliis palmarum contecturi est. In areae dictae angulo quodam suas Mesiquitas dormesticas habent,in quibus meridiei terti-pore precationes suas fundunt. Ad has fluuius seu riuus est, quo se emuli dant aut abluunt. I iri torsit itaque pergentibus,aditas angustus offertur,alagulis quam plurimis obseptus,vbisclaui eorum habitant, suos dominosa nocturnis hostium insultibus defensiuri. Ipsi enim ut hemini facile fidunt,sic fidei non magnae sunt ipsi med. AEdes eorum 4. 8. aut O .ligneis columnis;artificiose sculptis superinstructae sunt, superne quidem palmarum foliis intectae, iti- feriae veto ad frigus captandum totae patentes illic etenim loci aer nunquam frigidus est De hocste praetensis telis seu velis patentem hunc locum circum quaque obdiicunt. Cubicula hulla habent, nec ad recondenda necessaria, tabulata superiora ulla. Conditorium saltem vhum habent contignati 'nis unicae, sine fenestiis, ex lapidibus constructum,&desuper stramitie tectum. Hoc bona, sua uniuersa asser iant&eripiunt, tempore incendii quod in hunc finem quoque crassis ramis intortum, arena consertim inspersa munitum est, ne ignis profundius penetret. Cuncta aedium sublicia ex crassissimis arundinibus Bambo dictis,assii latim disiectis constant. Vnde tenui labore sumptuque suas aedes extruere possunt,quod nostro tempore coram videre licuit. Cum enim repentino quodam incendio aedes quam plurimae tum iiitra tum extra ciuitatem coflagrassent, illia uniuersae uno quatriduo reaedificatet, red
integratae fuerunt. Quoquo uersum tum iura alittus, tum iuxta terram caeteram aedes quamplurimae ex ordine statutae sunt, quarum pars maxima nationibus extraneis, ut Massaitis, Beη-
salis, Gu ratis Oab in quorum ibi peringens copia degit, addicta est Chinenses locum quendam occidentem versus occuparunt,apud quos iusitani consederunt, nobis praeterea habitatio concessa fuit, ex altero latere vallo ex altero vero palude obsepta, ita ut ex loci natura illa defensioni aptissima esset. ACiuitatis respectu riuus maior decurrit. Quo loco si dulcis aquae putei effodi posisent , nullo negotio rumptuque leui arx munitissima extrui apta esset,muris nimirum ea ciuitatis parte deiectis in lapidibus inde erutis ad arcis muros statuendos conuersis. Hoc enim pacto impediri posset, ut nec biremisi nec Paravi nec ulla nauis alia vel in ciuitatem temere incurrere , vel ex ea facile egredi posset cum caetericanales alias istud genus nauium non admitterent. Sed Sc vadi ipsius praeter hoc tanta humilitas est, longius in mare exporrecta,ut,etiamsi ex nauibus in castellum tormenta fors excuterentur, globi tamen, iactus longitudine eneruati, non facile castello quid incommodaturi sint optandum itaque esset huius loci incolas tempus&occasionem commoda accuratius attendere,prius quam a Lusitanis praeuenirentur. Quod si quidem fieret. nullo dubio ex sela Iaua aromata, verum etiam ex Malucra , Ambon, Banda, Timor Solar,Mac prac insulis quamplurimis aliis confertim impor l
104쪽
De Banranorum Foris,mercibi que, se qua mensura velpondere
eaedem venundentur. Iucv I s diebus in Banta triplex forum mercibus omnis generis expone dis venun odandique constituitur. Primum loco quodam specioso, orientem speetante agitur, ubi ad solis illico ortum variarum nationum mercatores, ut Lusitani, Arabes, Turcae, hira, Milineis Pegus, Malavos, Beriales, Gu rates,Μalabari, Abisimi, dc Indi tractatum conueniunt. Huius duratio ad horam diei nonam est, a qua inde ad suas quisque recipit. Vt vero expressius sci Mur, quaenam potissimum cuius generis merces ibi venales reperian tur, a principio exorsi secim dum aedium longitudinem procedemus, porro iuxta aquam sviam reflectemus. Ad fori itaque aditum, ubi, uita vallo cincta adstat, foeminae consi dunt cum saccis, mensura ipsis Ganta dicta, tres circiter libras Holland 1c is piperis capien Gantamen te. Hae a rusticis allatum piper coemunt, Gantaminam proso o. aut 9oo. Tais, qua rei pissum valde solertes&industriae esse solent idem locus Chinensibus quoque proprius est, qui prioribus expeditiores, rusticis aduentantibus occurrunt, quanti piperis vecturam Vni uersam aestiment,rogitant.Quam ad rem stateram,textorum libris similem, paratam habent: ex cuius caudice parte Vna pondus, ex alteras accus capiendo piperi aptus, ne fors fallantur, appenditur. Ad locum vallis succinctum utrinque quam plurimae mulieres inueniuntur, Betelle, Areccam Mesones aquaticoso annanas vendentes quibus in proximo assident liba&caetera huius generis enum exponentes. Quibus prarieritis locus alius est, id cuius deX-tram omnis generis arma,Vt aeneae, pugiones, Cros dicti, hastarum pila, cultri,&ferramenta alia cum Santalo albo&ci trino prostant. Ad laruam vero, Saccharum confectiones aliae promuntur. Huic in proximo forum fabarium est, quo albi, nigri rubri,vii ides MCaerulaei Phaseoli venundantur, Ganta quavis pro 3oo. taxis aestimata Hoc excipit forum Ceparium seu alliarium,ante quod obambulant mercatores , qui pannis lineis vendendis quaestum faciunt,aut peregre negotiaturis pecunias mutuo dant, ea conditione, ut feliciter reuersi duplum refundant,Quibus sit in via nauis petitat, tum Danistae nec de capitali nec de usura tenetur. Ad loci huius dextrix um Gallinarium est, vendendis gallinis, Anatibus. Columbis, Capellis, Psittacisi auibus reliquis ordinatum ad cuius limites viae diti muri tur, ita ut una ad tabernas Chii nisi uis, altera ad forum Olitorium, tertia ad Carnarium deducat. Tabernas hinensium adituris ad dexteram Geminarii aliquot tum Coracana tum es sunt,viles pyropos, Hiacinthos, tes. Ad laeuam Bengali&alii picturis&rebus, similibus negotiantur. Post Chinensium t bernas stant,qui vendunt filum sericum, omnis& generis & coloris, Mitem pannos sericos,
Damascenos, Holosericos atinum, filum aureum, diachrysum, catinos cantharosque Por cellanos,sportulas elegantitumas, Laccam, cupreas patinas, maiores minoresque ex cupr
Cantharos, hydrargyrum, capsulas praestantes, varii coloris Papyrum Calendaria, aureum foliatum, specilla, pectines, specula minuta, sulphur, machinas Chinenses, quarum Va
ginae Lacca obductae sunt, adicem Chinae, flabella , Vmbellas uita is dictas, ad
Solis&aeris quascunque iniurias arcendas paratas,quibus duae plateaeque utrinque confer tae sunt. Iam vero alteram viam tenentibus Beniali cum suis picturis visuntur Ad dextram forum lintearium virorum, adlatuam foeminarum nuptarum occurrit quorum metam nemo sub grauis mulctae comminationem ingredi audet. Ex utroque porro latere forum est pomarium, nucarium, ubi pariter vatiae herbae fructusque nostris multum dissimiles venundantur. Qui vero horum nostros referunt, sun poma aurantia, Citria, Limonia&Granata seu punica,quorum forum ad fines viae terminatur. In reditu forum aditur Piscarium ad cuius aruam forum Carnarium est,emendis carnibus bovillis, ceruinis bubalinis compara tum. Porro itaque forum se pandit Aromatarium, ad quod uis tabernis mulieres aromata, pondere minimo&ad cuiusuis arbitrium sollicitato emetiuntur Aromata autem haec fere sunt piper,Garyophylli,albi, nigri, Muscatae, Macis, Cinnamomum, Cuminum, gintiberaridu,Zedoaria,Zurum belli, piper longu, Cubebae, Amfiun, Fagara, Calambar, Garro,San talu, Costus Indicus, Nardus, Iuncus odoratus, Calamus aromaticus, Chinae radix,Rhabar bara, Galanga,Seuersed siue semeZedoariae, Foeniculum,anisum, Coriandru,B ue, Daturas Cannoxis, Cantio SamparanωRCummia, Pontion, Gaio Gambeir, Sasani, Daringi, Qui, umbi,
105쪽
Danco, Mandian, Maiupodi, Sari, Branban, Darin Tuio, Tagari, Iuraban, Sambala, Latine. Parauas Comon puto,beniouin, Saga albari nigra,cum caeteris quam plurimis. rre e forum ad dextrar est,cuius copia maxima saccis prompta astat,&nauiculis ad forum caetera recondita asseruatur. In processus longitudine forum sequitur ollarum, saccorum, storearum, salis, cuius ibi praegrande scemauli prostant,a Ioartan&locis rinitimis aliis aduecti, porro alio distrahendi. Adheuam trum olei seu Cocos est. Iam itaque ad locum, quo mercatores obambulare diximus,reuersi, horum quoque negotiandi modum nonnihil expendamus. Mensura qua piper vendunt,trium librarum 4.partis est, Ganta dicta. Sed&aliam maiorem, oryzae, Sali, fabis&rebus aliis vendendis accommodatam habent, libras quatuor integras piperis capientem. Quod si pondere maiore piperemunt, tum saccis illud tradunt, quorum quilibet Cates s. aut s6. libras habet quod pondus nisi exquisite appendatur, in damnum id fit emptoris, ite autem unciae binae sunt. Attendi autem diligentissime oportet ne a Iaua C. Dianis aut caeteris quoque emptori fraus fiat, cur plerunque piperi nigros quosdam lapillos bii avneriti commisceat, a pipeie haud facile distinguibiles. Sed, de pipere selecto aridom satagedum
est. Foro hoc finiente,al eii exordium datur,in Pacebam, siue ad palatium Regis,quo annona omnis generis comportatur,&a Chinensibusia super etiam piper expromitur Hoe ad meridiem,interdum quoque ad vesperam durat. Aineri die ad Chinensium habitacula victualia omnia,ut Capellae,gallinae,&c.venum exponuntur. Huiusmodi itaqsse fora singulis diebus aequomodo celebrantur, in cuius quaestu faciendo Chinenses se valde ingeniosos praebent. Caeterum de pecunia eorum alio loco commemorabitur.
De Duanorum in Banta relinone is commerciis
ipsa Iaua ut adtracstum inaris littoralem uniuersum superstitici Mahume aha gliscit.
In ipsius vero terrae meditullio Ethnici sunt, instituta Pythagorae rata habentes cuius h ocoth a M. singulare dogma fuit, animam lici minis, e corpore suo ut vetere hospitio expulsam illico in corpus aliud migiare quodcunque obui una Ha cetiam de causa& ab omnibus, quas vitam vel habent, vel habere possunt , prouide abstinetit: lanimal hullum occiduiit aut
Ad littus Iavanum, ut diximus, Mahumetem colunt, cuius Alcorario peri nacissime abori credunt. Prophetas saltem quatuor agnoscunt, Moysen,Dauidem, Iesum Christum, Ma 'i hometem.Templis suis,Messuit dictis,cuitum suum seu religionem peragunt, cum silentio&deuotione singulari faciem ad solem dirigentes, in humum se subinde multoties pro 'sternentes. Ad monachorum ritum horas plerurique suas lectitans nulla venia intermittendas Ieiunia seu Quadrasinias binas uno anno instituunt unam celebriorem a s Au stiad dies o continuant, quo elapso tempore cum S clavisin ministris suis uniuersis Pascha celebrant, ut Sartores uno circulo considentes in in terra coepulantes. Eo tempore dominis suis solennem honorem exhibent, pedes eorum a planta sursum ad genua manu ducta promulcentes,4 idem amento dein per faciem ad occiput usque repetentes. Hoc quouis s. Augusti die fieri soler Primariorum uxores nullo unquam tempore foris semos quia spectandas offerunt quarum a quolibet a ves pauciores ductari sueuerunt, pro dote mes nubentius, iis S clauis, viris adductae. ioco isto cum nos adhuc commoraremur, Sabander filio suo secundo quandam e stirpe seu familia sua coniugans, pro dote o viros, o mulieres,i
4o .virgines cum so OoOO. xv quae nostrae monetae faciunt 2 S. Regales octonorum, com
putando Ia o Caras pro Regali no coaddidit. Cum his omnibus Reminis rem ipsis habere licitum est. Migi ex maritali cohabitatione liberi nascuntur hos viris vendere non permissum est, cum primariae coniugi omnes nascantur , veluti Isimael Sarae: quorum ab
illis quam plurimi occiduntur . Quod si quandam ex asignibus suis uxorem ducunt, tum ante exactas nuptias nec sponsus nec sponsa pedem domo efferunt Nupt1arum die eo 'vin μ' gnatorum serui siclauique ornatissime vestiuntur poliunturque in vel ad sponsi vel si sae aedes hastae ex ordine multae defixae sant , albis rubeisque Xylinis laciniis seu vexillis, lancearum militarium forma modoque superne religatae, tormentorum interim sonitu quoquo versium perstrepente. A prandio equus ephippiatus sponso adducitur quo ipse uniuersam ciuitatem ostentandi sui caula perambulat. Vesperi ad sponam idem redit, ad
106쪽
quam interea,dum sponsus abfuit,Sclaui dotales cum suis praesentiis seu muneribus accesserunt,inter quae& Dos ipsa eleganter adornatavi composita confertur. His factis conuiuium latum&geniale datui, quo parentes sponsi aut spons e cum his se exhilarant. Atquarum abitu deinde sponsus cum sponsa sub unum tectum, velis circumcirca cinctum, deducti suo arbitrio concumbunt. A quo postea tempore Iponsa extraneo nulli conspicienda datur.Sine Bel οε μη4 Betesse aut Arecca raros Iavanorum offendas, quae calce permixta masticant. Ex quo esse os si i omne purpura intensiusima tingitur,ut contradente Scon nigrantur, quos ipli tamen subinde limant,& herbae cuiusdam affrictu latatigant.His mandandis adeo intenti sunt, ut nec in Regis alloquio ferientur. Quod si familiaritatis gratia alter alteium visitat, Betelle Cistam numero in medium collocant,4 de ea amicis praesentibus porrigunt, abeuntibus Cistulam sitam replent. Consessuri alicubi altero autoritate maiore valente, minor alter incuruatus ad sedentem alterum ingreditur, dum adsideat: utrique interim caprarum modo Betelle suum
s habitu comitatui Capitaneus Primas in Fantum ad
Pacebamse conferat. SI ex causa quadam Primas aliquis hos Capitaneos dicunt ad Pacebam sue Regis pala
tium pergit: tum eos unus vel birii hastis, tertius gladio vagina ex holo serico vel rubra, vel nigra condito instructi anteambulant Cuicunque itaque hastae tales praeferuntur, hos Sclauorum aut aliorum vulgarium nemo praeterire secundum latus audet, sed in calcaneum suum considentes, Capitaneum transeuntem praestolari coguntur, quo praetergressis, vias suas pergunt. Fastuose illiri arrogantei intercedunt, pannis filo aureo intertextis vestiti, Meaput cidari ex sindone Bengalica subtilissma, telam cameralem res rente contecti Palliola nonnulli manicata holo serica coloris aut rubri , aut atri gestant oti pugiones: Cras dictos,ante vel post, cingulo defixos, quibus multumndunt. Eos pone ministri consequuntur, quorum unus clitellam Betelle, alter urceu in aquarium fert, fertius umbellam diffusam, Lusitanice Ouito dictam, domino suo obtendit, ut eum a Solis aestu vindicet. Nudis pedibus omnes incedunt, calceatos prodire ignominiosum rati Domitamen interim ex corio rubro calceos in China, Malacca aut Achensutos, stultastis vociatos, inr
De Duanorum natura genere armorum orbesiis. IAvΑNr fere obstinati,infidi,malitiosi&crudeles a natura sunt. Vica ores immane gransantur.Furtis faciendis ita solertes sunt,ut nationes omnes exuperent milites interim industrii,&imperte triti,& tamen tormeritis aut siclopetis usurpandis nidonei. Quibus si quidem uti scitent,nulla vi domabiles essent Arma illorum sunt sarissae flammigeratae. pugiones,&acinaces,aut corte lassae Clypei sunt aut lignei, aut ex corio multiplici conglutinati Thoraces quoque ex bracteis ferreis annullatim commisibe, aut consertos gestant, ut huc spectante ex imagine noscitur. Capillos magna parte praclongos fouent, ut&vngues pio- minentes Dentes lima obterunt. Dicto superiorum audientes sunt, in tantum &vt quod
uis mortis periculum eius confectioni posthabeant vindictae ita auidi , iuxta robusti, ut ab hostibus perfossi , per ipsa' tuoque arma sese ad occidendum vicissim percutarem adigant, aut acclinent: quod his nostris oculis vidimus. Stipendium exrra belli casum nullum habent : cuius tempore pro vestibus, armis, victu, oryza&piscibus merent Man cipia plerique omnes sunt, qui poscente re scribuntur. Primatum illi diuitiae potissimae sunt quorum qui numerosiores habet, opulentior potentiora caeteris aestimatur. Otiosi perraro sint,&quod agant, praefinitum se, per habent, in vaginis ligneis pro pugionibus exsculpendis praecipue occupati, quas tam subtili artificio caelare possitiat, ut spectantibus ars admirationi sit. Eas ex albos antalo parant. Alii arma sua poliunt, toxico plerun que in hunc finem delibuta, ut vulnera lethalia inferant: quae eadem quoque tantolae uore poliunt exacuuntque , ut nouaculis acuti nihil cedant. His quoque tantopere fidun
107쪽
sdunt,ut nec de die, nec de nocte sine illis inueniantur. Eadem somni tempore capitibues supponunt. Aliis eadem contingere non per mutunt veriti nimirum, ut gladio iugulem tur propcio: adeo proditionis pleni sunt,ut neutri vel tantum fidat etiam amicissimus. Quinimo nec fratrem facile frater compellat, suo Cros non probe instructas. In vestibulo aedium plerunque y vel .duodenae hastarum clypeorumque pendent. Sed&in areis persaepe plura tormenta in Odieta collocata habent, munitione tamen caetera orba Ad sagittas emittendas fillulis etiam suillaetoriis utuntur, quibus animae impulsa venenata tela exspirant ante xcutiunt. Ad culpidem illa binis crenis eqsperata sunt, ut pilum,ex scis dente iaci:um, venenatum in corpore fracto bacillo relinquatur,&putrescat. Scio petis ut dictum est uti nesciunt. Cumque nostrates aliquando illorum unum de explodendo scio peto informassent disciplinete perceptae fidens, adferas feriendas egressus,inque bouem sylvestrem Arte obuium
dirigens,eum quidem glande traieci aedina cum illo cadente,iyse quoque in humum pro stratus, binos dentes sibi excussos, os faciei seu maxillam inferiorem perfractam sensit postquamst longa animi defectione sibi redditus consurrexisset. Laetus itaque tau oi ego,de inceps tamen tantum fulmen tractare nunquam redactus est.
De mercatoribus inuantum indigenis, de eorum iten commerciis , autographis se obligatio-NDIGENAE mercatores adprime versuti,fallaces, ingenio sit infidique sunt erga peregrinos praecipue&aduenas. Inter sese nonnihil tamen fidelius agunt,&infinitimis quibusvis insulis negotiantur, bona discreta inde aduehen es. A Macalpro Sambara insulis in Bamam Orygam, Bi MMalaice dica am important: bimensurae ternae, Gelde dictae quarum mes&rarum quae ibet in Bantam unam Gantam appendit Oxu plerunque 1 ooo veneunt. In Bantam eius dem mensurae phst, Gantae binae vel ternae, pro temporis usu IOOo .caxis reuenduntur, quae summa Stufeios .&vnam Blancambelgicam constituit, quae inde rursus in Malaccam prouehuntur Ex Bassambuam ciuitate multae nuces Indicae, siue cocosinseruntur,
ubi harum 1 oo C axis Io Oo. redimuntur in Bantam vero 8 prosata VnO,aut O. pro C axis Io oo. Inde quoque permagnis ollis oleum ex CocoseXpressium aufertur,Vt&ex Ioarran, Germ
riciis pati A alia navi confinibus aliis locis salis crassiusculi magna copia affertur , cuius
8oo Gantas plerunque Isso .caxis emuntur. In Bantam vero Gantas 3.Caxis Io oo. reueriduntur.Idem quoque ex Bantam in Sumatram, nempe in Barros, Speriamon, Tolombasiam, Andragiren, Iambe distrahitur,in pro Lacca, pipere albori nagro,Bemo no gosFypio, testudinum operimentis Tartaraga illic dictis mercibusque aliis permutant. Cera Bantam inuehitur ex Iacatra, Cranaon, Tιmor, Palimban, Bandermachin, dc dimenso pondere venditur. Ex iisdem quoque locis mel optimum magna abundantia avehitur: cuius olla 13.fere Hollandicos cantharos seu mensuras capiens, OOO.& ooo. C axis aesti- mattir. Saccharum ex Iaparactiacatra copia tamen modica exportatur, colore non album, sed subpurpureum, quale Hollandica lingua Nothum dicitur. Ex Crauaonis Bandermachin moles maxima piscium re siccatorum effertur. Ferrum maxima abundantia traiicitia ex Teramura ad fines occidentales a Borneo sita, vivi ex Arpu', ex Bandermachinis Banca insula, cuius primaria ciuitas ipsa Banca dicta est, ubi copia dulcis aquae ad 3.orgyas hauritur stannum plumbum a PeractGustean iuxta littora Malaccae autem excuda, Gossypium,&ex Bali Cainhau vestes vi res aliae Bantam inuehuntur Mercatores qui opulentiores sunt, domi plerunque mansitantes, aliis, qui cum nauibus negotiatoriis abeunt, certam pecuniae summam in dupli,vel maioris minorisve restitutionem, prout peregrinatio longa futura sit, dinumerant. Ad quam rem firmandam syngraphis datis sese mutuo obligant ita, ut pro spere&feliciter itinere confecto creditori contractus tenore satisfiat: sin minus,idebitor infortunio aliquo tactus 1bluere reuersus nequeat , tunc is uxorem suam cum liberis pia gnoris loco creditori tradit,tam diu , videbitum integre lutum sit nisi sit, ut nauis ipsa publicam aliquam cladem sustinuerit. Isto etenim casu creditor datam pecuniam ex iure perdit Hii similes contractus in folia cuiusdam arboris stylo ferreo describuntur, quae designata postmodum conuoluunt. Si vero papyro inscribantur, eandem duabus tabellisti
gneis industae filo interligant. In papyrum quoque Clanensem varii colorisvi summae subtilitatis
108쪽
cilitatis scribunt vi&aliam ex arborum corticibus consectam Typographia quidem a rent, penna tamen admodum industrie& composite pingere norunt Characteres tantumro. habent, quibus omnem suum sensum expedite pronunciant interim Malaica lingua&eorum quoque characteribus usi, quam addiscere facile possunt. Quam qui callet,non in India solum, vetum Minsulis uniuersis prompte intellisi potest. Scholis institutis Arabicam quoque linguam ad docent.
De mercatoribin alienigenis, in Bantam habitantibus ibidem negotiantibm.
ΡERsus, in Iaua Coranone dicti aut Gemmaria, aut Medicina sibi victum parant,homianes sapientes&amabiles, cum quibus aequevi pacince tractari pote it Exi an eis aut peregrinis oppido fauent:& nationes caeteras uniuersas, quotquot ibi negotiantur, comitate ciuilitate post se relinquunt Arabesi Pegustii maxima parte in mari negotiantui,merces suas e ciuitate una in aliam traiicientes A Chinensibus si varias merces coemunt, quas infinitimis insulis pro alus commutuat Piper etiam colligunt, quod Chinensibus postea deferunt. Mallia uillim pecuniam foenore expoliunt V Uu natibis, qui pauperculi sunt, μα- Mail. euigia migum plerunque ossicia praest ni Illi na pecunia saepe duplum aut triplum lucrantur. Veste xylina induti sunt,&caput Tuliano teguntur. Cum negotiandi causa in Bantam veniunt, foeminam sibi quandam pro diuinis nocturnisque ossiciis emunt, quam recessiarii terum vendunt. Ill e si intei ea ex ipsis conceperunt, tum natos secum abducunt, &foeminas libertas faci)int per solitim consuetudinem. Quae postea aliis coniugio iungi, rem famis liarem propriana administrare permittuntur:
De Chinensium negotiatione or eorundem vitae
CH imam uris in Bantam loco quodam separato habitant, qui vallo exsudibus cinctus,&palude proxima munitus 'est. Domus seu aedes hoc loco omnium per viamzrsari ciuitatem maximae ivlcherrimae visuntur. Ipsi quidem in commerciis tractandis valde prudentes, in foeneranda pecunia inuentiosi sunt, mensis intelim opiparis victitantes. Ex China appellentes foeminam , ut diximus, sibi seruam redimunt, quam in Chinam reuersuri, reuendunt, liberis ex ea prognatis secum abductis. Qui in Bantam illorum habitant, foras in pagos profecti, rusticis piper colligunt, ad eandem rem secum allatis lancibus instrueti,&proponderato pipere cum rusticis exaeq io&bono paciscentes. Pagani,qui pecunia opus habent, piper usque ad Chinensium nauium appulsum asse uant, cuius postea binos saccos pro a Cate sunt 1O OO OO.Cox iis vendunt. qua pecunia dein ipsi ite tum a Cate quan cos feta octo recolligunt. Ianuario mense singulis annis octo vel decem naues appellere solent, quaruna quaelibet 2 s.circiter onera, nec plura capiunt. Inferius enim eaedem acuminatae seu compreis ventiem extubeiantem nullum habentri specie magis quam recapaces Promercibus istis monetam istiusmodi asterunt, quae probi valoris,&in Banta &in uniuerta Iaua vicinisque omnibus Insulis habet, Malaice Ox, Iavane vero Pilos dictam,ob lo minorem ex plumbo cum cupri spuma permixto fusam, ita fragilem, ut si forte manipulus illius imprude tie manibus excidat, leui isto casu Io aut Ia pluresque interdum fangantur. Vnica nocte in aqua falsi maceratae, hane extractae tam glutinanter inter se colla ret, ut disruptui us, massam fere mediam perditurus sis Moneta ista in ciuitate quadam Clum cheu, grad. as ad polum Atili cum sita funditur, anno primum Isso a Regesammion ciuit Ch η ἡ tis illius domino spargi coepta. Regis huius antecessor VVontaicum obseruasset, tuu ante caesis quis O annos Rege Uien signatos, innumera multitudine Insulas uniuersias compleuisse, cum sotia i tamen in China nihil valerent, sed venditio omnis emptioque puri argenti annumeratis fragmentulis , quae Conduris fabae rubellae minutae sunt , ex latere macula nigra notata . Conduri quid Latine Abria dictae apponderabantur, perageretur et adeoque Chinenses mei catores,
109쪽
.qui monetae huius vim grandem secum subinde aduehebant , soluendis mercibus nihil
proscere considera feta huius vilis&improbi nummi inventor fuit, ut nimirum ciebro iud usu frangeretur, aboletetur. Cuius intentumiammion ecutus, eos adhuc multo nequiores cadit ac fudit. Stramine per medium quadi angulare foramen permissio, 2 Oo.vnolam pertasciculo inhiantur, quem numerum Sm ipsi vocitant, qui nostrae monetae ses- Ludenarium appendit . um huiusmodi S millenos nummos faciunt, uno nomines μως - pacore dictos, 1 ooo. iso oo horum, pro moneta Regali octioriorum aliquando re--υ' cemimus veteres raro videte licetaum prope omnes perierint nec in ipia Iaua conspicui. Illi antequam cudesentur pro axis io Ooo sex saccos piperis comparare licet-bat, cum tamen hodie post Climensium aduentum duos altem aut duobus additus dimidius pro Oo OOo Caxis jam valentibus emantur. Porcellanas iidem quoque afferunt pretro hores iores quarum sub Chinensium aduentum in Ianuarium incidentem, pro axis Oo. palmas 1 vel, redimere liceat. Extra id tempus , eodem pretio vix duas, aut adsuimanum ternas impetrare est Pannos etram&serici Integros, vario colore tintios, F pannorum partes, i . vel I. vina um, cum mercibus tu plurimis aduehunt. Cuius xei qui plura edesi aerat, tabernas illorum perlustret eo m capit , ubi de foro seu Bazareorum dictum est. De Conduri pandere praeterea hoc sciendum est, et sit Regales octonorum quam plurimi in Chinam inuehantur, illorum tamen nullos musu quotidiano esse
xii O, M sac/uiar: Mas vero ora et unum, quae summa 114simplices Reciale eotistituit si ' ' Laccanticiem omnem , a ciuitate Tolonbauamsub ingenti copia abundat 'aduectam oe
coacti. Sed&ami, in ollis conditum, n&Santalum Muscatas , artophyllos,
Tartaraxm testudinum terga sunt, ex qua bus in Clima eleganter cistulas Edunt IT adentes Elephantinos, ex quibus ellas formani argento aequatas, quod soli Mah
Dectinensium Religiones sarconomia.
gues exerentem facie insuper ventri horribali addita prodigio sunt Ad simulachrum
hoc flexi gen Ibus in faciem prouoluunt ut in capite illiso etiam
offerunt, nuncupantque, pedibu eius subiiciunt. Postea in genua eonsident nutare Incipiunt, dum portentum hoc oblatis satiatum est e suspicantus. πtinum; oblata replenum domum secum abripiunt, Acutu domesticis suis deuorant Anobi hi aliquando rogati, cur Daemonem malum adorarent, munera i T.
Tent, vero Deo spreto&neglecto, responderunt, ad Deu
op esse cum is natura sua optimus&innox siit. Quod veho Diaboti hoc a si fine fieri, ut, cum Genius malus Minoeendi i ii sumta
taret Forte fortuna tabulas nobiscum quasdam habebamus, quibus iudicium Clitisti extremum, inferiatis depictae iant. Quas natis Chinensibus nam preter hostii 4 Iud
abidem diu his itarunt Mastumetanam haeresin proselli sthii deii l P sistam
guibus radentes eo usque u illos Inflammavimus ut pedibus te iram tundiae triosorum more fenderent, comminantes, harum rerum probe conseium Diabo um ominiam ut imagini illatam haud dubio breui spacio ac liter vindicaturustr. Rebur eo
110쪽
sollieitivi operosi,quem si industria sua compararunt, lautis epulis iterum impendunt, Magitatis inuicem conuiuiis .hil ariter absumunt. Mulieres emptitias, ut dictum est, aliquot discretas habent, quas sitis ossiciis adhibent vivi discretos quosdam mercenarios aut em pios seruos , quos quoquoversim ad piseris in rerum aliarum mercatum ablegant. Eosdem quoque aliis ad excursionis ossicium de pacto pretio accommodant , interim tamen ad suum quoque curandum juxta commodum pecuniae priuatae semper aliquid
ua arte Lusiani in Santam, setoadiacentibus insulis
negorrentur. LV si ANI, ut plerisque compertum est, ultra annos iam Io o. in India commereia sua agitatunt; unde locis fere omnibus, quaestum aliquem pio fessis arces sitas in stellamuhita extruxerunt, sicut innidore Moluccana lui , artophylloium feracissima.&in Ambonsue Ambo'na videre est. Indigenae vero de hac re cum Lusitanis fere assiduo depraeliantur. Inarnior insula quoque caste.lum extruxeiunt, ut Santalum album, ci- trinum colligant,in in multas Indiae olas venum distrahant, nempe adiutus Malabar, N Lapatan, Beriata, Chatigan, Pegu, Martaban, Aracan, ubi in pretio singulari habetur,4 vsibus quotidianis impenditur. Eo vendendo quaestus tantum palari potest, ut pro ligni uno trunco, in Timor portione aliqua panni linei binis Regalibus aestimati, redempto locis supra dicti si a vel i6. Regalibus reuendatur Lusitani quinetiam in Panaruca ciuitate ad lauae littus posita habitant, ut&in Bantam , ubi etsi nullo dominio tantur operose tamen cum mercatoribus aliis negotiantur. Sed&ad Ternatem insulam, quid ipsa Moluccan rum una est, arcem olim possederant, ex qua tamen ante aci annos a Rege adhuc hodie
sceptrum tenente armata manu eiectit expulsi sunt, quod patrem ipsius propinato ve- neno sustulissent. Ad eum eaque insulam rursus occupandam iam discretis vicibus v
xias artes commenti sunt, sed hi ultra Tandemin anno si manu collecta portum eius multis nauibus ad ciuitatem occupandam inuecti lunt. Cum vero praetoriae nauis malus ictu violento a tormentario Graeco confringeretur,& deiiceretur, re infecta iterum discedere coacti sunt quod illic loci obterrae siccitatem arboles malo extruendo idoneae nulliet prouenirent. Sed videarcibus eorum pergamus, praeter supiadictas habent unam , quae ad fretum Malac canum, aliam, quae ad Septentrionem,& tertiam ad Goam Indiae e- tropolim, quaesta est, ut alias ad Cochinum, Ornum, Diu, Daman, Chaul,i ad littus Malabar extructas, nec minus in Milan Columbo, Malacci, Maccao, China, apam quibus tamen plerisque regionibus solidum imperium non habent, sed diuersis locis quasi dispersi, ab uno loco in alium cum mercibus suis, celocibus propter harum celeritatem traiiciunt. In B in tam extia ciuitatem cum Chinensibus habitant: quod harum nationum nulli in illa conlidere concessum sit, ibi Gario phyllos, muscatas, macem, tantalum cubebas piper longum,&merces aridas alios commercantur, non pecunia numerata, sed inreis remercibus caeteris, quas a suis domini se Malacca accipiunt. Nam Capitaneorum episco-i caetero umque fere omnes Factores sunt. In Bantam nec templum, nec sacellum ullum
abenta attamen in Panaracam , quo loco Christiani Nigri multi sunt, caligis Indicis fiuctuantibus ad Persarum morem induti S clauos hi suos temper cum Quintas pedissequos habent, grauitatem ubiquevi suam magnificentiam praeseientes . sicut ex priori Lindisclio-tani libro repetere licet.
Lualia Bantani conciliabula agant, ira Essenatum
Castrensem vocant. IN pantam conuentus publicos de causis particularibus in Paceban instituunt,quo tempore aestus Solis intensior deferbuit. Ad illos quicunque volunt, coeunt. Qu9d si qui
lites forenses habent, eos in persona comparere, causam suam dicere,&aduersarium di-Iuete necesse est. Eo itaque loco procuratores aut Advocati quaestum nullum sperare posisunt. Nam nec ipsae caulae tam diu apud eos protrahi solent Caulae vero publicae&retionem concernentes sub noctem ad Lunae facem decernuntur. Ad quem morem veteri super