Chronographia regum Francorum 13801405. 1897

261쪽

Secundum vero ad considerandam regalem majestatem quam fideliter et juxta suum posse relaturus erat Temuriano, domino suo. Dixit ulterius quod sua legatio duas christiane religioni conserebat utilitatesci prima ut mercatores utriusque secte possent libere seu pacia fice ducere ac reducere suas mercimonias Secunda vero ut ab eodem regi et ducibus suprascriptis mani-sestaretur verbo vel scripto. De hoc quippe emuriano idem archiepiscopus Mutaniensis Parisius pluribus personis particulariter multa narravit, que eciam quibusdam litteraliter in modum

libelli in gallico scripti tradidit, cujus exemplar, de

verbo ad verbum in latino translatum, talia continebat :De origine vita, furtis, latroriniis erudelitate, flagitiis et moribus bonis et malis muriani. Homo iste emurianus, natione Tartarus, genere humilis, dum esset juvenis, aliis septem juvenibus sui astuta machinatione sibi allectis, cepit ditari bestiarum, aliarumque rerum furtis et latrociniis quibus non mediocriter consortatus, homines ad se pestiferos et viarum insidiatores, fugitivos quoque et homicidas usque ad x sibi agregavit, quos eciam ad devia situ rum, ad cacumina molacium, ad proxima fortaliciarum loca circumquaque mittebat insidiari scilicet negoci

262쪽

toribus et iter agentibus, ad interficiendum eos et arriapiendum tam camelos quam cetera que ducebant vel que negotiationis aut necessitatis captabant. Sicque fraudibus, violenciis et humani sanguinis emisione exaltatus ac ditatus, atque latronibus et pestiferis magis ac magis in tantum associatus, quod vi assultus cepit quodam castrum nuncupatum Resuge, in quo

posuit omnia que aliis eripiebat talique modo, de die

in diem augmentatus, terras, villas et castra obtinuit. Perpendens itaque quod propter sua demerita magnus imperator Tartari indignatus erat contra se et quod manus ejus effugere non valeret, presertim cum adhuc paucos auxiliatores haberet, arte et ingenio magno usus, abiit ad imperatorem de Katu, qui erat christianus de secta cinctorii et adversarius inimicus erat huic Tartarie imperatori Hic flagitiis maleficii que ejus congaudens, dedit ei magnam copiam homianum armorum ut expugnaret prelatum Tartarie imp ratorem; quorum auxilio multas provincias dicto Tartarie imperator eripuit et specialiter conquisivit et lucratus est super eum illam magnam civitatem nomine Semercam in partibus Orientis sitam. Qua obtenta, prefato imperatori Christiano remisit suos homines

armorum.

Porro cum hujusmodi emuriani invasionem dictus imperator audisset, furore magno repletus, omnes suos exercitus congregavit ad eundum contra ipsum adversarium suum Temurianum et misit ad eum ambariatores suos, mandans et precipiens ut preparasset se

ad pretium aut se redderet sibi; et si se reddere aut submittere vellet sue imperatorie majestati, ad apicem grandis potencie et dominationis ipsum promoveret.

263쪽

Cum autem Temurianus ambaxiatores prelatos ad se venire conspiceret, protinus jactavit se super lectum suum, fingens se esse graviter infirmum, qui valde metuebat potestatem dicti imperatoris, cogitans qualiter ipsum posset decipere. Postquam vero ad hoc animum vertisset, jussit sibi assere sanguinem apri recentem et illum sanguinem potavit habunde quo hausto, confestim iussit coram se venire predictos ambaxiatores, ut dicerent quidquid vellent et mox ut cubiculum ejus intraverunt, secit sibi afferri pelvim valde velociter, in quo ipsis videntibus, sanguinem apri quem biberat evomuit, unde persecte crediderunt quod esset proprius sanguis ipsius. Ex qua rex vid batur eis quod irremediabiliter in momento erat moriturus. Tunc dictum sui eisdem ambaxiatoribus quod recederent, ex quo videbant Temurianum insallibiliter atque inditate esse decessurum. Quod ut comperit imperator, gaudio magno repletus, remisit exercitus suos quilibet ad propria et ipse cum uxoribus suis et liberis abiit vaciatum Postquam

vero ambaxiatores jamdicti a Temuriano recesserunt, ipse a stratu suo se erigens, cum tota gente sua pere cutus est imperatorem nichil tale premeditantem, quem cum parva societate, ut dictum est, invenit et elevato ense, ipsum percussit et occidit. Deinde unam de uxoribus que de ejusdem imperatoris genere erat, in conjugio accepit et filias ejus dedit filiis suis in uxores. Filios quoque imperatoris morti tradidit, excepto uno

nuncupato Sollamacuta, quem secum retinuit, sub cujus nomine ipse Temurianus regnat et dominatur. Sic itaque in manu sua accepit totius Tartarie totum impe

rium o

264쪽

Proprium nomen eius Temurae et est Tartaricum, quamvis quidam vocant eum emurianum et dicitur Temur Bel de temur quod interpretatur ferrum et bey quod est dominus, quasi dominus ferri, seu dominus ferreus Temurianus dicitur quod in Gallico sonat elaudum et hoc est in opprobrium ejus et ista interpretatio est Tartarica et de Perside Perse enim ipsum appellant mirioaban quasi dominum de caban, et eabandicitur aput et dominum dominorum. Non enim se nominat regem nec imperatorem, quamvis sit tante dominationis atque potestatis quod a retroactis temporibus non legitur suisse in potentatu similem seu equalem sibi in Oriente, postquam illam florentissimam civitatem de Semercam cepit et Tartari imp rium sibi usurpavit; quia dominium ejus se extendit versusirientem per tantum sere itineris spacium, quod quis per sex menses continuos posset itinerare multas namque provincias, civitates et castra et quamplures dominos sibi subjecit, et specialiter quamdam magnam civitatem in partibus Indi sitam, nuncupatam Dyli cepit et regem ejus in captivitatem duxit.

Deinde reversus est versus occidentem et usque ad Constantinopolim velut tempestas omnia contrivit. Erant autem in exercitu ejus, ut sertur, decies centum milia pugnatorum, quorum octaginta sie milia

absque camelis et aliis animalibus innumeris et absquem elephantibus castella lignea bellatoribus garnitain pretiis portantibus Armati enim incedunt bachinetis et bracheletis ferreis tantum, exceptis gladiis et arcubus suis, quos semper portant et tenent in

manibus.

Et quocumque vadit, semper secum ducit illum

265쪽

2 0 HRONOGRAPHIA REGUM FRANUORUM.

magnum imperatorem Tartarie sub cujus nomine et auctoritate omnia facit quecumque facit. Hahet etiam secum multos reges et regulos et duos filios imperatoris Persidis, regem Botheram, fratrem regis Geo gianorum et uxorem Castier cum omnibus filiis et magistris principum qui sub se tenent terras atque provincias Insuper habet secum valenciores acriam stores magistros in scienciis hujus mundi et specialiter in astrologia medicina et nigromaticia et omnes illi qui alicujus sunt valoris, nimis honorificati sunt cum eo: valde vero se delectat in argumentis et questionibus. 0ptime quoque et cum magna honorificencia tractat omnes reges illos et dominos supradictos ac ambaxi

tores qui veniunt ad eum de longinquis regionibus; sed non sunt in omnibus suis libertatibus inui plures de regibus et dominis supradictis prediligerent esse in majori paupertate non in ejus societate, quam cum eo pocioribus diviciis habundare. Habet clam secum

Baisacum illum magnum Turcum, quem, cum qua

dam vice a se vellet effugere, secit ligari catenis aureis et multum cum eo gloriabatur et gaudebat. Illos, inquam, dominos supradictos ducit secum ad ostemdendam suam magnificenciam.

Ipse tenet stricte justiciam et nemini parcit qui facit

inensa : pro nichil enim, magnum velud parvum, et divitem sicut pauperem jubet occidi. Qui autem alium excusat sis in magnam pecunie SOmmam O dempnatur et quando ossiciarii ejus valde locupletati sunt, cogit eos solvere magnam financiam quam cublibet erogatur in una magna congregatione. Et in omni-hus villis et terris suis semper x' partem accipit et quartam partem de redditibus hujus enim causa

266쪽

secum habet pedites et sagitarios. Nemini injuriam Deit et si quis de suis alteri saceret, graviter puniretur, quamquam in sui absencia multa inconvenencia irr

gantur.

Civitates et terras dedit suis filiis, nepotibus et

baronibus, nec consuevit suos homines in pecunia numerata solvere, sed dat eis terras et ossicia, et tamen vult quod preceptum suum ubique semper illibate servetur. Plus enim timetur a suis quam ab extraneis. Colligit etiam multas exactiones et laillias super gentes suas et libenter videt mercatores et eis favorem, auxilium et libertatem consert, et specialiter Francis. In plerisque enim solebant mirere gabelle et exacti nes, quas omnes destruxit ac remisit et ne solverentur precepit, nisi in magnis civitatibus. Nemo scit numerum, pondus nec mensuram quam recipit de civitatibus omnium terrarum Suarum, neque spolia missa in sua civitate de Semercam, in qua similiter totum mittit quidquid potest colligere de gabellis

omnium provinciarum suarum; et quantum est de rebus preciosis, nullus est dominus, quantum sit magnus tirannus, nec alius in mundo qui posset habere tantas divicias nec tam magnos thesauros velud iste. Nec mirum est, quia omnes tesauros subterraneos qui erant occultati per omnes suas provincias invenit et habuit. Anno quoque transacto invenit unum lapidem preeiosum, genere saphireum', qui vulgariter balaia nuncupatur, quique ponderabat centum et xvij- sargas, unde vij arge iaciunt onciam ponderis istius regni Gallici.

267쪽

Postea cum civitatem Baldach cepisset, invenit in fundo numinis Eufratis unam navem, ubi erant omnia jocalia ei tesauri omnium regum Persarum; ibique invenit unam arborem auri In illo quidem thesauro erat unus ardinus, in quo erant lapides preciosi dive forum colorum et nominum, ibi etiam margarete erant tante preciositatis atque bonitatis, quod nemo vidit unquam meliores neque tanti precii, et hec omnia misit ad Semercam ubi habet xviij ' palacia, them Porum plena, de quibus nemo posset sufficienter loqui. Precepit etiam ad majorem tutelam pro securitate mercatorum, quod si quis mercator spoliaretur per omnem terram suam, per illos de patria in qua esset spoliatus, duppium sibi redderetur, insuper emendarent et solverent eidem Temurie quinquies magis quam ille mercator perdiderit et eidem mereatori, sicut dictum est, duppium redderetur. Porro Temurianus satis habet adversarios in Oriente,

scilicet magnum imperatorem de Katay, qui Christi nus est de secta cinctorii et qui, ut sertur, in potencia qualis est eo deinde imperatorem Persidis qui timore eius sugiit, jam elapsi sunt xv ' anni et modo moratur ultra urbem de Baldach in Caldee partibus, in alta parte ejusdem item soldanum Egipti In Tartarie vero partibus habet adversarium quemdam magnum et potentem dominum nomine Disti qui capit lis inimicus eius est. Et hi tres ultimi Sarraceni sunt. Plures etiam domini sunt hinc et inde, qui eius adversarii sunt et fugiunt eum, expectantes eius momtem, quia in suis prophetiis habent quod ipse decedet et morietur in Kaera Egipti, quamvis idem Temurianus contrarium asserit et quod adhuc pluribus annis

268쪽

vitam ducet in humanis. Verumtamen elatis est xv annorum et jam xxx annis dominium tenuit; quo tempore multa mirabilia secit, que bono modo litteris non

possent mandari.

Mediocris statum est et faciem habet Tartari, hambam albam et ut leopardus pilis sparsam et claram; sani corporis est sed manum et pedem sinistrum habet impotentem et inde se non potest juvare, quia nervi tempore sue juventutis suerant in bello incisi. Bene equitat sed aliquociens in lectica cum duobus equis se vehi facit, stipatus validis bellatoribus, taliter

quod nemo ausus est ipsum appropinquare nisi Voc tus. Quatuor uxores habet et multas concubinas major uxorum ejus sui uxor seu filia imperatoris Tartarorum, ut supradictum est, que appellatur Caron. Multa venere utitur et delectatio ejus est semper esse cum mulieribus et non cum hominibus, ut multi Sarracen rum faciunt. Plures filios habuit et modo duo sibi tantum remanserunt. Major appellatur Mirandi et etatis, annorum vel circa, minor vero nuncupatur Whatrii et est ta-tis xxij annorum vel circiter. Nomen majoris interprelatur mir quod est dominus et za quod est reae Nomen

secundi harii in gallico sonat faeie regis Major filius est valde magnus dominus, liberalis et honus: et est totus Christianus et nimium dilectus ab omnibus, sine ulla disserencia, in curia patris eius; et creditur quod ipse debeat dominari post decessum patris sui; ipsum perfecte diligunt omnes Christiani, scilicet Latini. Iiij' filios et iiij' uxores habet, quarum antiquior

nomine cingada est de nobili genere imperatoris Turtarorum et suit uxor defuncti ratris sui primogeniti.

269쪽

Quilibet autem filiorum eius tenet magnum Statum, scilicet de xx ad xxx hominum. Et primogenitus tenet maximum curiam et est nomen ejus Abatremesa et interpretatur illum qui natus est ea parte Dei; expertissimus est in armis. Alier vero de iiij filiis apellatur marim et est locumtenens emur Bey. Et quamvis teneat magnam curiam, tamen non est sapiens, sed est vilis et pessime conditionis et male vite. Duos parvulos filios habet et tenet maximam curiam. Temurianus Lxx nepotes et plus habet de quibus primus nomine Manuetatan fuit filius senioris fratris sui et ex parte matris est de claro sanguine prelati imperatoris et tenet magnam curiam quasi secundus dominus. In plerisque partibus et regionibus plures domi-

uos instituit qui tenent de eo et Secum morantur. Verum Temurianus multas provincia magnaque regna,

ut dictum est, sub se habet : nam ab India usque in Turquia tantum itineris spacium esse dicitur, quod quis per decem menses continue posset itinerare. Et inter alias provincias seu regna Dyli est princia pale; Siurenam que est provincia atque Cialasam ci lasam quidem provincia est ubi oriuntur cete Fetinus provincia est ubi reperiuntur precisse margarit et inde ab India veniunt species per fluvium Gyon', unde descendunt ad alias nationes; riganum provincia estque persico diomate corosamo dicitur icin et Mechin- sunt provincie ubi crescit rambarba et ibi inveniuntur

270쪽

cHRONOGRAPHIA REGUM FRANGORUM. 215

ille pulcre scutelle que Ianniam asportantur, et terra de qua plasmantur per XL annos et amplius indempnis servatur Corosam provincia est in qua sunt xxx civitates magne et populose Bochara provincia est in qua

aurum reperitur optimum Media magna provincia; Epaham provincia; cyras provincia Cylam provincia

et civitas juxta mare Caspium Vachinaram provincia magna Porta Ferrea provincia magna et est civitas ubi condam Alexander, rex Macedo, mare mensuravit

usque ad montem caucasi in quibus quidem montibus qui vulgariter Caucasi dicuntur. Multe sunt gentes. moribus et lingua dissimiles, de quibus emur Beyplures domavit et sibi subjecit. In hiis si quidem momtibus, ut serunt quidam sunt gentes nomine Gog et Magog inclusi Georgia regnum est maximum LMm ni major, ubi est mons Ararath, in quo post diluvium archa Noe requievit, permaxima est provincia Curdi tam magna provincia Caldea, Assiria, Mesopotamia provincie magne, sunt in Sacro loquio multoriens nominate Turquia quippe provincia est que olim Capadocia dicta est, et non solum Capadocia sed et Ysauria, Asia Minor et Bithini et plures alie provinci modo in ejus nomen transierunt et Turquia vulgariter moderno tempore dicte sunt. Cum hiis vero multe alie provinci ac civitates sunt in ejus dicione