장음표시 사용
391쪽
Compendii Lib. Lt . Nam ex priuatio caliditatin σφs frigidiis seri caliditatiaduersantur. veri cu u euenu,ut exstigmitate caluitia coeperit tro mutari. poterat enim fercnt . tepidi te incoeptum esset.
Materia uero er Iomia, primcipis ret, er primais compositione funda vis in olutiomarraui quapropter Atres naturae nuncupantur. Sane enim eae, per quas naturales res ab iis qus non si inaurais,s amansum. Materia uero duplex est: Fidem, quae quum formarum silpotestate receptrix omnium,neque commpi equegeneraripotest: austra, quae quum formae natumultam reram substantialisa jciatur, e prima ita materia, er qualitatibus in-prmatur: unde quamprimum frina recepta capit si, inposita quaedam res generatur. compossit in carem transimulationum omnum principium est,ut βι- cile patere perliciensilua potδ. Materia vero, non omnium, sed earum tantum est principium trais mutationum, quae infrinam desinunt si tincialem, cui qualitatem . Istae namque quae οῦ intelligendo fiunt tranIbrutationes,a materia nuta pendem, quum neque ullam frinam aut addere, aut eripere materiae
Privatio uero est eiws 'mae carentia, quae recipi in materis potest. Eius autem quae recipi nequitim υ est priuatis. Ignis enim in materia coelest iam timn potest:nesm M instrina,in materiamei et . numi.
392쪽
3co Naturalissientiae iniui. moe-in coelo priuatio stilemens inesis elei nemo coeli. De forma & materia distinctius. 7. Formae vero,quae a naturali bis pertractavium,materie coditiombra alligantior. Et aliae quidem substantiales sint, aliae uero substratijs adiacentes. Anima enim postantialis est forma, nigritia uerb substanti'
adiacet. Omnes autem formis continet materia pote
state. Nisi enim contineret hoc pacto qui fieri poset, ut eas linquam Ormis receptaret, quas receptare non quivisseis Nihil enim aliud est, potestate continere, quam posse fimis omnibws illustrari Forma namqueer divina res est,m ma ime appetenda. Quare ma teria quidem cryma, laniet inuturaecnuncupentur, hoc uno tamen diit, i, quod materia idcirco dicinatura potest, quia res ab ea potestate natura es es iaciantur : forma uerb eapropter est natura appellata, qu)d non amplias potestatesta actu,res qu Isset u
Non fotam autem natura sectomm, sed arte etiam Iibricatorum, tria uot principia annotata: priuatis eius formae, dis eorum lineamcntorum, qux artifex produxerit: materia, in qua opus exercebit: forma, auae surget. Ver in in ijs quae natura ficit, prior est forma, ais uegetior: in ijs ucia quae arte perficiuntur, e contrario plus potest materia.
De causis rerum naruralium. '.
Quian mis omnis causa principium fit, explicatis i s si x principu dicebantur, ii cclce causis aggre. diendo
393쪽
diendam. Quatuor cause rerum naturalium asinotan Materia, Forma, Esciens,lrivis. De causa se ali S materiali. to.
De materia atq; forma retro duinum est. nam priuatis tametsi principium est, non tamen inter causas numeratur. Gauruis autem quaeuis causa principiamsi non tamen cotinuo quodvis principium causa. teria uero cr frina, principia cr ωαμ sunt, sicut esciens atq; finis. Verriu hoc interest, quod materia quidem Cr forma intrinsecus comparantur, e ciens uero ermis extrin ecus. De causa efficiente,dc de diuisione
inciens igitur est, unde aliculas rei principium initium capitur. Uicientium uero causiarum a
quae uniuersales,ut Degs:aliquae particulares,ut Romulus. Itera Galiquae inuicem ordine collocantur . ut Saturnus, Iupiter, Mars, sol, Venus, Mercuria L na. Aliquae uon collocaturi ut pater,silia nepo pronepos. Item aliquae eiusmodi cause sunt, ut contrariorum efficientes sint. Gubcrnator idem quum adest, nauis eruat: quum abest,perdit., De Fine. 12.
Finis Mia est,qub res tendit. Finiunt alij praeoptat alij consequentes. Praeoptati eius maeris sunt, ut valetudo, quae medicamentis er deambulatione comparatur. consequentes uerb eius generis sunt,ut medicatio er de bulatio:prmum enim ualetudiam, in de ea quae ualetudini aciunt,quaerimus. ot res causas habere possit. 13. Q s Omne
394쪽
3cx Naturalis scientiae Omne autem id quodntisteria er constat, cuatuor habeat causas est necesse . Foratie vero sub stantiales fine donantur,er esciente duntaxat lctra
etiam asseqMuae sint formae 9ubstantijs adiacentes.
De causis non per se nuncupatis. 34.
Hictenus de ijs disseruimus,quae per sest cause erprincipia exstinatur. Nunc ea breuiter attinge ,
quae cause q*ide, es no per sese, appellari ca Mei scruti
De casu de fortuna. Icasus itaque cr*rtae quaeri in in reperiantur, quae rarit imρ accidunt, impropriae cause nin pantur. Ea enim quae requeter eueniat, aut natura fiunt, aut mentis agitatione. QAxxcro nes requenter,nes
rarenter, fortunae non subiacent potestati: sed in q; duntaxat reperiuntur, quae nulli rei obligantur. ut materia quidem ex sest cir calida se er stlida potest si uero alicui cause mecolatιve addicantur,in postibile est ut utrumlibet aeque contingat.
Ut autem cause quaedam impropriae fiunt effrientes,ita quos Geta reperiuntur. quae dici monstrifi- ea consueuerunt. Et illa quidem tametsinon ex sententia particularum consarin eueruanti as uniuersali tamen navis r siue quadam Cr rictione donantur. De ordine causarum,dc effectorum consecuti ne ad quatuor causarum genera. IT.
Est autem inter causas ordo quidam, ex quidem perquam nec artus. Nam forma quidem materiam
cogit subiectam,efficiens uero formam, finis escisti tem quaesitis A inter ot ι cras praestat mim. idcirco
395쪽
Compendii Lib. I. 3 si IcJ IJcirco et lilia optimἡ philoyphi annotauern, quod
F admodum ex pronuciatis hinpera nulla dic-tur ta ex fine ea quae illuc diriguntur,necella est concludantur. Sed er nonnum obseruata iret, quae nullo sine obligariuidentur: ut mors. Nihil enim est mors: quare nes finem ulla habebit. Aliqua uesi sunt, quaei opter materiam ita evenerunt, ut monili a. Vt enim cris torum, ita er naturaliu quandoque necellitis λην teria aliquantu pendet. A 'fine tamen cut diximus
naturae actiones poti tau gubernantur. Idcirco enim compositae res ex elementis, elementora ord inem non
sequutuc quonia i fine, ii a materia regi illas opor tet Nam et oti quaegrauiora sunt,in capite collocaurur: Crsanguis pleruns qui leuior est, in ima parte corporis peruagatur. Natura enim prouisicut a Depotius quam a materia tapositio quaelibet regeretur. Ced cr nonnulla sint, quae a fama necessitatem mu-trantur, ut ea quae mathematica demonstratione concluduntur. Quaedam etiam ab escistite dependent: - ,
ut porticus itastitatis asole prouenit illastrante. s
Quum verὸ Naturasit motus quieti sprincipia, non ante Naturam cognoscemus, quam quid quies ermotus sit, intelligamus. Quaecos igitur coelo,terra, toto diema orbe continentur, aut uis partibus pernitanen aut elabuntur. Illa constantia,haec luxu dicatur. constitia sunt, ut homo lapis:Fluxa, ut lepus, motus. Notus autem est eius rei quae mouetur, fluens atque inchoataperfidi . miscunque ueia mouentur, aut luim pertarrant, ut ea quae loco miratur: aut qgant,
396쪽
H4 Naturalis stlantiae quantitam transferunt, ut ea quae auctatur, minuam tu s: aut qualitatem, ut ea quae cessunt,tepefiunt, frigefrunis. aut aliquid huiuscemodi nanciscuntur. niam uero continuus est motrin omnis, quae uero continua wnt, infinitus partes potestate habent, motus quos infinitatem partiam asseqmutus erit. Quare ea quae moveridiculur, Cr nnota sunt, Cr amplius movebuntur. Dici enim solet perquam opportune, ante motum omnem er fulse motu, Cr fore. Ea namq; qui tu acquiruntur, posteaquam momento in ecabili comparari non possint: idcirco quicquid moueri exi stimatur, ex motu susse antra, Cr moueri deinceps est necesse. Motus autem is qui ante omnem motum dicitur fuisse, ea ratione prior est appellandus, quod privi uideatur desissee. Motως uero qui post omnem tum creditur*tums,propterea posterior dicitur, quia sit posterius inceptatums. Motim autem ij eius dem generis specieis frunt,quoru sues er termini eo
Vna esse ge: dem genere aut stecie concluduntur. Ut autem motus vi sitatis idem,unum esse quod mouetur, Cr contie urium num in quo molietur tempus,atque , ipsum rem mobiis est raecesse. Contra vero, ut contrarius aut diue
suis Coportebit eorum deesse aliquid, quae a uobis su
perius requirutur. Diuersi etiam motus uidebuntur, qui curace qui recti. Srunt Craiij motus, quos a phi' losophis reflexos annotauimus nuncupatos.hi narns quia inde incipiunt, quo ante peruentum uera optime reflexi eximantur. Qis re quoniam quies aliqua intercedit, continui e non poterurit. Motus autem omnis motui cissem generis comparatu r; ut re s
397쪽
Compendii Lib. I. o,er is-οῦ in orbe est,ci quila orbe αequalis Ili omnino,aut inaequalis. velocior ite, π tuariis ercoplura alia huiuste di genera coparandi.
De motus uelocitate,quae sumitur ex ea pro portione, quae est inter proportio.
Motus autem uelocitas exeasumiturproportio-m,quae est hiter proportiones mouentium ad resistentia inpedimenta. si enim mouere trientem Sosius potes mouerit autem sextantem, dupla erit mouentis admota proportio. Rursus si Daum mouere quadra tempotest, moverit autem uinciam,tripla erit uentis ad mota proportio. Duplae uero ad triplam quati proportio elicietur, talis q sutris p mouetis proportio erit uelocitatis. Q re hemiolum, hoc αρμquialteram, colligemres eam proportionem, quae est inter id, quod quum quadrantem posit, unciam moveri asp inter id, quod quam trientem possit, sexto te movet. Quare uelocius imouebit hoc modo id quod ii orem habebit potestate minus enim erit impeditu. In quo notatione dignifimum est,quod quum pro portio quaelibet, quae ex maiore Cr minore propor uoue componiitur, minor sit aliquato, quam dupla ad maiorem proportionem,ad minorem uero maior: i circo si quis besem quum posit, sextantem mouerit, heminarassextantis extantis moti uelocitas ad bens ne uelocitate dupla non erit. Besiis enim ad unciam, Defextantis ad herma proportio quum oritupla fit. ex duabus proportionibuε inaequalibus componet et
x Fabula scilicet, ea quae est be is ad sextantem:
398쪽
Naturalis taenther dupla, giis sextaimis ad unciam est. QS reo apti quidem proportio ad quadrupla, quae maior est,
minor erit,quam duplarad dupla uero,maior. indium concluditur,uelocitas uncis non erit duplicata. E' diuerso fieri potest,ut quis rei dimidium plus dupla moueat uelocitatoquam totum:ut si eide reruti accommodemus quadrantem, qui unciam moueat πρxtantem. Quadrantis enim ad sextantem proportio est sequialtera, ad unciarn ιripti. Triptim uero maiorem esse, quam duplam adsequiiserui arithmetia
Eadem obstruatione colligitur, si triens unciam moueri bessem tamen,quiduplum est ad trientem, si eandem mouerit unciam, non esse dupla velocitate moturum. drupla erim proportis,quae est trientis ad unctimo dupla esse Ompla non potest. O Etrupti enim quae be is est, ad vinciam ex proportione, quae bessis est ad triensem, er proportione quae est trientis ad unctim,necesse est complicetur. Besςis a tem ad trientem est dupla, trientis uero ad vinciam quadrupti. mare quum sint inaequales, dupla quiadem ad octuplam mirar est longe, quam subdupla, φιadrupla vero maiori m ire octupti ad quadruplam minor erit aliquanto,quam dupla. Eu tetiam aliud ubtilius annotatibus, ut id quod duplum quam si quippiam monet: plas tamen quam dupla id mo ueat uelocitate. Vt si exempti destinisse,de quadrat te, mouentibus, Cr sextante moto fumantur. Mirari etiam aliquis posset, quas quaeseparat mouent, eadem coniuncta aequaliter nugere non At no
399쪽
Compendii Lib. I. cisse quod tamen hoe exemplo cirem reprobabiturici enim triens,qui cim mouebat quadrupla cui κρ-to in est proportione,trienti,quisextantem movebat dupla,coniungatur,coiuvantur etiam extimer uncia: triensiquod trienti conium liu bessem eon .stituet: uncia ncro sextam quadrantem. fis uero ad piabaime proportio dupla est uperbiparties terranqua proportione neuter tri te separatus p urbati Diter haec tamen lati iri est ea ratio, quod uel Eb Uquid quippia nu=MMia,quod dimidiu estpote latis,
drisidiu rei motae poterit aequa velocitate permovcra. Vnde uelocitas motus dignoscatur, dc unde uelocitas recti motus,& orbicularis,
omne autem id quod mouetur ad lacu, aeque tam partibus moueri contingit. Vnde pars una uelocisi me moueatur,eν totam quos mouerisclocifime do presendetur. notus autem rectiuelocitas ex ea sine quam me dius moti corporis pultus percu rit,agnustisaerscue eius qui in orbe est, ab ea linea percipitur, quae amicto nobilis concit imo desiribitur circuitionis Mia celeritas agnos potest ex angulis,qui circa Gntrum teneransuri Q nare quorum ijdem anguli apud cen tram n eorum est aequa velocitas circuitionis.
Vnde uelocitas aliorum motuum. 2 .
Motus uero auctionis diminutionisqbchrefisi: tai re et extetionis,ex quantitate acquiset aut amis
similiter exlesione er cursione: uel si caetera quos non imparia, uelocitas extimauri Motu3 item que
400쪽
3ss Naturalis scientiaeesta quesitare in qualitatem,ex parta ulli perdita qualitate uelocitas comprobatur. Ea scilicet conditione, ut omnim motuum uelocitas ex temporis murcitudine aut nudistudine pensitetur. Quomodo motus in tribus princi.
Ex ijs quae diximus, elici potest, motum in tribuit priincipijs potifimum reperim qu antitare,qualitare,
Cr Ioco. is erim verus est motus,cum ex rema aliquo principio continentur. Quo fit,lit nes gemeratis,neque coraliptio molns dis proprij videantur: qum ge ratio quide ab eo quod non est,incipiat corruptio contra in id deficia quod non est.Morus autem is qui est de qualitate in qualitatem, in ea tantam speciem venitur,quam Graeci uim naturalem appellam: aut ine quam patibilem qualitate uocant. Neq; tame in ire omnibus. Lume entas me motu ullo potest intromitti. Quod motus ultima actu alsignantur, i
Vt autem Enea, ea parte qua incipit cr termis luaria tu puncta continebiti intermedia uerb infinita qui sit, potestate duntaxat: ita motus quos partes primis atq; internaedis potestate, ultimas licia actu dicetur produxife. O nauis enim num sit prima mutatio, motum enim quemlibet praecesiit motus, ultima
tamen afliguatur. De motuum generatione, seu disserentia potius eorum secundum causas efficientes. 24.