Institutiones minoris Dialecticae quas summulas vocant

11쪽

Franciscuna de Idiaqueκ cruce de Calatraua equ tem insoniatum, Sasecretis Consilijs de istatu regiae Maiestatis fidelem inanistrum. Adest etiam Dominus Dominus Ioannes de Idia-QUeZ auunculus tuus de quo ego semper bene mereri studui)Legionensis Regni maior co mendatarius S regiae Maiestati ac consilijs de statu pacis & belli , pra sesque equitatui domine no strae Regina. Adest Ec filius eius D. Alfonsus de Idiaque ae militiae sanct i Iacobi insigi iijs condecoratus , ac in bello equitum generalis dux. Adsunt S alij plures, quos breuitatis gratia praetereo, quorum singuli nobilis familiae intiatium esse poterant, nedum antiquam illustriorem reddere. De Arte agarum & Μoxicaruin vetustissimo genere a Regia Nauarrae stirpe originem ducete digne dicere non Vacat. Arte aga fuit, qui ante annos quadringetos opidu Tolosanu in GuivυZc ana Prouincia codidit. Cuius hodie domus Pater tuus es caput & Patronus eMistit. Bultronu, Maiarico ruque amplissirna progenies, ut par esl,laudari in epistola nuncupatoria non potest. Nam dc Hisnaniae Reges a i larico ru prosapia descendere Molin ecue dominium haereditasse κ' oriatur. Ve

ru haec omnia claritatis ornameta, quae in te uno con Uener Ut,

onmi virtutis officio praeclariora ab ineunte ςtate indies eiu-cere studuisti .atq: re ipsa effecisti. Modest ia tua cu grauitate coniuncta,S uagerceis negoti js prudentia dc industria no vulgare Salmatice sis grauissimus Senatus admiratur , S laudat. Tade ad vos. OPatres coscripti mihi plurimu Obserua di no immemor beneficij reces in me collati orationis fine referor de

quoru singulari sapietia egregiaque nobilit te, ali)squevirtutu ornametis animi mer gratia copiosius dicere misi id ia sepe is sublico Theatro pro meis veril S, Vtcunque praestitissem . Nucaute partes meas esse arbitror, Pierate colere ingratique animi nota effugere. Quare pio animo ductus vobis libeIlu dialeeticarii institutionia, que nuper senior in publica utilitate.coposui. preloque madaui libeter dedi CS. Huc vos vestro caIcoIo Mautoritate approbatu artiu praceptoribus im minori schola

tyronibus interpreta dia tradidistis. De Qua re si plurimas per omne vita gratias egero, mihi Duqua satiSfacia . quado pate υferre no possum. Quod aute possum e X animo facio, meque ipsum animi summa prootitudine vestris obsequijs seruu offoto Valete inclyti virin vos Patres conscripti. Valete.

12쪽

Vmma diligentIa a nobis curatu est, ut hic libellus per

omnia correctus euaderetud tamen obtinere non potui. mus.Nam difficillimum est de manu scripto originali Typographos transferentes in quibusdam non errare. inlare hic ante oculos pauca quae errata sunt , corrigenda obij cimus.

Pagina Linea

Erratum

Emendas

Nihilominus Nihilominus esse

esse. aequivoca.

I.Parte quaest. quaestione I 3.

Adiacenti. Adiacentis

Cum aliquis. ei qui. Ibid. Ibidem.

Nutritus. Nutritus em

V oce hominis. adde Sc audita voce,

Verum homos Verbum.

Et de subieEho est. Et in subiecto est.

coniunctiones. conualictione. 14.

formada mentem. formandu in mente. a 27.

Nominatim. NominiS.

S duplici. ex duplici.

Con estas erratas est a correcto esse libro conforme a su ori gines.Entestimonio delo quat lo firme. En Salamancaoy io. de Octubre dei I99. anos.

SI quae vero alia errata fuerint,praesertim in punctuatione commatum & membrorum,non ea sunt,quae legentis intelligentiam perturbent.

13쪽

X OR tapresente yo ea Maestro F. Andres de Cas

io Prouinciat eiecto y vicario generat de laptouincia de Espana dola oracii de predica do- res do v licencia al padre Maestro F. Dominego Banes cathedratim de prima de la Vniuer-s ad de Sala naca para que pMeda imprimir vii libro que hacon pu esto inti tu Iado , Instiluciones minoris Dia ecticaeqsiaciuinulas vocant, mr quanto aulando yo cometido junta mente con et diffinitorio de este capitulo que agora 1e tiene en Sancto Thomas de Auilla ados Padres maestros v -- thedraticos para q vii sien et dicho libro , fuy informario de Ilos ser inuy prouechos. y nec inario en citos tiem Pos,para tos que com tensan a Dyr artea, por ser et estilo ta claro y breue y contener todo lo necessario para Ias disputas dectras mayotes facultades y abi mando at dichOD. Maestro para maior merito su yo en virtud de obedieiicia, que hec hastas dilige iacias que se deuen haeter haga imprimir et dicholibro con todala breuedaci que con modare et e Pudiere paraque se puedan leer este ano at principio de los estudios cie setiembre en est a nuestra prouincia como Io tenemos orde nado y trianda do que se leolor las lectoresque coitiensar enaleer artes et curso te sigiae. En fedeto quat dii nos est a fiemada de nuestro notiabre y sellada al Padre F. Ιuan Velam. queZ procurador desta prouincia en ta corte de su Mages ad para que presente et dicho libro en et Conse o supremo y pida facultad Para que ei dicho Padre Maestro pueda imprimit et dicho libro, dada en nuestro corruento de Sancto Thomas de AviIa anu eue debet yo demit y quinientos γ no

F. Andres de Casso Prouinciat.

14쪽

FRATER D O

ordinis Praed i catorum pio lecto

ri saludem. IRABERIS fortasse pie Iector, quaenam

causatam urgens fuerit , quae me plus quaruseptuagenarium , S grauioribus nudiis, ac quotidianis lectionibus tot annos defatiga- tu,& qui iam i a meo se ire ab inclyta Salman licenti Acaaemia rude donari postidaturus propero ad Dialecticae rudimenta tyronibus conscribenda impuleriti. At si coniiiij mei rationem causamque cognoueris,non solum mirari desines,sed etiam arie de Theologo in sacra Schola bene mereri studente laudabis. No desunt qui hac nostra tepen te vehetiae ter deploret, adeo inope fluisse politioris lueraturae ut ipsi sui superiorem aetate: ut cu omnes, qui Philoso Phiae studia cosectabantur. Aristotel ici habori vellent ; paucissimi essent qui Aristotele praesertim in Dialecti eae uoliterent Arbitrabatur enim Aristotelica doctrina phanius SeκPeditius in quibusda Sumulis,quas olligetioru industrithmodernorii pepererat, qua in suo aut ore cos ineri. Ego vero magis dole tu censeo,adeo negligentia S desidiane dica socor dia apud recentiores praeualuisse, ut no ia ab Aristotelica docendi spinosioriphrasi, sed etia a modernoru perspicuis in arte differendi documentixabhorreant. Quamobre non solii sacrae Theologiae sed Methaphyficae. sed & naturalis Philosophiae studio temere ac sine ructu suscipitur. Na quanta sit Dialecticae utili ras & necet sitas, ad superiores dii ciplinas Capessendas,tu antiquoru Philosophoru,tu etia Theolcgoru monitis accepimus tu denique ipsa experietia nos docet. Qui enim Philosophiete vel diuinae sapienti:e cogntrio Rem rid vulgare sunt adepti in omnes m. di sierodi prius arte peritii Siari fuerunt. Duos tantum excet lemissi inos inter lac nos Doctores in exemplum proferte libet. Diuum Augustinu

15쪽

dc D.Thoma comemoro, quoru alter inter sanc hos Patres, alter inter Scholasticos Theolagos absq; cuiusqυῖ inuidia vel iniuria facile primatu tenet. Hi nan; sunt oliuae binae pieta tis ac religionis unicae, de quoru doctrinae e Nuberanti seu iactu lucernae plurit nae super Ecclesia: aurea cadelabra arden

tes, omnibus qui in domo Christi sunt, sine intermissione lucet. Nuquid hi proceres tata diuinae Sapietiae suppellectile sine Dialecticae peritia sunt assequuti*Non sane imo in eius minutis sirnis praeceptis perscrutandis & Οbrer Vadis, eornatore prius opera dederui, quo antinosius in coelestis disciplinae ingetes thesauros, quibus locupletes fieret; ngredi sumana cu modestia conabatur. De Dialectica quid D. Augusti--- nus senserit,eX plurimis ab eo scriptis pala est. In princis libro de ordine discipliua disciplinaru Dialectica vocat. Hsc, inquit,docet docere,haec docet discere,in hac seipsam ratio sibi demo strat, quae scit, quid velit, quid valeat. Scit aute scire,vult lascietes facere,nec solii vult, sed etia potest. Dein Lib. 4.e. 18. cotra Academicos sic ait:Eruditio liberaliu artium ode sta sane atq: succinia dc alacriores,& Perseueratiores S coisptiores eκ hibet amatores amplectedae veritati ut & ardeti' appetar,& costasitius insequatur,& in haereat postremo dulsimp-3Ι. . cius. Deniq; de doctrina Christiana lib. a. ita sentit, Disputationis disciplina ad omnia genera quaestionu quae in literis sacris sunt penetrada&dissolueda, pluri inu valet: tantii ibi caueda est libido rixa di & puerilis quaeda ostetatio decipi di aduersariu. Ia vero Angelicus Doctor noster in omnibus suis tractatibus nulli bi 116 est Dialecticus. Vbin; se in disputa di disciplina peritissimu ostedit.Cometarios in libros Perihermenias acutissimos edidit. In libros quoq; posterioruresolutionu nemo cu maiori eruditione interpretatione adiecit. Opuscula praeterea Quatuor coposuit. Nimiria de quatuor oppositis: de dem 5stratione,de Fallac ijs. de Propositio OP I, 37. nibus Modalibus De indust r ia antiquoru Philosophoru &o 3 -39 6 - Rhetoru vulgaria in laudem Dialecticae encomia, ne videar actu agere,praetermitto. Sed pro dolor, hominu nostri teporis quoruda, atq; Vtina non plauri moria,quod amodo efffoeminata ingenia eo impudetiae deuenerui: ut rudimetoru Dia Iechicae difficultate perterriti ac deuiin i, ea ad Philosopli iae de

16쪽

sa erat Theologiae studiu parsi vel nihil utilitatis afferre arbitretur & dicat. Fuerut etia alij Paucos ante annos:qui usque

adeo sophisti e disputandi disciplina sunt prosequuti ut de necessiarijs pauca : de inutilibus innumeros tractatus ac nimis prolixos,8c ut ita di Nerim , cinintelligibiles , discipuli, traderet. Vicii quos da alios qui Dialectica valde succincte latinissimis 3c rhetoricis cocunietis v si breui copendio docebat. Sed hi modicia utilitatis ad Fhilosophia adeunda disci. pia lis co feriat. Sunt deniq; ali, etia nostris teporibus, qui ostetationis causa initio Sumulatu, importune latis, Methaphvsica e Mercere assectant.Tepus quoque quod in docendo ac differendo circa logicales proprietates&IocOS argumetandi neruosos & necessarios,impedi debuisset; no sine magno Discipuloru in comodo in suis ad inuetionabus dicta dis perdue. Quo fit, ut Nec syllogismoruliber, neque oppositionu tractatus qui maXime neces1arij sunt, queant in curriculo cosueti teporis absolui, tantu abest, ut disputandi e Xercitatione eoru cognitio perficiatur. His de causis plures bonae indolis magnaeque spei discipuli animu ad sacra Theologia pro orediendi deponui: S ad Iuris Ciuitis vel Canonici 1tudiu se couertunt. Si qui vero e X ingeniosis perseuerari cursum liberaliu artiu ita par transire satagui, ut cum ad Theologorum

gymnasiu veni ut,necessariu nobis sit illos Philophia & Dialectica prius quam Theologia tumultuario docere. En tibi pie lector causam quae me impulit Se copulit antiquo paruuloria me iter u includere ludo. Equide si pro votis, dignia fructu labor noste tulerit, nos pernendu obsequita Deo optimo Maximo pro comuni bono me obtulisse Iartabor. Neq; enim,ut patua vili pendenda sunt sine quibus magna constare non possunt. Vale.

iter Trologus Autoris operis argumentum narrans, re dicendorum ordi nem dissonens. -

V Μ Dialectica dissere iam seu disputandi scietia iuκ

ta ipsius nominis etymologiam definiatur necesse est, ea via progredi in hac nostra Vr ibUS accor moda -

17쪽

ta inllitutione,qua planiori& breuiori copenciso ad optati. disputationis fine perueniamus. Est aute finis hic S scopus,

humanae rationis discurium dirigere, ne Propter legitim ae: consequutionis ignoratiam salia Pro Veris amplectatur, audi pro falsis vera respuat. Horsum alij aliter docendi discipulotippocessuin diuidunt ac disponunt. Quidam non infimi no-iminis, quem apud AristoteIem ordinem inuenerunt, seruat In primis enim de Ante praedicamentis & Praedicamentica ut deinde libros Perihermenias interpretatur. Deinceps libros duos Priorum S totidem Posteriorum resolutionum explicant, Denique ad libros octo Topicorum & duos Elenchorum euoluendos accedunt .. Aiij insuper cum Pori yrio statim in vestibulo de quino; Praedicabilibus tractae

tu ineunt. Atticiumstiones Prooemiales circa DiaIedricae necessitatem dc quidditatem anteponunt: an sit necessaria. an

sit icientia, an unica scientia , quod uam sit eius obiecti uni vel subie istum,an sitens rationis S secunda intentio vel aliquid reale. Quae quaestiones digne S cum utilitate non icilia Iaan erudito logico seu potius Methaphysico ventilari a x diffiniri uueunt. Sunt denique alii qui inuerso ordine possico Prenentario sua libros Aristotelis mantos postremo de proprietatibus logicalibus terminorum, nimirum de multiplici stippotitione, de Ampliatione restrictione 3c Appellationediscipulis notitiam tradunt, Ego vero saepe mecu ip se cogitans alium orianem obseruandum esse censeo. Nequo enim possum in animum inducere logi ales tractatus eo Or dine ab AriRotele cornpositos sitisse, quom codicibus coIIo.cati circunferuntur. Cuius rei allud via in mihi argumento est, nam dum Aiditoteles libro 1. Periher. cap. . Contradictionis oppositionem di finiret, dixit, Opponi autem dico

qtiae eiusdem de eodem de non aequivoce , Sc RUM CUI que alia deter naumaus ad Sophistarunn molestias euitandas. Consta I aatein haec determinasse labro I. ElanchorUm.caP 4. Prius igitur Elenchorum libros quam Periberinenias ediderat. NihiIo siccius tamen libri Perihermenias, anteriorern locum tenent. Aristoteles itaque, ut opinor,difficili Q - 4ra quὴ que talia lecticae praecepta, vi se se Occasio osserebari

18쪽

Post eriorum habentur, & quorum se primum autorem Risse gloriatur in libro et,Elenchorum cap.vltimo. Reliqua vero minutiora erudiendis discipulis aptanda ; Poste motibus eligenda & determinanda reliquit. Porro quam rudis Acineptus recens grammaticus ad Porphyri, subtilem de quinque Praedicabilibus tractatum,& ac Aristotelicani Pra i-camentorum Methaphysica labyrintho circumseptam ma

cetur uamobrem de limpluibus orationis partibus ει earum proprietatibus logicalibus multo commodius initium facturi suarus: horurn enim cognitio ad syllogissenorum Iegitimam conli ruditionein omnino necessaria est. Id quod nemo nisi tyliose licae artis ignorantis inaux inficias ibit. Vnde Petrus Hii paniis ordinis P aedicatorum in sietzis Magi lier, quem m odernor u plurimi tequuti sunt . pro erudiendis nouiti s minores quosda tractatus, quos Summulas vocavit breuiter composuit . Sed Recentiorum vitio de Summulis ingentes si amue, imo inaccessibilia Dromotitoria emer larunt. Nos vero qui Omnia haec olim frequenti diligetia legimus & Luellexi iamrasi interpretati cumus rectum ordinem in praesenti minoris Dialecticae instituti

ne hunc elegimus.

In libros quinque praesens opusculum dividimus. Diuisis to

Liber primus de oratione & partibus eiuS inscribitur. tim eris. Hic in duos tractatasi diuiditur. In priore de partibus ora risuis integralibus 3c simis licibus agitur . In posteriore de apsa oratione Napartibus eiussubiecti uis in communi cluseritur. LLiber secundus de pnoprietatibus Iogicalibus, quae accidunt termitio in pio positione Posito z,tulum accepit. Hic unico tractatu de suppostrione , de Ampliatione S frictione , Appella IOCC Considerationem absoluit. Liber tertius de modo sciendi siue disserendi nuncu

patur.

In ho6 libro tractatus duos distinximus, in priore qui clam de duabus ioeciebus modi sciendi nimirum de diuisione Oc distin Ilione agi aius Iu lacundo vero de Tertia dc poti bima specie,

19쪽

sp e cie, quae est argumentatio Iatius disserituri& propi se

tum logicalium utilitas ad argumentandi ratiouem ostenditur.

Liber quartus de Enuntiationum omnium oppositione dc aequipollentia copiosius disserendi munus suscepit. Hic in tres tractatus merito diuisus es In primo quidem de Oppositione aequippollentia simplicium propossitionum decernitur.Insecundo vero de mocialibus propositionibus hoc4psum diligenter ac dilucide pertractatur. In ter tio denique tractatu de propositionibus, quas eXponi biles Vocant qualiter se se habeant ad oppositionem Sc aequipollentia non sine fructu, summa cum diligentia elucidauimus. Liber quintus de syllogismis unico tractatu perspicue necessaria quaeque ad persectam Uisputationem edocet. Quia vero,ut pius ic eruditus Titet mantis aduertit, nori omnium ingeniorum aequalis est captus Ged alijs plurium rerum ac maiorum,alijs vero pauciorum S minorum ab Autore naturae ingeni j capacitas in alta est,uisum est nobis in hocppere, ea quae omnιbus praecipua & necessaria sunt, ab alijs quae non ita omnibus sunt Cognitu necessaria, separare: ut pro vario Captu discipulorum ipsi praeceptores ediscenda proponant. Quaedam tamen solis praeceptoribus aut etiam Philostaphis S I heologis adiecta sunt,omnia vero Quae se instiirus 1ector praeterire poterit, linea in margine deorsum versum demit a designatur. Reliqua dumtaxat quotidianis Iectionibus discipulis proponenda sunt, Sc frequenti exercitatione versanda. Ita fiet uc duorum mensium spatio ad grauiores dc utiliores Logi cae consideis: rationes auditores idonei va- . Ieant accedere.

20쪽

TIONE ET PAR

Tractatus prior.

Caput primum. Ne partibus Orationis integralibus,

simplicibus.

VEΜADΜOD V Al Aristoteles dixit,ubi desinit Phy ficus, incipit Metaphysicus: ita in praesenti institutione minoris Dialecticae mihi couenire videtur it inde incipiamus ubi Grammaticus desinit. Uterque namque de Orationis Partibus agit: sed ob differentem finem & scopum. Grammaticus enim ea ratione de partibus Orationis praecepta tradit quatenus earum partium significationem explicans,ad congruam loquutionem iuxta peritorum in latina lingua Vsum,discipulum promoueat. Diale- Hicus vero praeceptor de eisdem orationis prurtibus disiero sa intentione negotium suscipit Curra enim ipsius Daalecti cae finis & scopus sit humanae rationis discursium a natura insitum diri ere ne in modo inquitendi veritatem humanus o A intelle-