장음표시 사용
41쪽
cetur ex parte obiecti an vero dumta Xat se ter rar eΗ parte Intelle us eXercentis illam comparationem Sc habitudinem rei nihil se tulerit ad veritatem Vel .falsita eiD asia in Dialecticus inquirit ompositione. Iam de nomine ad-aec tuo merit C quaeri-: An sit nomen simpliciter de sine to dubitandi est, Quia non est aliqua parricula In dia unitione nominis per quam eXCludatur adiectivmi , Verbi gratia albus a ratione nominis sed ex altera parte ob 'fat quia ex adiectivo. & sexbo non resultat verum vel falsum.
t si dicas albus ambulat, nisi subintelligas substantiuurn
Homo, vel aliud ori resultat verum vel falsum . Respon- tur nomen adiectivum esse vere S proprie nomen,quia Per nullam particulam diffinitionis eκ cluditur. Q iod enim Possit reddere suppoditum verbo, non impedit rationem Dominis. Hoc enim prouenit eu eo quod est nomen adie 'haum , & nabet talem modum significandi suum formale Iagnificatum ut non seorsum possit accipi, nisi pro :opposito substantivi . Negaret enim non possumus quin a ite Etiuum nomen habeat aliquid de proprietate syncathezorematum, quorum significationis completa cognitio sine adiunctione ad alterum haberi noR Possit Neque propte-
Iea nomen adiectitiun cetur sum cathegorem a Non enim
desinit significare aliquid licet illud. aliquid aliqualiter
incet sicut postea dicemus de verbo quo significat aliquid unitive. Ex hoc intelliges quaedam dicta a D. Thoma in qui s non modicam differentiam esse docet inter adiectivum &substantivum. Nam I. Part. qUaesi. 30 art. 3. ait: Adiectiva significant per modum accitataris , substantiva vero per modum sub stiriatiae. Et in sent. dis l. at adiectiva significant tantum formam substantiva vero forma &Qppositum,& ibidem adiectiva praedicantur tantum Periformation tam, substantiva vero etiam ver identita em . Iriquibus omnibus dieris non intelligas adiectivum solam formam significare, sicut Albedo significat aliquid quod est fbema qua aliquid est album. Sed mens D. Thoria. est quod quauis adiectiva sint nomina concreta,tamen habent talem mo
42쪽
supposito sui substantiuiit ei applicent suum formese significatum per modum adiacendis illi pro quo accipitur substantivum. Et haec doctrina necessaria est pro loquutions. bus de mysterio Sanctissimae Trinio tis. Vbi haec propositio. Essentia Diuina generat haeretica censetur, quia praedicatum est verbum adiectivum. Si autem diceres: es lentia Diuina est generans, praedieato substantiue accepto, in genere neutro,si et catholica propositio. Sed de hoc alias maeret denique fortassis aliquis, cum praecipuum S prismum notamen rei sit mentis conceptus,quid causae est quare Ari toteles non potivi primo loco meminerit nominis mentalis quam vocalis. D pondetur ea estierationem quia Philosophus praesupponit id, quod omnibus hominibus natura in drium est, nimirum,conceptus reria mete formare eX
rebus sensibilibus quarum per sensum experietia habet. Ite hominibus naturale est affirmare S negare aliquid de rebus cognitiS. Naturale etiam est e X uno vero cognito ad altu inquirendum ratione hominem moueri. At vero qua nuis haec omnia primo &per se & principaliter mentesXerceantur: tamen quia illud exercitium quo pacto fiet, di incillii nu est cognoscere quadam spirituali mentis recte Nione: idcirco comodius fuit discipnios per signa sensibilia,quales sunt voces illa internam mentis exercitationem discipulis tradere Huius rei gratia Aristoteles illud iecit fundamentum initio Iibri Periher. dicens, sunt emo ea quae sunt in voce sigΠa eorum quae sunt in anima . Fuisset enim nimis metaphysi- cuna in vestibulo Dialecticae, spirituales mentis operatio ianes discipulis proponere, non prius ordine Vocum Praemisso. Descriptura vero non opus est rationem reddere quare de his quae sunt in scripto signa non dentun dissilitiationes nominis,aut Verbi. Nullam enim habent specialemifficultatem praeter illam quae de vocibus quariam scriptuae vicaciae sunt e Xplicatur. Si quae vero specialis in scri . . plura difficultas est, ad orthographiam & grammaticale unctuationem pertinebit:cuius ignorantia orationis iba sum stipe vaζiat De pronomia ibus tandem,an sint nomina sim PECὶ ter ,
43쪽
per quam particulam diffinitionis excludantiar. Praesertim quia pronomina adiuncta verbo perfectam orationeis constituunt,verbi gratia, Ego sum,Tu disputas. Sed pro adtera parte facit,quod apud Grammaticos pronomen est alta
pars orationis quam nomen. Quidam aiunt idcirco pro nomina non esse nomina, quia non ratione sui sed ratione nominum pro quibus ponuntur, veram vel fallam .propositionem efficiunt. Sed is hi non aduertunt id quod lain diximus, illam conditionem in diiunitione nominis superfluam esse, nam neque nomini adiectivo cola uenit, quod tamen vere nomen est. Notandum est igitur aliter pronomina a Grammaticis considerari Sc aliter a Dialecticis . Grammaticus enim idcirco ait pronomen dici, quia Ponitur loco nominis proprij, verbi gratia egor dii puto, perinde est ac si dicerem, Dominicus disputo. Sed profecto haec Etymologia non necesse est ut verum habeat quotiescunque pronomine utimur. Nam etsi mihi nullum nomen proprium esset impositum vere dicerem, Ego disia
Puto . Dicimus etiam,hunc montem esse altissimum, qui tamen proprium nomen non habet. Dialecticus autem
aliquid in huiusmodi pronominibus in modo significandi intelΙigit, quod alijs nominibus non competit. Habent enim pronomina demonstrativa significare demonstrati-ue cum certa proprietate differentiae personarum vel sup Positorum pro quibus accipiuntur, Verbi gratia prono ismen, Ego, singulare suppositum designat non quomodolibet sed singularem personam , quae de seipsa a Ii quid affirmat vel negat. Sic etiam pronomen , Tu , de te mi iat personam cui prima loquitur & pronomen, II le , vel, Iste, Vel , Hic, tertiam personam designat de qua prima ad secundam loquitur. Haec igitur pronomina , si duntaxat haberent demonstrative significare,essent pure syncath
goremata , ut fortassis aliquando syncathegorematice ac
piuntur, ut cum dicimus: Hic homo currit. Vbi disti offic , signum est demonstrativum singularitatis Sc propi ieratis hominis. Sed quia non semper necesse est rei det non stratae distinctum conceptum formare , sed unico sinas clici conceptu intelligimus rem demqnstratam prono -
44쪽
rnine, non video qua ratione pronomina e X cIudamur a diffinitione nominis a Dialectico . Sed obseruandum, est nos non asserere huiusmodi pronomina esse nomina communia & vni uoca quae unico conceptu significent sua significata. Hoc enim falsum est. Nemo enim concipit audita ista voce , Ego , Vnum conceptum communem singulis hominibus qui illa voce utuntur, dum de se ipsis aliquid affirmant aut negant. Quanuis enim vox communis sit tamen alium conceptum singularem exprimit cum
illam mihi applico & cum Petrus sibi illam applicat. Et
idem sentiendum est de pronomine , Tu,& de Pronomine, Hic, vel, Ille , quando demonstrative accipiuntur. Dixi demonstrative, quoniam aliquando quaedam pronomina relativa sunt , quae non lingulariter referiant an is tecedentia sed etiam in communi, verbi gratia coni dico: Homo est animal rationale ille est risibilis, Equus est animal hinni bile qui est quadrupes. Et de huiusmodi pronominibus arbitror non solum esse nomina sed veluti transcendentia habentia, tamen aliquam signiscationem syn- cathegor ematicam quae sine officio referendi intelligi non Potest.
Caput tertium de dis i-tione Verbi.
ERBUM prout a nomine distinguitur prae Lecticipua pars orationis est. Comparatur enim verbum ad nomen quasi forma ad materiam. Nam cum verum & falsum in omni oratione sit finis Diale chicae considerationis, idque su- perueniente Verbo nomini compleatur: constat verbum quasi informare subiectum nomen, Vt ex utroque conliargat oratio vera vel falsa. Vbi ante diffinitionem verbi notandum est huius dictionis, Verbum, apud Latinos Ialam esse significationem. Etenim omnis dimo simplex verbum appellari potest. Veruntamen quia verba ad eXplicationem mentis instituta sunt , non immerito illa dictio quae
45쪽
sensum mentis perfecte supra nomen eXpIicat verbum qu ιs per eXcellentiam specialiter vocata est, & hanc intendi mus modo cuin Aristotele diffinire . Verbum igitur ut eκ Aristotele colligitur ubi stipra, est vota significativa ad placitum cum tempore, finita & recta, cuius nulla pars separatim significat & est nota eorum, quae Praedicantur. In Iaac diffinitione verbi duae duntaxat particulae sunt differentes ab eis quae in diffinitione Dominis positae sunt & ex plicatae. Videlicet, significare cum tempore Sesse notam eorum quae praedicantur . Illa prior diligenter explicanda est. Ait enim Aristoteles , verbum est quod conso niscat tempus. Quam ipsemet, sicut Diuus Thomas aduertit, eXplicat eXemplo. Nam cursus quidem significat' actionem non per modum actionis,sed per modum rei, ct ideo cursus nomen est : Currit autem verbum est consignificat enim tempus cum actione, quod est consignificare Tempus vel cum tempore, ut moderni loquuntur. Et hoc est in quo potissima disserentia, inter nomen & verbum consistit, ut aduertit D. Thomas libro i. Periher. Iectione . Ubi tria considerat circa tempus. In primis potest tempus considerari, ut est res quaedam, S sic nomine siωnificatur sicut quaelibet a Ita res. Deinde potest consid ari id quod tempore mensuratur pro Vt mensuratur, quod quidem est motus qui primo dc per se tempore mensuratur, in quo motu consistit actio Sc passio. Quamobrem verbum quod significat actionem vel passionem,dicitur consignita care tempus vel significare cum tempore,ni miru, quia in ipsa actione vel Passione significata, intelligimus illam tempore mensurari. Nam substantia secundum se considerata pro ut significatur Domine aut pro nomine, non habet tempore mensurari, sed solum secundum quod subhcit ut motui etiam prout per Participium significatur. Vt cum dicimus Petrus amanS.Neque enim verbum dc participium di ferunt iuxta sententiam D. Thomae in hoc quod est Grai ficare cum tempore. TCrtio potest considerari circa tem pus ipsa habitudo temporis memurantis quae saepe signi. ficatur per adverbia temporalia, Vt, Cras . Heri , Pridie,
Vespere, Mane , Meridie. Et hac adverbia non dicun-
46쪽
tur consignificare tempus vel cum teinpol e , sed solum 1
nificant qua udam habitudin m temporῖS quae ampliu Seeac-pli Ahur cum de particula, recta, diXerimus. Haec ei aliter in verbo S aliter in nomine inrelligenda est. Sedo mercie pretium est prius asstigia a re rationem quare verbum infinitum excludatur a diffinitione verbi , nam si cst eadem ratio propter quam Comen infinitum excluditur aratione nominis non videbatur repetenda in diiunitione verbi Respondetur, Aristotelam voluisse aduertere neqvis falleretur & putaret verbum infinitum HSe simpliciter verbum: quia lignificat cum tempore S est .nota eorum, quae Praedicantur. Et idcirco voluit admonere mora esse simpliciter verum ob eandem rationem promer quam ne c. nommen infinitum momen est. Hic aduerte quod verbum in finitum accipitur in vi unius desini Ornis , verbi gratia. Non currit, alias si essent duae dictiones , iam excluderetur per aliam particulam Cuius nulla pars seorsum significat. Vbi
etiam secutago aduerte quod-verba importantia priuationem ut verbum , Si leo, quanuis imPCatent negationem,
frent tamen simpliciter verba , eo quod significant illam negationem in subieeto determinato , videlicet in animali quod aptitudinem habet ad loquendum. Est autem alienum a verbo infinito determinare subiectum suae negataonis sed in hac parte omnino se habet ut nomen infinituna ut supra satis e X plicatum est.
Hoc in loco moderati prolixe quaerunt, an verbum infini Lectis
tum in leniatur in mente, Et an in propositione reperiatur. Ad utramque tamen interrogationem affirmanter respondemus. Et ratio prioris est in promptu, quia scur nomen in- si itum inuentaurincomple Ae in mente non alias exclUderetur a ratione nominis: quia infinitum est, sed quia partesus separatim significant. Sic etiam ob eandem ratio-em verbum infinitum in mente inuenitur ut unus concetus incomplexus, alias superflue poneretur in diffinitio-ie verbi, finita: cum sufficienter excluderetur per aliam : Cuius nulla pars separatim significat. Deinde quod verbum in fimium in propositione inueniatur, probo quia se Undum Aristotele verbu infinitum est nota eorum quae Pradicatur
47쪽
sed hoc exercere non potest nisi in propositione. Confirmatur,na verbu infinitum dicitur ta de eo quod est qua de eo quod non est:id quod fieri nisi in propositione non potest. Et denique omnis dictio significativa ad placitu ad hoc instituta est ut eius usus sit in propositione sed verbu infinitu es hvox significativa ad placitu, ergo in propositione inueniri potest. Sedibi jciunt, quia Boetius & AIbertus Magnus &D. Tho.&alij antiqui super libru I.& a. Periher. negat ver-bu infinitum posse infinitari in propositione. Ad hoc S nos respondemus,id ipsum verissimu esse. Aliud enim est: verbuinfinitu inveniri in propositione & aliud est verbum semel positu in propositione infinitari posse per additionem illius negationis, No. Illud enim prius est quod nos asserimus,hoc
aute posterius etia negamus cu antiquis. Nam post qua assero in mente,Petrus currit, si addidero negatione metale, fiet Propositio negativa. Neque enim verbum mentale misceturcu negatione ut fiat unus conceptus in coplexus. Verulam ecu dico in voce,Petrus non currit, si non currit accipiatur invi unius dictionis, corresp5det ei in me te unus coceptus qui .etia est verbu infinitu & fit affirmativa propositio. Confirmat aliqui nostra sententia ex eo quod Philosophus lib. i. poster. Vtitur hoc syllogismo,omnes stellae non scintillantes sunt prope nos, Planetae n5 scintillat, ergo planetae sunt Prope nos. Qui tamen syllogismus non esset bonus nisi mi Dor esset affirmativa de verbo infinito. Na conclusio affirmativa non potest sequi nisi ex duabus affirmativis, sed de hoc
lib. I. dicendu erit. CIa vero ad perfecta intelligentiam eius quod est significare cu tepore, necesse est illam particula .recta, explicare. Na quatiuis in diffinitione nominis fit posita: tamen alia ratio rectitudinis consideratur in verbo dc alia in
nomine. Nomen enim recta voX est,quarenus ut i a Capit. a.
diximus sigaificat id quod primo concipitur de re S ut pnio nominamVs illa, ac propterea nominatiuus dicitur. Verbu aute habet redhitudinem regulatinam quatenus actionem vel passione cd tepore presenti significat. Reliquae vero par tes verbi quae significant cum tempore Praeterito vel futuro, sunt casus verbi degenerates a ratione Perse et a verbi ad
quam pertinet signifuare actione ni vel passionem prout in
48쪽
Minarii. I. 6a' III. de Verbo. as
praesenti est in fieri. Huius rationem D. Thomas libro 1. Perihel. Lectione G.reddit. Quoniam inquit Verbum proprie est quod significat agere Vel pati:& idcirco illud dicitur proprie verbum quod significat agere vel pati in actu praesenti. Hoc enim est simplici Cer -gere vel pati. At vero agere vel pati prout significarur ira praeterito vel futuro est agere vel pati secundum quid. Item docet quare verbum Praesentis
temporis debeat esse voκ recta, ut sit simpliciter verbum. Nam praeteri turn S futurum dicitur Sc regulatur per respectunt ad praeseris. Praeteritum quidem dicitur quod fuit pi aesens: futurum autem quod erit Praesens, ervo verbum quod significat cum tempore praesenti regula est dc mensura aliarum partium verbi quae deficiunt a ratione significa discitonem vel passionem quae non est simpliciter actio vel paseio nisi in tempore praesenti. Et denique cum v cibum sit completivum orationis in qua est verum vel falsum, Omnis autem veritas ct falsitas ad praesens tempus reuocanda sit, merito illae partes verbi quae non significant actionem vel passionem prout tempore praesenti exercentur dc mensti ratur. casus verbi dicuntur: non quia non compIeant Veritatem de falsitate in orationis sed quia talis veritas regula da sit per te pus quod fuit praesens vel erit Praesens, non per lepus quod nunc est praesens & actualiter mensurans actionem vel pasiasionem Εκ dictis sequitur alias partes verbi quae minu S complet Veritatem aut fallatatem orationis,multo minus verba simia pliciter esse dicendas quia magis recedunt ab illa pei secta ratione Verbi. v. g Petre curre, cum Petri S curreret, Vtina egiscurrerem, in quibus omnibus illae partes verbi magis cadunt& degenerant a ratione Uerbi. Praeterea obserriandum est circa priorem rationem D.
Thomae ubi inqnit proprie verbum dici quod significat age ait vel pati. Eu quo videtur sequi a ratione verbi excluden- viri e e illud quod non significat proprie aes ione vel pasiaone in qualia sunt haec verba,ii leo, sedeo , qui eico. Imo i Dc verbum sum es sui, quod primum omnium verborum locum tener .Consequens aΗtem est saliuin e quoa iam omnia praedicta vere S proprie verba funt. Ad hanc conlectionem
49쪽
dico, nomine actionis vel passionis debere intelligi eti, p=IDationem actionisavel passionis , aut aliquid significatum per modum actionis vel passionis, aut denique qu asi fundamentam omnis actionis vel passionis, vel priuationis ipsa rum .i undamentum dico prout actualiter mensurabile est aliqua duratione. Dixit laus priuationem actionis vel passionis ut includetremus verba priuatiua qualia sunt, Sileo Quiesco. Dixi vero,vel per modun ctionis vel passionis : ut includerem verba quae a Grammaticis dicuntur neutra et quale est verbum, Sedeo,Iaceo, quae non important formalher priuationem, sed situm quendam. Sunt ramen Verba, quia ipsum sedere per modum actionis vel passionis signincanto Et fortassis hinc quidam eX Grammaticis negat e 1e ve ba Deutra , dc ait omnia esse activa vel pati tua: ita ut cum dico , sedeo, intelligendum sit sedeo 1eisione na. Sed rogarem ego cum dico, iaceo, an sit intelligentium Iaceo iacturam. Valco nici quidem utuntur simili phrasi, ita ut dicant facio dormi re, facio iacere, propter ipsus Iinguae verborum penuriam: Latinis autem non opus est has4ntelligenti s verborum inauditas apud Philoson hos tradere. Dialectico vero Parum
simpliciter vi significet proprie physicam aesionem vel passionem. Denique dixi latis esse ad rationem verbi vilocci actionis vel palsionis significet fundamentum omnis actionis vel passionis vel priuationis: ne erect uderem verbii, sui nes fui quod re vera -κime proprie verbum est. Quanuis enim non significet actionem vel passionem neque aliquid per modum actionis vel parsionis neque priuationem actionis vel passionis: tamen significat fundamentum agendi vel patiendi dc non quomodol;bet sed ut me surabile de prisenti aliqua duratione ut mesura durationis, siue illa mensura fite pus quae me murat corruptihil ea res & esse illaium,sive aeuxm quod mensurat esse resu incorruptibiliu, siue sit aete,
nitas quae a Theo gis ponitur in eiura durationis diuini esse: omnibus praedictis modis verbu illud sina, es praesentis tporis habet vere S proprie ratione eminentem verbi, S e sh Prima nota eorum quae praedicamur & includitur in omnie alio
50쪽
alio verbo cuius vii tute omnia alia verba sunt nota copula eorum quae praedic atur.Aristoteles autem in diffinitione verbi nomine temporis voluit comprehendere Smnem me iasuram durationis PropIerea quod tempus nobis notiis imamen utra est esse rerutri Sc actionis vel passionis earum. Hoc ipsum insinuat D. Thomas libro r. Porther lectione 4. ubi ait per nobis notis bima Aristotelem diffinime. De inue adiauerte catus verbi non variari per disserentiam personarum, neque per differentiam Pluralis S singularis sed proprie vetbum est. Amo,Amas, Amat Amamus Amatis, Amant. Quia haec variatio nataruat est ex Par rei ubiecti non eκ parte actionis vel passionis, ve I temporis consignificati. VI ima particula a nobis e Xylicanda est, quam Aristoteles adiecit, S est nota eorum quae Praedicantur. Hans Par ticulam aliust eκ modernis non appotire: unt in diffinitione verb; putantes elle superfuam ad eκc Iudendu participium a Antii γε Mone ve/ba quia participium iussicienter eAcludebatur per aliam particulam curti t cmpore. Nos vero clam Ia. Thoria ubi supra asserimus participium significare cum te impore dc consequenter necessariam esse praedictam particu lain. In prianis quia esse noram. Odest , signum vnitiuum eorum quae orae dicantur est potissi naum Ossicium verbi, ergo in dii finitione eius haec vilius unitiua debuit explicari. Deinde ista per illam particulam, eum tempore, vi X ct aegre Cκplicat quomodo eκ cludatur participium praesentis tepo-Ti S a ratione verbi. Attilat enim intelligendam eme particu lam illam cum tempore determinato. Participium vero etiaprassentis temporis significat cum tempore in determinato. Vocant autem in determinatum tempus partici PM quia potest transieret per verbum ad tempus praeteritum , Scfuturum , Ut si dicas , Petrus fuit amans , Detrus erit amans, quod quidem de verbo 'ra entis temporis fieri non Po. re t i Sed haec voluntarie dicuntur , quia etiam Verbum
praesentis temporis p ten transferii etiam ad id quod tuturum est, ut si dicas Antichristus possibiliter est Cum igitur Aristoteles e M professo adieceri r illa particulam, S esu Do-τ3 Corum qua praedinantur non est quare nos illa taceamus