장음표시 사용
21쪽
Intellectus deuret, opus habet ipsius Dialecticae Ἀ--
easdem orationis partes considerare, quatenus praem,so imae linguae congrua loquutione , ad certum modum in
qmrendi Verum vel falsum, discipulurn diligenter eiu Quamobrem ii II orationis part in quubus ad hone enem non alia difficultas inuenitur quam alIa quae Bd Gra maticum pertinet, superfluum arbitror a Dialectico ci raraec tore commemorarI. Nos igitur qui in hac nostra institu-trone ita superflua,& inutilia Praecidere parat si ut nece m , de utilia ad praedictum institutum non omittamus.
IV, . . V kbu Orationis Partibus simplicibus astemusceri de illis dumtavat , quae ad modum inuestigandi veruin
et ratium pertinere possunt, agemus. Simplices Orationis dictiones, quas bioderni terminoa Iocare voluerunt, in duo capita in primis d1 uiciendae sunt.
unt enirn quaedam, quae dicuntur cathegor emataratia voco aictiones lunca thegoremata vocantur. Graeca vocabulalunt, quae Latini a Graecis usurpaverunt , dericianturque a
verbo Cathetor eo. Curus duplex est significatis, scilicet &Praedicare,&significare S ab utraque ootest dici ath e oxematica vetiyncathegorematica dicti O. Cati exorematica quidem illa est . quae solitarie prolata S audita ita aliqui lignificat, ut eius significatio absque alio adiuncto Plane in . relligatur: ut si dicas, FIsmo,equus. Potest etiam clica CathegorematIea, quia prese ipsam dic4 potest, ct praecucam de aliquo , ut homo praedicatur de Petroxum dicimus, Det tueest homo Dictio vero syncathegoreuiatica ea est qNae se oris sum prolata neque aliquid significat,neque eius signi Icatiae absque alterius dictionis colunctione perfecite in gelli ritur, neque ipsa sola praedicati officium eXercere potest. Sit exe-plum , haec dictio,omnis .ct haec, velociter, dicuntur syn-Cathegor emata, hoc est, quia sunt consem si Catiua vel constpraedicatiua Ubi adverte non idcirco eas dictiones consigneficativas vocari . quia seo simi prolatae non a me I ligantur 'significare. Scimus enim hanc vocem. velociter, latinam es
se. S ad placitum significare: sed quia talem habet mori uiri significandi, ut de nulla re significative dici possit. ideo syn-sathegor ema est. Quid autem sus vincia e dc esse s gnum,' capit
22쪽
Hprre sequenti de Nomine & Verbo quantum satis est Dialectico .cκ 'licatur. Nunc vero cNacte de Syncathegorema. ticis, Sc eorum significatione dicamus. Non displicet modus Io qnendi modernorum , 'Ut aiunt iocathegoremata notet aliquid sed .diqualiter significare. Contonat enim cum modo j Dendi Aristotelis labro a. Periherm. capite i. ubi ait, omnis es similia non sunt uniuersalia sed uniuersaliter sσtii ficacit. Nihiloininus non omnia syncathegore natam ratione aliqualiter significandi aequalia sunt Nam quaedam quanuis non significent aliquid ut aliquia,& ut aliquid dici potest tamen eta prim uot quemdam modum reale, qui in actioribus aut passionibus realiter inuenitur. Cuiusmo di sunt Are omnia adverbia, ut velociter,tarde, intense , quaere Praela: atanr nobis modum rei:non ut ille modus potuit dici res.sed ut adiunctus cum re Id quod ita explicatur. HOC nomen, Velocitas cathegorema es ,S rem signa ficat, ct de illa praedicatur, at ver is, velociter eandem velocitarem insi-rauari, sed non Ut res est,ied ut modus rei liue actio is siuesassio 4s. Sunt aute alia syncathegoremata quae non significant reale in modum adiacentem rei, sed dumtaXat modum intenligendi siue accipiendi rem pi out est in intelle diu. v. g. nis,significat quidem,sed non aliquid, cuius conceptusn formes in meine: tamen eius significatio intelligi non potest ni ii concipias hominem vel equum,vel rem aliam eum Cer tra modo quem eAexcet antellectus circa talem conceptum
hominis vel equi accip:endo illum uniuersaliter pro sintulis hominibus. Ut cum dicis et omnis homo ciarrit. it tandem aliud genus syncathegorematum, quae habent singula rein dissicultatem quatenus modificant unionem prae icati cum subiecto Talia sunt Possibiliter Impol sibiliter, Nesiel Iarro Coni Ingenrer,de quibus latius dicendia esti a libro quagro. Nunc autem sussiciat partium orationis hanc in communi diuisionem fecisse. ι Altera diussio earundem partium, orationis necessario. Praemittenda est circa univocationem de aequivocationem sinplicium dictionum Sunt enim quaedam dictione S Vniuo lauaestim a quivocae tam cathegbrematica ,quaN: syn- a hςLOrcina cae. Vniuoca dicitio est,quae Vinctam mentis
23쪽
conceptum siue notitiam,vel modum amom s intellectu lis exprimit. AEquivoca vero dictio est, quae diuersos conisceptus vel notitias differentes sue modos intelligendi potest exprimere. Prior diffinitio explicanda est Quatenua Dialiaticae tyronibus fatis fuerit a Cum enim ea Quae lunt in . oce. teste Aristotele, sint signa eorun, quae sunt inmenin te,necesse est uni uocationem vel aequivocationem vocum per ordinem ad intellectum considerare Illa igitur dictici uni uoca dicitur, quae sicut est una voκ sic etiam unitatem seruat in conceptu vel notitia cuius signia est, V. g. hac vo M. Sol, unicam rem mediante uno concePture Praetentat. Diximus in diffinitione conceptum v ct notitiam, ut abstine rema nimia &curiosa pericrutatione eoru ,quae in mente e Xercentur. Hoc enim ad libros de anima libro i Periher.
remittit Aristoteles. Sive igitur ies em sit notitia & conceptus, siue distinguantur sicut actio & terminus actionis, certum est univocam dictionem eam esse quae unicum conceptum S unicam notitiam exprimit. Adieci etiam vel viai. cum modum intelligendi siue modum rei propten synca thegoremata vocalia, in quibus etiam inuenitur tua. volvocatio & aequivocatio. Sicut dictio, Et aequivoca coniunctis est. Aliquando enim accipitur colliatiue ut si dicas Petrua dc Paulus sunt homines: aliquando divisim ut Petrus S Paulus est homo. Erit itaque voK aequinoca, quae non fouat in mente unitatem quam in voce praeseseri, siue tit dictio cathegorematica sine syncathegorematica, V. g. hae C VOX , canis, Cathegorematica est & aequivoca quia cum sit una vox diuersis conceptibus sua significata repr sentat nocentra conceptu significat canem latrabdem Sc al: O conceptu maritium piscem & alio , caeleste sydus. Ooseruandua e n au -xem, nullam dictibnem esse aequivocam quae non possit dici univoca respectu unius significati aut significationis, v. g. nomen, Petrus,vniuocum e strepectu huius hominis singularis qui appellatur Petrus. Sed si consideretur respectu plurium hominum quino me illud proprium sortiti lunt, a qui-uo cum ς riuuia nihil commune illis repraesentat, neqUe co I unem conceptum illorum esprimit Sed est argumenta contra diffinita rem univocata dictionis. Haec dictio, homo
24쪽
uocater ora mala est diffinitio. Reipondetur per diuersos conceptus non intelligi partiaIes conceptus,quos una comple Xa dictio partialiter eXPrimit, sed omnino ita diuersos , ut non faciant unum conceptum compleκum. Obseruandum
eli etiam aequivocationem non solum contingere in simpliei dictione: sed etiam si nulla dictio simpleκ in oratione inueniatur aequivoca poterit oratio nihilominus esse. Qualis est illa. Aio te AEacidem Romanos vincere polle. In qua inuenitur notissima Amphibologia apud Latinae linguae peritos propter diuersam constructionem accusativorum cum verbo infinitivi temporis. Cuius Amphibologiae vitandae causa disciolinarum praeceptores saepe utuntur dictione, Quod; non ut est relatiuum, sed ut est quasi com chioeκplicatiua eorum quae dicuntur. Nam si Apollinis illud oraculum fuisset. Aio quod te AEacsdem Romani vincere possunt, nulla fuisset amphibologia. Quare dc nos qui Grammaticorum ferulas non timemus, utemur cEm opus fuerit illa
dictione, Quod, usitariis ima inter Philosophos de Theolo. χos,id tamen raro necessarium est ' Diuidunt deinde Dialectici dictioni aequinocant In a Cui
uocam a casu,& aequivocam a co Assilio. AEquivoca quidem a casu est, quando non propter aliquam senilitudinem aut Proportionem nomen unius rei ad aliam significandam im Ponatur. Ita nomina propria forte fortuna solent cratersis hominibus imponi. Μulti enim sunt quibus nomen Petri imponitur vel nomen Ioannis a casu & fortuna. Dictio vego aequivoca a consilio ea dicitur , quae imponitur ad sig-1tificandum rem aliquam propter habitudinem , Quam na-bet ad aliam , Quam Prius significabat. v. g. Nero fui Uproprium nomen crudelissimi Imperatoris & in te transs tum
est nomen adsignincati iam quemlibet hominem si si gulariter crudelem. temamum , proprie & principalitor diacitur de animali in quo est ipsa formalis fanatas :άως pollea
transsatames ut dicatur medicina sana, quia CLL Cuecima, Nel conseruat tua sa nitatis, urina dicatur sana Quae eri lignum sanitatis. Sic etiam S prata dicuntur ridere, Vel quia Lo
25쪽
rem & virent quibus florere & virere ita se habet sieuhridere ad hominem: vel uuia florida rura sistit causa l:
Iae hominibus. Sunt autem variae proportiones S li bi- tuclines ,&silmlitudines in aequivocis a consilio.quae eria Inaἱoga dicuntur de qmbus per singula nunc diss ereesset extra chorum canere Mouitἶorum ingenia oon mere Nos vero In Praesenti tractatu omnem dictionem quae v mco mentIS conceptu rem aut modum rei vel in GS intellectus exprtimi seniuocam dicimus. Nam de Analogia eritis methaphysica consideratio est. Hoc unitur hic non desinam aduertere , non propterea aeQuivocam
i l potationis habita fuerit aliqua ratio similitudinis vel ha nitudinis rei ad aliam rem quam prius fanificabat , sed reia quimur quod ipsa habitudo significetur Per nomen. Exemplam ess egregium. Imposuit Christus Dominus Simo- Ni nomen, cePhas , quod interpretatur , Petrus, habita ratione cuiuMam similitudinis ad petram quae firmum fundamentnm est ardificantibus : ct quia Pinus eligebatur
ut super eius confessione aedificaretur ecclesia idcirco placuit Domino nomen nouum illi imposere ut vocaretur
Petrus. Nihi Iominus nomen illud absolutum est cans non illam similitudinem , sed Ingularem hon ineluta ut alia nomina propria singulos homines. significant. Doctrina haec est expressia D. Thomae in i .Part. quaest ubi Gocer,aliud esse a quo nomen imponitur, idest cuius occasione imponitur , ct aliud esse id ad quod Gnificati- dum imponitur Sicut vulgo dicunt hedendo pede lapicem esse dictum: S tamen nomen, lapis, subtialitiam quandam clasignat, sicut ει homo dicitur ab humo unde creatus est, sed est i mpositum ad humanant naturam soni- dicandam an supposto . At vero sanum , unde medicina dicitur lana, importat in soa significatione illam habitudinem aci lauitalcinκquae est in animali. Solent Dialect Ici re. eulas duas tradere de analogis siue aequivocis a coraulio. Prior est, Analogum Per se sumptum stat pro famosiori siω-mticato. Hoc est , Analogum quod non restrui ritu a
membro minus principali neque est subiectum reζoectu illius.
26쪽
illius,accipitur pro eo quod Principaliter signincat, verbi gratia. Si dicas, homo currit acciPitur pro homine vivoratii dicas , Homo otinus non res*ῖrat Vel homo est picti tunc non stat pro famoliori significato. Vnde secundam regulam utatuunt: Talia sunt subiecta quaIia permittuntur ab eorum praedicatis, idest Analogum quod sub ij citur resia
Pectu membri minus principalis alienatur. a Praedicato, ut accipiatur pro significato minus principali. Sed haec omnia nullam certiorem regulam habent quam communem modum loquendi, qui non astringitur Dialecticoriam placitis. Dicimus enim. Petrus est Nero ubi praedicatum anaialogum est per se sumptiun& tamen stat pro minus princi . pali sigrtificato. Denique ex dictis plane colligitur nullam in mente dari aequivocationem. Cuius ratio est, quia conceptus men iis &actiones intellectuales eκ natura fila determinantur ad unum. Q iam ob rem si conceptus hominum ad mulceat Paterent, nulla distinctione opus esset. Nunc autem tota ratio aequivocstionis consistit in vocibus4scripturis, quae ad placitum hominum repraesentant.
Tertia diuisio dictionis siue termini non enim abhorre- sti, qu mus a communi scholae loquendi modo) est, in terminum absolutum Sc connotativum. Q me ciuisio est termini ca. thegor ematici T erminus absolutus est terminus signiticans aliquid per modum per se stantis,ut Homo, Albedo. Terminus concitatiuus definitur a ModerDis quod sit terminus significans accidens per modum alteri adiacentis,uel non adaacentis S ponunt exemplum vi, Album,&,Carcum. In e Npricatione huius diuisionis plurima inutiliter in- culcant moderni, nobis autem fatis esse videtur, si adue tainus , primo in priore illa dissiti itione termini absoluti necessarium esse , ut explicemus, quid sit significare aliquid per modum per se stantis. Hoc enim etiam eX ponitur negatiue , id eit, signa iacat aliquid non per modum alteri aciiacentis , siue itiua quod ii et nificatur vere sit substat i-tia siue sit accidens ut patet in eκemplis. Homo enim dc Albedo est terminus abi tutus. Neuter enim denotat statim
significatu alteri adiacere,na albedo sic albedine signifiear,
27쪽
vi etiam si extra subiectum irrueniretur pro iIIa posset accipi. Homo vero quantus significet suppositum humanae
liturae non tamen significat humanam naturam ut adiacentem , scd per modum per te stantis in Pr Cpr io uinoo-11to. Iam vero diffin1tio termini connotatiui multa eκ- Pitcatione Indiget. In primis contra illam arduitur nam hic terminus , Rationale , dicitur connotativus , & hic terminus , Materiale , dc tamen non significat accidens, ergo mala diffinitio Ad hoc respondetur ita X ta communem moduin dicendi modernorum, quod damnitio non eli intelligenda de vero accidente. sed ce aliquo quod secun aum modum lignificandi termitti denotatur quas ad- 1acere subiecto Ac proinde volunt quod omnia nomina adiec sua , dummodo non sint syncathegoremata, Vt Oin-mS , sunt connotatiua : etiam si is quod formaliter siqnicant sit sibilantia vel rei essentia ' de distinguunt, quod quidam termini coniicitatiui connotant ementialite I re alij accidentaliter. Ille connotat essentialiter Quignificat de formali aliquid essentiale rei ut rationale; materiale , animatum. Ille vero accidentaliter qui deforma' aliquod accidens denotat, ut, risibile Album. Sed quidquid fit de huiusmodi doctrina:tamen certum est quod quantum attinet ad usum Dialecticae disputationis , in materia de proprietate Ampliationis , illa dunta Nat Nomana colano Latiua censenda sunt cruae sitnificant accidens
quod adesse potest & abesse real ter a ubiecto , ut Al-
'ig usu , ArtiteX. Verum est tamen ut suo loco constabit, quod quantum attinet ad Proprietatem appelat oms Iogicalis etiam alia nomina.Connotatiua censen - qu M suo stantiam vel essentiam segnificant per mo-unt adiectivorum. Habeamus igitur pro regula , Omnia D Omlna apud Grammaticos adiectiva dummodo non sint syncathegorematica ut omnis & omne , Nullus , nulla,
nullum con notatiua esse mora tamen Omnia connotatiUa
usat adlectiva Vt Doctor , pauo et , artifeκ , latro, S id genu S plurima sunt nomina connotativa significantia formaliter aliquid quod potest realiter adesse & ab eme a
28쪽
Deinde circa illam particulam diffinitionis termini con
notatiui scilicet, veI non adiacentis , nota quod melius diceretur, terminus Coia notatiuus est , qui significat accidens per modum alteri adiacentis vel negationem alicuius per modum ait eri adiacentis. Nam profecto . Cae cum proprie loquendo non significat visum formaliter sed negationem vi ius per modum alteri adiacenti. P hic terminus , i Non album , non significat albedinem forma liter , sed negationem albedinis per modumsaiteri adiacentis . Denique aduerte in termino con notativo duo signi Mata conlideranda esse. Alterum quod materiale , de ait erum quod formale dicitur . Formale esti illud accidens vel per modum accidentis quod denotatu Tialteri adiacere , materiale vero dicitur illud cui denotatur adiacere . Sed est disceptatio inter Dialecticos,utrum Isto ruita sit principalius significatuin . Quidam enim aiunt
esse materiale pro quo terminus accipitur, ut si dicas : al- bum currit , non accipituΠ vro albedineilest pro CorpOre . Alij vero contraa;ut i formale significatum esse principalius , Quorum ratio es t : quia album & albedo idem significant sed ciiversimode , nam album significat albe sinem in concreto & albedo in abstracto. Etenim album ratione albedinis significat corpus, imo ut refert Diuus
Tho mas in i aen cillinis, i 8. articulo I. ad 3. Averro es ini. metaphvsicar ait nomen corin latiuum non significare pro-Prte materiale , licet Avicenna opposituria di Xerit. Item Arist oteles in ora dicamentis interprete Boaetio ait : Al
bum nihil aliud quam qualitatem significat , quanuis Argum pilus transtuIerit: Nihil aliud quam quale. Et certe
Aristoteles ita videtur locutus fuisse Sicut ArgvrO. trans fert So mens eius fuit docere , album non formaliter substantiam , sed Quale significare. Dicendum est igitur nomen, album, ex modo stra: significationis , illa duo importare & subiectunt, & albedinerio, albedinem quidem vi formam, Cornus vero ut materiale subiectum illius formae aqua informatur 3c denominatur album. Uod autem non
accipiatur pro issa albedine prouenit propter differen-vem modum significandi , nam album signincat albedi-
29쪽
nem non in abstracto sed in subiecto & cum habitu Ila.
ad subiectum. Neque vero supponit Pro corpore abso
lute, sed propter habitudinem subiecti quam habet id
Albedinem , unde non sequitur quod principalius siret corpus. Sed quaeris: An album in significando cor pus & albedinem fit viriuocum vel aequivocum. Respondetur quod album quidem univocum est,in significando omnia alba quibus ipsum nomen est commune , sed prout diacitur significare corpus & albedinem , neque dicendum est uni vocum neque aequivocum. Et ratio est quia illa diuisio termini in univocum Sc aequivocum intelligitur respectu totalis significati cui nomencomni une est. Nunc auia 'tem albedo S corpus potius sunt partes unius significati quam significata v niuoce univoeata sub illo nomine. Quarta diuisio quae pertinere potest ad logicalem proprietatem , quae dicitur appellatio , est termini cathego-rematici in terminum primae intentionis S terminum secundae interitionis. Terminus primae intentio is est quisgnificat aliquid secundum illud quod habet in re ut, homo, album . Termimus seeundae intentionis es qui senificat aliquid secundum id quod sibi conuenit per ordinem ad
conceptum mentis vr hoc nomen species, vel genus. Si haediffinitiones quae ex D. Thoma in opusculo 42. Ca P. II de sumptam sunt , essent ad unguem pertractandae nouitios Dialecticos confunderent potius quam erudirent. Nunc igitur sufficiat achaertere nomine intentionis esse intelligendum mentis conceptum et ita ut idem sit dicere nomen primae intentionis ae si diceres nomen primi con Ceptus. Item idem est nomen secundi intentionis S nornen secundi conceptus. SNnt enim conceptus nostri quos de rebus formamus in duplici disserentra. Quidam repra sentant rem vel proprietatem aut accidens ipsius quae rebus ipsis in se
ipsis realizer continentur, hoc est seclusa quacumque Operatione aut ordi Me ad nostrum intellectum ut Vc g. conce
plus substantiae,& hoinitiis.& risibilis, S a Ibi Sc ambulantis. Alij vero sunt conceptus qui formaliter repraesentana liquam conditionem aut proprietatem quae non aliter con
30쪽
ad ipsum conceptum vel notitiam mentis,v. g. esse uniuersale esse genus esse speciem , esse nomen vocale Vel scriptum hanc vocem homo quae ad placitum ex impositione habet rationem nominis. Ex quo sequitur quod icrminieXprimentes Priorcs conceptus dicuntur primae intentionis. Illi vero qui eri Primunt posteriores conceptus dicuntur termini secundae intentionis Sequitur secundo quod rex nitiai primae intentionis quidam sunt termini absoluti , alij vero con notatiui ut homo Ec album: sed termini sexundae
intentionis si proprie loquamur debent este connotatiui significantes de formali relationem rei significatae materialiter ad conceptum vel notitiam mentis ut uniuerside . genus, Praedicatum dc praedicabile. Siad Concra. Hoc nomen: uniuersalitas ct specieitas ut ita dicam sunt nomina secundae intentionis j tamen non sunt coimotativa, ergo falsum est DC strum documentum. Res
Pondetur. Ne o antecedens, nam dia nomina eX primunt
duntaxat primum concei tum qua habetur de re significata quae cit relatio rationis alterius rei ad intellectum seu ope rationem eius. Quam quidem relationem Dialectici saepe vocant secundam intentionem,non quia sit secundus conceptus sed quia est relatio,quae superuenit iei ab e Atritis e- , scilicet, a secundo conceptu ct tras ferunt nomen ip tius conceptus 1ecundi ad significandum in abstracto relationem rationiS,quae consequitur in re ex illo fundamento S ratione fundati di illam relationem . Ac propterea diXi, illae nomina ut tu abi tracto significant ; non esse dicenda terminos secundae intentionis:quias e vera non significant resin i piam , de qua secundos conceptus habeetur . Arguitur iecundo sophistice . Ista vox Terminus primae intentionis significat rem, scilicet hanc vocem Homo S sanales coimotando quod habeant aliquid per ordinem ad inellectu i k tamen no est terminus iecuseae intentionis , ergo mala est diffinitio. Probo minorem quia Terminus Primaentcntionis est terminus Primae intentionis , ergo non est secundae intentionis. Ad argumentum respondetUr, CCceoo
malorem & nego minore. Et ad probatione distinguo ante scacas,narusi iubiectum accipiatur materialite, Mon Pro