Considerationes pathologico-semeioticae, de omnibus humani corporis functionibus ...

31쪽

CONSIDERATIONE SPATHOLOGICO - SEMEIOTICAS.

OMNIBUS HUMANI CORPORIS FUNCTIONIBUS. CAPUT XIX.

qualitates. Nempe si exerceatur absque rumore & dissicultate ; si adeo lenta, quieta & tacita sit ut vix advertatur tho racis motus; si praeterea obserVetur aliquantula perfectae quietis morula inter singulas inspirationes & exspirationes; denique , si respiratio dissiculter anhelosa fiat occasione corporeorum motuum , aut si ejus tranquillitas facillime saltem restituattir a quiete corporis i iaccedente. Talis est itaque respiratio anud sanos quorum thorax perfecte

32쪽

conformata est & pulmones Optime constituti; eaque si in prae sertim tenorem servat tempore somni tranquillioris, quin tamen qiuidpiam mali denotetur a steriore tunc naturaliter contingente apud plures homineS. Proinde stinctio haec vitalis eo minus perfecta est, etiam in ipsst sanitate habituali variorum individuorum, quo magis sonora vel laboriosa aut frequens : quo minor datur morula inter inspi rationes & exspirationes singulas : quo magis cita & minus profunda est dilatatio thoracis, minusque capax petere suspirationem altiorem quo facilius accidit anhelatio & quo dissicilius ea compesciitur. Ex praedictis quidem Variis accidentibus quaedam arguuntur vitia in organis respiratoriis, Vel activis vel passiivis, sive organa haec tententur malo quodam idi Opathico , sive spasmo duntaxat sympathico convellantur ; sive derniim inhibeantur propter vici num quoddam impedimentum , qualis foret V. g. moles incommoda foetius grandioris multiplicisve, vel de turgentia vi lcerum abdominalium obstructorum aut nimia pinguedine faginatorum :tum ingens tumor glandulae thyros deae, &c. Sed si respiratio quamdam habeat pravitatis aut bonitatis latitudinem in ipsamet sanitate habituali, a fortiori in morbis potest pati majorem minoremve labem. Ρatitur autem magis vel minus, Pro Varia Vehementia fiebris & prout pulmones ipsi vel claustra tantum pectoris tentantur affectu quodam proprio aut sympathico ; tum quoties ulcera quaedam proserpunt circa fauceS, aut larynx ipsa corripitur inflammatione, abscessu, ulcere, spasmo: Vel S impeditur propter singularem hunc collapsum qui in febribus quandoque sit, tunc succedente subita strangulatione sine tumore in faucibus de qua aph. 3 sect- .

Propterea respiratio ex se ipsa praebet in morbis multiplicem

33쪽

Indicationem vitalem, eaque plurimum facit an eortam prognosi. Bonum nempe signum si ea tunc libere exerceatur, & malum C contra pro diverso gradu impedimenti importati, simul &pro diversis malis quae abhinc sobolescere possimi. Ex. gr. in

morbis actitis quae cum febre sint, gemebun LE pirationes malae, exaphor. 34 secto. 6. In febribus respiratio Osseinans malo est , convul sonem enim signiscat, ex aph. 68 feci. 4. Ubi in febre non inter mittente difficultas spirandi cum delirio contingit, lethale, ex aph.

ueo seci. ejusdem. Quae praesagia cum aliis pluribus ex respira tione petendis adhuc reseruntur coaca 26O, hiS Verbis : is spiratio frequens quidem & parva aut inflammationem aut dolorem principalium partium indicat, magna Vero ex longis inter vallis delirium aut convulsionem. Et frigidus quidem spiritus lethalis est, mortem quoque affert febriculosus & fuliginosus id es veluti urens ), frigido tamen minus. Et magnus quoque foras exspiratuS, par VUS Vero intro. PessimuS quidem ad mor-Μ temque proxime accedit , & qui protensus est ac urgens &obscurus, duplicataque intro revocatio, qualis inspirationem conduplicantibus. Facilis autem spiratio in omnibus morbis Μ qui ctim febre acuta infestant, dc in quadraginta diebus judi-

, cantur, magnum habere ad sanitatem momentum existimanda

D est.

Jamvero memoratis generalibus signis praecipuis qtiae in de-ctursu Variorum morborum formatoriam obtinentur ex respira tionis exercitio varie mutato, nunc considerentur distinctis arti

culis sequentia ejusdem func sionis phoenomena scilicet itissis , sterior, singultus, sternutatio, oscitatio, risus & ephialtes. Alio deinde articulo enucleabuntur praecipiti morbi formati quibus respiratio afficitur Asthma nimirlim, Angina multiplex, Hudrops Pectoris, Catharrus febrilis, Catharctis suffocans dicitis, Tullis

34쪽

serina infantium , Pleuritis , Peril neumonia, Vomica , Empyema, Phlysis ulcerosa Pulmonum, Haemophtysis, imo Sc He patitis cujus plurima symptomata Pro ime pertinent ad respira

tionem.

ARTICULUS PRIMUS.

SYMPTO MATA peculiaria paet in functione respirationis contingunt

T V S S I S.I Ussis nihil aliud esst quam peculiaris exspiratio sonora, involuntaria dc conVtilsilva, repetita, larga, parVis dc brevibus inspirationibus intermediis interpolata, quae omnino dicata Vi detur ad expurgationem Viarum aerearum pectoriS. Symploma illud familiare est omnibus morbis pectoralibus aliisque quam plurimis ; sed raro spectandum tanquam morbuS formatus nisi in casti tussis serinae dictae, de qua ideo agemus articulo secundo. Causa tussis poliminatim quidem ressidet in omni eo quod capax est immediate lacescere pulmonares vesiculas, bronchia, tracheam- arteriam, guttur. Verumtamen tussis non raro quoque Produm citur ab irritationibus singularibus stomachi , hypocondriorum dc uteri ipsius; ideoque tussis alia dicitur idiopathica, sympa thica alia, cujus utriusque multiplex causa nunc indaganda incumbit, incipiendo a caussis tussis id iopathicae. Idiopathicae tumis causae sunt, a '. mucus pulmonaris copiosior aut tenacior ; 2'. idem mucus nimis acer, saltem respectu actualis sensus tracheae-arteriae , 30. Congescio quaedam aut abscessus

35쪽

aut exulceratio latens in pulmonibus ; V. quaecumque materies peregrina quae in asperam arteriam admittitur. De illis tussis caussis nunc agendum Per partes. 10. Tustis pro causa sua agnoscit nimiam pulmonaris muci copiam aut tenacitatem plurimis in casibus. Talis est tussis illa quae puerulos recens natos infestat , ex aph. 24 sect. 3 ; tum ea quae senes, Praesertim intemperantes , fere perpetuo vexat de qua aph. 31 sect. ejusdem, ut & ea quae famulatur anaca tharsi asthmaticorum. Quibus addenda est tusssis catharratis dicta quae homines pituitosos aut catharrati saltem constitutione donatos tam facile aggreditur Vere ac hyeme, sicut & aliis anni tempestatibus frigidis & aquilonariis, ex aphorismis et O & 23 secl. 3.

Nam frigida vellit niae O glacies pectori sunt a Bersa, ilisses mOVeΠt, sanguinis eruptiones O distillationes sciunt, ex aph. 2 seci. I. 29. Idem mucuS nimis acer valet quoque movere tussim, sive quando acer est per se aut tantummodo respective. Ρulmonaris

mucuS nimiS acer est per se, quoties reipsa intingitur quidam acrimonia quae vel in eo sponte generata fuerit, vel huic adjuncta per admixtum quoddam principium metastaticum silc ut praesertim accidit post repercussi,s humores scabiosos. Fit vero acrior respectiVe, quando viae respirationis nimio sensu gaudent silc ut videre est plurimis in circumstantiis : videlicet in tussiculosis affectibus nerveis necnon apud hydropicos desperatos tum imprimis apud eos omnes in quibus eadem organa tentantur aliqua phlogosi vel dc nimis tensa sunt & arefacta sicut sit Post cantus magnos , aut effectu aeris sicci Sc aquilonaris circa quem conseratur aphorismus et sect. 3 mox citatus. 3'. Tussim quoque excitari a variis congestionibus in pulmone latentibus, tum ab abscessu aut ulcere indubium est. Hoc com-

36쪽

probare datur apud eos quibus adsunt induratae reliquiae cathar.

rorum aliorumve morborum Peri Pneumonicorum : sicut &in iis qui tentantur Vomica suppurata sed non adhuc patente , aut qui rejiciunt sputa purulenta. '. Denique tussis id iopathica etiam producitur a quacumque materie insolita depluente in viis respirationis, qualia sunt san-giuis & pus , tum aer ipsemet pulverulentus Vel inquinatus diversis corporibus metallicis salinisve aut Ole Osis vaporis aliS , qualis est etiam portiuncula corporis clijusvis solidi aut fluidi quae accidentaliter delabitur in asperam arteriam inter deglutiendum ridendumve aut loquendum, vel de propter eam glottidis laxitatem quae datur tempore insultus teipothymici. Lugendum ultimi eventus exemplum non a longo tempore Vidimus in hac urbe apud robustam mulierem , cui acetum in os inditum fuerat ut citius resti rgeret ab animi deliquio. Infelix haec mulier, Obdelapsum sane pauxillum acetum in vias respirationis, illico correpta est tum abominanda dc implacabili, qua postriduo obiit inter horrendos inevitandae sustocationiS angores. Quoad causas tussis sympathicae , eae conssistunt in peculiaribuSimpressionibus factis stipi a viscera diversa, quarum occasione pectus sympathice lacessitur. Talem ttissim movent cacOchyliae Variae; a'. assumpti cibi copiosiores aut acrioreS; 3'. in farctu S atrabitaris hypocondriorum , 40. denique Varia lateri affectio haud infrequens apud femellas male menstruatas graVi-dasve, tum apud puerperas imperfecte liberatas purgamentis

sui S.

Quaelibet tussis facile dignoscitur quatenus tussis est: nec Valde Operosum discernere tussim idiopathicam, sive sicca sive humida sit, mediantibus signis quae pertinent ad topicas pulmonum assec

37쪽

Sympathica tussis paulo dissicilius quandoque innotescit. Sed

fas est illam distinguere per signa quarumdam affectionum peculiarium a quibus produci solet. Ea vero aliunde praesertim dis tinguitur in eo quod plerumque sicca sit, dc quod constanter praese ferat spasmodicum quemdam characterem, excitando nimirum accessiones stationarias dc quasi periodicas , gallice dictas desquintes de isuae ; quae accessiones Praeterea taviunt ut plurimum absque ulla anacatharsi & notantur singulari plerumque sono,

qui semper sibi similis est in singulis insultibus, & qui in hyste

ricis non raro aemulatur quemdam Veluti latratum aut ululatum.

At quaecumque fuerit tussis, ea per se capax variorum effectuum quorum consideratio necessaria est ad ejus prognosim instituendam. Tussis itaque naturaliter necessaria est ad anacatharsim seu expectorationem Obtinendam, ideoque illa valde utilis quando exequenda est critica quaedam evacuatio per sputa. Sed quando tantummodo symptomatica , si ea saevior durabiliorque fuerit, non solum valet tandem creare dolores diriss mos circa adhaesiones diaphragmatis , verum etiam multifaria accidentia accersere. Talia sunt cephalalgia, haemorrhagia narium S uteri, haemophlysis , phlysis, herniae , abortu S, tum commotio stomachi ex qua saepe vomitus succedit praesertim apud infantes. Ρrognosis ergo tussis generatim ominosior quam Vulgo Putatur ; imo plurimis funesta , etiam dum credunt minus ab ea metuendum esse. Magis vero periculosa prout minus favet expectorationi, tum imprimis pro gravitate aut tenacitate causarum suarum & morbi principalis quem comitatur ue nec minuSanceps Pro Varia natura adjunctorum , qualis est ex. gr. graVim

ditas aut tenerior pulmonum constitutio: thm infantilis aetas, namqm gibb i. eae ashmate aut tussi sunt ante pubertatem , mo LiuΠtur ,

CX aphor. 66 sect. 6; qualia etiam hydrops, cui accedens tusi s

38쪽

aliqua malum merito dicitur, aph. 3s sect. 6 , & cui desperatio

affertur a tussi constanter detinente , Ut notatur aph. 6 sect. 7. Verum tusses siccae, plurimae & modicae in febribus ardentibus, arcent sitim majorem , ex aph. 3 sect. , De caetero docet Ρraxis medica tusses vernas leviores esse & facilioreS curatu quam autumnales ; tusses siccas juvenum maxime pronaS esse in haemophrysiim phlysim ; saepe quid cin leniri tusses senum , sed eas sanari nil squam; denique tusses febre stipatas quae noctu praecipue in-- gravescunt & nulli cedunt remedio. plerumque desinere in phtysim , quin tamen ullum apparuerit languinis sputum.

S TERTOR , graecis Ronchos vel Rho mos dictus, est ille resonans stridor gutturis & pectoris qui excitatur in dormientibus necnon in aliis casibus quibusdam. Ratione Variarum partium & circumstantiarum in quibus ex citatur ille stridor, multiplex distinguitur ejus species. Alius gallice

VocatuS m ement , Latinis vero ronchus vel proprie sterior, excitatur intra fauces & narium meatus propter singularem chordarum Vocalium relaxatarum commotionem ab aere respirato,

qualis reipsa fit apud dormientes & apud a poplecticos. Alius Vernacule appellatus r flement , producitur in ipso tractu bron Chiorum asperaeque arteriae propter materiem quamdam ibi fluctuantem quassatam ab aere inspirato & exspirato. Talem steriorem Observare est: apud aegrotantes in quibus sputa copiosa di dissicitia imminent , tum praecipue in moribundiS quorumnia: i non stertunt, exceptis a phycticis nec non iis qui suinmosenio intereunt vel propter repentinam quamdam e Vac Vationem Valde profusam. Diagnosis

39쪽

Diagnosis variorum illorum rumorum facillima est. Stertor dormientium dignoscitur in eo quod illico tollatur mediante expergefactione ; dum inextricabilis est sterior apoplecticorium, quos facile est aliunde distinguere a dormientibus, irrita imagine somni profundi quam exhibent. Ille demum sterior, qui vernacule dicitur estiment , non sit nisi in casu copiosae & dissicillimae expectorationis qui per se patet, sicut & in aegrotantibus supra

designatis, quando agonigare dicuntur. ΡrOgnosis non magis Operosa est quam diagnosis. Stertor dormientium nihil redolet nisi quidpiam sani; in aliis Vero circumstantiis pessimum est signum, tapeque certo lethale, sicut jam ex dictis facile intelligitur. In affectibus itaque comatosis sterior indicat pessimam organorum vocis syderationem quae supponit periculosissimum infarctum cerebri hoc observare est in lethargicis, sed praesertim mapoplecticis quorum prognosis ita desumitur ab hoc ipso symp-

tomate, aph. 31 sect. 6 Quibus beni valentibus capitis dosores derepente eontingunt , statimque voce desciunt O serrunt , intra dies septem pereunt, nisi febris eos prehenderit. Quae solutio affectus comatosi in hoc aphorismo designati, patrari quidem potest per vim febris , sicut solutio apoplexiae temulentae de qua aph. Ssect. 3 ; sed requiritur ut febris illa cito accidat & perinde

valida sit; alioqui non valeret discutere materiem cerebro impactam , sed indicaret incoeptam ejus corruptionem, fortequCS ejus factam esse extra 'asationem. Quoad steriorem dictum irilement , si oriatur tantummodo quia imminet magna copia sputorum & simul levis sit, bonisque signis aliunde notatus, tollitur pedetentim mediante eXpecto ratione. Sed quando ille stridor eXcitatur apud aegrotanteS gra-Vissima pleuritide aut peripneumonia tentatos aliiSVe morbis

40쪽

acritissimis, norunt Medici clinici eum esse certissimum nuncium

instantis mortis. Tunc enim sterior praebet signum manifestum infarctus inextricabilis pulmonum, & quod actio vitalis eorum jam syderata sit 3 qua ratione praesens materies sputorum expelli impotens, ideoque magis ac magiS accumulata experiatur mechanicam duntaxat conquassationem cum respirato aere, sicque convertatur in liquamen illud spumosum quo bronchia obruuntur instante morte, quousque os ipsummet lethali hac spuma de- turpetur

S 1NGULTUS SINGULTUs, gallice , onymi, hsquet , est inspiratio convulsiva, sonora, subitanea & repetita , quae sit in media exspiratione aut sub finem inspirationis sicut quisque in seipso potest experiri, Voluntarium singultum excitando. Partes inservientes emciendo singultui sunt musculi diaphragmatis , qui nempe coguntur exercere praedictam inspirationem convivisivam, quoties irritantur immediate vel & mediante ventriculo & reliquo tractu alimentaris ductus, tum quoties iidem musculi spasmum sympathicum aliunde suscipiunt. Causa ergo singultus duplex agnosci debet, sicut causa con

vulsionis : convul o aut a repletione aut ab inanitione Oritur, eodem

modo etiam sit sngultus, inquit Hippocrates , aph. 30 sect. 6. Nempe causa singultus qui censetur fieri a repletione existit in quadam materie reipsa agente supra partes singultui inser Vientes ; ea vero quae spectat singultum ab inanitione oriun dum , nihil est nisi modificatio nervosa earumdem partium ,

capax enicere singultum absque quod aliquid materiale in illis