Arma veterum cum nostris breviter comparata

11쪽

. BREUITER COMPARATA.

isi mihi. meam qualemcunque scientiam aliis tradituro, ex moribus et institutis majorum satis sapienter factis necessitas incumberet aliquid scribendi, haud sacile, fateor, eo audaciae processissem, qui nunc in publicum prodirem, cum viris grauissimis atque doctissimis rem disceptando tractaturus ex literarum ambitu sum tam . Non sum enim is, cui insit ingenii vis et doctrinae copia; nec verborum habeo facultatem nec Iermonis cundiam. De more mihi res agitur, ingenue confiteor; quares quid lapsus suerim, si quid dixerim non satis venuste, non satis purei ignoscant rerum periti et edoceant. Ad argumentum accedamus. Cur hoc fale mihi sumserim in promptu est explicare; quia scilicet persuasum milhi habebam, nisi hoc mediocriter bene versarim, me alia omnia frustra tensaturum fuisse. Historiarum campi iam sat meliorum habent, politiceia nil curo; iura non egent cultoribus, ad philologiam penus non suffcit; in philosophia movi quidem multum, sed inhil promoui. Sat sapiam ad vitam, caetera nil moror; quia quant uduis moliar altioribus cir-

12쪽

cumfundor tenebris. Castris ipse incideram, angustam ipse inim Flacco pauperiem pati consuefactus misere in litore Columbi, quem nec regum iniustitia nec improbitas seculi potuit fraudare

honoribus debitis. Saepius ante tentorium super armis Commoniales fuere Caesar perditor patriae et Thucydides, quem Pericles oderat pragmaticus. Non abstulat me Veterum coeca veneratio ;sed tenuit eorum ingenium, virtus, constantia. In multis ad nostra usque tempora antiqui nobis optima sunt exempla. De aliis alii dixerunt, de re militari quamuis etiam plures, non tamen tam numerosa est eorum cohors, quam aliorum scriptorum. Sunt qui de tactica arte multa multo Cum ingenio si labore disputauerunt. Sunt qui veterum militiam prae nostra in omnibuS probent ; sunt qui rerum haud satis gnari antiquos plane contemnant, nostra immodice laudantes Sunt et miscelliones, quibus Ego Rccedo PlureS acierum praecipue rationem explicare laborarunt, eamque diligentiae et studiis virorum militarium commendant.

HOS non reprehendo. Sed nemo post Lipsum, quod sciam, de armis veterum atque de nostris ita Isseruit, ut eorum inuicem rationem prolixius ostendere conaretur. Omnes sere putant, immo certissime tibi persuasum habent, nostra arma in omnibus longe esse potiora, ex quibus non ego. Hanc igitur mihi hac occasione cepi dicendi materiam, ut adpareret, me militem olim gregarium non semper obdormiuisse super sarcinas nec inter vilia repsisse. Utque meorumi laborum et aerumnarum apud amicos extaret albquod leue quamuis monumentum. Grauissima est et studiis sui morum virorum dignisi ina res; cui etsi minus humeri mei sum-eiant, gloria tamen erit tentasse aliisque praebuisse doctioribus et

peritioribus, quod persequi penitius possint. Itaque quod in capite

dixi, comparationem, utcunque pro tenuitate doctrinae potero, armorum Veterum, Romanorum praecipue cum nostris instituam. De Romanis praecipue dico; quia haec nouimus omnem sere terrarum orbem deuicisse, et paucis mutatis omnes terrae populi apud antiquos in bello clariores cum iis in armatura Consentiunt.

Breuiter pro scopo nostro expono; qui uberius hac de re percipere volunt, ipsi libros militares adeant, quorum sat magna est copia. Veterum arma primo receniebo, deinde ad nostra veniam; his

vero

13쪽

vero explicitis comparatio ad sinem, quae summa operis est, adiicietur.

Vulgata illa armorum diuiso est et ab omnibus rure recepta, quam et ego ut rei maxime consentaneam sequendam arbitror; in arma scilicet proprie sic dicta, et tela. Tegmnina sunt illa corporis contra ictus hostis irruentis, ad repellenda tela et vulnera evitanda, et Graecis οπλα vel dicuntur haec vero instrumenta omnia perniciosa ac mortifera, quibus aduersi rios petimus, ac caesim punctimue quavis ratione destruere hostem conamur, et βελων vocabulo apud Graecos veniunt. Ex illis sunt omnia scutorum genera, Cassides, loricae, ocreae; ex his gladii, has arum diuersae species, sagittae reliquorumque tu lorum apparatus innumerus, quem breuiter, ut potero, suo loco attingam. Tormentorum expositionem machinarumque ad obsidiones et expugnationes oppidorum Veteribus excogitatarum pra

tereo; quia non sere mei propositi ratio, nec spatium admittit huic dissertatiunculae destinatum, et vltra vires esset.

Merito scuta, quae hodie nulla sunt, apud omnes antiquitatis populos, qui bello claruerunt, primum obtinuerunt locum, quia in iis totius corporis praecipuum tutamen atque praesidiunxpositum erat. Sinistris ea gestantes milites contra Omnia telorum genera tecti et, quantum permittit rei natura, tuti sine crebris vulneribus usque ad has larum et pilorum missionem ad hostes accedere poterant. Tum cominus res gerebatur; et in ipsa pugna stataria scutum maximam incolumitatis praebebat fiduciam. Graeci veteres magnis utebantur clypeis rotundis, corio bouitio et insuper aere obductis, quos ασπιδας Vel voce magis poetica σα vocabant, variisque figuris caelare solebatis; cuius rei innumera sunt exempla apud poetas, apud Homerum praecipue. Multi etiam diligentiores fuerunt et exquisitiores in describendis suorum heroum clypeis; quos, quia neminem fugiunt, ut breuitati consulam, praetermitto. Iphicrates secundum auctores antiquos

A et haec

14쪽

haec magna aenea pondera, nimis grauia et m nust commoda ratus primus mutauit, et minores dedit clypeos, quem deinde pletique Graeciae populi secuti sunt; et Philopoemen praecipue, cui multum Graecorum militia debet, eius rationem non solum imitatus est, sed etiam magis excoluit. Romanis etiam in usu fuerunt isti magni aenei clypei, quos argolicos dixerunt; sed iam sub Romulo eos mutatos legimus post deuictos Sabinos. Plutarchus enim de iis dicit: -ρεοις τοις εκεινων εχρησατο o Ρωριυλος , κοημετεβαλε τον οπλισμον εαυτου τε και τοὐν Pοη Gων Αργολικας προτερον ασπιδας φορουντων , quamquκm sunt, qui hanc arm xum mutationem Servio Tullio vindicent. Nihil, ut puto, dissicultatis est. Romulus incepit rem; Seruius vero, qui alter Romae quasi conditor Quiritibus extitit, melius instituit, firmavit

et legibus sanxit. Pro hastis longis hic quoque pila suis ciuibus dedit; sed haec sunt longiora.

De scuto Romanorum, quod Graecis a forma Θυρεος dicitur, et quo usque ad tempora Virtutis bellicae evanescentis est sunt, paulo expressius dicendum. De iis Polybius, optimus scriptor : En η Ρωμαιοις πανοπλια προητον κεν Θυρεος , ἡ το μεν

ad formam sibi fingendam: deinde adiicit, ei fuisse in curuatura Urca inferam superamque partem serreum munimentum ad defendendos. gladiorum ictus. Hoc vero a Camillo profectum et alii et clarissime Plutarchus docet , ubi de eo loquitur: Eι - δε

15쪽

λα χρησθα , και τοις ξιφεσι των πολεμυων υπερβαλοντας εκδεχεσθα/ τας καταφορας. Hic locus eximius et historiae militari plane aureus omnia Camilli in rem publicam merita luc lentissime summam ad viri dignitatem exponit; et paulo post auctor noster huius inuenti' is utilitatem et caedes Gallorum , Contra quos intendebatur, grauissimo describit. Firmissinia scuti

pars, in qua naa imum robur et Omnium reliquorum armorum telorumque usum superans positum esse existimabatur, erat se reus Vmbo contra vehementiores lapidum ictus et hastarum vim.

In hoc et firmando et ornando plurimum diligentiae et artis adfii-buerunt veteres: unde apud poetas minime multae dictiones ab eo ductae occurrunt. Apud Romanos et ferro erat optime munitus, et gibbo vel clauo quatuor digitos erecto, et aere splendido politus ad terrendos hostes. equitum praecipue turmRS. Tην γαρ λαμ ροτητα συμβαλεσΘαν μαλιτα προς--τ- υπεναντι ν , ait de Philopoemene Folybius. Quantam vim autem

scutum a brachio valido illatum habuerit, illud Mallii, viri consularis exemplum doceat, qui cum Galli Capitolium scandere coepissent unum ex iis Θυρεαν παταξας εις το προσωπον ωσεν om τοσκατα της πετρας, Vt Plutarchus narrat. Magnitudo igitur se

torum a Ρolybio, ut vidimus, exhibetur in latitudinem OH

πο , in longitudinem vero πολλον τετταρos. Fuerunt etiam, ut dicit, quae eam palma una excederent ; hoc idem legimus a pudVegetium sequioris aetatis striptorem. Triariorum , veteranorum et decurionum fuerunt haec maiora scuta: legimus enim apud Aelianum, maius et rotundum scutum triarios habuisse praeter hastam, quae iis erat peculiaris, cum caeteri legionarii pilis pugnarent. Aprum ideo erat scutum ad totum Corpus tegendum, itae ut miles capite cassidem gestans et pedibus ocreis indutus intropidus contra hostem progredi posset et propemodum tutus vialia ei rum. Quae vero in monumentis conspiciuntur scuta, in columnis Traiana et Antonina, quo ad caetera satis quidem respondent ii Ri suae ve ceres Ructor obseruarunt, ad magnitudinem VCTO , o

mihi videtur, non accedunt; quippe quae vix pectora et oi trem contegant, omnemque faciem et maximam femorum partem nudam sinant. Quam rem, eum omnes veteres scriptores in magia b

16쪽

tudine consentisne, ex artificum ingenio mihi explicare posse videor, qui minora et breuiora finxerunt, ob id ipsum ne totum hominis corpus contegeretur , in cuius pulcritudine exprimenda ars maxime versabatur, nec moles militis nimis invenusta exhiberetur. Duas quodlibet habebat ansas, Vnam maiorem ferream ad inserendum .hrachium usque ad ulnam et sine molestia gestandum, quae Graecis σχανον dicebatur; minorem alteram coriaceam, vi coniicimus auctoribus, ad commode dirigendum, Graecis πορπακα dictam, quam palma tenens miles, quocunque libuisset, ut res postulabat, ad excipiendos ictus scutum facile mouebat. Huic alteri non inuenio nomen apud latinos; unde fortasse Iulius Africanus unam tantummodo ansam scutis Romanorum tribuit. At cogitare non possum, quo tandem modo tam ponderosa moles una ansa gestari, commode moueri et dirigi potuerit; neque scuta in marmoribus cum unica conspiciuntur, sed binas Omnia habent more Graecorum. Cares fuere, qui primi

pro loris ansam ferream in suis scutis habuisse dicuntur; ut etiam galeis cristam addidisse feruntur ab Herodoto, qui studiosis rei militaris satis commendari non potest. Ess enim in descriptioneamnorum, ubi de Xerxis eaeercitu narrat, diligentissimus, luculen tisiimus omnium et elegantissimus. Milii vero fit verisimile, Ca, res, qui a multis laudantur ob belli gloriam, ferream ansam ad didisse tantum clypeis ad meliorem Commoditatem, Cum iam antea uterentur loris. Caeterum et Romanos lora habuisse in suis scutis vel ex eo certissime patet, quod ea plerumque tergo gestare iii itinere solebant.

De scutis reliquorum antiquitatis populorum non est quod pluribus disseram. De Aegyptiorum scutis permagnis, ct hastis longi stimis Xenophon passim in operibus loquitur; Xenophon, Cuius vel unius lectione Lucullum imperatorem factum esse narrat Cicero. De Hispanis Gallisque Livius habet, eos iisdem fere usos fuisse scutis, non vero iisdem gladiis. Gallorum enim fuisse longos, sine mucrone, magna lamina ad caedendum instructos; Hispanorum Vero, Punetim magis quam caesim serire assueto.

17쪽

rum, breuitate habiles es cum mucronibus. Germani ab antiquis passim reprehenduntur ob negligentiana scut rum , quae illis fuerint longa quidem satis. sed ad defendendum corpus non satis lata; et a Tacito non nisi vimine texta, nec serro firmata nec CO-rio obducta dicuntur. Parmae fuerunt velitum et equitum; priorum vero paulo maiores et firmiores. De iis Polybius: 'H δε

την διαμετρον. Haec fere similis fuit Graecorum peltae ; quamquam eorum peltastae a velitibus Romanorum recedere et magis ad cetratos Hispanorum venire Videntur. Hispanos vero, ex quo cum Romanis bella gerere coeperunt, arma Romanorum imitatos esse ex multis Iulii Caesaris capitibus est verisimile, in quibus scutatorum apud Hispanos crebra fit mentio; id quod inde a temporibus belli punici secundi et deinde sub Sertorio maxima s ctum esse crediderim. Quanto honore fuerint scutum et hasta, scutum vi armorum tutaminumque optimum, hasta, ut telorum acerrimum maximeque tremendum, plena est vetus historia e emplorum. Prouerbiorum a propugnaculo clypei tractorum omnibus antiquitatis gentibus magna fuit copia; quod vel nostra volumina sacra saepius probant. Apud gentiles ad D nficia etiam usurpabantur. De sacris magn'e deae Thucydides: Mεται γαρασπιδος κω δορατος σιαξεσαν τοις προ υμπτως ποιειν; quo loco pluribus narratur, Ashenienses hae Occasione in armis tyrannis nil suspectos sese in libertatem vindicasse. Do Saliaribus, Roma

lare potuisset sacrum hoc collegium, nisi illa anciI1a, quae custodiebant et hac pompa solemni per urbem serebant Z Scutum pro didisse apud omnes fuit summum dedecus. Suadebatur Atheniensibus τον ρέψαντα Θανατω ζημιουσΘoq; et m1 re hanc ob rem I dis scenicis lace1 abatur Cleonymus a comico Aristophane Fortiter pro patria mortuoS sisper scuto referebant commilitones expugna: quod vero spectaculium augustius, quam Chiis pro carneoniuge carisque liberis proelio caesus si ex his ipsis armis, cuia

18쪽

ibus immotus steteras viceratque moriens, propinquis restitutus 'Triste visu, sed gloriosumi Quis non meminit illius Lacaenae m. Iteris, praeeeptum clypeo filium ornantis: aut cum hoc, aut in hoc redi3 Clypeos pro cunis fuisse Laconibus Theocritus significat, qui de Hercule puero habet, eum positum suisse χαλκανεπ' ασπιδα. Sed lassiciant haec de scutis.

Ad alia munim1num genera tranfestin necesse est, ne mihi iusto modo rem tractandi spatium desit. Qui plenius perdiscere volunt, sciunt unde sit hauriendum. Sequatur thorax, Iatinis lorica dictus, quo ad maiorum securitatem, si telum scutum penetrasset, corpus induebatur. Lorica latinis, yt putant, quia ex

loro corio crudo plerumque conficiebatur antiquitus. Hunc apud Graecos iam inde a primis temporibus in magno honore fuisse, neminem fugit. ' De consectione loricarum apud Graecos et Romanos non multa mihi OCCUrrerunt loca, praeter quae a poetis vfriusque linguae satis copiose hanc in rem prolata imuntur. In his accuratiorem esse nil profuerit, cum iam Verbo cognoscatur, quae sit squamata lorica, quae hamata, quae posterior et Catenata, Graecis αλυ δωτος, dicitur. Harum illa plebeiorum et tenuiorum fuit, haec vero nobiliorum et lautiorum. De Graecis Pausanias dicit: Των Θωρακων δυο ην πιχλκα ποιηματα, το μεν

et in memorandis de Socrate, uti memini, Xenophon habet dialogum lepidissimum de loricstrum fabricatione. Ob has partes binas puto apud veteres interdum loricas ipsas vocari duplices, neque intelligendum esse, ac si duos unus thoraces indutus fuerit Apud Graecos serreae loricae M iusto grauiores inde a tempore. Iphicratis in desuetudinem abiisse videntur; cum pro iis lineas arte firmatas ut fere aeque duras et multo leuiores legamus datas esse. Cataphracti apud equites ananserunt. Haec vero in plerisque Romani imitati sunt, quorum hoc Erat eximium atque cordatum , quod omnia quae quocunque in populo bona et utilia in foro et castris viderent, ea sibi ex templo vindicare non dedignarentur. De semitti oraciis, quae Alexander Macedo emuis militibus

19쪽

tibus dedeest, ut contra hostes quidem tecti pugnare possent sine

magno metu Vulnerum, terga vero vertentes nudi telis conficerentur, narrat Polyaenus; quam rem an Arrianus aliique scriptores

fide digniores agnoscant, non satis memini. De Parthorum loris, cis exquisite expositum est apud Suidam in fragmento; et de Sarmatis, qui ex unguibus equinis suos thoraces fabricare consueuerant Fausanias curiose magis habet et ingeniose, quam utiliter. Ex Arriano de loricis Guiscardus Icilius luculenter et perspicue patrio sermone: Les cui rasses elotent saltes polir la pluspari d' untissu de lames c pees en ecailles, ou d' un fit de fer, dum les petits anneaux enlaces formesent une maillς.

Ad capitis munimentum venio, quod apud diuersos anti. quitatis populos et materia et forma maxime fuit diuersum; et facile qui animum induxerit maiorem quam de scutis Caryophilus librum nec minus lepidum et iucundum componere possit. De cassidibus antiquissimis satis constat ex Homero aliisque poetis. Alcaeandri cassidem sic describit Plutarchus: Tο δε κρανον ην μενσιδηρουν, F ωσπερ αργυρος καθαρος, εργον Θεοφιλου ' συροηρμοτο δ' αυτου περιτραχηλιον ομοιως σι em λὶ κολλητον. HOC peritrachelio a communi graecarum cassidum forma recessit haec

Alexandri, si quidem Iulio Africano fides habenda est, qui dicit,

maxillas Graecorum casside non tectas fuisse sed nudas, et in hoo Romanos esse potiores, qui laminas ab utraque parte castidi iungant, et ita malas et collum defendant contra ictus lapidum, glandes landarum et omnia tela a latere missa; quod Guiscardus ad hunc auctorem optime suo vernaculo expressit. Dans Ces me-lees decessives les Romains, bles ient les Grecs au cou, qu' iis avolent decomeri, avant que ceux ci pussent prendre l' altitude convenable pour se metire en defense. Polybius optimus alias ubique in re Romanorum militari dux, clare quidem hic, ut solet, non vero satis plene explicatis Postquam de caeteris eorum armis exposuit atque de ipsis ferreis castidibus dixit, progreditur: M iδε ποι τι τουτοις προσεπικοσμουν ρου πτερινω τεφανω, κοι, πτεροις φοινικοις η μελος- ςρΘοις τρισιν, ὼς πηχυαρις το μεγεθος ' ων B προ-

20쪽

et usum cristarum. Hac ipsa de causa signiferorum galeae tectae fuerunt pellibus ursinis, ut scilicet terribiliores hostium oculis apparerent. At ex aliis Polybii locis patet, Romanorum colla casside satis tecta fuisse; quod in casside Alexandri praeter Consuetudinem obseruatur a Plutarcho Caesarum iam temporibus cassides ex aere in desuetudinem abiisse videntur; quod iis centurioneStantum et superiores ordines decoros fuisse et insigni crista coim spicuos docet Vegetius , qui de hac imperatorum indulgentia et negligentia alte conqueritur. Ad alios etiam usus galeas esse adhibitas vel tironibus notum est; ut ad terram ad aggeres portandam, ad sortes iaciendas, ad aquam hauriendam. Qua de re de Alexandro locus est apud Polyaenum, quem ob animi viri magni tudinem et prudentiam consiliorum hic inseri non aegre serent lectores. Αλεξανδρος την α δρον πευων αυτος δε επονει υπο n

νειαν. Hoc idem de Catone Uticensi narratur cum tuis per deserta Lybiae proficiscente, qui virtutibus fultus magni censoris solus fere stetit mole sua contra seculi irruentem pestem et cri minibus ciuium impar ipse mori maluit , quam patriam dignitatem mortuam videre. Quae de Gallorum Germanorumque galeis dixerunt Diodorus et Plutarchus, mitto. Aliorum antiquiorum populorum galeas earumque formas graphice, ut solet, depingit

Herodotus, ubi diuersas exercitus Persici nationes recenset; cuius loci lectionem summam non modo viditatem viro militari sed maximam etiam iucunditatem allaturam puto. Ocreae