Pauli Manutii In orationem Ciceronis pro P. Sextio commentarius.

11쪽

ANTONIO AELIO, POLAE EPISCOPO, PAVLVS MANVTIVS, ALDI S. D.

V Malia multa, quae vigebant olim, rerum laudandarum studia periisse, atque extincta prorsus esse, lolendum est, Aeli, uir optime, ac doctissime

tum hanc, in qua situm omnes uel maximam utilitatem intelligunt,interpretandi rationem ita amisimus; ut ex eorum, quibus nostra patrumq; memoria suam hoc in genere indi striam locare studium fuit, magno ac in inito sprope numero, non tamen ita multos , qui tolerabiles videantur; qui uero excellant, quampaucissimos, aut fortasse neminem liceat in lienire atque huius quidem incommodi culpa unde

nranaaerit, exponam. Primum illud in controuersum

non cadit; quo quidque praestantius, eo laboriosilis, ac d Sicilius esse . alioqui nihil iam excelleret quρd enim consequerentur multi, in eo dignitas non esset, et ex copia utilitas existeret est igitur in magnis rebus magna, quae nos ab earum quasi possessione arcet, constituta diis cultus . haec porro simplex non est, sed in duo genera diuiditur quaedam enim, sicuti ea limantur, ita difficilia sunt quaedam, cum existimentur, tamen non sunt usi droicultas p. rem, inde multitudo uol talem studium libenter abducit rem quidem ipsum, quanti est, pinione limamus, uehementer expetimus mignis uero bo

12쪽

ribus tigiliis ut matur, non facili qui adni se

ipso impetrat aniat enim hominis natura moderatum quietem, ea salitur,o crescit nimia contentiones, quibus frangitur minuitur, recusat ubi vero fu-

cile iis eciem aliquid stenditur, discultas inclusa

latet , cuiusmod non esse pauca, inanis multorum docuit experrentia eo frequentes, bona ste invitati, ac currant facileq; ad eas res aggrediuntur , in quibus uel mediocrem operam sponant, futurum, ut exanimi sententiusuccedat, arbitrantur quos deinde, gravi temeritatis infamia, refellit euentus huius generis haec est, de qua orationem instituimus, rario interpretandi. suis enim est, qui se non existimet Liuium posese, Salustium, Virgilium, ipsium mehercule ciceronem ita commode explicare , ut desiderari ab eruditis benes intestigentibus uiris nihil lueat ' dilue si, cum in C. Maris, alit in L. Ullae nomen inciderint; se Issa vis, aut ollae Bitam, a Plutarchosumptum, insua scripta totam transtulerint tum se suas praeclare partes absoluisse existimant: cum interim, in τι doctrinae, quae paulo fit occestior, appareant notae, in suo ingeni lumen eluceat, in quo prudentiae uis,aut iudici signa cernantur, nihil afferunt exire uidemus quotidie, apostrem ordinis hominibus factos, 'eciosis magna I; posticentibus titulis insignes, minimi pretii commentarios quos, modo quiscribunt, falsa de se ipsis opinione decepti, uerum etiam qui typis impressos edunt, iis, qui hoc degenere iudicare possunt, inconsultis, quodam modo deformant praeclara studia litera

13쪽

runt, de posteritate ipsa pessiime merentur .ped caetera, quae ferenda non sunt, feramus tamen, ac d βι- mulemus, sane multa cἴmentarios uero istos, qui passm leguntur, in Ciceronis orationes, quem librum statinorum omnium facilet rincipem gra em inclitam illam immensi uoluminis molem quis 1 qui ferre licto modo possit ' loca sim in ciceronis rationibus male mendis affecta quamplurima sanari nullum uideas.

punt ob antiqvitatι obscuram notitium difficilia quis

est, de tot interpretum numero , qui lumine explana tionis illustret mi que communia tantum, ci lice i omnibus pene patent ea sumunt ad explicandum ex ab ditis, quo sine labore emingenio accessus non est, do ectrinae fontibus nihil hauriunt contraq; multa cor rumpunt magis, dum emendare conantur; multa exponendo peruertunt, et pulcherrimas saepe sententias turpissisimis inscientiae maculis inquinant. piae me ita commouit indignitas, itaq; meum animum, ut uere dicam , miseratio quae iam affecit, quasi ob illatam uiro optimo, egregieci de literis merito, Ciceroni, qui Ro manae terminos eloquetrae long pune protulit, ignominia, ut statuerim si cu uita ualetudo, et ca ualetudine ocium suppetat, triennium, aut quod omnino res exiget 'atis, in hoc omnium pulcherrimo libro interpretando, iudiosorum gratia, consumere non quod ego issm, qui mihi tantum arrogem,ut aliis detractum scientiae laudem ad me transfera abest hoc a consuetudine a,abest a natura plurimu sed neque rursus sissem, i cm cateros probe nouerim, ipsi me pro iii igno

14쪽

rem qui, cum H accusem pro ereu, quia non Paesto ea, quae ab eorum studio postulantur, ego me, qMdpraestareposse mihi uideor, uelim contemnere. que ii iisdem liuio es nec nimis appeto . alterum stupi cuius msipientiae, Hierum insinae ambitionis esse tiumsemper duxi neque uero si quid mihiel otioribus miteris assumpsero, longe admodumis finibus, quo modestiae ratio praesicribit edere mihi uidebor sicis tu Aeli,' nostra uetere Lici-I ,σ1 miliaritate, per quot annos, quibus laborι-

Π Drec, quae ab humanitate nomen acceperunt. studia colueram . sciebat optime omnium, 'mih cumuleus Carmatis , reus icte, in omm mihi uita defendus Masseus Vrbis leticiae, sepor, humanitas, amabat haecstudia mirisce, eas rubus poterat rebus ς, qtiaecunque in nobis est, vel potius quantuticunque est nae rationis faeti te existimabat mes quotidie, quantum possena ut titine cri-

Z gregie. probabat omnino meum silium . E

serebat maxime, de commentarijs in Oeeronis rat

ceret aedificio eon Vcere, unam ahquam aliae hecimen

ingeni meipraeberet, orationem ut si I i, is

ponendamm

15쪽

ponendar suscipere, ortatus est ego si psi pro Sextioci nec multis 3post eum sermonem mensibus hunc, qui nunc in tuo nomine, Antoni Aeli, apparebit, c5mentarium absolvi et quod ille futueret, fecissem, ut boc ei, cilii quid est, muneris deferrem, studio meo

commotus, illius uirtute impulsius; idem nunc, isdem adductus causis, tecum facio libent sim . nam cum

amicitia internos est, quanta inter duos, liorum 'voluntates, et radicia coiisentiant, esse potes maxima: tum habes uirtute,non eum, quae petitur a libris quae uno scientiae nomine de anitur;sed eam, quae critis exaniminae tantia, in multas in se laudes continet, iudium in suscipiendis ecclesiae causa laboribus, constantiam in perferendis; h: unitatem in excitendis ho-nunibus, benignitatem in subleumdas, comitatem in consuetudine familiarium,grauitatem in congreJu et sermone tiror: in ira et smilium utrorum idenique uoluntatis propensionem ad optima liaeque ingli&rem . itaque te summus ile artium honestarum patronlis, decus Italiae, Alexander Farnesius cardinalis in oculis fert; tibi areana cἴmimicat; tuis in consiliss,

s suid deliberandum est,multus qua persciendum, in uigilantia plurimum ponit tu, quo apud tam Masseus olim loco fuit, eodem apst nunc es reci lymam

laudandurum actionum uiam, obstruatis asse uesiι-gi s,ingressus,pergis eo fauentibus hominibus, probante Deo, libi debitum iis, ut bene de Ludabiliter uiaerint, praemiism, summa dignitus perbolicitur. Movit etiam me uehemeter illa ratio; quod erat inter os cona iunctro

16쪽

, si nigrauum, ita mus erepta morte ni

17쪽

virlinque, assiduis annorum superiorum studiis infir-xnutus, et rei fum: liaris cura impeditus, nunc quidem magna ex parte desidero . accipe interim hoc , quod adest, argumentum obseruantiae in te meae illud,

quod aliquando, vis eratnus, futurum est suo tem

pore expecta. ARGUMEr4TUM ORATIONIS PRO P. SEXTIO. DYTI cum, Lentulo et Metello cos. P tribunus phesset, omnem uim tribunatus sui ad Ciceronem putriae recuperandum maximo animo contulit ei lis conatibus cum P. Clodius, qui Ciceronem Arbe expulerat, homo seditiosius, ac tarbulentzs,c Ulleret uel factnm, L VIll cal. Feb. inter eos qui Ciceroni fauebant, Clodianos magna pugna,

mine , avno post , Marcellino Philippo cos. P. Sextio M. Tullius Albinouanus detulit nomen, eum lege Lutatia de ui apud M. Aemilium Scaurtim Πα-torem post Aldhil defensetis Sextius chm ab aliis, tum a duobus praestantissimis oratoribus, Ortcnsio, et M. Tussio Cicerone, et qtie absolutus est cicere lib. II

epist. ad C fratrem sextius noster absolutus est III id. Mart. , quod Aehementer interfuit rel. nullum uideri in eiusmodi causa dispensonem esse, omnibus flententis abbolutus est. Ex lauit tamen postea hic ipse Sextius quo crimiane condemnatus, pro certo dici

18쪽

VII epi Atticum quidquidsit, certe nis post

miliares nommuntur. GENERE ORATIONIS PRO SEXTIO, T A T VA VJ A P. Sextii, quia continet accusa iρη defensionem, si in genere it di- . . iatri qMauero partem habet bonestatis erturpitudinis, in ea genera parte sta est riuam ne

res dubiamo anci te nominarunt turDitudo patebat in eo quod extrus armatorum multitudine contra eges inpubuco usius erat honestas in eo , Aia

multis ante Eulneribus acceptis, uitavi sti

iterum eandem Vateretur, necessario praesdro munie- cum tuli itudine bonestas intra tunc pud iudices quaestio est. Aod ad statum pertinet. cum de nomine controuersiast, qurauim fili se

Uator ait, defensor negat, statu .i, u s pestatur . quod sequii aut ius ih Ia

definitiuum sed ad generalem luto reuocet hic ut quidem ego pentio o omnino nibi viderit c: enim

crebeat sacto connemat qualesit, quaeritur,i; si scilicet,

19쪽

scilicet an initissum quam generali statu contineri quaestionem nemo nescit. Et quoniam hic status duas in partes disiribuitur, iuridici lem hic agnc co 'Lia, cum Sextius aequum et reclum fuisse dicat, pras dium nitae aduersus uim comparares equi recti natura quaeritur. Rursus, cum iuridicialis in absolutam, assumptiuum diuidatur hic, exclusa a Doluta, octim

habet assumptiua quia res ipsa per se satis est infr-

ma,sed defenso ne nititur extrinpecus petita. A Inm-ptivae autem eam partem intelligo, olliae dicit Arremotio quia factum reus non negat , sed crimen a Aremothm in P. Clodi m transieri chm Aero in purgatione tria confiderentur, imprudentia, caseus, necessitas necessitatis fartcni beatius asse mit cum se, γ' recespitate coactam,armatorn homini in praesidio sum esse confirmet quid enim faceret, clim in templo ca-poris renitis uulneribus con essus, ac pene occisilis, Ai- t. m non ilire legiblis, sed vi crarmis aduersus inimicoris alidacium ac furorem tuendam essem: dicistset est igitur Sexti cui sae status generalis, inridicialis, assumptiuus ex concessione, c in purgatione per necessitatem. quod se ad Hermogenis do citrinam .sa ne in hoc genere praeclaram , resticiamus status erit quatitatis quia de qualitate rei, hirum insta fuerit, an iniusta, consideratur erit autem in qualitate α. ἴςασς quia Sextius uniuersium faecisim in se ipsum refert, cum se quidem armis usi in esse dicat , eram ob eum causam, quae ivstisimus, ni salutem suam ui--q; fruaret.

20쪽

D EXORDIO ORATIONIS. DIA oratoritas in genere demon

si ii ubera sint, in d erum cris citi non sunt, sed causis deseruium, amnem nascantur eos Sexti est in genere iure Moesi huius eneras in parte, Inreps is est Itur. 'ancipiti causi, cum honest pi . Qiantureni aduersentur, Heneuolentia seu tu exordium cum enim, ut dixi, turpitudo honestus uer- anim/m diuerse antra Ila cause, si eum iudicis beneuolentia conjungiturnam coniιucticis animus, dubia quia turpitudini

partem propendeat: facili, si a I

cessem momenti, commouesitur cum uero inter eas rationes, quae conciliandam beneuolentiam dent.

tirer locis, unde comparatur beneuolentia, eo primum

utitur Cicero, est Omnium titissimus aeimhhnecessirius et quoniam non mi est, si a beneuo entium quaeramus, sed abs ipsis lirm d bema inter praeclare facta maxime Ἀ-

tim,

ut iiiiij iri cra