Werböczius illustratus sive Decretum tripartitum juris consuetudinarii inclyti regni Hungariae

11쪽

AUT A O R I S. Isos, me in postremis haerere non inficier) Vestrae tamen Majestatis secundistimo ducta, Vestrisque felicibus auspiciis rem his Regionibus ad hunc usique diem inauditam, & per tot seCulorum aps avmagno dedecore, sed majori jactura ae-glectam aggrediar, statuta scilicet, &decreta, ac leges, & consiuetudines Regni hactenus divulsia, mutila, Confasa,& male cohaerentia in unum Connectere, a Conglutinare, in scriptisque redatha, Vestrae Maiestati ad communem usum promulganda, summa cum obsequendi propensitate offerre. Nec ulla est res, quam Vestra Majestas mihi majori cum sua laude demandare , Vel ego alacriori animo suscipere

quivissem. Quid enim Regio splendore

dignius, suorum subditorum quieti, ac tranquillitati accommodatius praestare potuisset, quam post bella ,& armorum strepitus, quibus hostilis metus procul depellitur, pacis curam gerere Z Quae nisi Juris moderatione contineatur, stabilis, firmaque esse non valet. Perspicuum est autem, plus multo obesse intestinas discordias, quam externa bella, aC Plu rQS , Potentioresque Respublicas esse ve-A ne

12쪽

neno domestico, quam hostilibus armis

Operae pretium autem duxi, pro Maiestatis Vestrae voto universas Regni consuetudines , ac leges,&decreta dilucido, aperto , ac unicuique facile exposito stylo perscribere, & in capita, titulos, ac arti culos redigere, ut deinceps prima Legum nostri Regni rudimenta non ab antiquis illis fabulis , qaibus hactenus omne fere tempus aliis, atque aliis edendis juribus inaniter trivimus , sed ab ipsb literarum aditu, ac sacrario, ab ipsoque civilis disciplinae fonte depromantur, in ani misque cui asque altius insideant, tenaciusque radigentur.

Quae quidem res mea saltem sententia ) eo gratior toti est futura posteritati,

quo ataVi, Progenitoresque nostri ab ejuscemodi institutionibus videntur alieniores fuisse. Gens enim nostra a prima ipsa nascentis imperii origine, rebuS duntaxat bellicis intenta, caeteris disciplinis minus videtur incubuisse.

Hungari namque a Scythicis populis progressi, Vel propagati, relicto patrio Regno, in Superiori s quae citra, ultraque Danubium distunditur ) Pannonia Con

13쪽

sederunt, ac Duce Attila, fines imperii longe, lateque propaganteS, Germaniae, Italiae, ac Hispaniarum limites Victricibus armis penetrarunt. Divo tandem Rege STEPHANO auth Ore, Velut jubare quodam coelitus demisto, superstitione, ac gentilitate penitus eli minata, fidei Catholicae dogma suscepere. Nec gens aliqua postmodum , aut natio absit invidia verbo) pro Reipublicae

Christianae tutela, & propagatione a Crius, aut constantius ipsis Hungaris excubuit. Qui cum omni Mahometicae Deditatis barbarie in variis, ancipitibusque proeliis diu, ac multum cum ingenti sua laude Versati, &ί ut vetustiora praetere' am ) annos circiter centum super qUM

dr ginta, nunc OppHgnantes, nunc re P gnantes , cum immanibus Turcis cruentissima bella gessere: Et per eorum sanguinem, Caedes, ac Vulnera, reliquam

Christianitatem ne hostilis rabies, Velut fractis Obicibus, remotius sese ei sunderet)tutam, incolumemque reddiderunt, ea fortitudine, roboreque naturae, ut Ple xumque in armis Vitam degerent. Nullis quaestuariis, aut Vulgaribus a

tibus dediti, sola militia nobilitatem

14쪽

ro PRAEFATIO definierunt. Quo factum est, ut ad lege

ipsas vel exactiori cara sanciendas, vel maturiori examine promulg3ndas nec Otium, nec tempus fatis idoneam superfuerit.

Sed iam Majestatis Vestrae tingulari

Cura, ac proVidentia propediem fore video , ut ne in hac quoque laude caeteris nationibus inferiores elle Videamur. Tu inquam Optime , ac Christiani si- me Rex,ut Solii rublimitate caeteris omnibus praestas , ita incredibili, ac prope coelesti virtute abundas : quae Religionis observantia, ac DEI Veri Cultu maxime illustratur. Ideo nullae, non modo actiones, sed ne cogitatus quidem tui , Coelesti Numine vacant. Et id ratione quidem optima. Iusti enim stamus, si pietatem , qua religiose Deum colimGS, Praesentem semper, coramqtae habuerimus; Humana enim iustitia, nisi a divina ma

net quae pietas est) eam esse iniustitiam

summam reor.

Me etiam Cypriani, Gloriosissimi Martyris sententia delectat. Justitia Regis sinquit) pax es populorum: tu ismen parrise munimentum plebis: protectio gentis : cura languorum: gaudium hominum:

15쪽

A IV Τ Η O R I s 1 rtemperies aeris: serenitas maris: terrae foecunditas: solatium pauperum: hcere di

tas filiorum: sibimet ipsis spes futurae

beatitudinis. Ipsa autem justitia non tam natura, quam disciplina acquiritur, & ea qui' dem disciplina, quam nobis Legum, a Juris scientia subministrat. Ouam ait Euripides Hespero, ac Luc ifero magis este

mirabilem. Haec, inquam, una Viri S, sola est domina omnium, & regina Virtutum, fundamentum Perpetuae Com mendationis. & famae.

Ideo Agesilaus, cum de fortitudine , justitiaque rogaretur, utra esset melior Z

bil salt)fortitudine indigeremus, ii justi

omnes essemus. Rerum enim humanarum omnium ea natura est, ut constantiam

nullae diutius servent, sed fluctuent siem Per, ac nutent. Fortuna quippe ipsa quam levis, quam inconstans , quam sal lax sit, lθriorum, Medorum, Persarum, Macedonum, Romanorumque docent immPeria. Sola ipsa justitia est, quae sibi ipsi constat, quae nulli mutationi subjicitur, sed eadem est semper, & incredibilem secum assieri firmitatem. Quam

16쪽

xa PRAEFATIO

Quam ob rem Majestati Vestrae, communi omnium Vestrorum subditorum nomine, ingentes, atque immortales gratias & ago, & habeo, quod eo Legum , ac Constitutionum robore hujus Inclyti Vestri Regni munimenta stabilire volueritis; Ouae nulla unquam sit,

neque fortunae malignitas , nec hominum injuria , Concussura.

Quis enim ignor i ad salutem , Vitamque hominum & quietam, & beatam inventas esse Leges 8 sine quibus nec

domus ulla, nec Civitas, nec gens, ne hominum universorum genus stare, nec rerum natura omnis, nec ipse mundus Potest.

Quarum quidem quisnam primus fuerit inventor, non fatis Constat. He braei sane hunc Mosen fuisse Volant. Athenienses Cecropem, ac Solonem. A givi Phoroneum. Cretenses Minoa ac Rhadamanthum. Lacedaemonii securgum. AEgyptii Trismegisum. Ρersae Vero Zoroastrem. Sed quisquis tandem ille fuerit , tale humano generi attulit munus, quo majus, ac salubrius vix a coelesti Numine optare fas est. Sunt enim Leges, totius humanae Vitae duceS,aCmΟ-

17쪽

AUT HORI S. 238eratores: Totae sunt in aequitate, in prudentia ; in profundissima denique sapientia constitutae: totae ad Vitam, bene, Linateque peragendam adinVentae. Idcirco nullum Imperium , nulla Respublica sine Legibus potest: ede diuturna. Arma enim imperia parant, Leges Parta conservant. Sunt enim Leges mari , ac fundamenta ciVitatis : In his salus bonorum, in his paciS consilia continentur. Quod stamus, quod incedimuS, quod dormimus, quod denique secure, vitam agimus, id totum est juris, ac Legum defensioni tribuendum. Quibus sublatis , bonis viris nullus enset locu S in civitate, aut turpissimis semper assicerentur injuriis. st mota namque Justitia, teste beato Augustino: Ouid1μnt regna, nisi magna latrocinia Z Linersunt, qua nos a periculis, ignominiaque tuentur , quin sicarios arcent, grcs utores, ac insidiarum pericula longe, tuteque repellunt. Quae denique in summo nos otio, atque insumma tranquillitate custodiunt. Idcirco nihil hac quidem tempestate fieri potuit inestabili praeconio dignius ,

aut ad perennem gloriam consequendam essicacius, sed nec Vestais BoxentiG

18쪽

smis Regnis indissolubili concordiae nexu stabiliendis aptius: quam quod Vestrae Majestatis ductu, & authoritate Leges , ac bujus Regni sanctiones densissimis tenebris, & caligine prius Obrutae, scriptionis nitore illustratae, tanta cum Vestra Dignitate promulgentur. Quam quidem provinciam ubi primum mihi demandare Vestra Majestas dignata est , licet, ut ingenue fatear, Ο mne studium, omnem industriam, ac solertiam eo contulerim , ut pro virili Vestrae Maiestati quam plenissime obtemperarem ; scio tamen non defuturOS,

qui invidiae facibus excitati, huic tanto , tamque omnibus profuturo labori detrahere non desistant. Haec est enim furentis invidiae consuetudo, ut in ea semper, quae praestantiora, ac Cumulatiori laude sunt digna, liVentes , ac rabidissimos morsus CXacuat. Sed plane confido Majestatem Vestram, me facile abieterrimis illius monstri faucibus erepturam , & ipse quoque Vestro velut clypeo muΠitus, quae uΠ-que calumniatores Vibraturi sunt, iacula intrepide vel retundam, vel susti

19쪽

hac naVata Opera me arbitrabor cons

cutum, si & Patriae, cujus insita optimi cujusque animo ingens est charitas, hac in parte videbor consuluisse; & Majestati Vestrae, cui me perpetuo dedidi,

ac deVoVi, pro Viribus obtemperasse: Ouam etiam, atque etiam Oro, &obsecro, ut has meas Vitigia8 Vestro Sacratissimo Numini dedicatas , iterum, atque iterum perlegere, discutere, a recensere non graVetur. Et cum ea sit operum humanorum conditio, ut nihil fiat adeo politum, adeove abiblutum, ut non melius refor

mari possit; pro exactissimo Vestri ju

dicii acumine, quae Vel resecanda, Vel immutanda, vel addenda duxeritis, ea ita castigatiss1ma Vestrae censurae lima corrigatis, & emendetis, ut aemulis, ac malevolis nullus detrahendi locus relinquatur. Nemo autem id sibi persuadeat, mi tantum mihi authoritatis vindicasse, ut noVas aliquas Leges afferre, ac superaddere fuerim ausus: Sed ea duntaxat, quae a Maioribus meis accepi, quaeque obser

Vaxi in pextractandis judiciis, causisque

20쪽

16 PRAEF A T I O AUT PAEdiscutiendis vidi, didici; in unum qua

si volumen contuli, digessi: Consilio tamen cum caeteris meis Collegis, & patrii Juris , ac consiletudinum non ignaris , prius communicato. Quod opus nunc Majestati Vestrae ostero, & dedico, eamque supplex deprecor, dignetur has meas lucubrationes hilari fronte excipere , & eis, si dignae Videbuntur, suam Sacrosanctam authoritatem impertiri, omnibusque suae ditioni parentibus obserVandas propo

nere,

Mentis autem potius assectum, quam rei, quae Ostertur, exiguitatem Majestas Vestra metiatur. Haeί enim quantulacunque oblatio ex Obedientiae , sinceritatisque ossicina emanaVit. Im- posterum Vero, quantum Viribus consequi potero, omni studio, cura, industria conabor, ut mea obsequia Majestati Vestrae usui esse, re ipsa comprobentur. Voluntas certe, fidesque nunquam aberit. Valeat vestra Ma