Werböczius illustratus sive Decretum tripartitum juris consuetudinarii inclyti regni Hungariae

21쪽

TRIPARTITI OPERIS

INCLYTI

gariae , BGemue , Dalmatiae . Croatia, Rama, Service, Gadiciae, L merue, Cumanior , Bulgariaque Rex: A Si fide, Idi Lucemburgensis Dux: Nec non Moravior, Lusatia Marcbis, ad

perpetuam rei in moriam. Cum supremus omnium rerum sp Dκ ab ipso primordio rarionalis creatum conditor , ac procreatur, eam in genere humanore varietatem, id discrimen e sse voluerit; ut pars hominum subesse, pars priae UR: alii imperare , alii parere deberem alios quidem Reges, Principer, qui careris a quo jure imperaremi; alios sub-ἀiros, qui illoruimus imperta cops, rent, esse at uit: atque in hunc duplicem ordinem totum genus bumanum sapientis sane es partitus. v m-

22쪽

1a APPROBA T I OReges porro ipsos duabus potissimum

luit gibus, F armis , ut armis quidem hhyies propul sti, procul inibus arcerentur: LUCI autem, regnicolas, ciU Tque, domi in scio continerent, summos cum infinis, sic mediocribus: opulentos, ac p0tenti ores Cum egentioribus , infrimoribusque aqu0 Iure Uidere cogerent. Hae etenim ducieres tantoperesunt unicuique Principi

necessur oe, ut bis ublatis, nihil firmum, nihil stabile, nihil inter homines concors, pacatum esse quesit. adeo vero sibi invicem cohaerentes, stimulque 1 missanis vinculis, Ur in Polubil bus catenis conn xin, uis parari, ac disjungi ncquaquam posint. Quis enim ignorat, nequς arma tunc foris qui quom prodesse, cum domi plus improbi, sitque inquilli, qnam boni cives valeant: ser j x istra judicia, ac Leges im

que , terror bo ilis circumsona tyNos itaque, qui nutu, sic providentia Divina ad hoc sublime solium evecti, Ery tot terris, t0t populis, tot denique p0tenissimis, sic ferocis mis notionibus, atque imprimis fumus prorposit , semper ab initio

23쪽

prinstipatus nostri omnes nostras curias. , cog ittitione e , labores, conatur, omnia studia , is' con ilia nos, a co diroximus , Θ' outu initas, ut bis duabusartiἶus. Iubaei tor nos stros inpure, tranquillitate con- titi L mur. Nam tτ' armis quoad peri, o emi potuit o tutos eos ab hoste p- ti, Gy, , injujsitia adni stranda nihil a nobis prurieringsιm es, quod a juiso, is dii gentis imo Principe protari debuerit. Et postquam bu'ur lac ti Regni rin gari e sceptrum, atque imperium benigni- tute DEJ adepti sumus, tu' sacro ejus diademate redimiti, post belli studia post Regnum ipsum tam metu hostili, quam seditionibus comesicis liberatum, prima Νobis, ac praecipua cura fuit; Regnum ipsum, ubditos no stror, pace otium domestica, i ' Legibus, Armius , t fabruus reacien

dum.

Itaque eo ipso tempore is putea

nonsemes varias constitutioires, soluta, partim sponte nostra propria . partim pre-erdius, si supplicatione deli um no rorum, Dominorum praelatoruim . is Baronum , coe crorumque Procerum, ef Νοbit uni edicinus, cluti ac quieti, libertatique ipsius B a Re

24쪽

Regni nostri, hoc pacto accurtiassimct consilientes: Licet is antea non defuerint quuedum jura Regni, qrtar quia nulla foriptura continebantur ; Consuetudinem

potius appellari poterant. Verum quia γ ex hujusmodi Consitutionum aD obis editarum, illorum BGgni Jurium diversu interpretatione, magna plerumque oriebantur incommoda, alius alio, prout cuique libitum erat, senom.

interpretationem earum trahentibus.

Et quibusdam in judicando, vel judicio postulando, Regni Cor uetudinem, aliis Con-jututionum formulavi sequentibus, atque allegantibus, ita ut non inter eos solum , quorum causa Meretur, sed inter ipsos etiam Judices , sic Drium Regni confultissimos, perit simos magna interdum super hujusmodi Legum, Consuetudinum . Consitutionum interpretatione contentio oriretur: in quandoque bi, qui plus viribus, potentia, quam Legibus, is Ju sitroderent, tribunal Judicum magna

Geclarum sigminc aggress I, quod ratione, iis Legibus nequire ut, clamore, mul litudine obtin re contenderent: Et qui jure inferiores cseΗt, vincere tam na

25쪽

TRIPARTITI OPERI s. Ernon jure, sed tumultu, ac multitudine ni

terentur.

Neque vero Ddicum, D' Magistro rurn protonotariorat m, Jura stegni ad gantium authoritas apud illor valebat. Cum enim Jura ipse nutu scripturin jirmitat ulcirentur, quidquid Legum, vel Consuetudinum in medium proferebatur , id

idi velin contrariam siententiam trahentes.

vel aliter ab aliis Ddicibus, , aliis jud

ciis tradium, atque inteste dum asserentes, omnes judicandi rationes turpissime confundebant : Ita frequenter contingebat. ut in qua causia quispiam antea vitior iapotitus esset, in eadem, vel imili alter succumberet, , superuretur. Cum autem his, is ejus generis erroribus plena, ac referta sent omnia,

ex hujusmodi Con stitutionum, Regni

Consuetudinum tam varia, ac multiplici interpretatione, tam lata calumniatorἷbur via pateret, animique tam judicantium: qssam eorum, de quorum causis sigerent, in tantis tenebris versarentur: Ν0s, quibus nihil prius, antiquiusque, quumsubdis ros nostros in omni pace, is tranquillitate conberdare, excitati etiam precibui, O s com

26쪽

22 APPROBATIOgontinuis querelis praedictorum fidelium nostrorum idoli non ro heregio M Viro

Cumae nostra Protonotario curam omnium

ipstius Regni sto ri Jurium , Legum,

Consuetudinum, Constitutionumque rec plurum , utque approbctarum, earum

videlicet, quae in imo Regno nostro is prinfertim in sula nostra flogia judicandis, i, decidend y cauctis ac sententusserendis, sequi, ac obferVari consα ijssent, in unum colligendi, atque in titulos ut fit capita dis inguendi: ut ea putea Nobis oblata , ac per coeteros Magistros Protonorarior Sedis no strae Judiciariae Juratorcosssores revisa, discus' a , ac diligenter

trutinata, in unum P0lumen redigerentur.

Ut jam Gens etiam nostra Hungarica sicut aba: omuer fere natr9n x, provinciae, bene, , sipienter institutae njudiciis decernendis, Juisitur admini fratione , non sola Consuetudine, quώς plerumque mutari , labilis esse solet; dJures ripto, is Meltifimis literarim monuments illabirato nil retur. Demum nobis in proesenti Conventu, D' Congregatione Gederasi eoruncem

27쪽

TRIPARI ITI OPERIS. 23 universorum Procatorum, Buronum, si gni bustus Νobilivin.quam eisdem certis,

, arduis do causis ad fulum Beati Lucae Evangelistiae proxime propteritum indixeramus, coni ituris ; iidem Proetati , , Barones , ac Νobiles universt notrum accedontes in conspectum, quendam libellum gentilitia . nunicipalioque Jura, sic LCges, Consuetudines eorum vetustas di reC

plus continentem, nutro juisiu a' praefato Magistro Stepbano collactum, conjoriptum Νobis obtulerunt, supplicantes ut quia ipsi inm Ebedum in cunti is sitir clausulis, articulis, capitulis, per Vener bilem Paulum de Warda, Prorso illim Sancti Sigismundi, Proventuum xvirorum Eegalium adminiseratorem, sic Mog n scum Benedictum de Balthyan, hujus irino lini Bussensis Cotellanum , ncc non sigregios Marii ros, Joannem de Elly et ΛΡalatinalem, ac Albertum cie Bellyen, 'Paulum Bolvar, Personalis Proesentia: πο- strae Protonotarios: Item Stephanum Κeflexu de Gybarth, Regni hujus nutrifungariae Cicosa latinum, Georgiurn de Mehche Secretarium nostriim,Michaelem de Zob, ac I aulum de Donabo Turatos .

28쪽

α4 APPROBATIO TRIP. OP.

I Edi rer dictae sis nostrae Judiciaris,

ε ' Stephanum HenZelmy de Petro VcZ, Dire ctorem causarum nutrarum Regalium,

perlegi, revideri, discuti, is examinari faciendo juper eorum Legibus , approbaris Consuetudinibus, recto ordine, is debrio mouo conscriptum esse agnovisseent: Propterea ipsum libellum, , omnis in eo contenva quoad omneI clausulas oensus, capita, tr articulos, in formam nostri Privilegii redigi faciendo, admittere, is approbare, eisdemque , is eorum haered bus ac puleritatibus, pro perpatuis Legi bus; is Consuetudinibus valiturum autboritate nutra Regia, tu' Regiae no firmpotesat s plenitudine ro orare, is confr-

mare dignaremur. Cujus quidem libelli tenor sequitnr in bas verba :

29쪽

I Ν T R I PAR TITUM OPUS

IURIS CONSUETUDINARII,

PROLOGUS Eges itaque, & Conmetu

dines approbatas Inclyti Regni Hungariae descri-

Pturus, quaedam notabilia praesentem mactriam concernentia, Conpendiosie praemittere

institui. Primo quidem de Justitia. Secun do vero de Iure, & divisione Jaris. Tertio autem de Lege, & speciebas Legis. Quarto quidem de Consuetudine, & conditionibus evas. Quinto nempe, &ultimo, de conditionibas boni Iudicis & aliis rebus ad Judiciam Iustam spectantibus εapposita si uaestione: Utrum iudex securi,

30쪽

dis PROLOGI TITULUS T.

dum allegata, & probata, Vel secundum conscientiam, ut ipse novit, iudicare teneaturi octibus breviter praehabitis,DΕΙ glorioli adiutorio propositum aggrediar , atque municipaleS Leges, & ap-Probatas Consuetudines ipsius Regni Huagariae, quibus communite' in Judiciis utimur prout memoria, & ingenioli capacitate comprehendere pote

ro seriatim absolVam. De Postlitia, quid sit desiuitivet ae de ejus

Divi oue. TITULUS I. J Istitia igitur; est constanS, & perpetua voluntas, jus suum unicuique tribuens. Et hoc non Maneum ad actum semper , sed quantum ad aTectum. Iusticia enim est animi disipositio ,& mentis affectus, quo quis dicitur justus; dum videlicet quis sine personarum acceptione,& distinctione velit cuilibet, quantum in se est, jus suum tribueret. g. I. Item Justitia; est habitus bonus , tribuens cuique sinam dignitatem, DEO religionem, parentibuS Obedientiam , majoribuS reverentiam, paribu S concordiam, minoribus disici-punam, sibi ipsi castimoniam, & pauperious, aC miseris compastionem operosam. f. as