L. Caelii Lactantii Firmiani De ira Dei liber singularis ad Donatum recensuit, variantibus lectionibus, annotationibus, castigationibus, ac dissertationibus illustravit Fr. Eduardus a S. Xaverio C. E

11쪽

APPROBATIO OPERIS.

ERuditione, Doctrina, Methodo, Diligentia, caeterisque Dotibus, quae Authorum scripta commendant, abunde coruscant Commentaria, & Dissertatio isnes , quae in omnia Laetintii Firmiani opera Vir Cl. Ρ. Eduardus Franceschini a S. Francisco Xa verio elucubravit, & non vulgari cum sui Nominis Gloria editurus est. Quapropter quum i bente Reverendissimo P. Mag.Sac. Pal. Apost. Opus integrum attente petale gerim, & nihil in eis, quod Fidei Dogmatibus , aut morum integritati adversetur , invenerim , Typis vulganda censeo. Romae ipsis Kal. April. Anni I7sq. Michaci oseph Moret Archadia

. -- Custos Generalis.

I M P M A T vsi videbitur Reverendissimo Patri Sacri Palatii Apostoli et Magistro. Do m. Iordanara Archiep. sesmedia Hetagerens Fr.Thomas Augustinus Riechinius Ord. Praedic. Sacri Palatii Apostolici Magister.

12쪽

LIBER SINGULARIS CAPUT I, in I.

Nimadverti saepe , Donate , plurimos existimare - , quod etiam nonnulli philosophorum

putaverunt, non irasci Deum, quoniam vel benefica sit tantummodo natura divina, nec cuiquam nocere, praestantissimae, atque optiis mae congruat potestati , vel certe nihil curet L.Mng. A omniis

13쪽

I. De Ira Dei Seg. I. I. Omnino ς , ut neque ex beneficentia AE ejus quicquam boni perveniat ad nos , neque ex maleficentia quicquam mali.

a Animadvertiope, Donate: Quis fuerit Donatus iste vide Diff. x m. A. II. Cicero sic Paradoxa sua inchoatr Animadmerti saepe . b Plurimos id extimare . Sic optime Cod. Bon. Schottus, & Al. astimare . Ex hac legitima lectione minime apparet id , quod iam notaverat Betuleius rhune sei Iieet librum non magis adversus Epicurum , quam adversus haereses ex eiusdem doctrinis maleslibortas; puta Cerdonis , Marcionis , ac Valentini , adornatum a Lactantio fui me et nam infra c. II. seg. 6. dicit, contra istos se disputaturum esse postea diligentius, quum nunc contra eos tantummodo differat,

qui de secundo gradu lapsi , prava de summo Deo sentiunt; nempe contra Epicureos, qui Providentiam ab ipso auferebant; Ideoque iure contra De istas, in quorum gregem fere Omnes haereticorum sedia seniasm hisce temporibus dilabuntur, eum sumimus ilia lustrandum . Quis enim in eorum , sive dogmatibus , sive moribus, Epicureorum sectam redivivam non videt pe Vel certe nihil euret omnino: Sic Cod. Bon. , &Schoitus , & Aldus . Al. nil curet. d Si neque ex beneficentia. In Cod. Bon. post a s ex aliqua ponuntur puncta , quae solent esse indicia correctionis. i

inorum error , quia maximus est , R. ad Diqitigod by Coo

14쪽

Lib. SIM. CU I. Seg. a 3. ῖ ad evertendum vitae humanae statum spectat, coarguendus est nobis φ , ne & ipse fallaris .impulsus authoritate hominum, qui se putant esse sapien tes .

a coarguendus est nobis . Al. a nobis. b 2 te σ ipse fallaris . Abest a quibusdam copula a

Nee tamen nos arrogantes sumus - , ut comprehensam nostro ingenio veritatem gloriemur r sed do strinam Dei sequimur , qui scire solus potest , & revelare secreta .

a Nee tamen nos arrogantes sumus e Thomas, &alii quidam ediderunti tam arrogantes r quam particulam plerique , & meliores abiecerunt cum Aldo.

Cujus doctrinae Philosophi expertes ,

existimaverunt naturam rerum conjectura

posse deprehendi . Quod nequaquam fieri potest : quia menὲ hominis tenebroso corporis domicilio circumsepta longe a veri per-Α a spe-

b Tenebroso corporis domicilio cireumsepta e Pla

toni

15쪽

4 De Ira Dei SQ. q. spectione submota estς : & hoc differt ab humanitate divinitas 4 , quod humanitatis est ignoratio , divinitatis scientia .

Untonicam doctrinam verba ista redolere ex Betuleio Gallatus , Walehius , & Langi et ius observarunt; quasi opponantur Apostolo dicenti I. ad Cor. cap.III. I S. Vescitis , quia templum Dei cliis, O Spiritus Dei h bitat in vobis. Et rursus cap. v. IS. 'te scitιs quoniam corpora viestra membra sisnt Christi: Errant tamen ; nec Lactantii, aut Apostoli verba intellexisse videntur . Apostolus enim de Christianis

loquitur, qui per Baptismum , & per gratiam Christi, membra illius mystici corporis fiunt, cuius ipse caput est; At Lactantius de Ethnicis loquitur , & de

his, quibus Verbum Dei revelatum non est, vel eo se indigere non putant ad veram sapientiam comparandam , eosque non solum certum est , habere mentem tenebroso corporis domicilio circumseptam , ut minime valeant veritatis supernae faciem aspicere ;sed leuebras esse , idem Apostolus declarat ad Ephesos scribens cap. v. e. 8. Eratis enim aliquando teneis bra , nunc autem lux in Domino.

c Longe a Qeri perspectione submota est . Cod. Bon. habet: a veri perfectione . Al. a Dei perfectione , seu perspectione Eligo Aldi, Thomas, Itat . aliorumque lectionem , quam confirmat idem Lactantius

L. VI I. cap. II. seg. 8. mens hominis . . . . in tenebroso

domicilio reclusa ... neque clarius Perspicere veritatem d Et hoe dissert ab humanitate divinitas . Se ilicet Haec est Deum inter, & hominem disserentia . Vide L.III.

16쪽

depellendas tenebras, quibus offusa est ho- milu*cogitatio , quoniam in carne mortaIi

fa distinguitur ἔ non tamen puto mutandum eum es D, aut cum inera, ut habent quidam alii Codd. εβ. & edita nonnulli. Ucc

ilino.ubi Τὸ de idem valet, ut bene obserat Bunen

Lumen autem mentis humanae Deus est 'quem qui cognoverint , & in pectus admisse , Hu- corde mysterium veritatis 35aοsicet i . remoto autem Deor AE eae

17쪽

ε De Da Des Seg. 6. 7. lestique doctrina omnia erroribus plena sunt , recteque Socrates, si quum esset omnium philosophorum doctissimus, tamen ut caeterorum argueret scientiam qui se aliquid tenere arbi

trabantur , ait: se nihili cire , . nisi unum, qaod nihilsiret.

a Remoto autem Deo . In Bon. DOm. Sei licet Domino. quae verba passim eonfusa in nostro reperiuntur Codice .h Recteque Socrates. At recte ergo Socrates . AI. Itaque Socrates. Vide de eo ad Lib. lII. cap. 3. seg. T. e Seientiam . Sic in cod. Bon. Al. inscitiam . Al. ἐnsaniam. Al. inscientiam . Ironice sesentiam vocat Philosophorum petulantiam .d Se nihil scire &e. Apud Platon. in olol. Socr.& apud Cicer. L. I. N I v. Mad. quaest.

Intellexit enim . Doctrinam illam nihil habere in se certi , nihil veri r nec , ut putabant quidam, dissimulavit ipse doctrinam , ut alios refelleret, sed vidit ex parte aliquam veritatemς testatusque e Metiam in judicio sicuta Nec, ut purabant quidam , di ulavrt. Heum. putant. Al. simulavit.b Ipse doctrinam. Sie in Cod. Bon. , & Aldino. Al. ipsam doctrinam ic Ex parte aliquam veritatem . Sie edo ex Bon. Cod. Al. ex parte aliqua.

18쪽

Lib. Sing. Cap. L Seg. 7. 8.9. eut traditur a Platone ) quod nulla esset humana sapientia : adeoque doctrinam ', quatum Philosopbi gloriabantur , contempsit , derisit, abjecit , ut id ipsum pro summa doctrina profiteretur , quod nihil scire didi,

cisset. d Testatusque est. Aldus etiam sie legit. Al. te

satus est. e Adeoque doctrinam.sie Nostr.Cod.Bon.antiquior. Longobard. autem, teste Aldo , legit adeo , ut etiam vidit lisus , qui dixit abesse copulam, & aliis secum errandi ansam dedit, quod saepe factum est ex omissione designationis eodicum Bononiensium. f contempsit, derisit, abjecit. Asyndeton ad imiistationem Cicer. abiiι, erupit , evasit &ε.

Si ergo nulla est sapientia humana , ut Socrates docuit, ut Plato tradidit, apparet esse divinam , nec ulli alii φ , quam Deo, veritatis notitiam subjacere.

a 2 e ulli alii. Sic omnes praeter unum Ottobonianum Hss. Cod. num. I 36. ubi legituri nec vallanis.

19쪽

s De Ira DeI SQ.9. I. I. tor rerum , qui oculis - non videtur , ment vix cernitur , cujus religio multis modis imia pugnari solet fi ab iis , qui neque veram sapientiam tenere potuerunt , neque magni , A caelestis arcani comprehendere rationem .

a In quo solo veritas est . Al. Dia veritas .h uui ocul s . Bon. quia oculis .e Multis modis impugnari Diei t Prima duo ver ha in Iiana editione desunt.

NAm quum sint gradus multi, per quos

ad domicilium veritatis ascenditur , non est facile cuilibet evehi ad summum. Caligantibus enim veritatis fulgore luminibus , qui stabilem gressum tenere non possunt, revolvuntur in planum.

a Stabilem gressum tenere. Cod. Ottob. I 3 6. δε-hilem Gracum habere.

Primus autem gradus est , intelligere salsas religiones , & abjicere impios eultus Deorum, humana manu fabricatorum o . Se

20쪽

Lib.Sing. Cast . II. Seg. 2,ῖ. 9cundus vero , perspicere animo , quod unus sit Deus summus , cujus potestas , ae providentia secerit - a principio mundum,& gubernet in posterum . Tertius φ , cognoscere ministrum ejus , ac nuncium - , quem legavit terram, quo doeente liberati ab errore , quo implicati ε tenebamur ; sormatique ad

veri Dei cultum , justitiam disceremus .

a Ahieeνe impios ealtus Deorum , humana manu fabritatorum. Bon. Τὸ Deorum non habet. Al. D-hrieatos . Male ; nam non cultus 3 sed Idola manu fabricabantur.

h Ae providentia fecerit. Al. effecerit. Aldus

Iegit nobiscum. e Tertius. Bon. Tertio. d Μ.nistrum ejus , ae nuntium . Iesum Christum ervatorem nostrum , qui di si Deus verus, & homo verus; ab Apostolo tamen Legatus , Nuncius , Angelus magni consilii, & Minister aliquando appellatus est ratione offeti, quo fungi dignatus est, proinstendo Matth. xx. 28. Filius homιnis non venit

pronus est lapsus , & facilis ad ruinam , niti pedes inconcussa stabilitate figantur . . De

a Figantur . Al. defigantur . Al. ιο gant*r ιVide L. Iv. cap. XXX, seg. q.